A avaliación da materia basearase nun exame de contido teórico, un exame de contido práctico, e unha avaliación continua de todas as actividades desenvolvidas durante as sesións dos grupos reducidos.

A asistencia aos seminarios de grupos reducidos e ás clases prácticas é condición imprescindible  para ser avaliado. É necesaria a asistencia e participación en, polo menos, o 80 % de cada unha das actividades presenciais da materia.

Na convocatoria de maio realizarase un exame final teórico-práctico para a avaliación da aprendizaxe Todas as actividades formativas terán unha puntuación comprendida entre 0 e 10 puntos. Para calcular a nota final teranse en conta os seguintes criterios:

1. Avaliación da aprendizaxe teórica. A nota obtida neste apartado suporá o 40 % da nota final.

2. Avaliación da aprendizaxe práctica. A nota obtida neste apartado suporá o 25 % da nota final.

3. Avaliación da asistencia, participación e entrega das actividades expostas polo profesor  durante todas as actividades da materia. A nota  obtida neste apartado suporá o 35% da nota final.

**Para superar a materia na convocatoria de maio,  a suma global dos mencionados apartados deberá estar comprendida entre 5 e 10 puntos, sendo necesario obter polo menos 4 puntos en cada un do tres apartados. Se non se cumprise este requisito a cualificación final correspondería coa do apartado que teña menor valor.

Os alumnos que non aproben a materia na convocatoria de maio, ou non se presentaron á mesma, poderán tentalo de novo na proba de Xullo. Neste caso, a avaliación consistirá:

1. Nunha proba escrita sobre os contidos tanto teóricos da materia como das sesións de discusión dirixida realizadas polos alumnos. A nota obtida neste apartado (comprendida entre 0 e 10 puntos) suporá o 60 % da nota final.

2. Nunha proba práctica de idéntica natureza á mencionada anteriormente. A nota obtida neste apartado (comprendida entre 0 e 10 puntos) suporá un 40 % da nota final.

**Para superar a materia na convocatoria de Xullo, a suma global dos mencionados apartados deberá estar comprendida entre 5 e 10 puntos, sendo necesario obter polo menos 4 puntos en cada un dos dous apartados. Se non se cumprise este requisito a cualificación final correspondería coa do apartado que teña menor valor.

A cualificación de NON PRESENTADO, aplicarase unicamente no caso de que o alumno/a non participase en ningunha actividade da materia (sesións maxistrais, clases prácticas, sesións de discusión dirixida e probas obxectivas), ou ben non se presentou na convocatoria final de Xullo.

Competencias de materia (Resultados de aprendizaxe)	Competencias da titulación
A final de curso espérase que os alumnos coñezan a estrutura anatómica básica dos órganos de vexetais e animais superiores e recoñezan a importancia dos niveis de organización na súa constitución	A1 A4 A5 A11 A29	B1 B3 B4 B5 B6 B7 B8 B11 B13	C1 C3
Identifiquen, diferencien e describan correctamente, empregando a terminoloxía adecuada, os compoñentes de diversos órganos, empregando imaxes de preparacións microscópicas e imaxes de órganos obtidas en distintas páxinas web de Internet.	A1 A5 A11 A30 A31	B1 B3 B4 B5 B6 B7 B8 B11 B13	C1 C3
Adquiran a capacidade de síntese suficiente para relacionar estrutura e función e poidan aplicar os coñecementos teóricos á práctica.	A1 A5 A11 A29	B1 B3 B6 B8 B9	C1
Coñezan e manexen as fontes de información dispoñibles (bibliografía básica e complementaria), as metodoloxías propias da materia e empregar internet para a preparación da materia.	A1 A4 A29 A30 A31	B1 B3 B4 B5 B6 B8 B9 B11 B13	C1 C3

