Datos Identificativos 2012/13
Asignatura (*) Psicoloxía da aprendizaxe en contextos educativos Código 652G02007
Titulación
Grao en Educación Primaria
Descriptores Ciclo Período Curso Tipo Créditos
Grao 2º cuadrimestre
Primeiro Formación básica 6
Idioma
Galego
Prerrequisitos
Departamento Psicoloxía Evolutiva e da Educación
Coordinación
Brenlla Blanco, Juan Carlos
Correo electrónico
juan.brenlla@udc.es
Profesorado
Brenlla Blanco, Juan Carlos
Porto Rioboo, Ana Maria
Santorum Paz, Maria Rosa
Correo electrónico
juan.brenlla@udc.es
ana.prioboo@udc.es
rosa.santorump@udc.es
Web
Descrición xeral Esta materia xunto coa "Psicoloxía do desenvolvemento de 6 a 12" configuran o Módulo de Formación Básica do Título: Procesos educativos, aprendizaxe e desenvolvemento da personalidade de 6 a 12 anos (Orden ECI/3857/2007, do 29 de decembro).
O núcleo de competencias básicas trata da comprensión dos procesos educativos e da aprendizaxe e dos determinantes persoais e relacionais e contextuais da aprendizaxe escolar.

Competencias do título
Código Competencias da titulación
A1 Comprender os procesos de aprendizaxe relativos ao período de 6-12, no contexto familiar, social e escolar.
A4 Identificar dificultades de aprendizaxe, informalas e colaborar no seu tratamento.
A5 Coñecer as propostas e desenvolvementos actuais baseado na aprendizaxe de competencias.
A6 Identificar e planificar a resolución de situacións educativas que afectan a estudantes con diferentes capacidades e distintos ritmos de aprendizaxe.
A7 Analizar e comprender os procesos educativos na aula e fóra de ela relativos ao período 6-12.
A11 Coñecer os procesos de interacción e comunicación na aula.
B1 Aprender a aprender.
B2 Resolver problemas de forma efectiva.
B5 Traballar de forma colaborativa.
B11 Capacidade de comprensión dos distintos códigos audiovisuais e multimedia e manexo das ferramentas informáticas.
C6 Valorar criticamente o coñecemento, a tecnoloxía e a información dispoñible para resolver os problemas cos que deben enfrontarse.
C7 Asumir como profesional e cidadán a importancia da aprendizaxe ao longo da vida.

Resultados de aprendizaxe
Competencias de materia (Resultados de aprendizaxe) Competencias da titulación
Coñecer, comprender e valorar o coñecemento científico aportado desde a psicoloxía da educación ao estudo dos procesos de cambio comportamental que se producen nos seres humanos como resultado da súa participación en situacións educativas. A1
A7
Coñecer, comprender e reflexionar sobre as principais teorías, concepcións e tipos de aprendizaxe e as súas implicacións educativas e valorar a importancia de facer unha aprendizaxe constructiva, significativa e interactiva. A1
A5
B1
Coñecer, comprender, identificar e reflexionar sobre algunhas das variábeis máis relevantes propias das situacións educativas escolares de natureza intrapersoal ou propias do alumnado, tanto do ámbito cognitivo como afectivo e a súa incidencia na aprendizaxe escolar. A1
A4
A6
A7
B1
Coñecer, comprender, identificar e reflexionar sobre algunhas das variábeis máis relevantes propias das situacións educativas escolares de natureza relacional ou contextual e a súa incidencia na aprendizaxe escolar. A1
A7
A11
B1
Planificar e realizar tarefas de forma crítica e creativa, como froito dun pensamento diverxente. B1
B5
C6
C7
Manexar ferramentas informáticas e utilizar distintos recursos da rede para a procura de información. B1
B5
B11
C6
Elaborar informes de forma sistemática e planificada a partir de datos obtidos da aplicación de cuestionarios u observación. A1
B1
B5
C6
C7
Entender o caracter interactivo do proceso de ensino/aprendizaxe nas situacións educativas, e en consecuencia valorar a asistencia á clase como o contexto en que se materializará o mesmo. A1
B1
C6
C7
Valorar a participación, o diálogo e o debate, cunha actitude de respecto, tanto cara ás quendas como ás ideas, como formas de implicación activa e compromiso coa aprendizaxe. A5
B5
C7
Sensibilizarse, comprometerse activamente, responsabilizarse e avaliar o propio proceso de aprendizaxe, desenvolvendo hábitos de traballo, esforzo, responsabilidade e actitudes de curiosidade, rigor científico e interese pola aprendizaxe e o traballo ben feito. B1
C7
Desenvolver técnicas e actitudes favorábeis á cooperación, coparticipación, compromiso e intercambio con outros e outras compañeiros e compañeiras e desenvolver formas de conversación e pensamento exploratorias que favorezan a comprensión e construción do coñecemento. B1
B2
C6
C7
Recoñecer e valorar as diferenzas individuais rexeitando a discriminación baseada en diferenzas de sexo, clase social, crenzas, raza e outras características individuais e sociais. Aceptar e valorar a diversidad C7

