Esta materia proporciona os coñecementos básicos sobre a herdanza e a variación dos seres vivos, así como a base metodolóxica propia da análise xenética mendeliana. Complementa outras materias do grao e achega a base conceptual necesaria para afondar no estudo da Xenética, contemplado nas materias Xenética Molecular (obrigatoria de 3 er curso), Xenética Evolutiva e de Poboacións (obrigatoria de 3 er curso), e Citoxenética (optativa).
Competencias do título
Código
Competencias da titulación
Resultados de aprendizaxe
Competencias de materia (Resultados de aprendizaxe)
Competencias da titulación
Manexar especímenes e realizar análise xenéticos.
Deseñar experimentos e interpretar os resultados, redactalos e executalos.
Manexar diferentes aparellos e instrumentos científicos con seguridade.
A4 A11 A12 A26 A27 A29 A30 A31
Aprender a traballar en xenética.
Plantexar un problema, buscar as posibles solucións, comprobar a validez das hipotesis e redactar os resultados.
B1 B2 B3 B4 B5 B6 B7 B8 B9 B10 B11 B12 B13
Utilizar as plataformas virtuais e fontes de información.
Ter unha actitude crítica e responsable.
Valorar a importacia da investigación na sociedade.
C1 C3 C4 C5 C6 C7 C8
Contidos
Temas
Subtemas
TEMA 1. INTRODUCCIÓN
Definición de Genética: el estudio de los genes a través de su variación.
Contexto histórico de la Genética.
Relaciones de la Genética con otras ciencias.
Genética y sociedad.
TEMA 2. ANÁLISIS GENÉTICO MENDELIANO.
Los experimentos de Mendel: cruzamientos de monohíbridos y dihíbridos.
Concepto de genotipo y fenotipo.
Terminología y simbología.
Análisis de pedigrís.
TEMA 3. BASE CROMOSÓMICA DE LA HERENCIA Y DETERMINACIÓN DEL SEXO.
Significado genético de la mitosis y la meiosis.
Teoría cromosómica de la herencia.
Determinación del sexo.
Herencia ligada al sexo.
Herencia controlada e influida por el sexo.
Compensación de dosis génica.
TEMA 4. EXTENSIONES DEL ANÁLISIS GENÉTICO MENDELIANO.
Modificaciones de la dominancia.
Alelismo múltiple.
Letalidad.
Penetrancia y expresividad.
Pleiotropía.
Epistasis e interacción génica.
Efecto de posición.
Efectos del ambiente.
TEMA 5. HERENCIA EXTRANUCLEAR.
Efecto materno.
Herencia materna.
Características generales de los genomas mitocondrial y cloroplástico.
Heteroplasmia.
Herencia infecciosa.
TEMA 6. LIGAMIENTO Y RECOMBINACIÓN EN EUCARIOTAS.
Ligamiento y recombinación de los genes en los cromosomas.
Mapas de ligamiento.
Interferencia y coeficiente de coincidencia.
Función de mapa: relación entre la distancia de mapa real y la frecuencia de recombinación.
TEMA 7. LIGAMIENTO Y RECOMBINACIÓN EN BACTERIAS Y VIRUS.
Transformación bacteriana.
Conjugación: plásmidos y episomas sexuales. Transducción generalizada y especializada.
Recombinación y construcción de mapas en fagos. Estructura genética fina: el sistema rII del facteriófago T4.
TEMA 8. LA NATURALEZA DEL MATERIAL GENÉTICO.
Descubrimiento de la transformación bacteriana.
Identificación del DNA como fuente de información genética: experimento de Hershey y Chase.
El RNA como material genético en virus.
Estructura y propiedades de los ácidos nucleicos.
Cinética de renaturalización del DNA.
TEMA 9. ORGANIZACIÓN DEL MATERIAL GENÉTICO EN LOS CROMOSOMAS.
Tamaño de los genomas: la paradoja del valor C.
Estructura del cromosoma bacteriano.
Componentes del cromosoma eucariota.