Temas	Subtemas
Temario de teoría (Parte de organografía microscópica vexetal)	Temario de teoría (Parte de organografía microscópica vexetal)
Tema 1.- A raíz: Xeneralidades. Histoxénesis.	- Estrutura primaria: organización interna da raíz. Orixe e desenvolvemento das raíces laterais. - Estrutura secundaria. Crecemento secundario anómalo.
Tema 2.- O tallo: Caracteres xerais. Orixe.	- Estrutura primaria: Organización interna do talo en angiospermas e gimnospermas. Diferenciación e distribución do sistema vascular. - Estrutura secundaria típica (dicot-e gimnospermas). Crecemento secundario en monocotiledóneas. Crecemento secundario anómalo
Tema 3.- A folla: Xeneralidades. Orixe e desenvolvemento da folla vexetativa.	- Organización das follas de angiospermas e gimnospermas: Epidermis, mesófilo e sistema vascular. Estrutura do pecíolo. Abscisión foliar. -Adaptacións estruturais das follas ao medio ambiente.
Tema 4.- A flor. Organización xeral. Orixe. Estrutura histolóxica: sáibaos e pétalos. Vascularización.	-Flor masculina. Estrutura e histología do androceo. Microsporoxénesis en angiospermas. Tubo polínico - Flor feminina. Estrutura e histología do gineceo. Placentación. Macrosporoxénesis. Fecundación
Temario de teoría (Parte de organografía microscópica animal)	Temario de teoría (Parte de organografía microscópica animal)
Tema 5.- Tegumento de mamíferos (pel). Caracteres xerais. Epidermis. Dermis. Hipodermis. Irrigación. Inervación.	- Anexos cutáneos: Glándulas tegumentarias. Formacións cutáneas de revestimento: pelos e uñas.
Tema 6.- Aparello dixestivo de mamíferos. Xeneralidades e organización.	- Parte I. Cavidade bucal: Mucosa. Beizos, padal, lingua. Faringe. Estrutura xeral da parede do tubo dixestivo. Esófago. Estómago: as glándulas gástricas (cardiales, fúndicas e pilóricas) - Parte II. Intestino delgado: Estrutura xeral. Vellosidades e criptas. Especializacións rexionais (duodeno, yeyuno e ileon). Intestino groso (colon, apéndice, recto e ano).
Tema 7.-. Aparello respiratorio de mamíferos. Organización anatómica.	- ParteI. Estrutura das vías aéreas condutoras superiores: Fosas nasais, nasofaringe, laringe, traquea e árbore bronquial (até bronquíolos terminais). - Parte II. Estrutura da porción respiratoria: bronquíolos respiratorios, condutos alveolares, sacos alveolares e alvéolos. Tabique alveolar e complexo alvéolo-capilar. Pulmón: irrigación e inervación.
Tema 8.- Aparello excretor de mamíferos. Organización anatómica do ril.	- Parte I. Estrutura da nefrona. O corpúsculo renal e a barreira de filtración. Sistema tubular: Túbulo proximal. Asa de Henle. Túbulo distal. Aparello yuxtaglomerular. - Parte II. Intersticio renal. Túbulos e condutos colectores. Vías urinarias: pelvis renal, uréter, vejiga urinaria e uretra. Inervación e irrigación
Tema 9.-. Aparello reprodutor masculino de mamíferos. Estrutura do testículo: túbulos seminíferos e tecido intersticial	- Parte I. Os condutos xenitais: estrutura dos túbulos rectos, rede testicular, conductillos eferentes, epididimo, conduto deferente, conduto eyaculador. - Parte II. Glándulas sexuais accesorias: Estrutura das vesículas seminales, próstata, e glándulas bulbouretrales. Estrutura do pene e tecido eréctil
Tema 10.- Aparello reprodutor feminino de mamíferos. Estrutura do ovario. Desenvolvemento dos folículos ováricos.	- Parte I. Os condutos xenitais: estrutura das trompas uterinas, útero e vagina. Cambios na mucosa uterina - ParteII. Os órganos xenitais externos (vestíbulo, clítoris e vulva).
Tema 11.- O sistema nervioso central de vertebrados.	- Parte I. Orixe e organización. Sustancia gris e branca. As vesículas encefálicas. Ventrículos encefálicos. Meninxes. Plexos coroideos e líquido cefalorraquídeo. - Parte II. Encéfalo (cerebelo e cortiza cerebral). Medula espinal.
Tema 12.- O sistema endocrino de mamíferos. Introdución.	- Parte I.Glándulas endocrinas: Hipófisis. Glándula pineal. - Parte II. Glándula tiroides. Glándula paratiroides. Glándulas suprarrenais.
Temario de clases prácticas	- Observación e identificación de tecidos e órganos vexetais en preparacións microscópicas de raíces, talos, follas e flores. Interpretación de micrografías e esquemas - Observación, recoñecemento, identificación e interpretación dos diferentes órganos animais en preparacións microscópicas e micrografías