Contidos
Temas Subtemas
GRUPO A
TEMA 1: O PROCESO DE ENSINO/APRENDIZAXE DESDE A PSICOLOXÍA DA EDUCACIÓN
1. A transformación da educación en desenvolvemento
2. O estudo da aprendizaxe a través da Psicoloxía da Educación
2.1. O obxecto de estudo da P.E.
2.2. Os contidos da P.E.
3. A sistematización dos procesos de ensino/aprendizaxe escolar
TEMA 2: A APRENDIZAXE ESCOLAR NA PSICOLOXÍA DA EDUCACIÓN
1. Introdución
2. Principais enfoques psicolóxicos da aprendizaxe
2.1. Enfoque condutista
2.2. Enfoque cognitivo
3. Categorías/tipos de aprendizaxe escolar
4. Trazos relevantes da aprendizaxe escol
TEMA 3. VARIABLES COGNITIVAS DO ALUMNADO QUE INCIDEN NA APRENDIZAXE ESCOLAR 1. Introdución
2. Procesos de Aprendizaxe e Estratexias de aprendizaxe
3. Intelixencia e Aptitudes
3.1. Natureza e estrutura da intelixencia
3.2. Intelixencia emocional
TEMA 4.VARIABLES MOTIVACIONAIS DO ALUMNADO QUE INCIDEN NA APRENDIZAXE ESCOLAR 1. Introdución
2. Que é a motivación escolar e de que depende?
3. O compoñente de valor da motivación: as metas académicas
3.1. Metas de aprendizaxe e metas de execución
3.2. O sistema educativo e a formación de metas
4. Os compoñentes de expectativa e afectivo-emocional da motivación
4.1. As atribucións causais
4.1.1. As dimensións da causalidade
4.1.2.Consecuencias cognitivas (expectativas) e afectivas das atribucións de causalidade
4.1.3. Estilos atribucionais e motivación
4.2. O autoconcepto como variábel motivacional
4.2.1. Teoría de autovalía
TEMA 5: FACTORES INTERPERSOAIS E CONTEXTUAIS QUE AFECTAN Á APRENDIZAXE ESCOLAR
1. Introdución
2. A interacción profesorado-alumnado
2.1. Representacións mutuas
2.2. Efectos das expectativas na educación
3. Interacción entre o alumnado
3.1. Introdución
3.2. Preferencia e popularidade entre iguais
3.3. Nivel de participación do alumnado
3.3.1. Aprendizaxe cooperativa
3.3.2. Titoría entre iguais
3.3.3. Colaboración entre iguais
3.4. A construción do coñecemento na interacción entre o alumnado
3.4.1. Mecanismos interpsicolóxicos
3.4.2. Factores moduladores


ACTIVIDADES PRACTICAS
PROXECTO DE INVESTIGACIÓN
GRUPO B
TEMA 1: A PSICOLOXÍA DA EDUCACIÓN 1. A orixe da Psicoloxía da Educación
2. Concepcións da relación entre Psicoloxía da Educación e educación
3. Dimensións ou finalidades
4. Obxecto de estudo
5. Os contidos
6. As tendencias actuais e perspectivas de futuro
TEMA 2: A APRENDIZAXE ESCOLAR 1. Principais enfoques Psicolóxicos da Aprendizaxe
1.1. Enfoque condutista
1.2. Enfoque cognitivo
2. Categorías e tipos de aprendizaxe escolar
3. Trazos relevantes da aprendizaxe escolar

TEMA 3: FACTORES INTRAPERSOAIS IMPLICADOS NA APRENDIZAXE ESCOLAR: O ALUMNO
1. Variables cognitivas
1.1. A intelixencia
1.2. Procesos de aprendizaxe
1.3. Estratexias de aprendizaxe
1.4. Estilos e enfoques de aprendizaxe
2. Variables motivacionais
2.1. As metas académicas
2.2. As atribucións causais
2.3. O autoconcepto
TEMA 4: FACTORES INTERPERSOAIS QUE INCIDEN NA APRENDIZAXE ESCOLAR: O CONTEXTO 1. As interaccións entre iguais
1.2. Tipos de relación entre iguais
1.3. A construcción do coñecemento na interacción entre o alumnado: mecanismos interpsicolóxicos
1.4.O agrupamento dos alumnos
2. A interacción profesorado-alumnado: as expectativas do profesor
2.1. A formación das expectativas
2.2. Efectos das expectativas na educación

