| Competencias do título |
| Código | Competencias da titulación |
| A7 | Reconstruír as relacións filogenéticas entre unidades operacionales e pór a proba hipóteses evolutivas. |
| A12 | Manipular material xenético, realizar análises xenéticas e levar a cabo asesoramento xenético. |
| A18 | Levar a cabo estudos de produción e mellora animal e vexetal. |
| A21 | Deseñar modelos de procesos biolóxicos. |
| A24 | Xestionar, conservar e restaurar poboacións e ecosistemas. |
| A27 | Dirixir, redactar e executar proxectos en Bioloxía. |
| B1 | Aprender a aprender. |
| B2 | Resolver problemas de forma efectiva. |
| B3 | Aplicar un pensamento crítico, lóxico e creativo. |
| B4 | Traballar de forma autónoma con iniciativa. |
| B5 | Traballar en colaboración. |
| B6 | Organizar e planificar o traballo. |
| B7 | Comunicarse de maneira efectiva nunha contorna de traballo. |
| C1 | Expresarse correctamente, tanto de forma oral coma escrita, nas linguas oficiais da comunidade autónoma. |
| C2 | Dominar a expresión e a comprensión de forma oral e escrita dun idioma estranxeiro. |
| C3 | Utilizar as ferramentas básicas das tecnoloxías da información e as comunicacións (TIC) necesarias para o exercicio da súa profesión e para a aprendizaxe ao longo da súa vida. |
| C4 | Desenvolverse para o exercicio dunha cidadanía aberta, culta, crítica, comprometida, democrática e solidaria, capaz de analizar a realidade, diagnosticar problemas, formular e implantar solucións baseadas no coñecemento e orientadas ao ben común. |
| C6 | Valorar criticamente o coñecemento, a tecnoloxía e a información dispoñible para resolver os problemas cos que deben enfrontarse. |
| C7 | Asumir como profesional e cidadán a importancia da aprendizaxe ao longo da vida. |
| C8 | Valorar a importancia que ten a investigación, a innovación e o desenvolvemento tecnolóxico no avance socioeconómico e cultural da sociedade. |
| Resultados de aprendizaxe | |||
| Competencias de materia (Resultados de aprendizaxe) | Competencias da titulación | ||
| Capacidad de interpretar y analizar los problemas biológicos, así como la propia naturaleza humana, desde una perspectiva evolutiva | A7 A12 A18 A21 |
B1 B2 B3 B4 B5 B6 B7 |
C1 C2 C3 C4 C6 C7 |
| Elección de las técnicas y métodos más adecuados para abordar el estudio de un determinado problema evolutivo | A7 A12 A18 A24 |
B1 B2 B3 B4 B5 B6 B7 |
C1 C2 C3 C6 C8 |
| Empleo de la información genética para gestionar, conservar y restaurar poblaciones | A7 A12 A18 A21 A24 A27 |
B1 B2 B3 B4 B5 B6 B7 |
C1 C2 C3 C4 C6 C8 |
| Contidos |
| Temas | Subtemas |
| TEMA 1.- INTRODUCIÓN XERAL. | Conceptos e termos de uso común en xenética evolutiva. Conceptos estatísticos básicos. Estimas do grao de variación xenética. Distintos tipos de observacións da variación xenética. Unidades evolutivas: dominios, supradominios e factorías multiproteicas. Adaptacións, exaptacións i enxutas. |
| TEMA 2.- XENÉTICA CUANTITATIVA. | Clases de carácteres fenotípicos. Carácteres contínuos. Valor reprodutivo e valor xenotípico dun xenotipo. Valor ambiental. Sensibilidade ambiental dun xenotipo. Descomposición da varianza fenotípica. Herdabilidade. Estima do n.º mínimo de loci (QTL's) que afecta a un carácter. Cartografía de QTL's. |
| TEMA 3.- CONSECUENCIAS DOS SISTEMAS REPRODUTIVOS E TIPOS DE APAREAMENTO SOBRE A ORGANIZACIÓN DA VARIACIÓN XENÉTICA. | Mantemento da variación xenética en poboacións con reprodución sexual e apareamento aleatorio: lei de Hardy-Weinberg (H-W); desviacións das expectativas H-W. Efectos da reprodución asexual e os apareamentos non aleatorios sobre a variación xenética: partenoxénese; consanguinidade e endogamia; sistemas regulares de apareamentos consanguíneos e clasificados. |
