Datos Identificativos 2014/15
Asignatura (*) Intervención nos problemas de comunicación e linguaxe en T.E.A e algunhas propostas informáticas para a intervención Código 652498031
Titulación
Mestrado Interuniversitario en Estudos Avanzados sobre a Linguaxe, a Comunicación e as súas Patoloxías (plan 2012)
Descriptores Ciclo Período Curso Tipo Créditos
Mestrado Oficial 2º cuadrimestre
 Primeiro Optativa 3
Idioma
Castelán
Prerrequisitos
Departamento Ciencias da Saúde
Medicina
Coordinación
Pereira Loureiro, Javier
 Correo electrónico
javier.pereira@udc.es
Profesorado
Duran Bouza, Montserrat
Groba Gonzalez, Betania
Nieto Riveiro, Laura
Pereira Loureiro, Javier
Resches Zlotnik, Mariela
 Correo electrónico
montserrat.duran.bouza@udc.es
b.groba@udc.es
lnieto@udc.es
javier.pereira@udc.es
mariela.resches@usc.es
Web http://www.imedir.udc.es/moodle
Descrición xeral Esta materia pretende, entre outros, os seguintes obxectivos:
· Conocer e comprender os principios xerais da intervención nos TEA, con especial referencia ao ámbito da comunicación e a linguaxe.
· Conocer e analizar criticamente os principais modelos teóricos que fundamentan as estratexias e/ou programas de intervención comunmente aplicados nos TEA
· Conocer os obxectivos, estrutura e procedementos dos principais programas de intervención aplicados en TEA.
· Seleccionar, adaptar e implementar algúns dos procedementos e/ou programas máis representativos para o desenvolvemento da linguaxe e a comunicación en TEA.
· Diseñar, implementar e avaliar un programa de intervención adaptado ás necesidades de cada caso concreto.
Coas "propostas informáticas para a intervención" esta materia pretende o desenvolvemento de competencias que permitan ao alumnado comprender e aplicar os coñecementos e técnicas que ofrecen as tecnoloxías da información e as comunicacións para intervir con persoas que presentan patoloxías da linguaxe.
Descriptores:
Coñecemento e manexo de ordenadores e programas informáticos que capaciten para a comunicación
Ademais, preténdese achegar aos alumnos unha experiencia práctica co manexo de sistemas de comunicación dinámicos:
- Acceso aos dispositivos ou programas: interruptores de control, emuladores de teclado, emuladores de rato, carcasa de metacrilato, flexiboard, etc.
- Coleccións de pictogramas de acceso libre e comercial: ARASAAC, Aumentativa.Net, SPC, Widgit.
- Programas de comunicación: In-TIC, The Grid 2, Boardmaker SDP, Plaphons, Fala, Comunícate, etc.
- Programas de educación aplicados na rehabilitación da linguaxe: JClic e LIM

Competencias do título
Código Competencias da titulación
A4 Os estudiantes coñecerán as características diferenciales da intervención na linguaxe e na comunicación nos ámbitos familiar, escolar, clínico e asistencial.
A5 Os alumnos/as saberán realizar unha intervención nos trastornos específicos da linguaxe oral, tales como as disartrias, alteracións da linguaxe no envellecemento e trastornos dexenerativos, as alteracións da linguaxe en enfermedades mentais, trastornos do espectro autista, etc.
A8 Os estudiantes adquirirán un coñecemento práctico en intervención na área da linguaxe e comunicación.
B1 Os alumnos/as saberán acceder, seleccionar e xestionar as fontes de información relevantes para a práctica profesional.
B2 Serán capaces de comportarse con ética e responsabilidade social como ciudadáns e como profesionais.
B3 Os estudiantes poderán comunicarse de maneira efectiva nun entorno de traballo.
B4 Os estudiantes serán capaces de tomar decisións con autonomía e responsabilidade.
C1 Os alumnos/as saberán utilizar as ferramentas básicas das tecnoloxías da información e as comunicacións (TIC) necesarias para o exercicio da sua profesión e para o aprendizaxe ó longo da súa vida.
C2 Os alumnos/as entenderán a importancia da cultura emprendedora e coñecerán os medios ó alcance das persoas emprendedoras.
C3 Os estudiantes valorarán a importancia que ten a investigación, a innovación e o desenvolvemento tecnolóxico no avance socioeconómico e cultural da sociedade.