Metodoloxías / probas	Horas presenciais	Horas non presenciais / traballo autónomo	Horas totais
Discusión dirixida	7	17.5	24.5
Prácticas de laboratorio	15	21	36
Sesión maxistral	28	56	84
Actividades iniciais	1	0	1
Proba obxectiva	4	0	4

Atención personalizada	0.5	0	0.5

*Os datos que aparecen na táboa de planificación son de carácter orientativo, considerando a heteroxeneidade do alumnado

Metodoloxías	Descrición
Discusión dirixida	- Realizaranse 7 sesións obrigatorias de discusión dirixida, de 50 minutos de duración cada unha. Están dirixidas a 8 grupos reducidos de alumnos e supervisadas polo profesor. Nelas realizaranse diversas actividades, computables dentro do sistema de avaliación: -A) Clarificación das dúbidas presentadas polo alumno sobre os contidos da materia explicada nas clases maxistrais. -B) Durante cada semana das sesións de grupos reducidos, os alumnos realizarán un cuestionario, cuxa temática se relaciona cos contidos da materia abordados en cada sesión de grupos reducidos, que traballarían empregando a bibliografía recomendada. Os cuestionarios estarán a disposición do alumno na plataforma moodle e serán contestados nela. -C) Interpretación de imaxes microscópicas de órganos animais e vexetais obtidas en diversas páxinas web de histología especial/organografía, onde tratarán de identificar distintos aspectos da anatomía dos órganos estudados - Estas sesións permitirán coñecer de forma directa o grao de asimilación do alumno. Irán intercaladas entre as clases maxistrais de teoría e sempre se relacionarán cos contidos abordados nelas, explicados previamente. En caso de darse circunstancias que impidan a asistencia ás sesións de discusión dirixida, estas deberán ser comunicadas con anterioridade ao profesor, e terán que ser justificadas documentalmente. O calendario dedicado a esta actividade indicarase a principio do curso. - A partir das actividades desenvolvidas durante as sesións de discusión dirixida, os alumnos desenvolverán as seguintes competencias: A1, A5, A11, B1, B3, B4, B5, B6, B7, B8, B11, C1, C3.
Prácticas de laboratorio	-Realizaranse 15 horas obrigatorias de prácticas de laboratorio, distribuídas nunha sesión de 1 hora e 7 sesións obrigatorias de 2 horas de duración cada unha, durante 4 semanas. Organizaranse 7 grupos, en quendas de mañá (4) e tarde (3). O calendario das prácticas e o horario de cada grupo publicaranse durante o curso. Nelas o profesor exporá os obxectivos de cada práctica, orientará as observacións do alumno, e aclararalles as dúbidas que se lle expoñan sobre a identidade das estruturas observadas. - Observarán diferentes preparacións microscópicas de órganos animais e vexetais a microscopio óptico. Nelas identificarán os diferentes tipos celulares e tecidos para poder coñecer a estrutura dos órganos obxecto de estudo. Para iso, disporán de microscopios e terán acceso a atlas, textos e a páxinas específicas de internet. - En ocasións, resolverán un cuestionario relacionado coas súas observacións. - Tamén se abordarán aspectos teóricos concernentes á metodoloxía experimental que se emprega na materia, para que o alumno adquira as destrezas manuais propias das técnicas anatómicas. - En caso de darse circunstancias que impidan a asistencia ás prácticas, estas deberán ser comunicadas con anterioridade ao profesor, e terán que ser debidamente justificadas documentalmente. - A partir das actividades desenvolvidas durante as sesións de prácticas de laboratorio desenvolveranse as competencias seguintes: A1, A4, A5, A11, A30, A31, B3, B4, B5, B6, B7, B8, B9, C1, C3.
Sesión maxistral	-Ao longo do cuadrimestre impartiranse 28 leccións maxistrais obrigatorias de 50 minutos de duración a un grupo amplo de alumnos, a razón de 2 sesións por semana, en grupos de mañá e tarde. As leccións tratarán sobre os contidos teóricos básicos do programa, que o profesor explicará axudándose de debuxos, imaxes e de medios audiovisuais (presentacións con computador). Tamén se resolverán cuestións puntuais expostas polos alumnos. Para un maior aproveitamento destas sesións, aconséllase que o alumno repase os coñecementos de Histología Vexetal e Animal adquiridos no curso anterior e lea previamente os aspectos fundamentais das leccións nos textos bibliográficos recomendados Desenvolveranse segundo o calendario aprobado pola Xunta de Facultade. A partir das actividades desenvolvidas durante as sesións maxistrais, os alumnos desenvolverán as seguintes competencias: A1,A29,B1,B3, B6,B7,B8, C1, C3.
Actividades iniciais	Dedicarase unha primeira sesión á presentación da materia onde se exporán os distintos apartados da guía docente (estructuración, competencias, programa-contidos, planificación, metodoloxía, avaliación, recursos bibliográficos, etc.) e onde o alumno poderá expor calquera dúbida ou cuestión relativa aos mesmos. Así mesmo porase a disposición do alumno un cronograma detallado das actividades a desenvolver durante o cuadrimestre e unha versión completa da guía docente na plataforma Moodle.
Proba obxectiva	Realizarase un exame final sobre os contidos teóricos e prácticos da materia, na data oficial fixada pola Xunta de Facultade. - Os alumnos que non superasen o exame oficial da Convocatoria de Maio, ou non se presentaron á mesma poderán examinarse na Convocatoria de Xullo.

