A asignatura de Sociología da Educación é o estudio dende a perspectiva sociolóxica do feito social da educación. Polo tanto, resulta ser unha introducción ó estudio sistemático e científico das relacións entre as sociedades e os seus diversos colectivos e os feitos educativos diferenciais (ou non) conforme ás diferentes culturas e as súas transformacións. A educación non pode estudiarse como un feito social aillado, por iso é preciso abordar a súa comprensión dun xeito holístico sen esquencer os vencellamentos entre os niveis macro e micro sociolóxicos. La Sociología es la ciencia que analiza los hechos sociales aplicando métodos empíricos. Posto que a educación é un fenómeno social que está imbricado na estructura da sociedade, resulta fundamental aproximarse ó seu estudio dende una comprensividade sociolóxica. De tal xeito que a educación forma parte dun macrosistema social e cultural maior que se encuentra condicionada por diferentes factores sociales, tales como la estratificación social, la desigualdad social, os ideais pedagóxicos, as políticas educativas, etc.
Para conocer y analizar en profundidad estos hechos sociales, durante el desarrollo de la asignatura, se formará al alumnado en los paradigmas teóricos de la sociología clásica y su vinculación con la Educación; se analizará el papel de la escuela como agente socializador; la vinculación entre estratificación social y educación, la construcción social de las diferencias sexuales; diversidad étnica y escuela; etc. Además, se proporcionarán herramientas metodológicas para el estudio de fenómenos sociales como el desarrollo de un proyecto de investigación y las principales técnicas de investigación social (encuesta, entrevista en profundidad, observación participante, grupo de discusión, etc.).
Competencias do título
Código
Competencias da titulación
A1
Comprender os procesos educativos e de aprendizaxe no período de 0-6, no contexto familiar, social e escolar.
A5
Saber promover a adquisición de hábitos en torno á autonomía, a liberdade, a curiosidade, a observación, a experimentación, a imitación, a aceptación de normas e de límites, o xogo simbólico e heurístico.
A6
Coñecer a dimensión pedagóxica da interacción cos iguais e os adultos e saber promover a participación en actividades colectivas, o traballo cooperativo e o esforzo individual.
A8
Saber informar a outros profesionais especialistas para abordar a colaboración do centro e do mestre na atención ás necesidades educativas especiais que se propoñan.
A12
Promover e colaborar en accións dentro e fóra da escola, organizadas por familias, concellos e outras institucións con incidencia na formación cidadá.
A13
Analizar e incorporar de forma crítica as cuestións máis relevantes da sociedade actual que afectan á educación familiar e escolar: impacto social e educativo das linguaxes audiovisuais e das pantallas; cambios nas relacións de xénero e interxeracionais; multiculturalidade e interculturalista; discriminación e inclusión social e desenvolvemento sustentable.
A14
Coñecer a evolución histórica da familia, os diferentes tipos de familias, de estilos de vida e educación no contexto familiar.
A19
Comprender que a dinámica diaria en educación infantil é cambiante en función de cada estudante, grupo e situación e saber ser flexible no exercicio da función docente.
A21
Saber traballar en equipo con outros profesionais de dentro e fóra do centro na atención a cada estudante, así como na planificación das secuencias de aprendizaxe e na organización das situacións de traballo na aula e no espazo de xogo, identificando as peculiaridades do período 0-3 e do período 3-6.
A24
Dominar as técnicas de observación e rexistro.
A25
Abordar análises de campo mediante metodoloxía observacional utilizando tecnoloxías da información, documentación e audiovisuais.
A26
Saber analizar os datos obtidos, comprender criticamente a realidade e elaborar un informe de conclusións.
A27
Situar a escola infantil no sistema educativo español, no contexto europeo e no internacional.
A29
Valorar a importancia do traballo en equipo.
A31
Coñecer a lexislación que regula as escolas infantís e a súa organización.
A36
Coñecer a metodoloxía científica e promover o pensamento científico e a experimentación.
A37
Adquirir coñecemento sobre a evolución do pensamento, as costumes, as crenzas e os movementos sociais e políticos ao longo da historia.
A44
Coñecer e dominar técnicas de expresión oral e escrita.
A45
Coñecer a tradición oral e o folclore.
A57
Analizar as linguaxes audiovisuais e as súas implicacións educativas.
A60
Coñecer e aplicar os procesos de interacción e comunicación na aula, así como dominar as destrezas e habilidades sociais necesarias para fomentar un clima que facilite a aprendizaxe e a convivencia.
A62
Relacionar teoría e práctica coa realidade da aula e do centro.
A63
Participar na actividade docente e aprender a saber facer, actuando e reflexionando desde a práctica.
A66
Coñecer formas de colaboración cos distintos sectores da comunidade educativa e do contorno social.
B1
Aprender a aprender.