Resultados de aprendizaxe
Competencias de materia (Resultados de aprendizaxe) Competencias da titulación
Coñecer as tecnoloxías de apoio relacionadas coa comunicación aumentativa e alternativa AP4
 CP3
Utilizar e aplicar dispositivos e programas informáticos específicos para a intervención en persoas con patoloxías da linguaxe AP5
 BP3
 CP1
Coñecer os requisitos de comunicación das persoas e adaptar as tecnoloxías de apoio axeitadas para resolver as súas necesidades AP4
 CP3
Identificar as fontes de información de aplicacións gratuitas e comerciales para resolver posibles problemas de comunicación BP1
BP4
· Conocer os principios xerais da intervención nas alteracións da linguaxe e a comunicación nos TEA AP8
 CP1
· Conocer e aplicar os principais modelos e técnicas de intervención nos TEA, con especial referencia ao ámbito da linguaxe e a comunicación. AP8
 CP1
·Diseñar, implementar e avaliar intervencións na área da linguaxe e a comunicación en TEA nos ámbitos familiar, escolar e clínico, e en colaboración con outros profesionais. AP8
 CP1
· Capacidade de organizar e planificar BP1
BP4
 CP1
· Resolver problemas en forma activa BP1
BP4
 CP1
XERAIS DA MATERIA Poden informar sobre os principios xenerais da intervención nas dificultades da linguaxe e a comunicación. Poden describir as funcións da Intervención na área da linguaxe e a comunicación: prevención, educación, reeducación, rehabilitación e tratamento. Son capaces de aplicar os modelos e as técnicas de intervención. Poden describir as características diferenciais da intervención na linguaxe e a comunicación nos ámbitos familiar, escolar, clínico e asistencial. Son capaces de realizar unha intervención en trastornos específicos do desenvolvemento da linguaxe os trastornos específicos da linguaxe escrita; as dificultades de lectura; os trastornos da fluidez do fala; as disartrias; as disfonías; as alteracións da linguaxe no envellecemento e os trastornos dexenerativos; as alteracións da linguaxe e a comunicación en enfermidades mentais; o mutismo selectivo y as inhibicións da linguaxe. Son capaces de facer unha planificación estratéxica da intervención na área da linguaxe e a comunicación. Posúen os recursos persoais para a intervención: habilidades sociais e comunicativas, habilidades profesionais, avaliación da propia actuación profesional, técnicas de observación, técnicas de dinamización ou toma de decisións. AP4
AP5
 BP2
BP4
 CP2
CP3

Contidos
Temas Subtemas
BLOQUE I.
(Prof. Mariela Resches)
Universidade de Santiago de Compostela 		1. Principios xerais de intervención nos TEA.
2. Principais modelos de intervención: enfoques conductuales, evolutivos e sociopragmáticos.
3. Programas globais de intervención (ABA; TEACCH; SCERTS). Fundamentos, procedementos e avaliación de resultados.
4. Procedementos específicos de intervención: intervención en habilidades pragmáticas e mentalistas.
5. Determinación do perfil lingüístico e comunicativo individualizado e selección de estratexias de intervención apropiadas.
BLOQUE II.
Prof. Javier Pereira
Prof. Betania Groba
Prof. Laura Nieto
(Universidade da Coruña) 		1. - El uso de las TIC para el acceso a los dispositivos o programas. Tecnologías de apoyo. Los motores de voz (TTS)
2. Imágen digital y Pictogramas. Formatos gráficos. Sistemas y Tamaños de almacenamiento. Obtención de imágens. Los símbolos SPC, WIDGIT, ARASAAC, AUMENTATIVA y Bliss. Edición con GIMP.
3- Sonido digital. Formatos WAV y MP3. Edición con Audacity. Bancos de sonidos.
4.- Software de Comunicación Aumentativa y Alternativa (SAAC). Comunicadores dinámicos: In-TIC y Plaphoons. Otros ejemplos con GRID2 y Boardmaker.
5.- LIM. Entorno de aplicaciones en Flash fácilmente transportable