| TEMA 4.- PROCESO DISPERSIVO DAS FRECUENCIAS XÉNICAS EN POBOACIÓNS PEQUENAS. | Mostraxe de gametos e varianza das frecuencias xénicas. Modelo Wright-Fisher. Varianza da frecuencia xénica entre illados poboacionais. Consanguinidade dentro de illados. Efectos sobre o grao de heterocigosis do xenoma dun individuo. Concepto de tamaño efectivo de poboación. Estima do tamaño efectivo dunha poboación. Efecto fundador e colos de botella. |
| TEMA 5: MUTACIÓN E FLUXO XÉNICO. | Clases de mutacións: substitucións nucleotídicas; insercións e deficiencias; duplicacións; reordenacións cromosómicas. Taxas de mutación. Cambio nas frecuencias alélicas producido por mutación. Destino dun mutante único. Modelos de mutación en xenética molecular de poboacións. Migración e fluxo xénico. Cambio nas frecuencias alélicas producido por migración; modelo continente-illa; modelo arquipélago. Mutación e migración en poboacións finitas. |
| TEMA 6: EFECTOS DA SELECCIÓN NATURAL SOBRE AS FRECUENCIAS XÉNICAS E OS FENOTIPOS. | Selección natural. Concepto de "fitness" biolóxica. Clases de selección. Modelo haploide. Modelo diploide. Efectos da selección sobre o tamaño de poboación; selección dura vs selección branda. Polimorfismos mantidos mediante coeficientes de selección constantes. Depresión endogámica e vigor híbrido. Resposta correlacionada á selección. |
| TEMA 7: DESEQUILIBRIO GAMÉTICO E RECOMBINACIÓN. | Grupos de ligamento. Cuantificación do desequilibrio. Acción aleatorizante da recombinación. Factores que afectan ao desequilibrio. Beneficio evolutivo da recombinación. Interaccións entre xenes non alélicos na determinación da fitness. Coadaptación xenética. Transmisión horizontal. Proteínas promíscuas. Duplicacións xénicas. Evolución modular. |
| TEMA 8: INTERACCIÓNS DA SELECCIÓN NATURAL CON OUTRAS FORZAS EVOLUTIVAS. | Distribución dos efectos das novas mutacións sobre a fitness. Equilibrio mutación-selección. Lastre xenético: principio Haldane-Muller. Efecto Hill-Robertson. Trinquete de Muller. A dexeneración do cromosoma Y. Lastre segregacional. Equilibrio selección-fluxo xénico. |
| TEMA 9: ESTIMACIÓN DA FITNESS BIOLÓXICA EN POBOACIÓNS CONTEMPORÁNEAS. | Compoñentes da fitness. Cambio da frecuencia xénica ao longo das xeracións. Cambio da frecuencia xénica dentro do ciclo vital. Distribución da variación xenética antes e despois da selección. Técnicas de extracción cromosómica. Erros frecuentes e resultados espúreos na estima da fitness. Principais dificultades para a estima das diferencias de fitness entre xenotipos en poboacións naturais. |
| TEMA 10: COEFICIENTES DE SELECCIÓN VARIABLES. | Constricións evolutivas. Mosaicos ambientais. Variación espacial e/ou temporal en fitness. Selección, fluxo xénico e clinas. Selección dependente das frecuencias. Pleiotropismo antagónico. Conflitos xenéticos. Selección sexual. Cooperación, altruismo e selección familiar: fitness inclusiva. |
| TEMA 11.- AS TEORÍAS NEUTRAL E CASI NEUTRAL DA EVOLUCIÓN MOLECULAR. | Controversias históricas sobre os niveis de heterocigosis do xenoma. Deriva xenética e selección natural. Alelos selectivamente equivalentes. Taxas de evolución. Evolución molecular vs. evolución da forma e función. Diversas predicións da hipótese neutralista. Consecuencias da "case neutralidade" das mutacións. |
| TEMA 12.- A PEGADA MOLECULAR DA SELECCIÓN NATURAL. MÉTODOS ESTATÍSTICOS PARA POÑER A PROBA A HIPÓTESE NEUTRALISTA. | Diversos modelos de evolución das secuencias de DNA. Límites á diverxencia nucleotídica. Estima do número de substitucións nucleotídicas. Taxas de substitución nucleotídica. Monstros esperanzados. Evolución modular. Pseudoxenes. Efectos da selección directa sobre o polimorfismo e a diverxencia nucleotídica. A importancia da recombinación: varrido selectivo e selección de fondo. Probas estatísticas. |