B2
Resolver problemas e tomar decisións de forma efectiva.
B3
Aplicar un pensamento crítico, autocrítico, lóxico e creativo.
B4
Traballar de forma autónoma con iniciativa e espírito emprendedor.
B5
Traballar de forma colaborativa.
B6
Comportarse con ética e responsabilidade social como cidadán e como profesional.
B10
Capacidade de análise e síntese.
B11
Capacidade de busca e manexo de información.
B12
Capacidade de organización e planificación.
B13
Capacidade para actuar de maneira sustentable na defensa do medio ambiente.
B16
Capacidade para integrarse e comunicarse con expertos noutras áreas e en contextos diferentes.
B17
Capacidade para presentar, defender e debater ideas utilizando argumentos sólidos.
B19
Comunicación oral e escrita na lingua materna.
B20
Coñecemento de outras culturas e de outras costumes.
B22
Creatividade ou capacidade para pensar as cousas desde diferentes perspectivas, ofrecendo novas solucións aos problemas.
B24
Recoñecemento e respecto á diversidade e á multiculturalidade.
B25
Utilización das TIC no ámbito de estudo e do contexto profesional.
C1
Expresarse correctamente, tanto de forma oral coma escrita, nas linguas oficiais da comunidade autónoma.
C4
Desenvolverse para o exercicio dunha cidadanía aberta, culta, crítica, comprometida, democrática e solidaria, capaz de analizar a realidade, diagnosticar problemas, formular e implantar solucións baseadas no coñecemento e orientadas ao ben común.
C6
Valorar criticamente o coñecemento, a tecnoloxía e a información dispoñible para resolver os problemas cos que deben enfrontarse.
C7
Asumir como profesional e cidadán a importancia da aprendizaxe ao longo da vida.
C8
Valorar a importancia que ten a investigación, a innovación e o desenvolvemento tecnolóxico no avance socioeconómico e cultural da sociedade.
Resultados de aprendizaxe
Competencias de materia (Resultados de aprendizaxe)
A socioloxía como ciencia social. Marcos conceptuais, epistemolóxicos e comenzos metodolóxicos. As desigualdades.
Tema 2. ¿Qué estudia a socioloxía da educación?
A educación como feito social e obxecto de estudio sociolóxico. A educación contra a desigualdade. A familia, os iguais, os m.c.m. e as NTT, cultura, coñecemento, etc.
Tema 3. Metodoloxías e ferramentas para o estudio e coñecemento sociolóxico.
Metodoloxía cuantitativa. Metodoloxía cualitativa. Fontes e ferramentas para a obtención de datos. As etapas da investigación.
Tema 4. Macrosocioloxía da educación.
Políticas educativas, economía da educación e idearios pedagóxicos. Os xeitos de vida, o consumo e a sostenibilidades. O xénero. A inmigración. A infancia.
Tema 5. Microsocioloxía da educación.
O proceso de socialización e os seus tipos. Os axentes de socialización. As organizacións educativas formais e non formais.
Planificación
Metodoloxías / probas
Horas presenciais
Horas non presenciais / traballo autónomo
Horas totais
Actividades iniciais
3
0
3
Traballos tutelados
4
78
82
Sesión maxistral
20
0
20
Simulación
6
0
6
Obradoiro
6
0
6
Aprendizaxe colaborativa
0
2
2
Saídas de campo
1
3
4
Proba mixta
2
15
17
Presentación oral
2
2
4
Atención personalizada
6
0
6
*Os datos que aparecen na táboa de planificación son de carácter orientativo, considerando a heteroxeneidade do alumnado
Metodoloxías
Metodoloxías
Descrición
Actividades iniciais
Actividades que se levan a cabo antes de iniciar calquera proceso de ensino-aprendizaxe a fin de coñecer as competencias, intereses e/ou motivacións que posúe o alumnado para o logro dos obxectivos que se queren alcanzar, vinculados a un programa formativo. Con ela preténdese obter información relevante que permita articular a docencia para favorecer aprendizaxes eficaces e significativos, que partan dos saberes previos do alumnado.
Traballos tutelados
Proceso de ensinanza orientado á aprendizaxe do alumnado mediante a realización de actividades de carácter práctico a través das que se propoñen situacións que requiren ao estudante identificar un problema obxecto de estudo, formulalo con precisión, desenvolver os procedementos pertinentes, interpretar os resultados e sacar as conclusións oportunas do traballo realizado.
Sesión maxistral
Exposición oral complementada co uso de medios audiovisuais e a introdución de algunhas preguntas dirixidas aos estudantes, coa finalidade de transmitir coñecementos e facilitar a aprendizaxe.
A clase maxistral é tamén coñecida como “conferencia”, “método expositivo” ou “lección maxistral”. Esta última modalidade sóese reservar a un tipo especial de lección impartida por un profesor en ocasións especiais, cun contido que supón unha elaboración orixinal e baseada no uso case exclusivo da palabra como vía de transmisión da información á audiencia.