Planificación
Metodoloxías / probas Horas presenciais Horas non presenciais / traballo autónomo Horas totais
Sesión maxistral 6 12 18
Lecturas 1 7 8
Portafolios do alumno 0 14 14
Traballos tutelados 1 7 8
Prácticas a través de TIC 8 5 13
Discusión dirixida 3 8 11
 
Atención personalizada 3 0 3
 
*Os datos que aparecen na táboa de planificación son de carácter orientativo, considerando a heteroxeneidade do alumnado

Metodoloxías
Metodoloxías Descrición
Sesión maxistral Esquema xeral dunha sesión de tres horas tipo:
Sección teórica (hora e media): 1.- Presentación de 30 mins. por parte do profesor/a, 2.- Lectura comentada dun texto seleccionado (30 mins), 3.- Contestación individual a un cuestionario.
Sección práctica (hora e media): 1.- Presentación de 30 mins. a cargo do profesor/a, 2.- Cuestionario en grupo sobre a presentación (30 minutos), 3.- Exposición e discusión sobre as respostas de cada grupo.
No caso da sesión maxistral o profesorado presentará os contidos do tema apoiándose nunha presentación power point. A sesión maxistral utilizarase tanto para a introdución teórica do tema como para a presentación dos casos ou as prácticas que estean planificadas. Cada materia desenvólvese en sesións de tres horas, polo que a sesión maxistral pode abarcar ao redor dunha hora por sesión: media hora para a introdución teórica e media hora para a presentación das prácticas. O profesorado poderá variar esta distribución compensándoa sempre co resto das metodoloxías para non aumentar a carga ECTS da materia
Lecturas Cada sesión de clase de tres horas contén un tempo dedicado á lectura comentada dun texto relacionado coa exposición do profesor. A duración prevista será duns 30 minutos por sesión de tres horas.
Portafolios do alumno En cada sesión de clase o estudante deberá contestar a un cuestionario individual sobre a lectura realizada, e un en grupo relacionado cos casos analizados ou as prácticas realizadas. Estes cuestionarios, ademais das presentacións power point correspondentes a cada clase deberá ser incluído no seu portafolios. Nel recollerán igualmente cantos comentarios, reflexións ou actividades realícense durante o curso.
Traballos tutelados Os estudantes non realizarán por cuadrimestre máis dun traballo tutelado. Este computará en todas as materias nas que estea matriculado posto que deberá contemplar as diferentes dimensións tratadas nelas. Todos os profesores/ás implicados actuarán como titores, se ben será o coordinador da titulación quen lle asigne un titor responsable. A relación de estudantes e titores responsables comunicarase a todo o profesorado. Finalizado o traballo todos os titores farán unha valoración (previamente protocolizada para simplificala) que remitirán ao titor responsable quen cualificará o traballo.
Dado que no segundo cuadrimestre se acumulan materias, practicum e traballo fin de máster, os estudantes, coa orientación do seu titor e o acordo dos seus profesores, poderán abordar un mesmo tema con tres perspectivas. Unha académica para responder á adquisición das competencias fixadas nas materias do plan de estudos. Outra profesional, para responder aos obxectivos do practicum. Unha última investigadora, onde a través da presentación dun proxecto de investigación poderán cumprir os obxectivos do traballo fin de máster. Pódese considerar, polo tanto, como un traballo único con tres partes e tres titores diferentes. Cada un recibirá o traballo completo, se ben cualificará a súa parte dando lugar a tres cualificacións independentes. O traballo deberá estar formalmente divido en tres partes independentes, posto que a parte académica debe ser valorada tamén polo profesorado do segundo cuadrimestre
Prácticas a través de TIC Desenvolvemento dun comunicador dinámico pictográfico utilizando algunha das aplicacións estudadas no curso: The Grid 2, Boradmaker, Plaphoons, etc. O comunicador debe conter material multimedia propio elaborado polo alumno.
Discusión dirixida A discusión dirixida forma parte da sección práctica de cada sesión de tres horas. Logo de que os estudantes contestasen por grupos ás preguntas do cuestionario que acompaña á presentación do profesor, cada grupo expoñerá as súas respostas ao conxunto da clase, comezando unha quenda de intervencións ao respecto. A discusión pecharase coas conclusións do profesor/a