Nucleosoma, cromatina y empaquetamiento del DNA.
Centrómeros y telómeros.
Cromosomas politénicos y cromosomas plumosos.
El cariotipo.
TEMA 10. LA MUTACIÓN.
Mutación aleatoria y adaptativa.
Tipos de mutaciones.
Mutación espontánea e inducida.
Detección de mutaciones.
TEMA 11. LA MUTACIÓN CROMOSÓMICA (I): CAMBIOS EN LA ESTRUCTURA DE LOS CROMOSOMAS.
Deleciones.
Duplicaciones.
Inversiones.
Translocaciones.
Fusiones y disociaciones robertsonianas.
TEMA 12. LA MUTACIÓN CROMOSÓMICA (II): CAMBIOS EN EL NÚMERO DE LOS CROMOSOMAS.
Euploidías y aneuploidías.
Monoploidías.
Poliploidías: autopoliploidía y alopoliploidía.
Aneuploidías: no-disyunción meiótica, monosomías, trisomías.
Aneuploides somáticos: no-disyunción mitótica, mosaicos sexuales.
Cromosomas B
TEMA 13. GENÉTICA CUANTITATIVA.
Caracteres cuantitativos.
Genes y ambiente.
Norma de reacción y distribución fenotípica.
Base genética de los caracteres cuantitativos: experimentos de Johannsen.
Herencia poligénica: experimentos de Nilsson-Ehle.
Heredabilidad.
Endogamia y heterosis.
Selección artificial.
TEMA 14. GENÉTICA DE POBLACIONES.
Concepto de población mendeliana.
Variación genética.
Frecuencia génica y frecuencia genotípica.
Apareamiento aleatorio y ley de Hardy-Weinberg.
Mutación.
Migración.
Deriva genética.
Selección natural.
TEMARIO DE PRÁCTICAS DE LABORATORIO.
Práctica 1.ESTUDIO GENÉTICO DE Zea mays: INTERACCIÓN Y EPISTASIS.
Descripción de la forma y el color de granos de mazorcas de maíz (F2) obtenidas de diferentes cruzamientos. Planteamiento de hipótesis que expliquen las proporciones fenotípicas obtenidas.
Análisis estadístico de los datos (prueba de Chi-cuadrado). Descripción del genotipo y el fenotipo de los parentales y F1. Explicación genética y bioquímica de las características de cada mazorca.
Práctica 2. MANEJO DE DROSOPHILA
Alimentación y mantenimiento en laboratorio.
Ciclo biológico.
Examen de las moscas: distinción de sexos; aislamiento de hembras vírgenes; fenotipos de algunos mutantes.
Práctica 3. MAPAS DE LIGAMIENTO EN Drosophila simulans.
Cruzamientos recíprocos de cepas silvestre y triple mutante (yellow, white y miniature) y análisis de la descendencia.
Cruzamiento prueba y análisis de la descendencia. Análisis estadístico de los datos.
Cálculo de la frecuencia de recombinación.
Cálculo de la interferencia y el coeficiente de coincidencia.
Práctica 4. CROMOSOMAS POLITÉNICOS DE LAS GLÁNDULAS SALIVARES DE Drosophila buzzatii.
Extracción de glándulas salivares de larvas.
Tinción con orceína y obtención de preparaciones de cromosomas politénicos.
Identificación de cromosomas.
Identificación del sexo de la larva.
Reconocimiento de puffs.
Visualización de reordenaciones cromosómicas.
Planificación
Metodoloxías / probas
Horas presenciais
Horas non presenciais / traballo autónomo
Horas totais
Prácticas de laboratorio
15
22.5
37.5
Proba mixta
2.5
0
2.5
Traballos tutelados
8
16
24
Sesión maxistral
24
60
84
Atención personalizada
2
0
2
*Os datos que aparecen na táboa de planificación son de carácter orientativo, considerando a heteroxeneidade do alumnado
Metodoloxías
Metodoloxías
Descrición
Prácticas de laboratorio
As clases prácticas comprenderán unha base explicativa por parte do profesor sobre a base conceptual e obxectivos a alcanzar e o desenvolvemento de tarefas por parte do alumno, seguindo un guión subministrado previamente. Preténdese que o alumno teña a máxima autonomía, facilitándolle medios e orientación.