Metodoloxías	Descrición	Cualificación
Prácticas de laboratorio	- Valórase a asistencia, participación, iniciativa, atención, conduta e opinións desenvolvidas nas actividades realizadas durante as clases prácticas (localización, identificación e interpretación de preparacións microscópicas de órganos animais e vexetais). - Avaliaranse as competencias seguintes: A1, A4, A5, A11, A30, A31,	10
Discusión dirixida	- Valórase a asistencia, participación, atención e conduta do alumno en todas as actividades desenvolvidas durante as sesións de discusión dirixida (cuestionarios, interpretación de imaxes microscópicas de órganos, exposición de dúbidas). - Avaliaranse as seguintes competencias: A1, A5, A11.	25
Sesión maxistral	- A asistencia ás clases maxistrais é fundamental para o dominio dos contidos da materia. - As competencias consideradas son: A1, A29.	0
Proba obxectiva	- A asistencia a todas as clases prácticas e sesións de grupos reducidos é imprescindible para superar a materia. - Nesta materia non se realizarán exames parciais. - Na convocatoria de Maio, O exame final (teoría e práctica) supón un 65% da cualificación final. Desta porcentaxe o 40% corresponde ao exame teórico e o 25% ao exame práctico. - A avaliación da parte teórica da materia, vén determinada polo exame teórico, que constará de preguntas curtas e de preguntas tipo test de elección múltiple sobre os contidos das clases maxistrais e sesións de tutoría de grupos reducidos. Tamén se poderán incluír cuestións dirixidas á interpretación de figuras teóricas. Se o exame é de tipo test, só se cualificarán as contestacións realizadas exclusivamente no persoal anexo ao exame. - A avaliación dos contidos desenvolvidos durante as clases prácticas de laboratorio, levará a cabo mediante un exámen práctico no cal se valorará a identificación e descrición de preparacións microscópicas, iguais ou diferentes das estudadas nas clases prácticas, e que serán contestadas exclusivamente no espazo reservado para iso. - Os alumnos que non superasen o exame oficial da Convocatoria de Maio, ou non se presentaron á mesma poderán examinarse na Convocatoria de Xullo. _ Coa proba obxectiva, o alumno demostrará o grao de coñecemento e destrezas adquirido ao longo do curso, asi como a capacidade de síntese e abstracción desenvolvidos.	65
Actividades iniciais	- Presentación da materia.	0