Simulación
Proba na que se busca responder por escrito a preguntas de certa amplitude valorando que se proporcione a resposta esperada, combinada coa capacidade de razoamento (argumentar, relacionar, etc.), creatividade e espírito crítico. Utilízase para a avaliación diagnóstica, formativa e sumativa. Permite medir as habilidades que non poden avaliarse con probas obxectivas como a capacidade de crítica, de síntese, de comparación, de redacción e de orixinalidade do estudante; polo que implica un estudo amplo e profundo dos contidos, sen perder de vista o conxunto das ideas e as súas relacións.
Obradoiro
Técnica de dinámica de grupos que ten como obxectivo axudar a desenvolver a perspectiva social e a empatía mediante a representación de diferentes papeis dentro de situacións conflitivas onde interveñen diferentes posturas que teñen que ser combinadas. Utilízase para traballar as relacións interpersoais, o comportamento, os valores e as actitudes.
Aprendizaxe colaborativa
Participación, organización e colaboración de principio a fin dun traballo dirixido e tutelado pola profesora que deberá ser presentado a través de material debidamente ordenado e elaborado por un grupo ou equipo de traballo conformado por estudantes da materia.
Saídas de campo
Obtención de datos a través da aplicación dalgunha ferramenta de investigación.
Proba mixta
Presentación oral
Técnica metodolóxica que supón a utilización de documentos audiovisuais e/ou bibliográficos (fragmentos de reportaxes documentais ou películas, noticias de actualidade, paneis gráficos, fotografías, biografías, artigos, textos lexislativos, etc.) relevantes para a temática da materia con actividades especificamente deseñadas para a análise dos mesmos. Pódese empregar como introdución xeral a un tema, como instrumento de aplicación do estudo de casos, para a explicación de procesos que non se poden observar directamente, para a presentación de situacións complexas ou como síntese de contidos de carácter teórico ou práctico.
Atención personalizada
Metodoloxías
Traballos tutelados
Simulación
Obradoiro
Presentación oral
Descrición
Execución dunha investigación no eido da Socioloxía da Educación.
A atención personalizada do alumnado levarase a cabo en horario de tutorías que se fixarán a comenzos do curso no taboleiro do despacho da profesora na Facultade de Ciencias da Educación: P2A18.
Nos obradoiros traballaranse calqueira tipo de aspectos relacionados có desenvolvemento das distintas aplicacións teóricas da materia que o precisen.
A presentación oral consistirá en exposicións por parte do alumnado para dar conta das súas aprendizaxes e competencias respecto da materia.
Avaliación
Metodoloxías
Descrición
Cualificación
Traballos tutelados
Os alumnos levarán a cabo a longo do cuatrimestre un traballo tutelado de carácter sociológico en materia educativa. A súa realización por grupos reducidos culminará con la exposición oral de los contenidos diseñados para los distintos apartados que constituíron o devandito traballo.
A realización de este traballo xunto coa realización e entrega de las demás prácticas a realizar durante o cuatrimestre constituirán el 50% de la nota final de la asignatura.
25
Simulación
5
Obradoiro
5
Presentación oral
5
Aprendizaxe colaborativa
10
Proba mixta
0
Observacións avaliación
A lo largo del cuatrimestre tendrán lugar sesiones magistrales en las que la profesora explicará el contenido teórico de la asignatura, combinadas con las correspondientes clases de docencia interactiva en las que los alumnos llevarán a cabo en grupos reducidos las diferentes prácticas y metodologías a desarrollar de manera presencial tutorizados y dirigidos por la profesora. La evaluación de la asignatura tendrá en cuenta un seguimiento activo por parte del alumnado de los contenidos desarrollados (asistencia, participación en el aula, seguimiento y realización de las prácticas, etc.), así como un examen final donde se valorarán los conocimientos generales adquiridos El conjunto de prácticas desarrolladas contribuirán en un 50% a la nota final y el examen el restante 50%. Ambas partes han de estar superadas para poder realizarse el cálculo de la media. La evaluación de la asignatura tendrá en cuenta un seguimiento activo por parte del alumnado de la asignatura (asistencia, participación en el aula, seguimiento y realización de las prácticas, etc.), así como un examen final donde se valorarán los conocimientos teóricos adquiridos. Las prácticas desarrolladas en grupos reducidos conformarán un informe final que se ha de entregar al final del curso, de modo que todas las actividades, tareas y trabajos a realizar a lo largo del cuatrimestre serán contabilizados para la calificación final. El conjunto de prácticas desarrolladas contribuirán en un 50% a la nota final y el examen el 50% restante. La preparación del examen teórico se hará a partir de los apuntes tomados en clase y de los manuales de la asignatura recomendados por la profesora y contenidos en las Fuentes de información de esta guía. Para los alumnos “no presenciales”, es decir, aquellos que no lleven un seguimiento activo de la materia, podrán examinarse a través de una prueba mixta en la convocatoria correspondiente de los contenidos desarrollados en el programa de la asignatura, pudiendo obtener a través de esta prueba sólo un 5.
