Datos Identificativos 2012/13
Asignatura (*) Didáctica Xeral I Código 652211103
Titulación
Mstre: Especialidade en Educación Primaria
Descriptores Ciclo Período Curso Tipo Créditos
1º e 2º Ciclo Anual
Primeiro Troncal 8
Idioma
Castelán
Galego
Prerrequisitos
Departamento
Coordinación
Correo electrónico
Profesorado
Correo electrónico
Web
Descrición xeral

Competencias do título
Código Competencias da titulación

Resultados de aprendizaxe
Competencias de materia (Resultados de aprendizaxe) Competencias da titulación
1. Comprender a terminoloxía básica, específica e propia da Didáctica, así como os conceptos referentes aos compoñentes didácticos do proceso de ensino e aprendizaxe, de modo que sexa capaz de reflexionar con rigor sobre os mesmos e orientar racionalmente a súa futura práctica docente. A2
A4
A20
A21
B8
B15
B18
C1
C4
2. Valorar criticamente as diferentes formas de interpretar a realidade educativa de acordo coas diferentes visións sobre a función social da escola e o ensino como sistema, en conexión cos obxectivos socio-educativos propostos. Comprender e reflexionar sobre a importancia da inclusión da diversidade que circunda as aulas educativas. A8
A9
A13
A20
A21
B1
B3
B6
B15
B18
C4
3. Comprender as diferenzas entre a planificación curricular e a programación do proceso de ensino e aprendizaxe. Distinguir os diferentes niveis de concreción curricular e as súas implicacións. Coñecer os diferentes elementos e modalidades de deseño curricular. A1
A2
A6
A7
B15
B16
B18
C4
C8
4. Coñecer e diferenciar os principios básicos e as características que fundamentan a articulación curricular na actualidade. A1
A2
A6
A7
B15
B16
B18
C4
C8
5. Diferenciar os distintos elementos curriculares. Utilizar diferentes criterios para a análise do grupo, a formulación de obxectivos e a selección, a secuenciación de contidos, a proposta metodolóxia e a utilización dos recursos, considerándoos como un corpo de coñecementos no marco dun proceso de construción e reconstrución progresiva. A7
A9
A13
B2
B4
B5
B6
B14
B16
B19
C4
C8
6. Comprender o valor científico e pedagóxico da avaliación no campo do ensino, entendida como unha avaliación eminentemente formativa, así como afondar nas relacións entre avaliación e investigación. A8
A10
A12
A13
B1
B2
B6
B7
C4
C7
C8
7. Analizar as figuras implicadas no proceso de ensino e aprendizaxe. Reflexionar sobre a necesaria profesionalización docente e as funciones do profesorado. Comprender o carácter interrelacional da función do profesorado no sistema educativo. A20
A21
B1
B3
B6
B17
B18
B19
C3
C5
C7
C8
8. Favorecer no alumnado actitudes de investigación e innovación para facilitar a reflexión sobre a súa práctica educativa, entendida como un proceso de indagación e construción no marco da sociedade do coñecemento e o cambio cultural. A21
B1
B14
B15
B17
C8

