Datos Identificativos 2014/15
Asignatura (*) Terapia Ocupacional para a Autonomía Persoal na Infancia e na Adolescencia Código 653G01207
Titulación
Grao en Terapia Ocupacional
Descriptores Ciclo Período Curso Tipo Créditos
Grao 2º cuadrimestre
Segundo Obrigatoria 9
Idioma
Castelán
Prerrequisitos
Departamento Ciencias da Saúde
Fisioterapia
Medicina
Coordinación
Viana Moldes, Ines
Correo electrónico
ines.viana@udc.es
Profesorado
Pousada Garcia, Thais
Viana Moldes, Ines
Correo electrónico
thais.pousada.garcia@udc.es
ines.viana@udc.es
Web
Descrición xeral Esta materia ten como obxectivo achegar ao alumno/a ao proceso de intervención de Terapia Ocupacional, no neno e no adolescente, proporcionando para iso os principios teóricos e filosóficos que sosteñen e fundamentan a práctica profesional do terapeuta ocupacional neste ámbito.
Descritor:
Fundamentos da promoción da autonomía persoal e valoración da dependencia nas actividades da vida diaria con e sen adaptacións e/ou productos de apoio. Análise da ocupación en Terapia Ocupacional e a súa utilización terapéutica. Terapia Ocupacional para a integración do neno e do adolescente. Aplicación da actividade ocupacional.


Competencias do título
Código Competencias da titulación
A1 Explicar la relación entre el funcionamiento ocupacional, la salud y el bienestar.
A3 Sintetizar y aplicar el conocimiento relevante de ciencias biológicas, médicas, humanas, psicológicas, sociales, tecnológicas y ocupacionales, junto con las teorías de ocupación y participación.
A6 Trabajar en la sociedad con individuos y grupos para fomentar la promoción de la salud, la prevención, la rehabilitación y el tratamiento.
A7 Escoger, modificar y aplicar teorías apropiadas, modelos y métodos de la práctica para encontrar la ocupación según las necesidades de salud de individuos/poblaciones.
A8 Uso profesional y ético del razonamiento efectivo en todas las partes del proceso de terapia ocupacional.
A9 Utilizar el potencial terapéutico de la ocupación a través del uso de la actividad y el análisis y síntesis ocupacional.
A10 Adaptar y aplicar el proceso de terapia ocupacional en estrecha colaboración de individuos/población.
A11 Trabajar para facilitar entornos accesibles y adaptados y promover la justicia ocupacional.
A13 Buscar activamente, evaluar críticamente y aplicar los rangos de información y de evidencia para asegurar que la práctica es actualizada y relevante al cliente.
A14 Valorar críticamente la práctica de la terapia ocupacional para asegurar que el foco está sobre la ocupación y el funcionamiento ocupacional.
A15 Trabajar según los principios de la práctica centrada en el cliente.
A16 Construir una relación terapéutica como base del proceso de la terapia ocupacional.
A17 Establecer sociedades de colaboración, consultar y aconsejar a clientes, trabajadores sociales, miembros de equipo y otros en la práctica de la ocupación y la participación.
A18 Colaborar con clientes para abogar al derecho de tener sus necesidades ocupacionales satisfechas.
A19 Apreciar y respetar las diferencias individuales, creencias culturales, costumbres y su influencia sobre la ocupación y la participación.
A20 Preparar, mantener y revisar la documentación de los procesos de terapia ocupacional.
A23 Practicar de manera ética, respetando a los clientes, teniendo en cuenta los códigos profesionales de conducta para terapeutas ocupacionales.
A24 Demostrar seguridad, autoconocimiento, autocrítica y conocimientos de sus propias limitaciones como terapeuta ocupacional.
A29 Desarrollar el conocimiento de ocupación y de la práctica de la terapia ocupacional.
B3 Aplicar un pensamiento crítico, lógico y creativo.
B4 Trabajar de forma autónoma con iniciativa.
B9 Capacidad de aplicar los conocimientos a la práctica.
B19 Comunicación oral y escrita en la lengua materna.
B24 Habilidades de gestión de la información (habilidad para buscar y analizar información proveniente de diversas fuentes).
B36 Preocupación por la calidad.
C4 Desarrollarse para el ejercicio de una ciudadanía abierta, culta, crítica, comprometida, democrática y solidaria, capaz de analizar la realidad, diagnosticar problemas, formular e implantar soluciones basadas en el conocimiento y orientadas al bien común.
C7 Asumir como profesional y ciudadano la importancia del aprendizaje a lo largo de la vida.
C8 Valorar la importancia que tiene la investigación, la innovación y el desarrollo tecnológico en el avance socioeconómico y cultural de la sociedad.

