Datos Identificativos 2012/13
Asignatura (*) Bases didácticas da educación especial inclusiva Código 652G01034
Titulación
Grao en Educación Infantil
Descriptores Ciclo Período Curso Tipo Créditos
Grao 2º cuadrimestre
Terceiro Optativa 4.5
Idioma
Galego
Prerrequisitos
Departamento Pedagoxía e Didáctica
Coordinación
Castro Rodríguez, Mª Montserrat
Correo electrónico
maria.castror@udc.es
Profesorado
Castro Rodríguez, Mª Montserrat
Correo electrónico
maria.castror@udc.es
Web
Descrición xeral A atención á diversidade é un dos elementos claves a desenvolver no sistema educativo. Resulta de especial importancia que o profesorado de Infantil teña sexa consciente da necesidade de adoptar modelos de traballo que favorezan o desenvolvemento persoal de todo o alumnado, independentemente das necesidades e características que teña cada alumno e alumna. Por este motivo, é imprescindible que o futuro docente teña coñecemento de modelos de traballo de planificación e desenvolvemento da acción docente para responder ás necesidades de todo o alumnado, entre eles e elas, o que é destinatario da Educación Especial; daranse a coñecer experiencias educativas; procurarase a formación na elección, adaptación e elaboración de materiais e recursos educativos nunha aula na que hai alumnado con diferentes ritmos, intereses, necesidades, etc.

Competencias do título
Código Competencias da titulación

Resultados de aprendizaxe
Competencias de materia (Resultados de aprendizaxe) Competencias da titulación
A6 Coñecer a dimensión pedagóxica da interacción cos iguais e os adultos e saber promover a participación en actividades colectivas, o traballo cooperativo e o esforzo individual. A6
A7 Identificar dificultades de aprendizaxe, disfuncións cognitivas e as relacionadas coa atención. A7
A8 Saber informar a outros profesionais especialistas para abordar a colaboración do centro e do mestre na atención ás necesidades educativas especiais que se propoñan. A8
A9 Adquirir recursos para favorecer a integración educativa de estudantes con dificultades. A9
A10 Crear e manter lazos de comunicación coas familias para incidir eficazmente no proceso educativo. A10
A13 Analizar e incorporar de forma crítica as cuestións máis relevantes da sociedade actual que afectan á educación familiar e escolar: impacto social e educativo das linguaxes audiovisuais e das pantallas; cambios nas relacións de xénero e interxeracionais; multiculturalidade e interculturalista; discriminación e inclusión social e desenvolvemento sustentable. A13
A17 Colaborar cos profesionais especializados para solucionar ditos trastornos. A17
A21 Saber traballar en equipo con outros profesionais de dentro e fóra do centro na atención a cada estudante, así como na planificación das secuencias de aprendizaxe e na organización das situacións de traballo na aula e no espazo de xogo, identificando as peculiaridades do período 0-3 e do período 3-6. A21
A32 Valorar a relación persoal con cada estudante e a súa familia como factor de calidade da educación. A32
B6 Comportarse con ética e responsabilidade social como cidadán e como profesional. B6
B24 Recoñecemento e respecto á diversidade e á multiculturalidade. B24
C4 Desenvolverse para o exercicio dunha cidadanía aberta, culta, crítica, comprometida, democrática e solidaria, capaz de analizar a realidade, diagnosticar problemas, formular e implantar solucións baseadas no coñecemento e orientadas ao ben común. C4

Contidos
Temas Subtemas
1. A atención á diversidade na escola: evolución e modelos
Evolución da Educación Especial
Modelos de atención á diversidade
2. As diferenzas de capacidades na aula de Educación Infantil As diferenzas de habilidade motórica
As diferenzas de habilidade relacional e comunicativa
As diferenzas de capacidade cognitiva
3. As diferenzas por factores sociais, ambientais e culturais na Educación Infantil
Resposta educativa ante a diferenza sociocultural
Inmigración e escola infantil
4.Medidas curriculares de resposta á diversidade na escola infantil