Fontes de información
Bibliografía básica
GUERRERO SERÓN, ANTONIO (2002). Manual de sociología de la educación. Madrid, Tecnos
ALMARCHA BARBADO, A. (1979): “Cien años de la sociología de la educación en España: 1877-1977” enRevista Española de Investigaciones Sociológicas, núm. 2, Madrid, Centro de Investigaciones Sociológicas, p.p. 115-148.
ALONSO HINOJAL, I. (1991): Educación y Sociedad. Las Sociologías de la Educación, Madrid, Centro de Investigaciones Sociológicas.
BERGER, P. L. y LUCKMANN, T. (1995): La construcción social de la realidad, Buenos Aires, Amorrortu.
CARBONELL, J. (Comp.) (1996): La escuela, entre la utopía y la realidad: diez temas de sociología de la educación, Barcelona, Ediciones Octaedro.
CARDÚS, S. (2001): El desconcierto de la educación, Barcelona, Ediciones B.
DURKHEIM, E. (1996): Educación y sociología, Barcelona, Península.
FERNÁNDEZ ENGUITA, M. (Ed.) (1999): Sociología de la Educación, Barcelona, Ariel.
FERNÁNDEZ ENGUITA, M. (1995): La escuela a examen, Madrid, Pirámide.
FERNÁNDEZ ENGUITA, M. y TERRÉN, E. (2008): Repensando la organización escolar, Madrid, Akal.
FERNÁNDEZ ENGUITA, M. y GUTIÉRREZ SASTRE, M. (2005): Organización escolar, profesión docente y entorno comunitario, Madrid, Akal.
FERNÁNDEZ PALOMARES, F. (Coord.) (2003): Sociología de la Educación, Madrid, Pearson Prentice-Hall.
GIDDENS. A. (1993): Sociología, Madrid, Alianza.
GIL VILLA, F. (1997): Teoría sociológica de la educación, Salamanca, Amarú.
GINER. S. (1993): Sociología, Barcelona, Península.
GÓMEZ JALDÓN, C. DOMÍNGUEZ, J. A. (2005): Manual de sociología de la Educación, Madrid, Pirámide.
JEREZ MIR, R. (1990): Sociología de la Educación. Guía didáctica y textos fundamentales, Madrid, CU.
LÓPEZ RUPÉREZ, F. (2001): Preparar el futuro. La educación ante los desafíos de la globalización. Málaga, La Muralla.
MACIONIS, J. y PLUMMER, K. (1999): Sociología, Madrid, Pearson Prentice Hall.
MCMILLAN, J. H. y SCHUMACHER, S. (2005): Investigación educativa, Madrid, Pearson Prentice Hall.
TABERNER GUASP, J. (1999): Sociología y educación. Funciones del sistema educativo en sociedades modernas, Madrid, Tecnos.
VARELA, J. (2007): Las reformas educativas a debate (1982-2006), Barcelona, Morata.
Fernández, F. (2003): Sociología de la
Educación, Madrid, Pearson Educación
Fernández, M et al (2008): “¿Fronteras en
las aulas?: contacto transcultural y endogamia en las interacciones del
alumnado”, en Revista de Educación, no.
345, Dedicado a: De inmigrantes a minorías: temas y problemas de la
multiculturalidad Año: 2008, Número: 345
Gil, F. (1994): Teoría sociológica de la educación.
Amarú Editores.
Lomas, C. (2007): “¿La escuela es un
infierno?: violencia escolar y construcción cultural de la masculinidad”, en
Revista de Educación, nº. 342.
Maciones, J. y K. Plummer (1999) Sociología, Madrid, Prentice Hall.
Ritzer, G. (1993): Teoría sociológica clásica. McGraw-Hill
Interamericana de España
Subirats, M. (2002): “Rosa y azul: la
transmisión de los géneros en la escuela mixta”, en González, A. et al
(coord.): Educar para la igualdad, educar
desde la diferencia, Barcelona, Graó.
Taberner, J.
(1998): Teoría sociológica y educación.
Universidad de Córdoba.
Terrén, E., Fernández, M. (2008): “De
inmigrantes a minorías: temas y problemas de multiculturalidad (presentación)”,
en Revista de Educación, no. 345, Dedicado
a: De inmigrantes a minorías: temas y problemas de la multiculturalidad Año:
2008, Número: 345
Valles, M. (1997): Técnicas
cualitativas de investigación social. Reflexión metodológica y práctica
profesional, Madrid: Síntesis.