Resultados de aprendizaxe
Competencias de materia (Resultados de aprendizaxe) Competencias da titulación
Promover a autonomía persoal e valorar a dependencia do usuario nas áreas de desempeño ocupacional (Actividades da Vida Diaria, Actividades Instrumentais da Vida Diaria, Traballo Educación, Ocio e Tempo libre e participación social), baseándose nos seus diferentes contextos (físico, cultural, social, persoal, virtual, espiritual). En definitiva, coñecementos e capacidade para aplicar a teoría e a práctica de Terapia Ocupacional. A9
A10
B3
B9
C8
Manter e mellorar a calidade de vida dos usuarios A15
A20
A24
B9
C7
Desenvolver coñecemento e capacidade para aplicar as ocupacións terapeuticamente e coñecemento e capacidade para aplicar as Actividades da Vida Diaria terapeuticamente en todas as áreas de desempeño ocupacional. A1
A3
A6
A9
A11
A13
A14
A23
B19
B24
C4
Capacidade para identificar e anticipar situacións de risco en infantes e adolescentes con posibilidade de presentar disfunción ocupacional debido ás condicións contextuais. A20
A29
B3
B9
C7
Intervir en infantes e adolescentes coas patoloxías incidentes nesa etapa vital que ocasionan unha mingua do seu desempeño ocupacional e, polo tanto, da autonomía persoal.. A7
A8
A17
A18
A19
A29
B3
B9
B24
C7
Adquirir destrezas na implementación do programa terapéutico personalizado (segundo o usuario, en función da súa historia persoal, da patoloxía que presenta e do período evolutivo desta). E adquirir a capacidade de establecer unha relación terapéutica apropiada aos diferentes momentos do ciclo vital da persoa. A10
A16
B4
B9
B36
C7

Contidos
Temas Subtemas
Tema 1.- Marco conceptual: Contextualización e razoamento introdutorio desde Terapia Ocupacional ó ciclo vital
(Tema transversal do nivel intermedio do Título. Impartido pola Profa. Inés Viana Moldes)
1.1 Análise das necesidades de saúde e benestar
1.2 Análise das principais ocupacións no adulto
1.3 Análise dos recursos comunitarios
1.4 Análise dos medios de comunicación e valores