Contidos
Temas Subtemas
MÓDULO I. A Didáctica no marco das ciencias da educación.
- Ámbito conceptual da Didáctica.
- Natureza, obxecto de estudo e finalidade da Didáctica.
- A Didáctica, os procesos de ensino e aprendizaxe e o currículum.
MÓDULO II. As funcións sociais do ensino: (re)produción e (re)construción dos
saberes, das condutas e dos valores.
- As relacións escola-ensino-sociedade.
- Ensino e socialización: os principios do ensino nunha sociedade democrática.
- Reprodución e reconstrución do saber e da sociedade na escola.
- Harmonía e conflito nas relacións ensino-sociedade: contradicións no proceso de
socialización.
- A escola como camiño para a igualdade e a inclusión social, cara unha escola
multicultural.
MÓDULO III. A cultura da institución escolar
- As dimensións da escola.
- A cultura no ensino obrigatorio: o currículum como categoría para a análise da
cultura escolar.
- O oculto e o manifesto na aprendizaxe escolar.
- As determinacións dos contidos.
- O ensino na sociedade da información.
- Os fins básicos dos niveis do sistema educativo.
MÓDULO IV. O ensino como estrutura de comunicación
- As relacións interpersoais no proceso de ensino.
- A aula e os centros como espazos de comunicación pedagóxica.
- A xeración de expectativas e a aprendizaxe escolar.
- A importancia do clima da aula na aprendizaxe.
- O ensino máis alá do coñecemento: dimensións persoais.
MÓDULO V. O deseño e concreción do proceso de ensino e aprendizaxe
- As concepcións sobre o currículum.
- As fontes e enfoques do currículum.
- Elementos e funcións do currículum.
- Niveis de concreción/obxetivación do currículum.
- O ensino como deseño e desenvolvemento do currículum.
MÓDULO VI. O ensino como unha estrutura de traballo para profesorado e
estudantes: a análise da acción
- A interacción de profesorado, estudantes, cultura, contexto e recursos nas
actividades de ensino.
- As tarefas como marco de socialización educativa e do proceso de ensino e
aprendizaxe.
- A estrutura de tarefas académicas no traballo de ensinantes e na actividade do
alumnado.
- Pautas para o estudo de tarefas e das súas secuencias.
- Os métodos pedagóxicos: secuencia de tarefas.
- Os recursos didácticos, organizativos e materiais no proceso de ensino e
aprendizaxe.
- Modelos e tradicións metodolóxicas na selección de actividades de ensino: a súa
valoración crítica.
MÓDULO VII. A avaliación no proceso de ensino e aprendizaxe
- A avaliación no pensamento educativo e na práctica escolar.
- Funcións da avaliación no contexto escolar e social.
- Modelos de avaliación e posibilidades pedagóxicas.
- Modalidades de avaliación. Avaliación cuantitativa e cualitativa. Avaliación
diagnóstica, formativa e sumativa. A autoavaliación.
- Técnicas e instrumentos de avaliación: as súas características e limitacións.

Planificación
Metodoloxías / probas Horas presenciais Horas non presenciais / traballo autónomo Horas totais
Lecturas 0 80 80
Proba de resposta breve 2 0 2
Análise de fontes documentais 0 110 110
 
Atención personalizada 8 0 8
 
*Os datos que aparecen na táboa de planificación son de carácter orientativo, considerando a heteroxeneidade do alumnado

Metodoloxías
Metodoloxías Descrición
Lecturas Facilitarase un dosier de lecturas con docuemntos bibliográficos relevantes sobre a materia que o alumnado deberá ler para traballar os contidos da mesma.
Proba de resposta breve Nas datas establecidas pola Facultade realizarase unha proba escrita de resposta breve mediante a cal se valorará o grao de comprensión do alumnado dos contidos da materia.
Análise de fontes documentais As fontes documentais que se proporcionarán no dossier de lecturas deberán ser analizadas de forma reflexiva e crítica, tratando de establecer relacións entre os contidos da materia, e identificado o seu valor para entender e explicar a realidade educativa actual.

Atención personalizada
Metodoloxías
Análise de fontes documentais
Descrición
A profesora pon á disposición do alumnado o seu horario de titorías para orrientar a tarefa de análise das fontes documentais proporcionadas.

Avaliación
Metodoloxías Descrición Cualificación
Proba de resposta breve A proba de resposta breve realizarase sin apuntes ou calquer outro tipo de documentación, e os criterios de avaliación que se adoptarán para a súa corrección serán:

1. A capacidade de expresarse na linguaxe apropiada.
2. A capacidade de identificación dos contidos claves da materia, establecendo as relacións pertinentes entre os mesmos.
3. A capacidade de reflexión, análise e argumentación desde un punto de vista profesional.
4. A capacidade de elaborar propostas como alternativas constructivas para a mellora do coñecemento.
100
 
Observacións avaliación

Fontes de información
Bibliografía básica (). .

Ainscow, M. (2001):

Desarrollo de escuelas inclusivas. Madrid, Narcea.