Planificación
Metodoloxías / probas Horas presenciais Horas non presenciais / traballo autónomo Horas totais
Actividades iniciais 1.5 0 1.5
Sesión maxistral 19.5 0 19.5
Investigación (Proxecto de investigación) 10.5 45.5 56
Traballos tutelados 6 38 44
Proba mixta 3 25 28
 
Atención personalizada 1 0 1
 
*Os datos que aparecen na táboa de planificación son de carácter orientativo, considerando a heteroxeneidade do alumnado

Metodoloxías
Metodoloxías Descrición
Actividades iniciais Actividades que se levarán a cabo antes de iniciar o proceso de ensino/aprendizaxe a fin de coñecer as competencias, intereses e/ou motivacións que posúe o alumnado para o logro dos obxectivos que se queren alcanzar. Con elas preténdese obter información relevante que permita articular a docencia para favorecer aprendizaxes eficaces e significativas, que partan dos saberes previos do alumnado.
Sesión maxistral Exposición oral complementada co uso de medios audiovisuais e a introdución de algunhas preguntas dirixidas ao alumnado, coa finalidade de transmitir os coñecementos de cada tema e facilitar a súa aprendizaxe.
Investigación (Proxecto de investigación) Proceso de ensinanza orientado a facilitar a construción expansiva do coñecemento mediante a realización de actividades-prácticas en grupo para identificar, analizar e estudar algunhas das variabeis intrapersoais da aprendizaxe escolar (variables do alumnado) a partir da observación participativa ou da aplicación de probas
Traballos tutelados Metodoloxía deseñada para promover a aprendizaxe autónoma do alumnado baixo a tutela do profesor ou profesora na aula. Trátase de actividades de orientación-execución e de demostración-práctica a fin de que o alumnado comprenda significativamente a información e a integre na súa estrutura de coñecementos. Inclúense dentro destes traballos tutelados: análises de fontes documentais, realización de esquemas ou resumos, glosarios, presentacións orais, prácticas a través de TICs ou estudos de casos. Todo isto farase a través dun proceso de discusión en pequenos grupos de traballo.
Proba mixta Grupo A. Proba Mixta que integra preguntas tipo de probas de recordo libre e de recoñecemento sobre os contidos teórico-prácticos de cada un dos temas.

Grupo B. Proba obxectiva que consiste en formular unha cuestión en forma de pregunta directa ou de afirmación incompleta, e varias opcións ou alternativas de resposta que proporcionan posibles solucións, das que só unha delas é válida.


Atención personalizada
Metodoloxías
Investigación (Proxecto de investigación)
Traballos tutelados
Descrición
A atención personalizada realizarase tanto no escenario da aula, como na rede e en titorías.
Consistirá en guiar e tutelar o proceso da aprendizaxe dos grupos de traballo nas distintas actividades de tipo teórico e práctico e na elaboración dos informes pertinentes.
Todo isto farase coa finalidade de facilitar que o alumnado comprenda significativamente a información, a integre na súa estrutura de coñecementos e se implique activamente.

Avaliación
Metodoloxías Descrición Cualificación
Investigación (Proxecto de investigación) Trátase de estudar algunhas das variábeis ou factores da aprendizaxe escolar e elaborar un informe/artigos en base a busca e análise de documentación científica e datos. Este traballos faranse en grupo. 40
Traballos tutelados Traballo individual e en grupo que consiste na realización de actividades a facer na aula e fóra dela para cada un dos temas. Estas actividades colaborativas serán basicamente de orientación-execución ou demostración-práctica. Este portafolios que integra as metodoloxías de aprendizaxe cooperativo, traballos tutelados, estudo de casos, presentación oral, glosario análise de fontes documentais... será o material que se contemple na avaliación
20
Proba mixta GRUPO A.
Esta proba de carácter individual de carácter mixto (é dicir, inclúe preguntas de recordo libre e de recoñecemento sobre os contidos teórico-prácticos)lrealizarase ao finalizar cada un dos temas da materia, para verificar o grao de adquisición das competencias do saber e saber facer.

