Datos Identificativos 2013/14
Asignatura (*) Xenética Código 610G02019
Titulación
Grao en Bioloxía
Descriptores Ciclo Período Curso Tipo Créditos
Grao 2º cuadrimestre
Segundo Obrigatoria 6
Idioma
Castelán
Galego
Inglés
Prerrequisitos
Departamento Bioloxía Celular e Molecular
Coordinación
Gonzalez Tizon, Ana Maria
Correo electrónico
ana.gonzalez.tizon@udc.es
Profesorado
Gonzalez Tizon, Ana Maria
Insua Pombo, Ana Maria
Martinez Lage, Andres
Vila Taboada, Marta
Correo electrónico
ana.gonzalez.tizon@udc.es
ana.insua@udc.es
andres.martinez@udc.es
marta.vila.taboada@udc.es
Web
Descrición xeral Esta materia proporciona os coñecementos básicos sobre a herdanza e a variación dos seres vivos, así como a base metodolóxica propia da análise xenética mendeliana. Complementa outras materias do grao e achega a base conceptual necesaria para afondar no estudo da Xenética, contemplado nas materias Xenética Molecular (obrigatoria de 3 er curso), Xenética Evolutiva e de Poboacións (obrigatoria de 3 er curso), e Citoxenética (optativa).

Competencias do título
Código Competencias da titulación

Resultados de aprendizaxe
Competencias de materia (Resultados de aprendizaxe) Competencias da titulación
Manexar especímenes e realizar análise xenéticos. Deseñar experimentos e interpretar os resultados, redactalos e executalos. Manexar diferentes aparellos e instrumentos científicos con seguridade. A4
A11
A12
A13
A20
A21
A26
A30
A31
B1
B2
B3
B4
B5
B6
B7
B8
B9
B10
B11
B12
B13
C1
C2
C3
C4
C5
C6
C7
C8
Aprender a traballar en xenética. Plantexar un problema, buscar as posibles solucións, comprobar a validez das hipotesis e redactar os resultados. A11
A12
A13
A20
A21
A29
B1
B2
B3
B4
B5
B6
B7
B8
B9
B10
B11
B12
B13
C1
C2
C3
C4
C5
C6
C7
C8
Utilizar as plataformas virtuais e fontes de información. Ter unha actitude crítica e responsable. Valorar a importacia da investigación na sociedade. A11
A12
A21
A26
B1
B2
B3
B4
B5
B6
B7
B8
B9
B10
B11
B12
B13
C2
C3
C6