Antúnez, S., del Carmen, L. M., Imbernón, F., Parcerisa, A. e Zabala, A. (2005): Del

proyecto educativo a la programación de aula. Barcelona, Graó.

Apple, M.W. (1996): Política cultural y educación. Madrid, Morata.

Apple, M.W. e Beane, J.A. (Comps.). (1997): Escuelas democráticas. Madrid: Morata.

Ayuste, A., Flecha, R., López Palma, F. e Lleras, J. (1994). Planteamientos de la pedagogía

crítica: comunicar y transformar. Barcelona, Graó.

Barcena, F. e Mèlich, J.-C. (2000): La educación como acontecimiento ético: natalidad,

narración y hospitalidad. Barcelona, Paidós.

Barnes, D. (1994): De la comunicación al currículo. Madrid, Visor. (2ª Ed.)

Barton, L. (1998): Discapacidad y sociedad. Madrid, Morata.

Bernstein, B. (1989): Clase y pedagogías visibles e invisibles. En J. Gimeno Sacristán e Á.

Pérez Gómez (Comps.), La enseñanza: su teoría y su práctica. Madrid, Akal

Universitaria, pp. 54-72.

Bolívar, A. (2000): Los centros educativos como organizaciones que aprenden. Promesas y

realidades. Madrid, La Muralla.

Brunner, J. (1987): La importancia de la educación. Barcelona, Paidós.

Carr, W. (1991): Entrevista. Investigación en la escuela, nº 14, pp. 99-106.

Casado Velarde, C. (1988): Lenguaje y cultura. Madrid, Síntesis.

Cazden, C.B. (1991): El discurso en el aula: el lenguaje de la enseñanza y del aprendizaje.

Barcelona/Madrid, Paidós/MEC. (2ª ed.)

Clemente Linuesa, M. (2004):

Lectura y cultura escrita. Madrid, Morata.

Coll, C. e outros/as (1993): El constructivismo en el aula. Barcelona, Graó.

Cortina, A. (1993): Ética aplicada y democracia radical. Madrid, Tecnos.

Cummins, J.A. (2002): Lenguaje, poder y pedagogía: niños y niñas bilingües entre dos

fuegos. Madrid, Morata.

Delamont, S. (1985): La interacción didáctica. Madrid, Cincel.

Delpit, L. (1995): Other people's children: cultural conflict in the classroom. New York, The

New Press.

Del Carmen, L. e outros/as (2004): La planificación didáctica. Barcelona, Graó.

Edwards, D. e Mercer, N. (1988): El conocimiento compartido: el desarrollo de la

compresión en el aula. Barcelona/Madrid, Paidós/MEC.

Fernández Pérez, M. (1994): Las tareas de la profesión de enseñar. Madrid, SXXI.

5

Recursos

Fernández Enguita, M. (1999):

La profesión docente y la comunidad escolar: crónica de un

desencuentro (3ª ed.). Madrid/Coruña, Morata/Fundación Paideia.

Fernández Enguita, M. (1999): Alumnos gitanos en la escuela paya: un estudio sobre las

relaciones étnicas en el sistema educativo. Barcelona, Ariel Praticum.

Fernández Enguita, M. (2001): Educar en tiempos inciertos. Madrid, Morata.

Freire, P. (1985): Pedagogía del oprimido. Madrid, Siglo XXI.

Freire, P. (1985): La naturaleza política de la educación. Barcelona/Madrid: Paidós/MEC.

Gardner, H., Feldman, D.H., Krechevsky, M. e Viens, J. (2001): El Proyecto Spectrum

(Tomo I): construir sobre las capacidades infantiles. Madrid, Morata.

Gee, J.P. (2005): La ideología en los discursos. Madrid, Morata.

Gimeno Sacristán, J. (1997): El curriculum: una reflexión sobre la práctica. Madrid, Morata

(7ª ed.).

Gimeno Sacristán, J. e Pérez Gómez, Á.I. (Comps.) (1997): Comprender y transformar la

enseñanza (6ª ed.). Madrid, Morata.

Giroux, H.A. (1988): Los profesores como intelectuales: hacia una pedagogía crítica del

aprendizaje. Barcelona/Madrid, Paidós/MEC.