Atención personalizada
Metodoloxías
Traballos tutelados
Prácticas a través de TIC
Descrición
A través de la plataforma Moodle (www.imedir.udc.es/moodle) cada alumno deberá acceder a las prácticas propuestas y entregarlas telemáticamente a través de la plataforma en los plazos especificados

Avaliación
Metodoloxías Descrición Cualificación
Sesión maxistral Profesor Javier Pereiro (50% da cualificación na materia): a asistencia ás clases poderá supoñer ata 1 punto da cualificación final 10
Portafolios do alumno Profesora Mariela Resches:
40% pola entrega do portafolios que deberá recoller un traballo monografico final no que o alumno afondará nalgún aspecto específico dos temas presentados no temario 		30
Traballos tutelados Realización de traballos breves que poderán consistir en: elaboración e presentación de casos prácticos, recensións e comentario de lecturas, busca e confección de fichas técnicas sobre programas de intervención ou presentación de artigos de investigación pertinentes e a elección do alumno 20
Prácticas a través de TIC Profesor Javier Pereiro (50% da cualificación na materia): A realización das prácticas e a súa superación supoñerá ata 4 puntos na nota final 40
 
Observacións avaliación

Para superar a materia é preciso obtner un aprobado en cada un dos dous bloques nos que se divide a materia. A not afinal será a media das dúas partes.

Fontes de información
Bibliografía básica

PROFESORA MARIELA RESCHES

Bibliografía básica

Martos, J. & Perez Juliá, M. (2002). Autismo: un enfoque orientado a la intervención en logopedia. Valencia: Nau Llibres

Riviere, A. (2001). Autismo: orientaciones para la intervención educativa. Madrid: Trotta.

Rivière, A. y Martos, J. (1997). El Tratamiento del Autismo. Nuevas Perspectivas. Madrid: APNA y Ministerio de Trabajo y  Asuntos Sociales.

Salvadó-Salvadó, B; Palau-Baduell, M.; Clofent Torrentó, M.; Montero Camacho, M & Hernández Latorre, M. (2012). Modelos de intervención global en personas con trastornos del espectro autista. Rev. Neurol., 54 (1), 63- 71

Tamarit J. (2010).  Buenas prácticas profesionales en la intervención en personas con TEA. XV Congreso Nacional Profesionales del Autismo. Zaragoza, España.

Valdez, D. (comp., 2005). Evaluar e intervenir en autismo. Madrid: Machado libros

Bibliografía complementaria

Gerber, S. (2003). A developmental perspective on language assessment and intervention for children on the autism spectrum. Topics in language disorders, 23, 72-95.

Howlin, P. ; Barón Cohen, S. & Hadwin, J. (2006). Enseñar a los niños autistas a comprender a los demás. Guía práctica para educadores. Barcelona: CEAC

Lovaas, O.I. (2002). Teaching individuals with developmental delays. Basic intervention techniques. Austin: TX: PRO-ED

Monfort, M. & Monfort, I. (2001). En la mente. Un soporte para el entrenamiento de habilidades pragmáticas en niños. Madrid: Entha

Prizant, B., Wetherby, A & Rydell, P. (2000). Communication intervention issues for children with ASD. En: A. Wetherby & B. Prizant (eds.) Autism spectrum disorders: a transactional developmental perspective. Baltimore: Paul Brookes

Sussman, F. (2001). More than words.  Helping parents and professionals promote communication and social skills in children with ASD. The Hanen Centre. National Library of Canada

Sussman, F. (2006). Talkability: People skills for verbal children on the autism spectrum. The Hanen Centre. National Library of Canada