Contidos
Temas Subtemas
TEMA 1. INTRODUCCIÓN Definición de Genética: el estudio de los genes a través de su variación.
Contexto histórico de la Genética.
Relaciones de la Genética con otras ciencias.
Genética y sociedad.
TEMA 2. ANÁLISIS GENÉTICO MENDELIANO. Los experimentos de Mendel: cruzamientos de monohíbridos y dihíbridos.
Concepto de genotipo y fenotipo.
Terminología y simbología.
Análisis de pedigrís.
TEMA 3. BASE CROMOSÓMICA DE LA HERENCIA Y DETERMINACIÓN DEL SEXO. Significado genético de la mitosis y la meiosis.
Teoría cromosómica de la herencia.
Determinación del sexo.
Herencia ligada al sexo.
Herencia controlada e influida por el sexo.
Compensación de dosis génica.
TEMA 4. EXTENSIONES DEL ANÁLISIS GENÉTICO MENDELIANO. Modificaciones de la dominancia.
Alelismo múltiple.
Letalidad.
Penetrancia y expresividad.
Pleiotropía.
Epistasis e interacción génica.
Efecto de posición.
Efectos del ambiente.
TEMA 5. HERENCIA EXTRANUCLEAR. Efecto materno.
Herencia materna.
Características generales de los genomas mitocondrial y cloroplástico.
Heteroplasmia.
Herencia infecciosa.
TEMA 6. LIGAMIENTO Y RECOMBINACIÓN EN EUCARIOTAS. Ligamiento y recombinación de los genes en los cromosomas.
Mapas de ligamiento.
Interferencia y coeficiente de coincidencia.
Función de mapa: relación entre la distancia de mapa real y la frecuencia de recombinación.
TEMA 7. LIGAMIENTO Y RECOMBINACIÓN EN BACTERIAS Y VIRUS. Transformación bacteriana.
Conjugación: plásmidos y episomas sexuales. Transducción generalizada y especializada.
Recombinación y construcción de mapas en fagos. Estructura genética fina: el sistema rII del facteriófago T4.
TEMA 8. LA NATURALEZA DEL MATERIAL GENÉTICO. Descubrimiento de la transformación bacteriana.
Identificación del DNA como fuente de información genética: experimento de Hershey y Chase.
El RNA como material genético en virus.
Estructura y propiedades de los ácidos nucleicos.
TEMA 9. ORGANIZACIÓN DEL MATERIAL GENÉTICO EN LOS CROMOSOMAS. Tamaño de los genomas: la paradoja del valor C.
Estructura del cromosoma bacteriano.
Componentes del cromosoma eucariota.
Nucleosoma, cromatina y empaquetamiento del DNA.
Centrómeros y telómeros.
Cromosomas politénicos y cromosomas plumosos.
El cariotipo.
TEMA 10. LA MUTACIÓN. Mutación aleatoria y adaptativa.
Tipos de mutaciones.
Mutación espontánea e inducida.
Detección de mutaciones: test de Ames.
TEMA 11. LA MUTACIÓN CROMOSÓMICA (I): CAMBIOS EN LA ESTRUCTURA DE LOS CROMOSOMAS. Deleciones.
Duplicaciones.
Inversiones.
Translocaciones.
Fusiones y disociaciones robertsonianas.
TEMA 12. LA MUTACIÓN CROMOSÓMICA (II): CAMBIOS EN EL NÚMERO DE LOS CROMOSOMAS. Euploidías y aneuploidías.
Monoploidías.
Poliploidías: autopoliploidía y alopoliploidía.
Aneuploidías: no-disyunción meiótica, monosomías, trisomías.
Aneuploides somáticos: no-disyunción mitótica, mosaicos sexuales.
Cromosomas B
TEMA 13. GENÉTICA CUANTITATIVA. Caracteres cuantitativos.
Genes y ambiente.
Norma de reacción y distribución fenotípica.
Base genética de los caracteres cuantitativos: experimentos de Johannsen.
Herencia poligénica: experimentos de Nilsson-Ehle.
Heredabilidad.
TEMA 14. GENÉTICA DE POBLACIONES. Concepto de población mendeliana.
Variación genética.
Frecuencia génica y frecuencia genotípica.
Apareamiento aleatorio y ley de Hardy-Weinberg.
Mutación.
Migración.
Deriva genética.
Selección natural.
TEMARIO DE PRÁCTICAS DE LABORATORIO. Práctica 1. ESTUDIO GENÉTICO DE Zea mays: INTERACCIÓN Y EPISTASIS.
Descripción de la forma y el color de granos de mazorcas de maíz (F2) obtenidas de diferentes cruzamientos. Planteamiento de hipótesis que expliquen las proporciones fenotípicas obtenidas.
Análisis estadístico de los datos (prueba de Chi-cuadrado). Descripción del genotipo y el fenotipo de los parentales y F1. Explicación genética y bioquímica de las características de cada mazorca.

Práctica 2. MANEJO DE DROSOPHILA
Alimentación y mantenimiento en laboratorio.
Ciclo biológico.
Examen de las moscas: distinción de sexos; aislamiento de hembras vírgenes; fenotipos de algunos mutantes.

Práctica 3. MAPAS DE LIGAMIENTO EN Drosophila melanogaster.
Cruzamientos recíprocos de cepas silvestre y triple mutante (yellow, white y miniature) y análisis de la descendencia.
Cruzamiento prueba y análisis de la descendencia. Análisis estadístico de los datos.
Cálculo de la frecuencia de recombinación.
Cálculo de la interferencia y el coeficiente de coincidencia.

Práctica 4. CROMOSOMAS POLITÉNICOS DE LAS GLÁNDULAS SALIVARES DE Drosophila buzzatii.
Extracción de glándulas salivares de larvas.
Tinción con orceína y obtención de preparaciones de cromosomas politénicos.
Identificación de cromosomas.
Identificación del sexo de la larva.
Reconocimiento de puffs.

Práctica 5. BIOINFORMÁTICA.
Introducción al NCBI y los recursos bioinformáticos que gestiona. Utilización de las siguientes bases de datos: BOOKS, TAXONOMY, OMIM.