Observacións avaliación
A avaliación da materia basearase nun exame de contido teórico, un exame de contido práctico, e unha avaliación continua de todas as actividades desenvolvidas durante as sesións dos grupos reducidos. A asistencia aos seminarios de grupos reducidos e ás clases prácticas é condición imprescindible  para ser avaliado. É necesaria a asistencia e participación en, polo menos, o 80 % de cada unha das actividades presenciais da materia. Na convocatoria de maio realizarase un exame final teórico-práctico para a avaliación da aprendizaxe Todas as actividades formativas terán unha puntuación comprendida entre 0 e 10 puntos. Para calcular a nota final teranse en conta os seguintes criterios: 1. Avaliación da aprendizaxe teórica. A nota obtida neste apartado suporá o 40 % da nota final. 2. Avaliación da aprendizaxe práctica. A nota obtida neste apartado suporá o 25 % da nota final. 3. Avaliación da asistencia, participación e entrega das actividades expostas polo profesor  durante todas as actividades da materia. A nota  obtida neste apartado suporá o 35% da nota final. Para superar a materia na convocatoria de maio,  a suma global dos mencionados apartados deberá estar comprendida entre 5 e 10 puntos, sendo necesario obter polo menos 4 puntos en cada un do tres apartados. Se non se cumprise este requisito a cualificación final correspondería coa do apartado que teña menor valor. Os alumnos que non aproben a materia na convocatoria de maio, ou non se presentaron á mesma, poderán tentalo de novo na proba de Xullo. Neste caso, a avaliación consistirá: 1. Nunha proba escrita sobre os contidos tanto teóricos da materia como das sesións de discusión dirixida realizadas polos alumnos. A nota obtida neste apartado (comprendida entre 0 e 10 puntos) suporá o 60 % da nota final. 2. Nunha proba práctica de idéntica natureza á mencionada anteriormente. A nota obtida neste apartado (comprendida entre 0 e 10 puntos) suporá un 40 % da nota final. Para superar a materia na convocatoria de Xullo, a suma global dos mencionados apartados deberá estar comprendida entre 5 e 10 puntos, sendo necesario obter polo menos 4 puntos en cada un dos dous apartados. Se non se cumprise este requisito a cualificación final correspondería coa do apartado que teña menor valor. A cualificación de NON PRESENTADO, aplicarase unicamente no caso de que o alumno/a non participase en ningunha actividade da materia (sesións maxistrais, clases prácticas, sesións de discusión dirixida e probas obxectivas), ou ben non se presentou na convocatoria final de Xullo.