GRUPO B.
Farase unha proba escrita para avaliar os coñecementos teóricos da materia. A proba consistirá en 30 preguntas con tres posibles respostas das cales só unha é a correcta, as preguntas incorrectas restan a razón de cada dúas mal anulan unha ben.
40
 
Observacións avaliación

GRUPO A:


CONVOCATORIA. Dependendo da asistencia continuada ou non as clases, hai dúas modalidades de seguir a materia que determinan dous modos diferentes de avaliación: Modalidade A: Avaliación Continua e Modalidade B de Avaliación Final;


Modalidade A: Avaliación Continua. Nesta modalidade levarase a cabo unha avaliación de tipo procesual consistente na realización dunha serie de actividades prácticas de cada tema realizadas de forma individual e en grupo co seguimento periódico das mesmas. Por tanto será obrigatoria a asistencia ás clases (como mínimo o 85% das horas presenciais, é dicir, só se poderá faltar un máximo de 4 módulos no cuadrimestre, en caso contrario deberase optar pola modalidade B), sendo imprescindíbel ademais a participación activa e continuada por parte do alumnado no grupo de traballo na aula (no caso de non ser así contabilizarase como unha ausencia).


Esta avaliación levarase a cabo a partir dun dossier ou carpeta de traballo (portafolio) que incluirá:


a/ As actividades individuais e de grupo de cada un dos temas que suporán un máximo dun 20% da cualificación;


b/ O proxecto de investigación a realizar en grupo que suporá un máximo do 40% da cualificación.


Para superar satisfactoriamente a materia será necesario realizar todas as actividades propostas para cada tema e investigación; e participar no traballo non presencial como mínimo nun 85% das horas traballadas.


c/ As probas mixtas individuais sobre os contidos teórico-prácticos da materia. Isto representa como máximo un 40% da cualificación.


Modalidade B: Avaliación Final. Para aquel alumnado que non asista ao 85% das horas presenciais, a nota final virá determinada por unha proba final escrita dos contidos teórico e prácticos da materia (isto supón que individualmente terán que realizarse tódalas actividades propostas na materia xunto co proxecto de investigación, e conxuntamente cos contidos teóricos serán  obxecto de preguntas na proba final). A data para esta proba será a fixada polo Centro.


OUTRAS CONVOCATORIAS Nas restantes convocatorios seguirase a Modalidade B anterior, isto é proba escrita dos contidos teórico-prácticos da materia do curso académico correspondente.


GRUPO B:


Teranse en conta dúas opcións en función da asistencia e participación do alumnado nas clases presenciais.


Opción A. ALUMNADO QUE ASISTE E PARTICIPA NA CLASE (85%):
Coñecementos prácticos: Nas clases interactivas realizaranse as tarefas antes mencionadas en pequeno grupo e individualmente, constituíndo o 60% da nota final. O alumnado terá que asistir ás clases interactivas para poder facer estas prácticas, e entregalas dentro dos prazos establecidos.
Coñecementos teóricos: Mediante a Proba de resposta múltiple avaliaranse os coñecementos teóricos, que constitúen o 40 % da nota final. Todas as prácticas e o exame serán puntuados nunha escala de 0 a 10 e logo aplicado o correspondente porcentaxe para a obtención da nota final.
A cualificación final será a suma da cualificación dos coñecementos teóricos e dos prácticos, esta suma só se realizará cando en cada unha das dúas partes (práctica e teórica) se obteña o 50% da puntuación posible.


Opción B. ALUMNADO QUE NON ASISTE E PARTICIPA NA CLASE (85%)
Coñecementos prácticos: Como non pode asistir as clases interactivas terá que realizar as tarefas individualmente dentro dos prazos establecidos. Estas prácticas constitúen o 33,33 % da nota final.
Coñecementos teóricos: O alumno terá que facer dúas probas ou exames para avaliar os coñecementos teóricos. Mediante a Proba de resposta múltiple, antes comentada, obterá o 33,33 % da nota final. E mediante unha Proba de resposta breve de 10 preguntas obterá o restante 33,33 % Todas as prácticas e o exame serán puntuados nunha escala de 0 a 10 e logo aplicado o correspondente porcentaxe para a obtención da nota final.
A cualificación final será a suma da cualificación dos coñecementos teóricos e dos prácticos, esta suma só se realizará cando en cada unha das tres partes se obteña o 50% da puntuación posible.


NOTAS.


1. No caso de ter aprobada só unha das partes (teoría ou práctica), esta manterase aprobada noutras convocatorias (máximo 4 cursos académicos, mentres o responsable da materia sexa Juan Carlos Brenlla Blanco).