Planificación
Metodoloxías / probas Horas presenciais Horas non presenciais / traballo autónomo Horas totais
Prácticas de laboratorio 15 22.5 37.5
Proba mixta 2.5 0 2.5
Traballos tutelados 8 16 24
Sesión maxistral 24 60 84
 
Atención personalizada 2 0 2
 
*Os datos que aparecen na táboa de planificación son de carácter orientativo, considerando a heteroxeneidade do alumnado

Metodoloxías
Metodoloxías Descrición
Prácticas de laboratorio As clases prácticas comprenderán unha base explicativa por parte do profesor sobre a base conceptual e obxectivos a acadar e o desenvolvemento de tarefas por parte do alumno, seguindo un guión subministrado previamente. Preténdese que o alumno teña a máxima autonomía, facilitándolle medios e orientación. Asimesmo, o alumnado deberá completar, previamente á realización das prácticas, un test curto que avalíe o seu grao de comprensión do devandito guión.
Proba mixta A proba mixta consistirá en preguntas curtas ou de tipo test e resolución de problemas.
Traballos tutelados Os traballos tutelados consistirán na resolución de boletíns de problemas e cuestións, así coma na elaboración de traballos relacionados con algún aspecto da materia.
Sesión maxistral Nas clases maxistrais o profesor explicará os contidos fundamentais de cada tema do programa e sinalará as actividades asociadas a este. Estas incluirán a consulta de bibliografía, a resolución de boletíns de cuestións e problemas, ou a eleboración dun traballo que o alumno deberá elaborar en grupo ou individualmente.

Atención personalizada
Metodoloxías
Traballos tutelados
Descrición
Realizaranse titorías de forma individualizada ou en grupo. As titorías centraranse na resolución de dúbidas, así como en proporcionar orientación sobre a realización de actividades programadas.

Avaliación
Metodoloxías Descrición Cualificación
Proba mixta C.- Na proba mixta valorarase o dominio e comprensión de conceptos teóricos, claridade expositiva, capacidade de relacionar e integrar a información xenética tratada nas clases de teoría e seminarios, e capacidade de resolver cuestións e problemas. 60
Prácticas de laboratorio B.- O coñecemento e comprensión sobre o significado das tarefas realizadas e a interpretación dos resultados obtidos hanse valorar mediante un test pre-prácticas (valor 5 puntos) e unha proba escrita (valor 10 puntos). PARA SUPERAR A MATERIA É OBRIGATORIO ASISTIR ÁS PRÁCTICAS E APROBAR O EXAME CORRESPONDENTE. 15
Traballos tutelados A.- Valorarase o grao de comprensión do tema tratado, a capacidade de análise e síntese, a bibliografía consultada e a claridade da exposición ou redacción. No caso de boletíns de cuestións e problemas valorarase a capacidade de razoamento e de achegar solucións. Non será indispensable aprobar os traballos tutelados para aprobar o conxunto da materia. 25
 
Observacións avaliación

Para aprobar a materia será necesario alcanzar o 50% da puntuación correspondente ao apartado B e o 50% da puntuación correspondente ao apartado C.

A cualificación do apartado B igual ou superior ao 50% obtida nun curso académico gardarase para as convocatorias dos dous cursos académicos seguintes.

Considerarase NON PRESENTADO cando o alumno non realice NINGUNHA das actividades avaliables.

No caso de que un alumno aprobe a proba mixta e os traballos tutelados (ambalas duas partes coa nota máxima: 6 e 2.5, respectivamente) pero suspenda as prácticas, a nota final será de 4.5 (non aprobará a materia).


Fontes de información
Bibliografía básica

Russell, P.J. (2010) iGenetics. A Molecular Approach. 3rd edition. Pearson International Edition. ISBN: 0-321-61022-9.

Griffiths, A.J.F. et al. 2012 Introduction to Genetic Analysis, WH Freeman, New York Libro

Klug, W.S., Cummings, M.R. 2011 Essentials of Genetics Pearson, San Francisco Libro

Pierce, B.A. 2011 Fundamentos de Genética: Conceptos y Relaciones. Editorial Médica Panamericana, Buenos Aires Libro

Pierce, B.A. 2008 Genetics: A Conceptual Approach. Freeman, New York Libro

Bibliografía complementaria

Atherly, A.G., Girton, J.R. & McDonald, J.F. 1999. The Science of Genetics. Saunders College Publishing, Fort Worth, USA.

Brooker, R.J. 2005. Genetics: Analysis and Principles (2nd ed). McGraw-Hill, Boston, USA.

Falconer, D.S. & Mackay, T.F.C. 2000. Introducción a la Genética Cuantitativa.Acribia, Zaragoza.

Gardner, E.J., Simmons, M.J. & Snustad, D.P. 1998. Principios de Genética  (4ª ed). México DF, México.

Griffiths, A.J.F., Gelbart, W.M., Miller, J.H. & Lewontin, R.C. 2000. Genética Moderna. Interamericana-McGraw-Hill, Madrid.

Lodish, H., Berk, A., Zipursky, S.L., Matsudaira, P., Baltimore, D. & Darnell, J. 2000. Biología celular y Molecular (4ª ed). Panamericana, Madrid.