As adaptacións do curriculum en Educación Infantil: formas e modelos

5.Organización da resposta á diversidade na educación infantil O apoio educativo á diversidade: modelos e organización
Organización. funcións e marco lexislativo do apoio á diversidade
6. O papel da comunidade educativa no proceso de deseño, planificación e implementación de iniciativas que camiñen cara a inclusión social A implicación da familia
A participación de axentes e institucións sociais
A creación de equipos interdisciplinares para desenvolver a proposta de inclusión educativa

Planificación
Metodoloxías / probas Horas presenciais Horas non presenciais / traballo autónomo Horas totais
Sesión maxistral 17 0 17
Estudo de casos 3 6 9
Lecturas 3 15 18
Discusión dirixida 7 6.5 13.5
Aprendizaxe colaborativa 5 10 15
Investigación (Proxecto de investigación) 3 15 18
Proba de resposta breve 1 5 6
Portafolios do alumno 5 15 20
 
Atención personalizada 2 0 2
 
*Os datos que aparecen na táboa de planificación son de carácter orientativo, considerando a heteroxeneidade do alumnado

Metodoloxías
Metodoloxías Descrición
Sesión maxistral Realizarase ao inicio de cada unidade temática, ou cando através do seguimento do traballo de aula e individual, se perciba a necesidade de aclarar ou introducir conceptos esenciais ou novidosos
Estudo de casos A través de casos reais ou supostos estudaranse especialmente os temas relacionados coas distintas discapacidades
Lecturas Indicaranse na aula as que teñen caracter obrigatorio e as que teñen un caracter opcional
Discusión dirixida Trátase de intercambiar razoamentos e elaborar un pensamento propio sobre algúns dos temas traballados
Aprendizaxe colaborativa Procederemos en dous sentidos:
-En equipos terán que facer unha proposta de intervención na aula dende unha perspectiva inclusiva
-Terán que poñerse en contacto con persoas da comunidade educativa para coñecer cómo contribúen no desenvolvemento de prácticas educativas dende unha perspectiva colaborativa
Investigación (Proxecto de investigación) O alumnado recollerá propostas de intervención educativa, que analizará e interpretará se se adecúan aos prinicipios básicos dunha aula inclusiva.
Ademais fará propostas de mellora
Proba de resposta breve O alumnado terá que dar resposta a unha proba breve sobre contidos básicos do temario.
Portafolios do alumno O alumnado terá que realizar unha recolleita dos contidos elaborados na aula para a partir de aí, analizalos, interpretados e enriquecer as opinións propias coas achegas dos autores propostos na bibliografía aduxntada ou outros autores lidos polo alumnado

Atención personalizada
Metodoloxías
Investigación (Proxecto de investigación)
Portafolios do alumno
Estudo de casos
Discusión dirixida
Descrición

Estas actividades desenvolveranse coa supervisión periódica do profesor ou profesora da materia. Nesta supervisión solventaranse as dudas que poidan presentarse e daranse indicacións sobre as diversas fases de elaboración.

O alumnado non asistente deberá establecer comunicación coa profesora para a preparación da materia.




Avaliación
Metodoloxías Descrición Cualificación
Investigación (Proxecto de investigación) Recolleita dunha proposta educativa, análise, interpretación e adaptación ás caractarísticas dunha escola que camiña cara a inclusión 30
Portafolios do alumno Recollida da información, análise e interpretacación, e posterior enriquecemento coas achegas dos autores. Os criterios de avaliación do documento serán:
-Integración dos contidos abordados e das actividades realizadas na aula
-Reflexión e opinión persoal
-Ampliación de coñecementos empregando as fontes documentais e investigación persoal.
-Aplicabilidade ao teu traballo como docente no ámbito da EI.
40
Proba de resposta breve O alumnado terá que dar resposta breve a unha serie de cuestións que se lle formulan sobre contidos básicos da materia. 30
 