| TEMA 14.- AS ORIXES DAS ESPECIES. | Conceptos de especies. Por que existen especies distintas? Modos de especiación. Especiación e paisaxes de fitness: a teoría dos equilibrios cambiantes. Barreiras de illamento reprodutivo entre as especies. Evolución das incompatibilidades xenéticas dos híbridos. Regras xerais da especiación e da diversificación evolutiva. Evolución filética e cladística no rexistro fósil. Teoría dos equilibrios puntuados. |
| TEMA 15.- MACROEVOLUCIÓN | Historia da biodiversidade. Taxas de formación e extinción de especies. Bioxeografía. O concepto de especie en paleontoloxía. Reconstrución do pasado remoto usando a filoxenia. Radiacións adaptativas. A orixe dos plans corporais dos animais: a biota de Ediacara. Extincións masivas. Extincións provocadas pola actividade humana (a "Sexta extinción masiva"). |
| Planificación | |||
| Metodoloxías / probas | Horas presenciais | Horas non presenciais / traballo autónomo | Horas totais |
| Actividades iniciais | 1 | 0 | 1 |
| Sesión maxistral | 15 | 37.5 | 52.5 |
| Solución de problemas | 6 | 6 | 12 |
| Aprendizaxe colaborativa | 6 | 27 | 33 |
| Presentación oral | 1 | 2 | 3 |
| Prácticas a través de TIC | 15 | 15 | 30 |
| Análise de fontes documentais | 0 | 14.5 | 14.5 |
| Proba obxectiva | 3 | 0 | 3 |
| Atención personalizada | 1 | 0 | 1 |
| *Os datos que aparecen na táboa de planificación son de carácter orientativo, considerando a heteroxeneidade do alumnado | |||
| Metodoloxías |
| Metodoloxías | Descrición |
| Actividades iniciais | Profesor.- Presenta a guía docente da materia, aclara dúbidas, organiza os alumnos para as actividades. Alumno.- Toma notas, formula dúbidas e cuestións. |
| Sesión maxistral | Profesor.- Explica os fundamentos teóricos Alumno.- Observa, asimila e toma notas. Formula dúbidas e cuestións. Memoriza. Le os textos recomendados. |
| Solución de problemas | Profesor.- Formula problemas e orienta para a súa resolución. Alumno.- Traballa individualmente ou en grupo, busca información e resolve as cuestións formuladas |
| Aprendizaxe colaborativa | Profesor. - Asigna traballos. Instrúe sobre ferramentas. Orienta e resolve dúbidas. Alumno. - Traballa cos seus compañeiros na realización das tarefas asignadas polo profesor |
| Presentación oral | Profesor. - Prepara os medios audiovisuais e modera as presentacións. Alumno relator. - Elabora un guión sobre un tema monográfico e expono oralmente, en lingua inglesa. Alumno espectador. - Atende ás presentacións, toma notas, avalía os seus compañeiros con axuda dunha rúbrica. |
| Prácticas a través de TIC | Profesor. - Presenta os obxectivos, prepara o material e o equipo, expón os métodos, proporciona un guión, asiches os alumnos. Alumno. - Experimenta, analiza e elabora unha memoria |
| Análise de fontes documentais | Profesor. - Indica fontes documentais Alumno. - Consulta e selecciona información |
| Proba obxectiva | Profesor. - Formula preguntas e valora as respostas dos alumnos Alumno. - Consulta os seus materiais de apoio e responde ás preguntas |
| Atención personalizada |
|
|
| Avaliación | ||
| Metodoloxías | Descrición | Cualificación |
| Presentación oral | Exposición oral de 5 minutos, en inglés, sobre un tema monográfico asignado polo profesor. A valoración efectuarase mediante unha rúbrica que recolle tanto aspectos formais como de contido, e representará un máximo de 10 puntos. A presentación oral deberá ir acompañada dun pequeno guión descritivo do seu contido, en inglés, con indicación das principais fontes documentais (1 páxina A4, con letra tamaño 12 e como máximo 10 referencias bibliográficas), que terá un valor máximo de 5 puntos. Nesta actividade avaliarase a adquisición das competencias A7, A12, A21 e A24. |