González Sánchez, M. (1987): Lenguaje escolar y clase social. Slamanca, Amarú. (2ª Ed.)

Gruñid, A. (1998): Producto o praxis del curriculum. Madrid, Morata (3ª ed.).

Gutiérrez Zuloaga, I. (1997): Introducción a la historia de la logopedia. Madrid, Narcea.

Guttman (Gutmann), A. (2001): La educación democrática: una teoría política de la

educación. Barcelona, Paidós.

Hargreaves, A. (1996):

Profesorado, cultura y postmodernidad (cambian los tiempos,

cambia el profesorado). Madrid, Morata.

Hargreaves, A. (2003): Enseñar en la sociedad del conocimiento. Barcelona, Octaedro.

Hernández, S. y Ventura, M. (1992): La organización del currículo por proyectos de

trabajo. Barcelona, Graó.

Jackson, P.W. (1996): La vida en las aulas. Madrid/A Coruña, Morata/Fundación Paideia.

Kalyanpur, M. e Harry, B. (1999): Culture in special education: building reciprocal familyprofessional

relationships. Baltimore, Paul H. Brookes.

Kemmis, S. e McTaggart, R. (1992): Cómo planificar la investigación-acción (2ª ed.).

Barcelona, Laertes.

Kincheloe, J.L., Steinberg, S.R. e Villaverde, L. (Comps.) (2004): Repensar la inteligencia.

Madrid, Morata.

Kushner, S. (2002): Personalizar la evaluación. Madrid, Morata.

Losen, D. e Orfield, G. (Comps.) (2002): Racial inequity in special education. Cambridge,

Harvard University Press.

Martín Rojo, L., Alcalá Recuerda, E., Garí Pérez, A., Mijares Molina, L., Sierra Rodrigo, I. e

Rodríguez, M. Á. (2003): ¿Asimilar o integrar? Dilemas ante el multilingüismo en

las aulas. Madrid, Centro de Investigación Documentación Educativa (CIDE),

Ministerio de Educación, Cultura y Deporte.

Martínez, I. e Vázquez-Bronfman, A. (Comps.) (1995): La socialización en la escuela y la

integración de las minorías: perspectivas etnográficas en el análisis de la educación

de los años 90. Madrid, Fundación Infancia y Aprendizaje / Fundación "la Caixa".

Moya Maya, A. (2002): El profesorado de apoyo: ¿dónde?, ¿cuándo?, ¿cómo?...realiza su

trabajo. Archidona, Ediciones Aljibe.

Moya Maya, A., Martínez Ferrer, J. e Ruiz Salguer, J.M. (2005): Una alternativa de apoyo

en los centros: el modelo de apoyo curricular. Archidona, Ediciones Aljibe.

McCarthy, C. (1994): Racismo y curriculum: la desigualdad social y las teorías y políticas

de las diferencias en la investigación contemporánea sobre la enseñanza.

Madrid/Coruña, Morata/Fundación Paideia.

Moreno, M. e outros/as (1983): La pedagogía operatoria: un enfoque constructivista de la

educación. Barcelona, Laia.

Perrenoud, P. (1996): La construcción del éxito y el fracaso escolar. Madrid, Morata /

6

Recursos

Fundación Paideia (2ª ed. ampliada).

Ramonet, I. (1998):

La tiranía de la comunicación. Barcelona, Temas de Debate.

Sánchez Blanco, C. (1994): La cooperación en Educación Infantil. A Coruña, Universidade

da Coruña.

Sánchez Blanco, C. (1994): El desarrollo de actitudes en Educación Infantil. Zaragoza,

Edelvives.

Santos Guerra, M.Á. (1990): Hacer visible lo cotidiano: teoría y práctica de la evaluacion

cualitativa de los centros escolares. Madrid, Akal.

Schön, D. A. (1992). La formación de profesionales reflexivos: hacia un nuevo diseño de la

enseñanza y el aprendizaje en las profesiones. Madrid / Barcelona, Centro de

Publicaciones del Ministerio de Educación y Ciencia (MEC) / Paidós.