Observacións avaliación

O alumnado asistente será aquel que asiste á aula  o 80%  ou máis da materia da materia. O alumnado non asistente para superar a materia terá que realizar:

1. O Proxecto de investigación sobre un elemento concreto das escolas que camiñan cara a inclusión (50%). O alumnado terá que seleccionar unha experiencia que se realizara ou se estea realizando co fin de analizar as súas características teórico-metodolóxicas nas que se sustenta, que respostas dá a atención da diversidade da aula, etc. Caracterizada a proposta, tratará de facer achegas para facilitar a inclusión educativa do alumnado.

2. Unha proba de preguntas curtas (50%)

Para a superación da materia, cando menos a metade da calificación esixida en cada apartado.

Terá que poñerse en contacto coa profesora (en persoa ou a través do correo electrónico) para a organización da materia.


Fontes de información
Bibliografía básica TORRES SANTOMÉ, J (2010). La justicia curricular. El caballo de Troya de la cultura escolar. Madrid: Morata
PARRILLA LATAS, M.A. (2009). A educación inclusiva: unha dirección a seguir localmente. Revista Galega da Educación
RODRÍGUEZ RODRÍGUEZ J (2006). A elaboración e adaptación dos materiais curriculares. NEG e Concello de Santiago, Departamento de Educación e Mocidade
SAUMELL MIR, C. e Outros (2011). Alumnado con dificultades de regulación del comportamiento. Barcelona: Graó
PETERS,T. (2008). Autismo: de la comprensión teórica a la intervención educativa. Ávila Autismo
BLANCO, MR. (2008). Construyendo las bases de la inclusión y la calidad de la educación el primera infancia. Revista de Educación
NÚÑEZ, M.T. (2008). Da segregación á inclusión educativa. Laiovento
GUIJO BLANCO, V. (2008). Derechos de la Infancia (0-6 años) y educación inclusiva. Revista de Educación
GALA MERINO, S. (2004). Dificultades de aprendizaje: maduración y desarrollo infantil. Santiago de Compostela:Tórculo
AA.VV (2009 ). Diversidade e Inclusión. Revista galega de educación nº 43. Nova Escola Galega
TORRES SANTOMÉ, J. (2003). Educación infantil, equidad y justicia social. Infanicia
PANIAGUA VALLE, G. e PALACIOS, J. (2006). Educación infantil: respuesta educativa a la diversidad. Madrid: Alianza
ECHEITA (2006). Educación para la inclusión o educación sin exclusiones. . Narcea
FRITH,U. (1989). El autismo. Alianza
BIGAS SALVADRO, M. (2008). El lenguaje oral en la escuela infantil. Glosas Didácticas
DARRETXE, L. SEPÚLVEDA, L. (2011). Estrategias educativas para orientar las necesidades educativas de los estudiantes con Síndrome de Ásperger. Electronic Journal of Research in Educational Psychology
ÁLVAREZ, L. E OUTROS (2002). Estrategias para atender a la diversidad desde la Educación Infantil. Revista de Psicología y Psicopedagogía
AA.VV. (2000). Igualdad con diversidad: la apuesta de los Movimientos de Renovación Peadgógica (manuscrito inédito). Confederación de Movimientos de Renovación Peadgógica.. Recuperado o 20 de Setembro de 2002 de: http://cmrp.pangea.org/ig_div.htm.
CASTRO, M.M., FERRER, G.; MAJADO, M.F., RODRÍGUEZ, J.; VERA, J.; ZAGRA, M.; e ZAPICO, H. (2007). La comunidad en la escuela. La escuela en la comunidad. Graó
PARRILLA LATAS, M.A. (2004). La construcción del aula como comunidad de todos. Organización y gestión educativa. Revista del Forum Europeo de Administradores de Educación
CASANOVA, Mª A. (2011). La educación inclusiva: un modelo de futuro. Madrid: Walters Kluwer España
MARTÍN, C (2000). La organización del curriculum de Educación Infantil en clave de atención a la diversidad. Atención a la diversidad
VV.AA (2010). La respuesta educativa a la diversidad, aquí y ahora. Cuenca: Ediciones de la Universidad de Castilla-La Mancha
SANTIUESTE BERMEJO, V. e ARRANZA, M.L. (2009). Nuevas perpectivas en el concepto de evaluación. Revista de Educación
PUYUELO,M. (2000). Parálisis Cerebral Infantil. Aljibe
MOLINA, J. e ILLÁN,N. (2008). Propuesta de un currículo integrado. Editorial MAD
AINSCOW, M. (2011). Respondiendoal desafío de la equidad en los sistemas educativos. Revista de Pedagogía de la Universidad de Salamanca
RONDALJ; PERERA,J y NADEL (2000). Síndrome de Down. Espasa
BARTON,L (2008). Superar las barreras de la discapacidad. Morata