15 |
| Aprendizaxe colaborativa | Varias pregutas de tipo test que deberán responderse ao final de cada sesión de aprendizaxe colaborativa. Nesta actividade avaliarase a adquisición das competencias A7, A12, A18, A21, A24 e A27. | 20 |
| Sesión maxistral | Dez preguntas relativas a ampliación de contidos expostos nas clases maxistrais, que poden enviarse para cualificación en calquer momento do curso. Nesta actividade avaliarase a adquisición das competencias A7, A12, A18, A21 e A24 | 10 |
| Prácticas a través de TIC | Realización de varios exercicios de xenética evolutiva cun ordenador persoal, empregando os programas informáticos utilizados nas prácticas. É imprescindible obter polo menos 8 puntos nesta proba para aprobar a materia. Nesta actividade avaliarase a adquisición das competencias A7, A21, A24 e A27. |
15 |
| Proba obxectiva | Conxunto de 20-30 preguntas de distinto tipo (alternativa múltiple, resposta breve, completar, asociación, etc) relacionadas con calquera dos contidos do temario. Corresponde ao exame final da materia. É imprescindible obter polo menos 20 puntos nesta proba para aprobar a materia. Nesta actividade avaliarase a adquisición das competencias A7, A12, A18, A21, A24 e A27. |
40 |
| Observacións avaliación | ||
|
Consideraranse presentados todos os alumnos que fixesen o exame de prácticas ou a proba obxectiva. A nota final en actas dos alumnos que non acadaran nas prácticas ou na proba obxectiva a nota mínima para aprobar a materia, pero cuxa puntuación acumulativa fose superior a 50, será un 4.9 (SUSPENSO). |
||
| Fontes de información |
| Bibliografía básica |
Fontdevila, A., y Moya, A. (2003). Evolución: Origen, Adaptación y Divergencia de las Especies. Síntesis
Zimmer, C. and Emlen, D. (2012). Evolution: Making sense of life. Roberts and Company Publishers
Freeman, S., and Herron, J. D. (2007). Evolutionary Analysis. . Prentice Hall
Futuyma, D. (2006). Evolutionary Biology. Sinauer
Hedrick, P.W. (2010). Genetics of Populations.. Jones & Bartlett
Fontdevila, A., y Moya, A. (2007). Introducción a la Genética de Poblaciones. . Síntesis
Hamilton, M. (2009). Population Genetics. Wiley-Blackwell
Hartl, D.L. and Clarck, A.G. (2007). Principles of Population Genetics. Sinauer Associates
Lemey, P., Salemi, M., and Vandamme, A-M (2009). The Phylogenetic Handbook. Cambridge University Press |
|
|
|
| Bibliografía complementaria |
Sampedro, J. (2007). Deconstruyendo a Darwin: Los Enigmas de la Evolución a la Luz de la Nueva Genética.. Síntesis
Barton, N. (2007). Evolution. Cold Spring Harbor Lab. Press.
Ridley, M. (2004). Evolution. Blackwell
Avise, J. C. (2006). Evolutionary Pathways in Nature. A Phylogenetic Approach. . Cambridge Univ. Press.
Bromham, L. (2008). Reading the Story in DNA: A Beginners Guide to Molecular Evolution. . Oxford Univ. Press.
Dawkins, R. (1996). The blind watchmaker.. W. W. Norton & Co.
Coyne, J. A. (2009). Why Evolution is True. Viking |
|
|
| Recomendacións | |||
| Materias que se recomenda ter cursado previamente |
| Materias que se recomenda cursar simultaneamente |
| Materias que continúan o temario | |||
|
| Observacións | |
|
Orientacións para o estudo: Convén levar a materia ao día,
asistindo ás clases e respondendo os cuestionarios. Resulta de moita
axuda entender o inglés escrito, sobre todo para a preparación de
seminarios, pois a maior parte da bibliografía está nesa lingua. |