Datos Identificativos

2013/14

Asignatura (*)

Temas e liñas de investigación en Literatura española da Idade Media

Código

613484014

Titulación

Mestrado Universitario en Literatura, Cultura e Diversidade

Descriptores

Ciclo

Período

Curso

Tipo

Créditos

Mestrado Oficial

2º cuadrimestre

Primeiro

Optativa

Idioma

Castelán

Prerrequisitos

Departamento

Filoloxía Española e Latina

Coordinación

Tato Garcia, Cleofe

Correo electrónico

cleofe.tato@udc.es

Profesorado

Tato Garcia, Cleofe

Correo electrónico

cleofe.tato@udc.es

Web

Descrición xeral

Estudo dos principais temas e liñas de investigación na literatura española da Idade Media a partir de producións significativas do período. Este curso a materia centrarase no universo de la poesía cancioneril.

Competencias do título

Código	Competencias da titulación
A1	Coñecer as principais correntes teóricas que integraron e integran a reflexión sobre a literatura e a cultura, así como os seus antecedentes.
A2	Comprender os procesos históricos dos estudos literarios e culturais e os seus cambios de paradigma.
A3	Ser capaz de desenvolver un enfoque orixinal e creativo na investigación avanzada no ámbito dos estudos literarios e culturais.
A4	Analizar e interpretar textos, aplicando diferentes modelos teóricos e xenéricos.
A5	Aplicar as técnicas de análise cultural respectando os fundamentos ideolóxicos presentes en contextos diversos.
A6	Integrar os estudos literarios nun contexto cultural máis extenso que transcenda os límites dunha soa lingua e / ou nación, atendendo á diversidade cultural.
A10	Aplicar as técnicas de análise cultural en contextos diversos.
A11	Adquirir as habilidades necesarias para analizar e investigar os mecanismos dos procesos de comunicación.
A13	Adquirir a capacidade de manexar ferramentas e recursos de investigación aplicados no ámbito dos estudos literarios e culturais.
B4	Desenvolver habilidades cognitivas avanzadas (capacidade de síntese, análise e pensamento crítico) relacionadas co desenvolvemento e a creación dun perfil investigador.
B5	Integrar coñecementos de campos de estudo diversos.
B7	Adquirir a capacidade de concebir e deseñar proxectos de investigación con rigor académico.
B8	Desenvolver habilidades de xestión da información para propósitos académicos e de investigación.
B9	Adquirir capacidade de organizar o traballo, planificar e xestionar o tempo e resolver problemas de forma efectiva.
C1	Expresarse correctamente, tanto de forma oral coma escrita, nas linguas oficiais da comunidade autónoma.
C3	Utilizar as ferramentas básicas das tecnoloxías da información e as comunicacións (TIC) necesarias para o exercicio da súa profesión e para a aprendizaxe ao longo da súa vida.
C4	Desenvolverse para o exercicio dunha cidadanía aberta, culta, crítica, comprometida, democrática e solidaria, capaz de analizar a realidade, diagnosticar problemas, formular e implantar solucións baseadas no coñecemento e orientadas ao ben común.
C5	Entender a importancia da cultura emprendedora e coñecer os medios ao alcance das persoas emprendedoras.
C6	Valorar criticamente o coñecemento, a tecnoloxía e a información dispoñible para resolver os problemas cos que deben enfrontarse.
C7	Asumir como profesional e cidadán a importancia da aprendizaxe ao longo da vida.
C8	Valorar a importancia que ten a investigación, a innovación e o desenvolvemento tecnolóxico no avance socioeconómico e cultural da sociedade.