2. A cualificación de NP darase a aquel alumnado que non participa de ningunha das metodoloxías de avaliación descritas.


Fontes de información
Bibliografía básica

Apuntes entregados a través de Moodle

Bibliografía complementaria

Beltrán, J. e Bueno, J.A. (Eds.) (1995): Psicología de la educación. Barcelona: Marcombo.

Beltran, J. e outros/as (1992). Psicología de la educación. Madrid: EUDEMA

Beltrán, J., García-Alcañiz, E., Moraleda, M., Calleja, F.G., Santiuste, V. (1995). Psicología de la educación. Madrid: EUDEMA Universidad

Bueno, J.A. e Castanedo, C. (Coords.) (2001): Psicología de la educación aplicada. Madrid: CCS

Coll, C., Palacios, J. e Marchesi, A. (Comps.) (1990): Desarrollo psicológico y educación, II. Psicología de la educación. Madrid: Alianza Psicológica.

Coll, C., Palacios, J. e Marchesi, A. (Comps.) (2007): Desarrollo psicológico y educación. II. Psicología de la educación escolar. Madrid: Alianza. Psicología y Educación.

Fernández, E., Justicia, F. y Pichardo, M.C. (2007). Enciclopedia de psicología evolutiva y de la educación. Málaga: Aljibe

Gómez, A. (2010). Unha viaxe pola infancia. Vigo: Ir Indo

González Pérez, J. e Criado, M.J. (2004). Psicología de la educación para una enseñanza práctica. Madrid:CCS

González Pienda, J.A. e outros (Coords.) (2002): Manual de psicología de la educación. Madrid: Pirámide.

González, M. C. y Tourón, J. (1992). Autoconcepto y Rendimiento escolar. Pamplona: EUNSA.

Good, T.H.L. e Brophy, J. (1996): Psicología educativa contemporánea. Madrid: McGraw Hill

Henson, K.T. e Eller, B.F. (2000): Psicología educativa para la enseñanza eficaz. México: International Thompson Editores.

Marchesi, A. (2004). Que será de nosotros, los malos alumnos. Madrid:Alianza Ensayo

Martín Sánchez, M.V. (2009). Psicología de la educación y del desarrollo en educación infantil . Málaga: Ediped

Mayer, R.E. (2004). Psicología de la educación . Madrid : Pearson Educación

Miras Martínez, F. (2001). Psicología de la educación y del desarrollo en la edad escolar . . Granada:Grupo Editorial Universitario

Navarro, J.I. e Martín, C. (Coords.) (2010). Psicología de la educación para docentes. Madrid: Pirámide

Ormrod, J.E. (2005). Aprendizaje humano. Madrid: Pearson Educación

Pontecorvo, Cl. (Coord.) (2003). Manual de psicología de la educación . Madrid: Editorial Popular

Sampascual, G. (2001): Psicología de la educación. Madrid: UNED.

Sampascual, G. (2002): Psicología del desarrollo y de la educaicón. Vol. II: Psicología de la educación. Madrid: UNED.

Santrock, J.W. (2001): Psicología de la educación. México: McGraw Hill.

Santrock, J.W. (2006). Psicología de la educación. México: McGraw Hill (2ª ed.)

Schunk, D.H. (1996). Teorías del aprendizaje. México: Pearson Education

Sprinthall, N.A., Sprinthall, R.C. e Oja, S.N. (1996): Psicología de la educación. Madrid: McGraw Hill

Trianes, M.V. (Coord.) (1996): Psicología de la educación para profesores. Madrid: Pirámide (Biblioteca Eudema).

Trianes, M.V. (Coord.); Abascal, J.[et al.] (1992). Psicología de la Educación para profesores . Málaga:Secretariado de Publicaciones

Trianes, M.V. e Gallardo, J.A. (Coords) (1998): Psicología de la educación y del desarrollo. Madrid: Pirámide.

Trianes, M.V. e Gallardo, J.A. (Coords) (2004): Psicología de la educación y del desarrollo en contextos escolares. Madrid: Pirámide.

Woolfolk, A. (1999): Psicología educativa. México: Prentice Hall

 


Recomendacións
Materias que se recomenda ter cursado previamente

Materias que se recomenda cursar simultaneamente

Materias que continúan o temario

Observacións


(*)A Guía docente é o documento onde se visualiza a proposta académica da UDC. Este documento é público e non se pode modificar, salvo casos excepcionais baixo a revisión do órgano competente dacordo coa normativa vixente que establece o proceso de elaboración de guías