Bibliografía complementaria VLACHOU, A. e OUTROS (2009). Adaptaciones en la enseñanza de los maestros de Educación General: repercusiones delas respuestas de inclusión. Revista de Educación
CERVERA, J. (2004). Adquisición y desarrollo del lenguaje en Preescolar y Ciclo Inicial. http://bib.cervantesvirtual.com/servlet/SirveObras/02483863101926275976613/p0000001.htm
ACOSTA e OUTROS (1988). Dificultades del habla infantil: un enfoque clínico. Archidona: Aljibe
ALESSIO, S. D' E OUTROS (2010). Educación inclusiva en Europa: el cambio de pensamientode la integración a la inclusión. Revista de Psicología y Educación
BLANCO, AI. e POY, R. (2009). Educación para todos: productos de apoyo para la discapacidad intlectual en el marco de la escuela inclusiva. Tavira
PRIETO-FLORES, O. E SANTA CRUZ, I. (2010). Eficiencia y equidad en las comunidades de aprendizaje y las escuelas. Psychology, Society & Education
GALLEGO VEGA, M.C. (2011). El apoyo inclusivo desde la perspectiva comunitaria. Revista Interuniversitaria de Formación del Profesorado
BARTÓN, L (2009). Estudios sobre discapacidad y la búsqueda de la inclusividad: observaciones. Revista de Educación
ARIZA PÉREZ, M.A. E TRUJILLO SÁEZ, F (2006). Experiencias educativas en aprendizaje cooperativo. Granada: Grupo editorial universitario
ARNAIZ, E OUTROS (1998). Haciendo más integradoras las aulas de educación infantil: una experiencia práctica. Enseñanza. Anuario Interuniversitario de Didáctica
POY CASTRO, R. e BLANCO, A.I. (2009). Inclusión educativa y tecnologías de apoyo en discapacidad intelectual. Bordón
CARDONA, M. C. (2003). Inclusión y cambios en el aula vía adaptaciones instructivas. RIE. Revista de Investigación Educativa
CARMEN, M. de E VIERA, A.M. (2000). La atención a la diversidad en educación infantil: los rincones. Aula de Innovación Educativa
CC.OO (2009). La discapacidad motórica en la escuela y la familia. ¿Cómo adaptar ambos contextos a favor de la autonomía y esabilidad emocional del niño?. Temas para la educación. Revista Digital para Profesionales de la Enseñanza
CASTEJÓN, l. E OUTROS (2008). La escuela inclusiva ante los alumnos tartamudos: actitudes y emociones en la relación educativa. Revista de Educación
ARANDA REDRUEJO, R. e ANDRÉS, C. (2004). La organización de la atención temprana en la educación infantil. Tendencias pedagógicas
CARMEN, M. de (1994). La organización del curriculum de Educación Infantil en clave de atención a la diversidad. Aula de Innovación Educativa
FIELDING, M (2011). La voz del alumnado y la inclusión educativa: una aproximación democrática radical para el aprendizaje intergeneracional. Revista Interuniversitaria de Formación del Profesorado
CIDONCHA, V (2008). Materiales generales y específicos para los alumnos con necesidades educativas especiales. Educación y futuro digital
CRTOADI TOMELLOSO (2009). Medidas organizativas y curriculares de atención a la diversidad desde una perspectiva inclusiva. http://es.scribd.com/doc/11968980/Medidas-curriculares-y-organizativas-para-una-escuela-inclusiva
RAMIREZ CASTILLO, M.A. (2007). Metodología en la atención al alumnado con necesidades educativas especiales. Revista de Educación de la Universidad de Granada
ALMEIDA, M.E. E OUTROS (2010). Nuevas retóricas para viejas prácticas. Repensando la idea de diversidad y su uso en la compensación y abordaje de la discapacidad. Políticas y sociedad
GÓMEZ MONTES, J.M. (2005). Pautas y estrategias para atender la diversidad en el aula. Pulso. Revista de Educación
ARNAIZ, P. E LOZANO, J. (1998). Una propuesta didáctica para la diversidad en Educación Infantil. Revista de CC. de la Educación
CANTALLOPS, J. e OUTROS (2010). Una revisión sobre la respuesta educativa de los centros escolares en el cambio hacia la inclusión educativa. Revista de Educación Inclusiva