Bibliografía básica
	Bibliografía básica Organografía Vegetal: PANIAGUA, R.; NISTAL, M.; SESMA, P.; ÁLVAREZ-URÍA, M.; ANADÓN, R.; FRAILE, B.; SÁEZ, FJ. (2007). Citología e Histología Vegetal y Animal: Histología vegetal y animal (Vol.2). Ed. McGraw Hill Interamericana. 4ª Edición. (Catalogado en la Biblioteca de la Facultad con la signatura BC-108) Organografía Animal: Ross, M. H; Wojciech, P. (2012). Histología: Texto y atlas color con Biología Celular y Molecular. Buenos Aires: Médica Panamericana. 6ª ed. (Catalogado en la Biblioteca de la Facultadc on la signatura BC-381). Welsch, U. (2008). Histología / Sobotta ; Welsch . Ed. Médica Panamericana. 2ª Edición. (Catalogado en la Biblioteca de la Facultad con la signatura BC-551a-h) . GENESER F. (2000). Histología sobre bases biomoleculares Ed. Médica Panamericana. 3ª Edición
Bibliografía complementaria
	Bibliografía complementaria BOWES, BG; MAUSETH, JD. (2008). “Plant structure. A colour guide". Ed. Manson publishing, Londres. 2ª edición. CUTLER, D.F,; BOTHA,T; STEVENSON, D.WM (2008). “Plant anatomy. An applied approach” Ed. Blackwell Publishing. (Catalogado en la Bibliotecade la Facultad con la signatura BC-545-a y 545-b). DICKISON, W.C. (2000). Integrative plant anatomy. Ed. Harcourt/Academic Press: San Diego. ESAU, K. (1987). "Anatomía de las plantas con semillas". Buenos aires: Editorial Hemisferio Sur EVERT, R.F. (2008). Esau Anatomía vegetal. Meristemas, células y tejidos de las plantas: su estructura, función y desarrollo. Ed. Omega. 3ª Edición . FAHN, A. (1990). "Plant Anatomy". Pergamon Press: Oxford. FAWCETT D, JENSH, RP. (1999). Compendio de Histología. Interamericana de España/McGraw-Hill, Madrid. (Libro catalogado en la Biblioteca de la Facultadcon la signatura BC-380). GÓMEZ SEGADE, P. (2012). “Atlas de Histología Vegetal". Lulu: Madrid. JUNQUEIRA LC, CARNEIRO J. (2006)." Histología Básica. Texto y atlas". 6ªed. Masson: Barcelona. (Libro catalogado en la Biblioteca de la Facultad con la signatura BC-185; BC-186; BC-187). KIERSZENBAUM, A.L.; TRESS, LL (2011). “Histología y Biología Celular. Introducción a la AnatomíaPatológica”Ed. Elsevier.Mosby.3ªed. . RUDALL, P. (2007). “Anatomy of flowering plants: an introduction to structure and development “/ Paula J. Rudall. Cambrigde:Cambridge University Press. 3rd ed. (Catalogado en la Biblioteca de la Facultad con la signatura BC-547). Bibliografía para prácticas BOWES, B.G.; Mauseth, J.D. (2008). Plant structure: a colour guide. 2nd ed.Manson Publishing: London BOYA VEGUE, J. (2011). Atlas de histología y Organografía microscópica. 3ª ed. Editorial Médica Panamericana: Madriid. (Catalogado en la Bibliotecade la Facultad con la signatura BC-420) Gartner, L. P. (2011). Atlas en color de histología / Leslie P.Gartner, James L. Hiatt. 5ªed. Madrid: Panamericana. (Catalogado en la Biblioteca de la Facultad con la signatura BC-310). GENESER, F. (1995).”Atlas color de Histología”. Editorial Médica Panamericana.(Catalogado en la Bibliotecade la Facultad con la signatura BC-468) KÜHNEL, W. (2005).Atlas color de Citología e Histología. 11ª ed. Editorial Médica Panamericana: Madrid (Catalogado en la Biblioteca de la Facultad con la signatura BC-493). ROSS, MH; PAWLINA, W; BARNASH, T.A. (2012). "Atlas de Histología descriptiva". ed. Editorial Médica Panamericana: Buenos Aires. WHEATER, P. R. (1987). Histología funcional : texto y atlas en color/ Raul R. Wheather, H. George Burkitt, Víctor G. Daniels. Barcelona: Jims, D.L. 2ªed. Rev. (Catalogado en la Bibliotecade la Facultad con la signatura BC-14) YOUNG, B. (2000, 2010 imp). ”Wheater's histología funcional texto y atlas en color”/ Barbara Young, John W. Heath. Madrid: Elsevier Science. (Catalogado en la Biblioteca de la Facultad con la signatura BC-122). Recursos web Organografía Vegetal http://www.emc.maricopa.edu/faculty/farabee/biobk/BioBookPLANTANAT.html http://www.emc.maricopa.edu/faculty/farabee/biobk/BioBookPLANTANATII.html http://www.biologia.edu.ar/botanica/index.html http://images.botany.org/ http://www.dipbot.unict.it/tavole_es/indice.html http://atlasveg.ib.usp.br/ http://mazinger.sisib.uchile.cl/repositorio/ww/ciencias_agronomicas/anatomia-vegetal/index.html. http://www.sbs.utexas.edu/mauseth/weblab/ http://www.ujaen.es/investiga/atlas/ Organografía Animal http://www.kumc.edu/instruction/medicine/anatomy/histoweb/ http://www.meddean.luc.edu/lumen/MedEd/Histo/frames/histo_frames.html http://www.udel.edu/Biology/Wags/histopage/histopage.htm http://escuela.med.puc.cl/publ/Histologia/Indice.html http://acd.ufrj.br/labhac/fotoslistagem.htm http://www.bu.edu/histology/m/i_main00.htm https://histo.life.illinois.edu/histo/atlas/index.php http://webs.uvigo.es/mmegias/inicio.html http://virtual.ujaen.es/atlas/