Profesións Sanitarias: Formación, Bioética e Deontoloxía
Código
653462113
Titulación
Mestrado Universitario en Asistencia e Investigación Sanitaria (plan 2009)
Descriptores
Ciclo
Período
Curso
Tipo
Créditos
Mestrado Oficial
1º cuadrimestre
Primeiro
Optativa
3
Idioma
Castelán
Prerrequisitos
Departamento
Dereito Público Especial
Coordinación
Vergara Lacalle, Oscar
Correo electrónico
oscar.vergara@udc.es
Profesorado
Vergara Lacalle, Oscar
Correo electrónico
oscar.vergara@udc.es
Web
Descrición xeral
Competencias do título
Código
Competencias da titulación
A1
Adquirir coñecementos, habilidades e actitudes en ética, fundamentalmente, epidemioloxía, estatística e outras materias que forman a persoa, ademais de aos profesionais, e afondar aos niveis do posgrao nos coñecementos de Autonomía Persoal e Calidade de Vida desde un modelo interdisciplinar de atención e rehabilitación integral ao paciente.
A3
Aprender a respectar as competencias específicas reguladas na lexislación vixente de cada profesión de saúde implicados na atención aos enfermos crónicos aos efectos de mellorar esa atención holística.
A4
Aumentar os coñecementos dende unha perspectiva rehabilitadora integral.
B2
Fluidez e propiedade na comunicación científica oral e escrita nestes temas.
B3
Compromiso persoal de esforzo para a aprendizaxe.
B4
Capacidade de análise e síntese.
B5
Habilidades para conseguir analizar información desde diferentes fontes.
B6
Capacidade de crítica e autocrítica.
B7
Capacidade para aplicar a teoría á práctica.
B8
Habilidade para traballar de forma autónoma e en equipo multi/interdisciplinar co obxectivo de lograr o benestar do paciente.
B9
Habilidade para establecer unha relación adecuada a cada momento do ciclo vital.
B11
Capacidade para establecer unha relación de empatía co usuario, familias, grupos sociais e os diversos profesionais.
B14
Capacidade para informar, educar, adestrar e reentrenar e supervisar á persoa, coidadores e á súa familia en relación con cada perfil profesional.
C1
Expresarse correctamente, tanto de forma oral coma escrita, nas linguas oficiais da comunidade autónoma.
C3
Utilizar as ferramentas básicas das tecnoloxías da información e as comunicacións (TIC) necesarias para o exercicio da súa profesión e para a aprendizaxe ao longo da súa vida.
C4
Desenvolverse para o exercicio dunha cidadanía aberta, culta, crítica, comprometida, democrática e solidaria, capaz de analizar a realidade, diagnosticar problemas, formular e implantar solucións baseadas no coñecemento e orientadas ao ben común.
C6
Valorar criticamente o coñecemento, a tecnoloxía e a información dispoñible para resolver os problemas cos que deben enfrontarse.
C7
Asumir como profesional e cidadán a importancia da aprendizaxe ao longo da vida.
C8
Valorar a importancia que ten a investigación, a innovación e o desenvolvemento tecnolóxico no avance socioeconómico e cultural da sociedade.
Resultados de aprendizaxe
Competencias de materia (Resultados de aprendizaxe)
Competencias da titulación
- Comprensión da dimensión ética e deontolóxica das profesións sanitarias.
AM3
BM13
CM4 CM7
- Coñecemento do significado e as repercusións da Bioética.
AM1
BM5 BM8 BM10
CM4
- Coñecemento das respostas éticas, deontolóxicas e xurídicas aos desafíos que a evolución das ciencias biosanitarias prantexan aos profesionais da saúde.
AM4
BM2 BM5
CM3 CM6 CM8
- Adquisición do coñecemento do significado ético e xurídico do exercicio profesional.
AM1
BM13
CM3
- Comprensión e utilización dos principais conceptos éticos, deontolóxicos e xurídicos das ciencias da saúde e das profesións sanitarias.
AM1
BM4 BM6
- Adquisición de habilidades para identificar y avaliar os problemas éticos presentes na prática profesional.
AM3
BM2 BM3 BM5
CM4
- Adquisición de habilidades para a xestión dos feitos, os valores e os dereitos nos procesos de toma de decisións no ejercicio profesional.