Páxinas con imáxes para elaborar e encontrar material:

http://uk.dk.com/static/cs/uk/11/clipart/index.htm

http://iespana2.gograph.com/IntegrationSimpleSearch.cfm?cfid=17779

http://prescolaire.grandonde.com/clipart/activites/index.htm

http://www.disabilityworld.org/09-10_01/spanish/indice.shtml

http://especial.fcep.urv.es/

http://www.webespecial.com/webespecial.htm

http://www.pntic.mec.es/

http://w3.cnice.mec.es/recursos2/atencion_diversidad/01_03_01.htm

http://cidat.once.es/

http://needirectorio.cprcieza.net/

http://www.xtec.es/~jlagares/indexcastella.htm

http://informaticaparaeducacionespecial.blogspot.com/2008_05_01_archive.html

http://villaves56.blogspot.com/2008/07/vocaroo-para-trabajar-la-expresin-oral.html

http://cprcaspe.educa.aragon.es/RECURSOS/compensat.htm

http://www.polibea.com/libros/index.htm

http://platea.pntic.mec.es/~fmaquina/rg.htm

http://www.revistaeducacion.mec.es/enlaces3.htm

http://www.ulpgc.es/index.php?asignatura=1354130013572&ver=pd_bibliografia&id_

Páxinas con sons grabados para elaborar material:

http://www.findsouns.com/types.html

http://iris.cinice.mecd.es/bancoimagenes/sonidos/directorio.php

Outros materiais de apoio:

REVISTAS

Revista Educación Especial. Málaga: Aljibe.

Revista Catalana d'Educació Especial i Atenció a la Diversitat. Vic:Departament

Revista Galega da Educación

Revista Galega do Ensino

Cuadernos de Pedagogía

Revista de Innovación Educativa

Revista Quinesia

Disability & Society

Educational Psychology

Emotional and Behavioural Difficulties

European Journal of Special Needs Education

High Ability Studies

International Journal of Disability, Development and Education

International Journal of Inclusive Education

Journal of Intellectual & Developmental Disability

Special Educational Needs Abstracts


Recomendacións
Materias que se recomenda ter cursado previamente

Materias que se recomenda cursar simultaneamente

Materias que continúan o temario

Observacións


(*)A Guía docente é o documento onde se visualiza a proposta académica da UDC. Este documento é público e non se pode modificar, salvo casos excepcionais baixo a revisión do órgano competente dacordo coa normativa vixente que establece o proceso de elaboración de guías