Resultados de aprendizaxe

Competencias de materia (Resultados de aprendizaxe)	Competencias da titulación
Coñecer e aplicar os métodos e as técnicas de análise lingüístico e literario.	AM1 AM2 AM3 AM4 AM5 AM6 AM10 AM11	BM4 BM5 BM9	CM1 CM3 CM4
Saber analizar e comentar textos e discursos literarios e non literarios utilizando apropiadamente as técnicas de análise textual.	AM1 AM2 AM3 AM4 AM5 AM6 AM10 AM11	BM4 BM5 BM8 BM9	CM1 CM3 CM4
Ter un dominio instrumental avanzado oral e escrito da lingua española.			CM1
Ter capacidade para avaliar, analizar e sintetizar críticamente información especializada.	AM1 AM2 AM3 AM4 AM5 AM6 AM10 AM11	BM4 BM5 BM8 BM9	CM1 CM3 CM4
Ser capaz de aplicar os coñecementos lingüísticos e literarios á práctica	AM1 AM2 AM3 AM4 AM5 AM6 AM10 AM11	BM4 BM5 BM8 BM9	CM1 CM4
Coñecer a crítica textual e a edición de textos.	AM1 AM5 AM10 AM11 AM13	BM7	CM3
Ter un coñecemento avanzado das literaturas en lingua española.	AM1 AM2 AM6	BM5	CM1 CM7
Utilizar os recursos bibliográficos, as bases de datos e as ferramentas de búsqueda de información.	AM13	BM7 BM8 BM9	CM3 CM6 CM8
Relacionar os coñecementos cos doutras áreas e disciplinas.	AM2	BM5	CM4
Ter capacidade de organizar o traballo, planificar e xestionar o tempo e resolver problemas de forma efectiva.		BM9	CM4 CM5 CM7 CM8
Ter capacidade de análise e síntese, de valorar críticamente o coñecemento e de exercer o pensamento crítico.		BM4	CM4 CM6 CM7 CM8
Comportarse con ética e responsabilidade social como cidadano/a e profesional.			CM4 CM5 CM6 CM7 CM8

Contidos

Temas	Subtemas
1. Conexión da poesía do XV coas tradicións previas, apreciando a súa novidade con respecto a elas.	De Provenza a Castilla: principais características do quefacer poético
2. Poesía e corte. Tipoloxía dos cancioneiros	O peso da corte (o carácter lúdico da poesía). Os cancioneiros (definición, tipos...)
3. Os autores.	Algunhas figuras de interese (problemas de atribución e de identificación).
4. Tipos de poesía	Poesía amorosa, doctrinal, política, satírico-burlesca...
5. Principais formas xenéricas e recursos retóricos.	Canción e "dezir". Outras categorías poéticas. Algúns recursos retóricos.

Planificación

Metodoloxías / probas	Horas presenciais	Horas non presenciais / traballo autónomo	Horas totais
Actividades iniciais	0.5	0	0.5
Obradoiro	10	17	27
Sesión maxistral	10.5	15	25.5
Traballos tutelados	0	20	20

Atención personalizada	2	0	2

*Os datos que aparecen na táboa de planificación son de carácter orientativo, considerando a heteroxeneidade do alumnado

Metodoloxías

Metodoloxías	Descrición
Actividades iniciais	Exame dos coñecementos previos relacionados coa materia. Actividades para coñecer as competencias, intereses e motivacións do alumnado. Preténdese obter información relevante que permita articular unha docencia que favoreza a aprendizaxe eficaz e significativa.
Obradoiro	Combinación de diversas metodoloxías e probas (exposicións, debates, solucións de problemas, plantexamento con antelación temas de discusión, prácticas guiadas, etc.) a través das cales o alumnado desenvolve tarefas co apoio e supervisión do profesorado.
Sesión maxistral	Ofrecerase un achegamento teórico-práctico aos temas principais, con indicacións de recursos para adquirir os contidos e poder realizar os exercicios prácticos. Agárdase que o alumnado se implique nestas sesións de forma participativa.
Traballos tutelados	O alumno terá que presentar por escrito un traballo que consistirá no estudio dun ou máis poemas de cancioneiro.

Atención personalizada

Metodoloxías

Traballos tutelados

Obradoiro

Sesión maxistral

Descrición

É previsible que existan certas diferencias entre o alumnado en canto a súa formación de inicio ou a súa familiarización con determinados conceptos culturais e habilidades. Por esta razón cómpre desenvolver unha atención personalizada (especialmente para a realización do traballo fora da aula), mediante entrevista persoal ou a través de correo electrónico.
O traballo tutelado requerirá de, cando menos, dúas titorías co profesor antes da súa entrega. O alumno poderá sempre, se for preciso, requerir atención personalizada do profesor, tanto nas sesións presenciais como nas horas de titoría do docente.