Tema 2.- Calidade de vida
(Tema transversal do nivel intermedio do Título. Impartido pola Profa. Adriana Ávila Álvarez)
2.1 Aproximación desde Terapia Ocupacional
2.2 Historia de vida
Tema 3.- Autores de referencia en Terapia Ocupacional: Infancia e Adolescencia 3.1 Comprensión do desenvolvemento teórico
3.2 Análisis y reflexión de los contextos históricos y socioculturales
Tema 4.-Rede de servizos: recursos existentes (ou por desenvolver) para a infancia e a adolescencia 4.1 Características e enfoques dos diferentes dispositivos
4.2 Lexislación que afecta ó servizo e á súa práctica
4.3 Habilidades, funcións e rol do terapeuta ocupacional
4.4 Relación co equipo interdisciplinar
4.5 Perfil dos usuarios
Tema 5.- Proceso de Terapia Ocupacional na infancia e adolescencia: Autonomía persoal e Participación Social
(Tema transversal do nivel intermedio do título. Impartido pola *Profa. Nereida Canosa Domínguez e **Profa. Thais Pousada García)
5.1 Derivación
5.2 Screening e valoración inicial
5.3 Modelos de Práctica de Terapia Ocupacional aplicados ao eido da infancia e adolescencia: Modelo Canadiense do Desempeño Ocupacional, Modelo de Ocupación Humana, Modelo Kawa, Modelo de adaptación a través da ocupación, Modelo Cognitivo Perceptual. Marco de Traballo para a Práctica de Terapia Ocupacional: Dominio e Proceso; Integración sensorial*
5.4 Avaliación ocupacional: usuarios, institucións e poboacións
5.5 Avaliación dos contornos significativos: domicilio
centro de formación, centro laboral, centro de ocio e tempo libre y demais recursos comunitarios
5.6 Planificación de metas e obxectivos coa persoa e coordinación co equipo interdisciplinar
5.7 Intervención desde Terapia Ocupacional.
Consenso co usuario/familia/profesionais, tendo en consideración os contornos significativos, as características e as prioridades do usuario, así como as patoloxías de maior incidencia que poden causar disfunción ocupacional (parálise cerebral; parálise braquial obstétrica; síndromes principais; discapacidades sensoriais; trastornos do desenvolvemento; trastornos alimentares; trastornos da conducta; trastornos do estado de ánimo; trastornos da ansiedade; drogodependencias)
5.8 Os produtos de apoio: factores ambientais que actúan como facilitadores/barreiras de participación en ocupacións da infancia e adolescencia**
5.9 Asesoría de terapia ocupacional cos infantes e adolescentes: demais profesionais, familiares, amigos e outros.
5.10 Planificación da alta, seguimento e derivación
Tema 6.- Deseño, xestión, planificación e avaliación da Calidade do servizo de Terapia Ocupacional: Infancia e Adolescencia 6.1 Dirección de recursos, estudos de custo, administración e coidado dos servizos e equipamentos nos eidos sanitarios e comunitarios (domiciliario, formativo, laboral, entre outros)
6.2 Actualización permanente do profesional

Planificación
Metodoloxías / probas Horas presenciais Horas non presenciais / traballo autónomo Horas totais
Sesión maxistral 30 10 40
Prácticas de laboratorio 50 30 80
Estudo de casos 24 26 50
Saídas de campo 2 15 17
Proba oral 1 15 16
Proba mixta 2 15 17
 
Atención personalizada 5 0 5
 
*Os datos que aparecen na táboa de planificación son de carácter orientativo, considerando a heteroxeneidade do alumnado

Metodoloxías
Metodoloxías Descrición
Sesión maxistral Exposición oral complementada co uso de medios audiovisuais e a introdución de algunhas preguntas dirixidas aos estudantes, coa finalidade de transmitir coñecementos e facilitar a aprendizaxe.
A clase maxistral é tamén coñecida como “conferencia”, “método expositivo” ou “lección maxistral”. Esta última modalidade sóese reservar a un tipo especial de lección impartida por un profesor en ocasións especiais, cun contido que supón unha elaboración orixinal e baseada no uso case exclusivo da palabra como vía de transmisión da información á audiencia.

Permite adquirir as competencias específicas reverenciadas nesta materia.
Prácticas de laboratorio Metodoloxía que permite que os estudantes aprendan efectivamente a través da realización de actividades de carácter práctico, tales como demostracións, exercicios, experimentos e investigacións.

Permite adquirir as competencias específicas reverenciadas nesta materia.
Estudo de casos Metodoloxía onde o suxeito se enfronta ante a descrición dunha situación específica que suscita un problema que ten que ser comprendido, valorado e resolto por un grupo de persoas, a través dun proceso de discusión. O alumno sitúase ante un problema concreto (caso), que lle describe unha situación real da vida profesional, e debe ser capaz de analizar unha serie de feitos, referentes a un campo particular do coñecemento ou da acción, para chegar a unha decisión razoada a través dun proceso de discusión en pequenos grupos de traballo.

Permite adquirir as competencias específicas reverenciadas nesta materia.
Saídas de campo Actividades desenvolvidas nun contexto externo ao contorno académico universitario (empresas, institucións, organismos, monumentos, etc.) relacionadas co ámbito de estudo da materia. Estas actividades céntranse no desenvolvemento de capacidades relacionadas coa observación directa e sistemática, a recollida de información, o desenvolvemento de produtos (bosquexos, deseños, etc.), etc.

