| Competencias do título |
| Código | Competencias da titulación |
| Resultados de aprendizaxe | |||
| Competencias de materia (Resultados de aprendizaxe) | Competencias da titulación | ||
| Capacidad de interpretar y analizar los problemas biológicos, así como la propia naturaleza humana, desde una perspectiva evolutiva | A18 A24 A27 |
B1 B2 B3 B4 B5 B6 B7 |
C1 C2 C3 C4 C6 C7 |
| Elección de las técnicas y métodos más adecuados para abordar el estudio de un determinado problema evolutivo | A7 A18 A19 A24 A25 A27 A28 |
B1 B2 B3 B4 B5 B6 B7 |
C1 C2 C3 C6 C8 |
| Empleo de la información genética para gestionar, conservar y restaurar poblaciones | A6 A7 A10 A16 A18 A21 A22 A24 A25 A27 A28 |
B1 B2 B3 B4 B5 B6 B7 |
C1 C2 C3 C4 C6 C8 |
| Contidos |
| Temas | Subtemas |
| TEMA 1.- DIVERSIDADE DA VARIACIÓN XENÉTICA. | Conceptos e termos de uso común en xenética evolutiva. Conceptos estatísticos básicos. Estimas do grao de variación xenética. Distintos tipos de observacións da variación xenética. |
| TEMA 2.- XENÉTICA CUANTITATIVA. | Clases de carácteres fenotípicos. Carácteres contínuos. Valor reprodutivo e valor xenotípico dun xenotipo. Valor ambiental. Sensibilidade ambiental dun xenotipo. Descomposición da varianza fenotípica. Estima do n.º mínimo de loci (QTL's) que afecta a un carácter. Cartografía de QTL's. Herdabilidade. |
| TEMA 3.- EFECTOS DOS SISTEMAS REPRODUCTIVOS E TIPOS DE APAREAMIENTO SOBRE A VARIACIÓN XENÉTICA. | Mantemento da variación xenética en poboacións con reprodución sexual e apareamento aleatorio: lei de Hardy-Weinberg (H-W); desviacións das expectativas H-W. Efectos da reprodución asexual e os apareamentos non aleatorios sobre a variación xenética: partenoxénese; consanguinidade e endogamia; sistemas regulares de apareamentos consanguíneos e clasificados. |
| TEMA 4.- PROCESO DISPERSIVO DAS FRECUENCIAS XÉNICAS EN POBOACIÓNS PEQUENAS. | Mostraxe de gametos e varianza das frecuencias xénicas. Modelo Wright-Fisher. Varianza da frecuencia xénica entre illados poboacionais. Consanguinidade dentro de illados. Efectos sobre o grao de heterocigosis do xenoma dun individuo. Concepto de tamaño efectivo de poboación. Estima do tamaño efectivo dunha poboación. Efecto fundador e colos de botella. |
| TEMA 5: MUTACIÓN E FLUXO XÉNICO. | Clases de mutacións: substitucións nucleotídicas; insercións e deficiencias; duplicacións; reordenacións cromosómicas. Taxas de mutación. Cambio nas frecuencias alélicas producido por mutación. Destino dun mutante único. Modelos de mutación en xenética molecular de poboacións. Migración e fluxo xénico. Cambio nas frecuencias alélicas producido por migración; modelo continente-illa; modelo arquipélago. Mutación e migración en poboacións finitas. |
| TEMA 6: MODELOS BÁSICOS DO EFECTO DA SELECCIÓN SOBRE AS FRECUENCIAS XÉNICAS. | Selección natural. Concepto de "fitness". Clases de selección. Modelo haploide. Modelo diploide. Efectos da selección sobre o tamaño de poboación; selección dura vs selección branda. Polimorfismos mantidos mediante coeficientes de selección constantes. Depresión endogámica e vigor híbrido. |
| TEMA 7: DESEQUILIBRIO GAMÉTICO E RECOMBINACIÓN. | Grupos de ligamento. Cuantificación do desequilibrio. Acción aleatorizante da recombinación. Factores que afectan ao desequilibrio. Beneficio evolutivo da recombinación. Interaccións entre xenes non alélicos na determinación da fitness. Coadaptación xenética. Transmisión horizontal. |
| TEMA 8: INTERACCIÓNS DA SELECCIÓN NATURAL CON OUTRAS FORZAS EVOLUTIVAS. | Equilibrio mutación-selección; carga xenética; principio Haldane-Muller. Interacción da selección coa recombinación; trinquete de Muller. Interacción da selección co sistema de apareamento. Equilibrio migración-selección. Interacción da selección coa deriva xenética. Interacción de selección, deriva e mutación. Interacción de selección, deriva e migración. |
| TEMA 9: ESTIMACIÓN DA FITNESS BIOLÓXICA. | Compoñentes da fitness. Comparacións entre xeracións. Comparando o antes e o despois da acción do axente selectivo. Comparacións entre fases dentro do ciclo vital. Estimas espurias da fitness. |