AM1
BM5
CM4
- Adquisición da capacidade de argumentación a través dos principios, dereitos e valores nos procesos de avaliación e toma de decisións nas ciencias da saúde.
AM1
BM1 BM3 BM4 BM6 BM7 BM10
CM1 CM4
Contidos
Temas
Subtemas
Tema 1. A Bioética
Historia. Concepto. Fundamentación. Metodoloxía.
Tema 2. Ética e profesións sanitarias
As profesións sanitarias. A deontoloxía profesional. Bioética e Deontoloxía. A responsabilidade: ética, deontolóxica e xurídica. Os fins da medicina. As relacións entre profesionais. Os deberes dos profesionais sanitarios. Os dereitos dos profesionais sanitarios. Algunhas cuestións específicas: o intrusismo profesional. A obxección de conciencia. A síndrome de esgotamento profesional (burn-out). As baixas laborais. A seguridade clínica. O sistema de saúde e o sistema sociosanitario. A ética das organizacións sanitarias.
Tema 3. A relación asistencial
Modelos de relación. Do paternalismo á autonomía e aos dereitos.
Tema 4. Bioética e dereitos humanos
Os dereitos dos pacientes e usuarios. Os deberes dos pacientes e usuarios.
Tema 5. O proceso de toma de decisións (I)
Bioética e razoamento prático. O consentemento informado. As instrucións previas. As decisións de representación.
Tema 6. O proceso de toma de decisións (II)
Información e documentación clínica. Intimidade, confidencialidade e segredo profesional. Os datos de saúde. A historia clínica.
Tema 7. O proceso de toma de decisións (III)
Os comités de ética. Comités de ética asistencial e comités de investigación clínica.
Tema 8. O proceso de toma de decisións (IV)
A saúde e o dereito á protección da saúde. Dimensión sanitaria e dimensión social da asistencia. Xustiza e recursos sociosanitarios.
Tema 9. Cuestións bioéticas do comezo da vida
Sexualidade e reprodución. As técnicas de reprodución humana asistida. Investigación e intervencións xenéticas. Consello xenético. Aborto.
Tema 10. Cuestións bioéticas do final da vida
A disponibilidade da propria vida. Eutanasia e suicidio asistido. A determinación da morte. Extracción e transplante de órganos e tecidos. Os cuidados paliativos.
Tema 11. Ética e investigación biosanitaria
Historia. Principios éticos. A investigación en seres humanos ou con material de orixe humana. A experimentación con animais.
Planificación
Metodoloxías / probas
Horas presenciais
Horas non presenciais / traballo autónomo
Horas totais
Sesión maxistral
22
22
44
Estudo de casos
4
0
4
Traballos tutelados
0
7
7
Análise de fontes documentais
0
12
12
Proba de ensaio
2
4
6
Atención personalizada
2
0
2
*Os datos que aparecen na táboa de planificación son de carácter orientativo, considerando a heteroxeneidade do alumnado
Metodoloxías
Metodoloxías
Descrición
Sesión maxistral
A exposición oral será complementada co uso de medios audiovisuais e a introdución de algunhas preguntas dirixidas aos estudantes, coa finalidade de transmitir coñecementos e facilitar a aprendizaxe.
Estudo de casos
Os casos teñen coma obxectivo estimular a reflexión e afacerse ao manexo dos principios, valores e dereitos presentes na prática clínica. Diríxense principalmente ao desenvolvemento das habilidades argumentativas e a posta en funcionamento dos coñecementos adquiridos nas sesións teóricas e na aprendizaxe individual e colectiva.
Traballos tutelados
O obxectivo desta actividade é fomentar a aprendizaxe autónoma por parte do estudante, fóra do ámbito das aulas. A leitura, análise crítica e comentario de publicacións científicas, normas deontolóxicas ou xurídicas, ou documentos relacionados coa bioética e a dentoloxía profesional son o principal material de traballo. Os traballos parciais poderán consistir na presentación dunha acta dun Comité de ética asistencial que analiza e resolve dous casos clínicos.
Este sistema de ensino baséase en dous elementos básicos: a aprendizaxe independente dos estudantes e o seguimento desa aprendizaxe polo profesor-titor.