Pierce, B.A. 2006. Genética. Un enfoque conceptual (2ª ed.) Editorial Médica Panamericana, Buenos Aires.

Russell, P.J. 2002. iGenetics. Benjamin Cummings, San Francisco, USA.

Snustad, D.P. & Simmons, M.J. 2006. Principles of Genetics (4ed). John Wiley & Sons, Inc. New York, USA.

Tamarin, R.H. 2002. Principles of Genetics (7th ed.). McGraw-Hill, Boston, USA.

Bibliografía de Problemas

Benito Jiménez, C. 1997. 360 Problemas de Genética Resueltos Paso a Paso. Síntesis, Madrid.

Jiménez Sánchez, A. 2001. Problemas de Genética para un Curso General (2ª ed). Servicio de Publicaciones Universidad de Extremadura, Cáceres.

Lacadena, J.R., Benito, C., Díez, M., Espino, F.J., Figueiras, A.M., Ochando, M.D., Rueda, J., Santos, J.L., Sendino, A.M., Vázquez, A.M. & Vega, C. 1998. Problemas de Genética para un Curso General. Alhambra, Madrid.

Ménsua, J.L. 2003. Genética. Problemas y ejercicios resueltos. Pearson Prentice Hall, Madrid.

Ochando, D. 1990. Genética poblacional, evolutiva, cuantitativa. Problemas. Eudesa Universidad, Madrid.

Tormo Garrido, A. 1998. Problemas de Genética Molecular. Editorial Síntesis, Madrid.

Viseras Alarcón, E. 1998. Cuestiones y Problemas Resueltos de Genética (2ª ed). Universidad de Granada, Granada.

Recursos web

Acompañamiento electrónico de libros

HTTP://WWW.WHFREEMAN.COM/MGA/. Modern Genetic Analysis y An Introduction to Genetics Analysis

http://www.ultranet.com/~jkimball/BiologyPages/ Versión online del libro de Biología de JW Kimball.

http://www.mhhe.com/tamarin7. Sitio web con problemas, ejercicios y links a otras páginas.

Animaciones e ilustraciones

http://www.dnaftb.org/dnaftb/ DNA from de beginning. Conceptos básicos de la herencia y biología molecular.

Cursos de Genética online

http://www.ndsu.nodak.edu/instruct/mcclean/plsc431/431g.htm

Bases de datos y herramientas bioinformáticas

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/ National Centre for Biotechnology Information (NCBI) de USA.

http://www.udc.es/biblioteca/ Biblioteca de Universidade da Coruña.

Diccionarios, atlas y glosarios

King, R.C. & Stansfield, W.D. 1990. A dictionary of genetics (4th ed.) Oxford Unversity Press, New York, USA.

Passarge, E. 2001. Color Atlas of Genetics (2nd ed). Thieme, Stuttgart, Germany.

Rieger, R., Michaelis, A. & Green, M.M. 1991. Glossary of genetics. Clasical and molecular (5th ed). Springer-Verlag, Heidelberg, Germany.

 


Recomendacións
Materias que se recomenda ter cursado previamente
Xenética molecular/610G02020
Xenética de poboacións e evolución/610G02021
Citoxenética/610G02022

Materias que se recomenda cursar simultaneamente

Materias que continúan o temario
Estatística/610G02005
Citoloxía/610G02007
Histoloxía/610G02008
Bioquímica: Bioquímica I/610G02011

Observacións

A asistencia ás clases maxistrais posibilita a comprensión dos temas da asignatura e posibilita o tratamento de dúbidas ou cuestións que poidan xurdir no transcurso das explicacións.

A elaboración dos traballos tutelados é útil para completar o estudo e acadar resultados optimos de cara o aprendizaxe da materia.

As dúbidas e dificultades que formule calquera aspecto da materia deberán de resolverse o antes posible, formulándose nas clases presenciais ou acudindo ás titorías individualizadas.

A asistencia a titorías (individuais o en grupo) facilita a resolución correcta dos problemas, cuestións ou dúbidas que xurdan no transcurso da preparación da materia, e reforzan o aprendizaxe. Aconsellase o alumnado que as utilice.

O estudo debe considerar a consulta habitual de polo menos a bibliografía recomendada.

O estudo e traballo en grupo favorece a comprensión e desenvolve o espírito crítico.



(*)A Guía docente é o documento onde se visualiza a proposta académica da UDC. Este documento é público e non se pode modificar, salvo casos excepcionais baixo a revisión do órgano competente dacordo coa normativa vixente que establece o proceso de elaboración de guías