| TEMA 10: COEFICIENTES DE SELECCIÓN VARIABLES. | Mosaicos ambientais. Variación espacial. Variación temporal. Selección, fluxo xénico e clinas. Selección dependente das frecuencias. Pleiotropismo antagónico. Conflitos xenéticos. Selección sexual. Selección de grupo. |
| TEMA 11: SELECCIÓN SOBRE CARACTERES CUANTITATIVOS. | Conceptos básicos. Clases de selección. Efectos a curto prazo. Estima da herdabilidade realizada. Efectos a longo prazo. Resposta correlacionar á selección. Xenética cuantitativa evolutiva. |
| TEMA 12.- AS TEORÍAS NEUTRAL E CASI NEUTRAL DA EVOLUCIÓN MOLECULAR. | Controversias históricas sobre os niveis de heterocigosis do xenoma. Deriva xenética e selección natural. Alelos selectivamente equivalentes. Taxas de evolución. Evolución molecular vs. evolución da forma e función. Diversas predicións da hipótese neutralista. Consecuencias da "case neutralidade". |
| TEMA 13.- DETECCIÓN DA SELECCIÓN NATURAL E POSTA A PROBA DA HIPÓTESE NEUTRALISTA. | Diversos modelos de evolución das secuencias de DNA. Límites á diverxencia nucleotídica. Estima do número de substitucións nucleotídicas. Taxas de substitución nucleotídica. Monstros esperanzados. Evolución modular. Pseudoxenes. Efectos da selección directa sobre o polimorfismo e a diverxencia nucleotídica. A importancia da recombinación: varrido selectivo e selección de fondo. Probas estatísticas. |
| TEMA 14.- ESTRUTURA XENÉTICA, HISTORIA DEMOGRÁFICA E FILOXENIA DAS POBOACIÓNS. | Poboacións subdivididas. Niveis de diferenciación xénica. Índices de estruturación das poboacións. Efectos das expansións ou contraccións recentes da poboación sobre o polimorfismo. Xenealoxías de xenes. Teoría da coalescencia. Árbores filoxenéticas. |
| TEMA 15.- ORIXE DAS ESPECIES. | Por que existen especies distintas? Modos xeográficos de especiación. O equilibrio puntuado dos estratos xeolóxicos. Especiación e estrutura das topografías de fitness. Evolución das incompatibilidades xenéticas dos híbridos. Interacción entre selección disruptiva e apareamento aleatorio. Regras xerais da especiación e da diversificación evolutiva. |
| Planificación | |||
| Metodoloxías / probas | Horas presenciais | Horas non presenciais / traballo autónomo | Horas totais |
| Actividades iniciais | 1 | 0 | 1 |
| Sesión maxistral | 15 | 37.5 | 52.5 |
| Solución de problemas | 6 | 6 | 12 |
| Aprendizaxe colaborativa | 6 | 27 | 33 |
| Foro virtual | 0 | 10 | 10 |
| Presentación oral | 1 | 2 | 3 |
| Prácticas a través de TIC | 20 | 3 | 23 |
| Análise de fontes documentais | 0 | 10 | 10 |
| Proba obxectiva | 3 | 0 | 3 |
| Portafolios do alumno | 0 | 1.5 | 1.5 |
| Atención personalizada | 1 | 0 | 1 |
| *Os datos que aparecen na táboa de planificación son de carácter orientativo, considerando a heteroxeneidade do alumnado | |||
| Metodoloxías |
| Metodoloxías | Descrición |
| Actividades iniciais | Profesor.- Presenta a guía docente da materia, aclara dúbidas, organiza os alumnos para as actividades. Alumno.- Toma notas, formula dúbidas e cuestións. |
| Sesión maxistral | Profesor.- Explica os fundamentos teóricos Alumno.- Observa, asimila e toma notas. Formula dúbidas e cuestións. Memoriza. Le os textos recomendados. |
| Solución de problemas | Profesor.- Formula problemas e orienta para a súa resolución. Alumno.- Traballa individualmente ou en grupo, busca información e resolve as cuestións formuladas |
| Aprendizaxe colaborativa | Profesor. - Asigna traballos. Instrúe sobre ferramentas. Orienta e resolve dúbidas. Alumno. - Traballa cos seus compañeiros na realización das tarefas asignadas polo profesor |
| Foro virtual | Profesor. - Determina o tema monográfico dos foros e designa os seus coordinadores Alumno. - Participa, xa sexa como coordinador ou como simple subscritor, nos distintos foros |
| Presentación oral | Profesor. - Prepara os medios audiovisuais e modera as presentacións. Alumno relator. - Elabora un guión sobre un tema monográfico e expono oralmente, en lingua inglesa. Alumno espectador. - Atende ás presentacións, toma notas, avalía os seus compañeiros con axuda dunha rúbrica. |