Análise de fontes documentais
Para o adecuado desenvolvimiento desta materia é preciso o manexo de documentos deontolóxicos e xurídicos que serán facilitados aos alumnos co fin de que se familiaricen coa súa lectura. Os devanditos documentos proporcionan ademais unha guía imprescindible á hora de atopar solucións aos distintos casos que serán estudados.
Proba de ensaio
O exame constará de 10 preguntas que se corresponderán cos contidos do programa. A duración do exame será de 2 horas.
Atención personalizada
Metodoloxías
Traballos tutelados
Descrición
Os traballos individuais serán tutelados, para o que o profesor establecerá un réxime de tutorías no que os alumnos poidan recibir a orientación pertinente para desenvolvelos. Así mesmo, o profesor estará dispoñible para calquera dúbida ou aclaración que os alumnos desexen realizar en relación co contido do programa.
Avaliación
Metodoloxías
Descrición
Cualificación
Proba de ensaio
No exame valorarase o nivel de coñecemento dos contidos do programa. O profesor indicará os materiais necesarios para contestar ás preguntas.
30
Estudo de casos
Valorarase a participación en clase; tanto en canto á forma (claridade, concisión, ilación, propiedade), como en canto ao contido (capacidade de discernimiento, oportunidade da resposta, adecuación das fontes manexadas).
30
Traballos tutelados
Terase en conta a capacidade de análise e de síntese, así como o grao de aplicación da teoría á práctica. A unidade, a coherencia e a reflexión persoal serán os elementos a considerar de face a distinguir os mellores traballos.
40
Observacións avaliación
Fontes de información
Bibliografía básica
-
Azucena Couceiro, “Los comités de ética asistencial: origen, composición y
método de trabajo”, en Azucena Couceiro (ed.), Bioética para clínicos, Madrid, Triacastela, 1999, 269-281.
-
Azucena Couceiro, “Los niveles de justicia sanitaria y la distribución de
recursos”, Anales del Sistema Sanitario
de Navarra 29, suplemento 3 (2006), 61-74.
-
Diego Gracia, “Planteamiento general de la bioética”, en Azucena
Couceiro (ed.), Bioética para clínicos,
Madrid, Triacastela, 1999, 19-35.
-
Diego Gracia, “De la bioética clínica a la bioética global: treinta años de
evolución”, Acta Bioética 8/1 (2002),
27-39.
-
Diego Gracia, “La deliberación moral”, en Diego Gracia y Javier Júdez (eds.), Bioética en la práctica clínica, Madrid,
Triacastela, 2004, 21-32.
-
Pablo Hernando, Mabel
Marijuán, “Método de análisis de conflictos éticos en la
práctica asistencial”, Anales
del Sistema Sanitario de Navarra 29, suplemento 3 (2006), 91-99.
-
Marga Iraburu, “Confidencialidad e intimidad”, Anales del Sistema Sanitario de Navarra 29,
suplemento 3 (2006), 49-59.
- José Lázaro
y Diego Gracia, “La relación médico-enfermo a través de la historia”, Anales del Sistema Sanitario de Navarra
29, suplemento 3 (2006), 7-17.
-
José Antonio Seoane, “El significado de la Ley básica de autonomía del paciente
(Ley 41/2002, de 14 de noviembre) en el sistema jurídico-sanitario español. Una
propuesta de interpretación”, Derecho y
Salud 12/1 (2004), 41-60.
-
Pablo Simón, “Diez mitos en torno al consentimiento informado”, Anales del Sistema Sanitario de Navarra
29, suplemento 3 (2006), 29-40.
Bibliografía complementaria
-
A Companion to Bioethics, Helga
Kuhse, Peter Singer (eds.), Oxford,
Blackwell, 1998.
-
Bioethics. An Anthology, Helga Kuhse,
Peter Singer (eds.), Oxford,
Blackwell, 1999.
-
Encyclopedia of Bioethics, Warren T.
Reich (ed.), New York,
The Free Press, 1978.
-
Encyclopedia of Bioethics, revised
edition, Warren Thomas Reich (ed.), New
York, Simon & Schuster, 1995.
-
Principles of Medical Law, Ian
Kennedy, Andrew Grubb (ed.), Oxford,
OxfordUniversity Press, 1998. 1st-4th Cumulative Supplements, 1998-2001.
-
Public health law and ethics. A Reader,
Lawrence O.
Gostin (ed.), Berkeley
and Los Angeles,
University of California Press, 2002.