Proba mixta
A proba mixta consistirá en preguntas curtas ou de tipo test e resolución de problemas e se dividira en DÚAS PARTES INDEPENDENTES (Temas 1-7 e Temas 8-14). PARA APROBAR a devandita proba mixta será necesario superar CADA UNHA DAS DOUS PARTES NAS QUE ESTA SE DIVIDE.
Traballos tutelados
Os traballos tutelados consistirán na resolución de boletíns de problemas e cuestións, así coma na elaboración de traballos relacionados con algún aspecto da materia.
Sesión maxistral
Nas clases maxistrais o profesor explicará os contidos fundamentais de cada tema do programa e sinalará as actividades asociadas a este. Estas incluirán a consulta de bibliografía, a resolución de boletíns de cuestións e problemas, ou a eleboración dun traballo que o alumno deberá elaborar en grupo ou individualmente.
Atención personalizada
Metodoloxías
Traballos tutelados
Descrición
Realizaranse titorías de forma individualizada ou en grupo. As titorías centraranse na resolución de dúbidas, así como en proporcionar orientación sobre a realización de actividades programadas.
Avaliación
Metodoloxías
Descrición
Cualificación
Traballos tutelados
A.- Valorarase o grao de comprensión do tema tratado, a capacidade de análise e síntese, a bibliografía consultada e a claridade da exposición ou redacción. No caso de boletíns de cuestións e problemas valorarase a capacidade de razoamento e de achegar solucións. Non será indispensable aprobar os traballos tutelados para aprobar o conxunto da materia.
20
Prácticas de laboratorio
B.- Valorarase mediante unha proba escrita o coñecemento e comprensión sobre o significado das tarefas realizadas e a interpretación dos resultados obtidos. PARA APROBAR A MATERIA SERA OBRIGATORIO APROBAR AS PRÁCTICAS DE LABORATORIO.
10
Proba mixta
C.- A proba mixta dividirase en DÚAS PARTES INDEPENDENTES (Temas 1-7 e Temas 8-14) representando CADA UNHA un 35% sobre a nota final. PARA APROBAR a devandita proba mixta será necesario superar CADA UNHA DAS DOUS PARTES NAS QUE ESTA SE DIVIDE. Valorarase o dominio e comprensión de conceptos teóricos, claridade expositiva, capacidade de relacionar e integrar a información xenética tratada nas clases de teoría e seminarios, e capacidade de resolver cuestións e problemas.
70
Observacións avaliación
Para aprobar a materia será necesario alcanzar o 50% da puntuación correspondente ao apartado B e o 50% da puntuación correspondente ao apartado C (neste último caso será necesario superar CADA UNHA DAS DOUS PARTES NAS QUE ESTA PROBA SE DIVIDE).
As cualificacións dos apartados A e C gardaranse para a segunda oportunidade de xullo, sempre e cando sexan iguais ou superiores ao 50%.
A cualificación do apartado B igual ou superior ao 50% obtida nun curso académico gardarase para as convocatorias dos dous cursos académicos seguintes. Considerarase NON PRESENTADO cando o alumno non realice NINGUNHA das actividades avaliables.
Na segunda oportunidade de avaliación, poderanse repetir aqueles traballos tutelados que o estudante considere e/ou examinarse da parte que suspendese na primeira oportunidade de avaliación.
Fontes de información
Bibliografía básica
Griffiths, A.J.F., Wessler, S.R., Suzuki, Lewontin, R.C.