| Prácticas a través de TIC | Profesor. - Presenta os obxectivos, prepara o material e o equipo, expón os métodos, proporciona un guión, asiches os alumnos. Alumno. - Experimenta, analiza e elabora unha memoria |
| Análise de fontes documentais | Profesor. - Indica fontes documentais Alumno. - Consulta e selecciona información |
| Proba obxectiva | Profesor. - Formula preguntas e valora as respostas dos alumnos Alumno. - Consulta os seus materiais de apoio e responde ás preguntas |
| Portafolios do alumno | Profesor. - Explica a metodoloxía e incorpora evidencias ao portafolios Alumno. - Incorpora evidencias ao portafolios |
| Atención personalizada |
|
|
| Avaliación | ||
| Metodoloxías | Descrición | Cualificación |
| Presentación oral | Exposición oral de 10 minutos, en inglés, sobre un tema monográfico asignado polo profesor. A valoración efectuarase mediante unha rúbrica que recolle tanto aspectos formais como de contido. Un 40% da cualificación deste apartado será por proposta dos alumnos. A presentación oral deberá ir acompañada dun pequeno guión descritivo do seu contido, con indicación das principais fontes documentais (1 páxina A4, con letra tamaño 12 e como máximo 10 referencias bibliográficas). |
12 |
| Foro virtual | Valorarase o número e calidade das contribucións aos foros abertos en Moodle. As contribucións serán xulgadas atendendo aos seguintes aspectos: (1) localización de fontes de datos complementarios aos xa citados no foro; (2) corrección lingüística do texto que acompañe á achega; (3) crítica científica que conteña; (4) suxestión razoada de posibles extensións/modificacións das investigacións comentadas no foro; e (5) proposta de novos proxectos de investigación relacionados co tema monográfico. | 28 |
| Aprendizaxe colaborativa | 10 | |
| Prácticas a través de TIC | Realización de varios exercicios de xenética evolutiva cun ordenador persoal, empregando os programas informáticos utilizados nas prácticas. É imprescindible obter polo menos 6 puntos nesta proba para aprobar a materia. | 12 |
| Proba obxectiva | Conxunto de 20-30 preguntas de distinto tipo (alternativa múltiple, resposta breve, completar, asociación, etc) relacionadas con calquera dos contidos do temario. Corresponde ao exame final da materia. É imprescindible obter polo menos 20 puntos nesta proba para aprobar a materia. | 38 |
| Observacións avaliación | ||
|
Consideraranse presentados todos os alumnos que fixesen a presentación oral, o exame de prácticas ou a proba obxectiva. |
||
| Fontes de información |
| Bibliografía básica |
Fontdevila, A., y Moya, A. (2003). Evolución: Origen, Adaptación y Divergencia de las Especies. Síntesis
Freeman, S., and Herron, J. D. (2007). Evolutionary Analysis. . Prentice Hall
Futuyma, D. (2006). Evolutionary Biology. Sinauer
Hedrick, P.W. (2010). Genetics of Populations.. Jones & Bartlett
Fontdevila, A., y Moya, A. (2007). Introducción a la Genética de Poblaciones. . Síntesis
Hamilton, M. (2009). Population Genetics. Wiley-Blackwell
Hartl, D.L. and Clarck, A.G. (2007). Principles of Population Genetics. Sinauer Associates |
|
|
|
| Bibliografía complementaria |
Sampedro, J. (2007). Deconstruyendo a Darwin: Los Enigmas de la Evolución a la Luz de la Nueva Genética.. Síntesis
Barton, N. (2007). Evolution. Cold Spring Harbor Lab. Press.
Ridley, M. (2004). Evolution. Blackwell
Avise, J. C. (2006). Evolutionary Pathways in Nature. A Phylogenetic Approach. . Cambridge Univ. Press.
Bromham, L. (2008). Reading the Story in DNA: A Beginners Guide to Molecular Evolution. . Oxford Univ. Press.
Dawkins, R. (1996). The blind watchmaker.. W. W. Norton & Co.
Coyne, J. A. (2009). Why Evolution is True. Viking |
|
|
| Recomendacións | |||
| Materias que se recomenda ter cursado previamente |
| Materias que se recomenda cursar simultaneamente |
| Materias que continúan o temario | |||
|
| Observacións | |
|
Orientacións para o estudo: Convén levar a materia ao día,
asistindo ás clases e respondendo os cuestionarios. Resulta de moita
axuda entender o inglés escrito, sobre todo para a preparación de
seminarios, pois a maior parte da bibliografía está nesa lingua. |