- José Ramón Amor Pan,
Introducción a la Bioética, Madrid,
PPC, 2005.
- Roberto Andorno, Bioética
y dignidad de la persona, Madrid, Tecnos, 1998.
- Tom L. Beauchamp y Laurence B. McCullogh, Ética médica. Las responsabilidades morales
de los médicos, traducción de Enrique Pareja Rodríguez, Barcelona, Labor,
1987.
-
Belinda Bennet and George F. Tomossy (eds.), Globalization and Health. Challenge for health law and bioethics, Dordrecht, Springer,
2006.
- Francisco Javier Blázquez Ruiz (dir.), 10 palabras clave en nueva genética,
Estella, Verbo divino, 2006.
- Victoria Camps, Una vida de calidad. Reflexiones sobre bioética, Barcelona, Ares y
Mares, 2001.
- Victoria Camps, La voluntad de vivir. Las preguntas de la bioética, Barcelona,
Ariel, 2005.
-
María Casado et al., Las leyes de la
bioética, Barcelona, Gedisa, 2004.
-
Francesco D’Agostino, Bioética, Estudios
de Filosofía del Derecho, Madrid, Eiunsa, 2003.
-
Ronald Dworkin, El dominio de la vida. Una discusión
acerca del aborto, la eutanasia y la libertad individual, versión española
de Ricardo Caracciolo y Víctor Ferreres, Barcelona, Ariel, 1994.
-
Luis González
Morán, De la Bioética al Bioderecho.
Libertad, vida y muerte, Madrid, UPCO.Dykinson, 2006.
-
Diego Gracia, Ética y vida: estudios de
Bioética, 4 volúmenes, Santa Fe de Bogotá, El Búho, 1998.
- Gilbert Hottois, Jean-Nöel Missa, Nova enciclopedia de bioética,
traducción de Luís G. Soto (dir.), Tareixa Roca y África López Souto, Santiago de Compostela, Universidade de Santiago de Compostela, 2005.
- Marga Iraburu, Con
voz propia. Decisiones que podemos tomar ante la enfermedad, Madrid, Alianza,
2005.
-
Albert R. Jonsen, Mark Siegler, William J. Winslade, Ética clínica. Aproximación prática a
la toma de decisiones éticas en la medicina clínica, traducción de Aurora
Alcaraz Guijarro, Barcelona, Ariel, 2005.
- Carlos M. Romeo Casabona,
El Derecho y la Bioética ante los límites
de la vida humana, Madrid, Centro de Estudios Ramón Areces, 1994.
-
Carlos M. Romeo
Casabona, Los genes y
sus leyes. El Derecho ante el genoma humano, Bilbao-Granada, Cátedra de
Derecho y Genoma Humano. Editorial Comares, 2002.
-
Carlos M. Romeo
Casabona (coord.), Derecho
biomédico y Bioética, Granada, Comares, 1998.
- Carlos María Romeo Casabona,
Aitziber Emaldi, Leire Escajedo, Pilar Nicolás, Sergio Romeo, Asier Urruela, La ética y el derecho ante la biomedicina
del futuro, Bilbao, Universidad de Deusto, 2006.
-
Peter Singer, Ética práctica,
traducción de la segunda edición inglesa de Rafael Herrera Bonet, Cambridge,
Cambridge University Press, 1995.
-
Peter Singer, Repensar la vida y la muerte. El derrumbe de
nuestra ética tradicional, traducción de Yolanda Fontal Rueda; revisión de
Lorenzo Peña. Barcelona, Paidós, 1997.
- Gloria M. Tomás Garrido (coord.), Manual de Bioética, Barcelona, Ariel,
2001.
- Francesco Viola,
De la naturaleza a los derechos. Los lugares
de la ética contemporánea
, traducción do italiano e estudo introdutorio a
cargo de
Vicente Bellver
,
Granada, Comares, 1998.
Recomendacións
Materias que se recomenda ter cursado previamente
Materias que se recomenda cursar simultaneamente
Materias que continúan o temario
Observacións
(*)A Guía docente é o documento onde se visualiza a proposta académica
da UDC. Este documento é público e non se pode modificar, salvo casos excepcionais baixo a revisión do
órgano competente dacordo coa normativa vixente que establece o proceso de elaboración de guías