Permite adquirir as competencias específicas reverenciadas nesta materia.
Proba oral Proba na que se busca responder, de forma oral, a preguntas cortas ou de certa amplitude, valorando a capacidade de razoamento (argumentar, relacionar, etc.), creatividade e espírito crítico. Permite medir as habilidades que non poden avaliarse con probas obxectivas como a capacidade de crítica, de síntese, de comparación, de elaboración e de orixinalidade do estudante; polo que implica un estudo amplo e profundo dos contidos, sen perder de vista o conxunto das ideas e as súas relacións.
Proba mixta Proba que integra preguntas tipo de probas de ensaio e preguntas tipo de probas obxectivas.
En canto a preguntas de ensaio, recolle preguntas abertas de desenvolvemento. Ademais, en canto preguntas obxectivas, pode combinar preguntas de resposta múltiple, de ordenación, de resposta breve, de discriminación, de completar e/ou de asociación.

Permite adquirir as competencias específicas reverenciadas nesta materia.

Atención personalizada
Metodoloxías
Prácticas de laboratorio
Estudo de casos
Saídas de campo
Descrición
A atención personalizada farase, globalmente, mediante titorías personalizadas directas e virtuais, individuais e grupais.

O docente responsable da materia estará dispoñible no despacho do centro segundo o horario de titoría, establecido ó inicio da materia.

Avaliación
Metodoloxías Descrición Cualificación
Prácticas de laboratorio Valorarase a capacidade de análise do ámbito e a descrición escrita realizada polo alumno (avaliando de forma negativa os erros gramaticais e ortográficos), así como a aplicación dos coñecementos teórico-prácticas e a capacidade de síntese. 20
Estudo de casos Valorarase, ademais dos coñecementos adquiridos, a capacidade de expresión escrita do alumno (avaliando de forma negativa os erros gramaticais e ortográficos), a integración de conceptos e a capacidade de resolución de problemas. Para iso, terase en conta a aplicación dos modelos de práctica de terapia ocupacional específicos: Modelo Canadense do Desempeño, Modelo de Ocupación Humana, Modelo do Desempeño Ocupacional, Modelo Kawa, Modelo da adaptación a través da ocupación, Modelo australiano de terapia ocupacional, Modelo do déficit cognitivo, Modelo de habilidades adaptativas, Modelo da saúde a través das actividades 30
Saídas de campo Valorarase a capacidade de análise do ámbito e a descrición escrita realizada polo alumno (avaliando de forma negativa os erros gramaticais e ortográficos), así como a aplicación dos coñecementos teórico-prácticas e a capacidade de síntese. 15
Proba mixta Valorarase, ademais dos coñecementos adquiridos, a capacidade de expresión escrita do alumno (avaliando de forma negativa os erros gramaticais e ortográficos), e a integración de conceptos. 25
Proba oral Valoraranse os coñecementos adquiridos referentes ó contido da materia, as habilidades e destrezas para a práctica da Terapia ocupacional neste ámbito. Así mesmo será avaliada a actitude crítica, a capacidade de razoamento e a argumentación ofrecida nas respostas. 10
 
Observacións avaliación

O sistema de cualificacións
expresarase mediante cualificación numérica acordo co establecido no art. 5 do Real
Decreto 1125/2003 de 5 de setembro (BOE 18 de setembro), polo que se establece
o sistema europeo de créditos e o sistema de cualificacións nas titulacións
universitarias de carácter oficial e validez en todo o territorio nacional
Sistema de cualificacións: 0-4.9=Suspenso 5-6.9=Aprobado 7-8.9=Notable
9-10=Sobresaliente 9-10 Matrícula de Honor (Graciable).

 







Para aprobar a materia, o alumno debe entregar todos os traballos,
participar no laboratorio e ter unha cualificación mínima de 1.25 puntos na
proba mixta e de 0.5 na proba oral. É dicir, só se terán en conta para a
cualificación final da materia todas as notas dos traballos de Estudo de Casos,
Laboratorios e Saída de campo, se o alumno ten unha puntuación mínima de 1.75
nas probas (suma da proba mixta e proba oral). En caso contrario, a nota da
convocatoria corresponderá á nota acadada nas probas e as notas dos demais
traballos se terán en conta para a cualificación do alumno na segunda
oportunidade (xullo).