Avaliación

Metodoloxías	Descrición	Cualificación
Traballos tutelados	Avaliarase a orixinalidade, correcta estruturación de contidos, corrección expositiva, calidade e profundidade da análise así coma a súa correcta presentación e logro dos obxectivos propostos. Valorarase a capacidade de relación co visto nas clases.	40
Obradoiro	Avaliarase o progreso, a participación e a actitude de cada alumno na aula. Faranse distintos exercicios e actividades, que serán recollidos polo profesor	60

Observacións avaliación
Os prazos de entrega dos exercicios serán fixados pola profesora e serán inamovibles. Para superar a materia é necesario obter, como mínimo, o 50% da calificación máxima no traballo tutelado e nas actividades do obradoiro. No caso de non acadar o aprobado o non presentarse na primeira convocatoria, os alumnos acudirán en xullo, na data e lugar estabelecidos pola Facultade; haberán revisar e completar as actividades, exercicios e/o traballos avaliables encomendados e non entregados ou non superados, ou ben realizar outros novos segundo as indicacións da profesora, coa que deberán falar previamente. Arbitraranse solucions para atender e avaliar aos alumnos a tempo parcial que acrediten a dispensa académica

Fontes de información

Bibliografía básica
	PRINCIPAIS ANTOLOXÍAS Alonso, A., ed., Poesía de cancionero, Cátedra, Madrid, 1986. Beltran, V., ed., Poesía española. 2. Edad Media: Lírica y cancioneros, Barcelona, Crítica, 2002 (nueva edición Madrid, Visor, 2009) Foulché-Delbosc, R., ed., Cancionero castellano del siglo XV , 2 vols., Bailly-Bailliere, Madrid, 1912-15. Gerli, M., ed., Poesía cancioneril castellana, Akal, Madrid, 1994. Poesía femenina en los cancioneros, Castalia, Madrid, 1990. Rodríguez Puértolas, J., ed., Poesía crítica y satírica del siglo XV, Castalia,bMadrid, 1981. El Cancionero del siglo XV, ca. 1360?1520,ed. B. Dutton, Salamanca, Biblioteca Española del Siglo XV-Universidad de Salamanca, 1990-1991, 7 vols. ESTUDIOS ALONSO, A., Poesía amorosa y realidad cotidiana: del Cancionero general a la lírica italianista, Londres, Queen Mary and Westfield College, 2001. ALVAR, C. y A. GÓMEZ MORENO, La poesía lírica medieval,Madrid, Taurus, 1987. BELTRÁN, V.,La canción de amor en el otoño de la Edad Media Barcelona, PPU, 1989. BLACK, R., G., 1983. “Poetic Taste at the Aragonese Court in Naples”, en Florilegium Hispanicum: Medieval and Golden Age Studies Presented to Dorothy Clotelle Clarke, ed. John S. Geary, Madison, H.S.M.S., 1983, 165-177. BOASE, R., El resurgimiento de los trovadores, Madrid, Pegaso, 1981. Cancionero Studies in Honour of Ian Macpherson,ed. A. Deyermond, Londres, Queen Mary and Westfield College, 1998. Canzonieri iberici, ed. P. Botta, C. Parrilla, I. Pérez Pascual, Noia, Universidad de Padua-Toxosoutos-Universidad de A Coruña, 2001. CARAVAGGI, G., “Note sulla poesia spagnola quattrocentesca di tipo cancioneril”, en Il Confronto Literario, III, (1986), pp. 391?405. CASAS RIGALL, J., Agudeza y retórica en la poesía amorosa de Cancionero,Santiago de Compostela, Universidade, 1995. DEYERMOND, A., “Baena, Santillana, Resende and the Silent Century of Portuguese Court Poetry”, BHS,59 (1982), pp. 198?210. DEYERMOND, A., “Spain’s First Women Writers”, en Women in Hispanic Literature. Icons and fallen Idols, ed. B. Miller, Berkeley, University of California Press, 1983, pp. 27-52. DUTTON, B., “El desarrollo del Cancionero general de 1511”, en Actas del Congreso Romancero?Cancionero, UCLA, 1984, Madrid, José Porrúa Turanzas, 1990, I, pp. 81?96. DUTTON, B., “Spanish Fifteenth?Century Cancioneros: A General Survey to 1465”, KRQ (1979), pp. 445?460. DUTTON, B., Catálogo?