PROFESOR JAVIER PEREIRA

D. Abril, S. Gil, M. Sansebastian. Mi interfaz de acceso al ordenador. CEAPAT-IMSERSO. 2013. (http://www.ceapat.es/)

D. Abril, CI. Delgado, Á. Vigara. Comunicación Aumentativa y Alternativa. Guía de referencia. CEAPAT-IMSERSO. 2010 (http://www.ceapat.es/)

J. Pereira. “Handbook ofResearch on Personal Autonomy Technologies and Disability Informatics”. Medical Information Science Reference.2011

Thais Pousada García, Javier Pereira Loureiro, Betania Groba González,Laura Nieto Riveiro, Alejandro Pazos Sierra. The Use ofComputers and Augmentative and Alternative Communication Devices by Childrenand Young With Cerebral Palsy. Assistive Technology. Vol. 23, Iss. 3, 2011

B. Groba, L. Nieto Riveiro, J. Pereira Loureiro, T. Pousada García, A.Moreiras, I. Mourelo. “Proyecto In-TIC: Integración de las personas condiversidad funcional en las Tecnologías de la Información y las Comunicaciones”.Revista de Terapia Ocupacional de Galicia. Vol. 10. ON-LINE, Septiembre 2009. http://revistatog.3owl.com/num10/pdfs/revision1.pdf. Acceso 01/06/2012

R Grande, T Pousada, B Groba, J Pereira, A Pazos. “Proyecto IN-TIC para laaccesibilidad y usabilidad de las TIC en personas con diversidad funcional”.Revista informativa de la Asociación Profesional Española de TerapeutasOcupacionales. Vol 47. Diciembre 2008

Beukelman, David R. Augmentative& alternative communication : supporting children & adults with complexcommunication needs. Baltimore : Paul H. Brookes Pub. Co. 3ED. 2005

Equipo GIMP. The GIMP - Manualdel usuario. Foro oficial de GIMP - http://www.gimp.org.es.Acceso 01/06/2012

Equipo Audacit. Manual de usuario de Audacity. Web oficial de Audacity - http://audacity.sourceforge.net/.Acceso 01/06/2012

Equipo In-TIC. Manuel del usuario y guía rápida. http://www.intic.udc.es. Acceso 01/06/2012

Bibliografía Complementaria

I Plan Nacional de Accesibilidad 2004-2012. Por un nuevo paradigma, elDiseño para Todos, hacia la plena igualdad de oportunidades. Ministerio deTrabajo y Asuntos Sociales. Madrid. 2003

Enlaces de especial interés para la asignatura

ISAAC (International Society for Augmentative & Alternative Communication): www.isaac-online.org/

Portal Web de la Sociedad Internacional de Comunicación Aumentativa y Alternativa. Con artículos y publicaciones de interés. En el congreso anual que organizan se presentan importantes novedades del sector.

RESNA (Rehabilitation Engineering and Assistive Technology Society of North America). http://resna.org

Sociedad Americana de ingeniería de la rehabilitación y tecnologías de apoyo. Su congreso anual es de los más importantes del sector. Publican la revista “Assistive Technology: The Official Journal of RESNA”

CEAPAT: http://www.ceapat.org. Centro Estatal de Autonomía Personal y Ayudas Técnicas. El CEAPAT está dedicado expresamente a potenciar la accesibilidad integral y el desarrollo de la tecnología. Promueve la optimización de las ayudas técnicas y el diseño para todos, con el fin de mejorar la calidad de vida de los ciudadanos, con especial apoyo a las personas con discapacidad y personas mayores. Destaca su base de datos de ayudas técnicas accesible a través de Internet
Bibliografía complementaria


Recomendacións
Materias que se recomenda ter cursado previamente

Materias que se recomenda cursar simultaneamente

Materias que continúan o temario

Observacións

Todos os traballos son entregados a través de Moodle, en formato dixital sen necesidade de imprimilos, contribuindo deste modo a unha educación baseada nun modelo sostible.



(*)A Guía docente é o documento onde se visualiza a proposta académica da UDC. Este documento é público e non se pode modificar, salvo casos excepcionais baixo a revisión do órgano competente dacordo coa normativa vixente que establece o proceso de elaboración de guías