Stainback, S. e Stainback, W. (2001). Aulas inclusivas: un nuevo modo de enfocar y vivir el

currículo. Madrid, Narcea.

Steinberg, S.R. e Kincheloe, J. L. (Comps.) (2000): Cultura infantil y multinacionales.

Madrid, Morata.

Stenhouse, L. (2003): Investigación y desarrollo del curriculum (5ª ed.). Madrid, Morata.

Stubbs, M. (1987): Análisis del discurso, análisis sociolingüístico del lenguaje natural.

Madrid, Alianza.

Stubbs, M. (1983): Lenguaje y escuela: análisis sociolingüístico de la enseñanza. Madrid,

Cincel.

Tannen, D. (1998): Género y discurso. Barcelona, Paidós.

Torres Santomé, J. (2001): Educación en tiempos de neoliberalismo. Madrid, Morata.

Torres Santomé, J. (2005): El curriculum oculto (8ª ed.). Madrid, Morata.

Torres Santomé, J. (2006): La desmotivación del profesorado. Madrid, Morata.

Torres Santomé, J. (2006): Globalización e interdisciplinariedad: el curriculum integrado

(5ª Ed.). Madrid, Morata.

Unamuno, V. (2003):

Lengua, escuela y diversidad sociocultural: hacia una educación

lingüística crítica. Barcelona, Graó.

Van Dijk, T.A. (1995): Texto y contexto: semántica y pragmática del discurso (5ª ed.).

Madrid, Cátedra.

Varela, J. e Álvarez-Uría, F. (1991). Arqueología de la escuela. Madrid, La Piqueta.

Bibliografía complementaria

BANDA DESEÑADA:

GIMÉNEZ, Carlos (1977-2003):

Paracuellos (6 vols.). Barcelona, Glenat.

GIMÉNEZ, Carlos (2001): Barrio. Barcelona, Glenat.

MARÍN, Xaquín (1978): Gaspariño. A Coruña, Rueiro.

MARÍN, Xaquín (1982): Gaspariño 2. Vigo, Edicións Xerais.

QUINO (2001): Todo Mafalda. Barcelona, Lumen (5ª ed.).

TONUCCI, Francesco (1994): Con ojos de niño. Barcelona, Barcanova (6ª ed.).

TONUCCI, Francesco (1988): Niño se nace. Barcelona, Barcanova (2ª ed.).

TONUCCI, Francesco (1989): Cómo ser niño. Barcelona, Barcanova.

TONUCCI, Francesco (1993): La soledad de los niños. Barcelona, Barcanova.

TONUCCI, Francesco (2003): Cuando los niños dicen ¡Basta!. Madrid, Fundación Germán

Sánchez Ruipérez.

LITERATURA:

BOYNE, John (2007): El niño con el pijama de rayas. Barcelona, Salamandra.

GOSCINNY, René (2001): El pequeño Nicolás. Madrid, Alfaguara (24 ed.).

GOSCINNY, René (2001): Los recreos del pequeño Nicolás. Madrid, Alfaguara (16 ed.).

GOSCINNY, René (2001): Las vacaciones del pequeño Nicolás. Madrid, Alfaguara (20 ed.).

GOSCINNY, René (1988): Los amiguetes del pequeño Nicolás. Barcelona, Salvat.

HASKI, Pierre (2004): El diario de Ma Yan. Madrid, Maeva.

HENTIG, Hartmut Von (2003): ¿Por qué tengo que ir a la escuela? Cartas a Tobías. Barcelona,

Gedisa.

MACHADO, Antonio (1991): Juan de Mairena: sentencias, donaires, apuntes y recuerdos de un

profesor apócrifo (1936). Madrid, Castalia.


Recomendacións
Materias que se recomenda ter cursado previamente

Materias que se recomenda cursar simultaneamente

Materias que continúan o temario

Observacións


(*)A Guía docente é o documento onde se visualiza a proposta académica da UDC. Este documento é público e non se pode modificar, salvo casos excepcionais baixo a revisión do órgano competente dacordo coa normativa vixente que establece o proceso de elaboración de guías