índice de la poesía cancioneril del siglo XV,Madison, HSMS, 1982. FRAKER, Ch., Studies on the Cancionero de Baena,Chapel Hill, University of North Carolina, 1966. GERLI, E. M., “La ‘religión del amor’ y el antifeminismo en las letras castellanas del siglo XV”, HR,49 (1981), pp. 65?86. GÓMEZ?BRAVO, A. M., Repertorio métrico de la poesía cancioneril del siglo XV, Alcalá de Henares, Universidad de Alcalá, 1998. KOHUT, K., “La teoría de la poesía cortesana en el Prólogo de Juan Alfonso de Baena”, en Actas del Coloquio Hispano?Alemán Ramón Menéndez Pidal, Madrid, 31 de marzo a 2 de abril de 1978, ed. W. Hempel y D. Briesemeister, Tubinga, Max Niemeyer, 1982, pp. 120&shy;-137. LAPESA, R., “La lengua de la poesía lírica desde Macías hasta Villasandino”, RPh,VII (1953-1954), pp. 51?59. LE GENTIL, P., La Poésie lyrique espagnole et portugaise à la fin du Moyen Âge, Rennes, Plihon, 1949-1953. LIDA DE MALKIEL, M. R., “La hipérbole sagrada en la poesía castellana del siglo XV”, en Estudios sobre la literatura española del siglo XV, Madrid, José Porrúa Turanzas, 1978, pp. 291?309. LIDA DE MALKIEL, M. R., Estudios sobre la literatura española del siglo XV,Madrid, José Porrúa Turanzas, 1977. MACKAY, A., “Courtly Love and Lust in Loja”, en The Age of the Catholic Monarchs: Literary Studies in Memory of Keith Whinnom, ed. A.D. Deyermond e I. Macpherson, Liverpool, University Press, 1989, pp. 83-94. MACKAY, A., “Ritual and Propaganda in Fifteenth?Century Castile”, Past and Present,107 (1985), pp. 3?43. MACPHERSON, I., The Invenciones y letras of the Cancionero General,Londres, Queen Mary and Westfield College, 1998. POTVIN, C., Illusion et pouvoir (La poéthique du Cancionero de Baena),Montreal, Bellarmin, 1989. RODADO RUIZ, A. M., Tristura conmigo va. Fundamentos de Amor Cortés, Cuenca, Ediciones de la Universidad de Castilla-La Mancha, 2000. RODRÍGUEZ?MOÑINO, A., Nuevo Diccionario Bibliográfico de Pliegos sueltos Poéticos (Siglo XVI), edición corregida y actualizada por A. L. F. Askins y V. Infantes, Madrid, Castalia?Editora Regional de Extremadura, 1997. ROVIRA, J. C., Humanistas y poetas en la corte napolitana de Alfonso el Magnánimo,Alicante, Instituto de Cultura Juan Gil?Albert, 1990. SALVADOR MIGUEL, N., “Poder y escritura en España a mediados del siglo XV: El caso del Cancionero de Estúñiga”,en Écrire á la fin du Moyen?Âge: Le Pouvoir et l’écriture en Espagne et en Italie (1450?1530),Aix-en-Provence, Université de Provence, 1990, pp. 31?42. SALVADOR MIGUEL, N., La poesía cancioneril. El Cancionero d Estúñiga,Madrid, Alhambra. 1977. STEUNOU, J. y L. KNAPP, Bibliografía de los cancioneros castellanos del siglo XV y repertorio de sus géneros poéticos,París, Centre National de la Recherche Scientifique, 1975. TILLIER, J. Y., “Passión Poetry in the Cancioneros”, BHS,62 (1985), pp. 65?78. VARVARO, A.,Premesse ad un’edizione critica delle poesie minori di Juan de Mena, Nápoles, Liguori, 1964. VOZZO MENDIA, L., 1995. “La lírica spagnola alla corte napoletana di Alfonso d’Aragona: note su alcune tradizioni testuali”, Revista de Literatura Medieval, 7 (1995), 173-186. WEISS, J., The Poet’s Art. Literary Theory in Castile, c. 1400?1460,Oxford, The Society for the Study of Medieval Languages and Literature, 1990. WHETNALL, J., “Songs and Canciones in the Cancionero general de1511”, en The Age of the Catholic Monarchs, 1474?1516. Literary Studies in Memory of Keith Whinnom,ed. A. Deyermond e I. Macpherson, Liverpool, Liverpool University Press, 1989,pp. 197?207. WHINNOM, K., La poesía amatoria cancioneril en la época de los Reyes Católicos,Durham, Universidad de Durham, 1981.
Bibliografía complementaria
	A bibliografía básica e complementaria completarase ao longo do curso (tanto con material impreso como con recursos en Internet).

Recomendacións

Materias que se recomenda ter cursado previamente

Materias que se recomenda cursar simultaneamente

Materias que continúan o temario

Observacións

(*)A Guía docente é o documento onde se visualiza a proposta académica da UDC. Este documento é público e non se pode modificar, salvo casos excepcionais baixo a revisión do órgano competente dacordo coa normativa vixente que establece o proceso de elaboración de guías