& Carroll, S.B. 2008 Genética McGraw-Hill/Interamericana de España, Madrid
Libro
Griffiths, A.J.F. et al. 2012 Introduction to Genetic Analysis, WH Freeman, New York Libro
Klug, W.S., Cummings, M.R. & Spencer, C.A 2006 Conceptos
de Genética Pearson/Prentice Hall, Madrid Libro
Klug, W.S., Cummings, M.R. 2011 Essentials of Genetics Pearson, San Francisco Libro
Pierce, B.A. 2011 Fundamentos de Genética: Conceptos y Relaciones. Editorial
Médica Panamericana, Buenos Aires Libro
Pierce, B.A. 2008 Genetics: A Conceptual Approach. Freeman, New York Libro
Bibliografía complementaria
Atherly, A.G., Girton, J.R. &
McDonald, J.F. 1999. The Science of Genetics. SaundersCollege Publishing, Fort Worth, USA.
Brooker, R.J. 2005. Genetics:
Analysis and Principles (2nd ed). McGraw-Hill, Boston, USA.
Falconer,
D.S. & Mackay, T.F.C. 2000. Introducción a la
Genética Cuantitativa.Acribia, Zaragoza.
Gardner, E.J., Simmons, M.J.
& Snustad, D.P. 1998. Principios de Genética (4ª ed). México DF, México.
Lodish, H., Berk, A., Zipursky,
S.L., Matsudaira, P., Baltimore,
D. & Darnell, J. 2000. Biología celular y Molecular (4ª ed). Panamericana, Madrid.
Pierce,
B.A. 2006. Genética. Un enfoque conceptual (2ª ed.) Editorial Médica
Panamericana, Buenos Aires.
Russell, P.J. 2002. iGenetics.
Benjamin Cummings, San Francisco,
USA.
Snustad, D.P. & Simmons, M.J.
2006. Principles of Genetics (4ed). John Wiley & Sons, Inc. New York, USA.
Tamarin, R.H. 2002. Principles of
Genetics (7th ed.). McGraw-Hill, Boston, USA.
Bibliografía de Problemas
Benito
Jiménez, C. 1997. 360 Problemas de Genética Resueltos Paso a Paso. Síntesis, Madrid.
Jiménez
Sánchez, A. 2001. Problemas de Genética para un Curso General (2ª ed). Servicio
de Publicaciones Universidad de Extremadura, Cáceres.
Lacadena, J.R., Benito, C.,
Díez, M., Espino, F.J., Figueiras, A.M., Ochando, M.D., Rueda, J., Santos,
J.L., Sendino, A.M., Vázquez, A.M. & Vega, C. 1998. Problemas de
Genética para un Curso General. Alhambra, Madrid.
King,
R.C. & Stansfield, W.D. 1990.
A dictionary of genetics (4th
ed.) OxfordUnversity Press, New York, USA.
Passarge, E. 2001. Color Atlas of
Genetics (2nd ed). Thieme, Stuttgart, Germany.
Rieger, R., Michaelis, A. &
Green, M.M. 1991. Glossary of genetics. Clasical and molecular (5th
ed). Springer-Verlag, Heidelberg, Germany.
Recomendacións
Materias que se recomenda ter cursado previamente
Xenética molecular/610G02020
Xenética de poboacións e evolución/610G02021
Citoxenética/610G02022
Materias que se recomenda cursar simultaneamente
Materias que continúan o temario
Estatística/610G02005
Citoloxía/610G02007
Histoloxía/610G02008
Bioquímica: Bioquímica I/610G02011
Observacións
A asistencia ás clases maxistrais posibilita o tratamento de dúbidas ou cuestións que poidan xurdir no transcurso das explicacións, facilitando a comprensión dos temas. O estudo debe considerar a consulta habitual de polo menos a bibliografía recomendada. Oestudo e traballo en grupo favorece a comprensión e desenvolve o espírito crítico. As dúbidas e dificultades que formule calquera aspecto da materia deberán de resolverse o antes posible, formulándoas nas clases presenciais ou acudindo ás titorías individualizadas.
(*)A Guía docente é o documento onde se visualiza a proposta académica
da UDC. Este documento é público e non se pode modificar, salvo casos excepcionais baixo a revisión do
órgano competente dacordo coa normativa vixente que establece o proceso de elaboración de guías