Fontes de información
Bibliografía básica Galanter y Jensen (2011). DSM-IV. Salud mental en niños y adolescentes. Estudio de casos y guía terapéutica.. Madrid. Ed. Médica Panamericana
Parham y Fazio (2008). Play in Occupational Therapy for children..
Polonio, Castellanos, Viana (2008). Terapia Ocupacional en la Infancia. Madrid; Buenos Aires. Ed. Médica Panamericana

American Occupational Therapy Association. Occupational Therapy practice framework: Domian and process. Am J Occu Ther, 2008;62:625-683.

Andamo, E. M.(ed.) Guide to program evaluation for physical therapy and occupational therapy services. Haworth Press; 1984

Asociación Psiquiátrica Americana (A.P.A.) (1994): Manual diagnóstico y estadístico de los trastornos mentales (DSM-IV). Barcelona: Massón

Ayres AJ. La integración sensorial y el niño. México : Trillas; 1998.

Banyard, P., Cassells, A., Green, P., Hartiand, J., Hayes, N., Reddy, P. (1995). Introducción a los procesos cognitivos. Barcelona: Ariel.

Barker S. Occupational therapy models for intervention with children and families. Thorofare: Slack;2007

Baum, C. (eds.) Occupational therapy overcoming human performance deficits. Thorafore, N.J.: SLACK. pp.664-688

 

Bellefeuille, IB.Problemas de aprendizaje en la infancia: la descoordinación motriz, la hiperactividad y las dificultades académicas desde el enfoque de la teoría de la integración sensorial. Oviedo: Nobel; 2003.

Benedet, M. J. (1992). El Déficit Cognitivo en la Deficiencia Mental. Madrid. Pirámide.

Blesedell Crepeau E, Cohn E.S., Boyt Schell, BA. Willard & Spackman, Terapia ocupacional. Buenos Aires : Médica Panamericana, 2011

Bobath-Kong "Transtornos cerebromotores en el niño. Buenos Aires. Medica-Panamericana 1982

Breines, E.B. Occupational Therapy. Activities from clay to computers.Theory and Practice. EA. Davis Company. Filadelfia

Bucher, H. Trastornos psicomotores en el niño: Práctica de la reeducación psicomotriz. Barcelona: Mason. , Baum, C. Occupational therapy: overcoming human performance deficits. Thorafore, NJ.: SLACK Incorportate; 1976.

Case-Smith J; Clifford O’Brien J. Occupational therapy for children. Maryland Heights : Elsevier; 2010.

Christiansen, Ch., Baum, C. Occupational therapy : overcoming human perfomance. Thorofare : Slack.

Cormier, W., Cormier L. (1994): Estrategias de entrevista para terapeutas. Bilbao: Desclée de Brouwer

Defontaine, J. (1978): Manual de reeducación psicomotriz. Primer año. Barcelona: Editorial Médica y Técnica.

Defontaine, J. (1978): Manual de reeducación psicomotriz. Segundo año. Barcelona: Editorial Médica y Técnica.

Defontaine, J. (1978): Manual de reeducación psicomotriz. Tercer año. Barcelona: Editorial Médica y Técnica.

Dunbar SB. Occupational therapy models for intervention with children and families. Thorofare: Slack; 2007.

Durante, P., et. al.: Terapia ocupacional en salud mental: principios y práctica. Masson. 1ª ed. 1998.

Finnie NR. Atención en el hogar del niño con parálisis cerebral. México : La Prensa Médica Mexicana, 1987.

Freides, D. Trastornos del desarrollo un enfoque neuropsicológico. Barcelona: Ariel, 2007.

Frías Sánchez, C. Guía para estimular el desarrollo infantil de los 45 días al primer año. México, D.F. : Trillas; 2005.

Freiadberg RB. Práctica clínica de terapia cognitiva con niños y adolescentes conceptos esenciales. Barcelona: Paidós; 2005.

Galanter y Jensen. DSM-IV. Salud mental en niños y adolescentes. Estudio de casos y guía terapéutica.. Madrid: Médica Panamericana; 2011.

Gómez Tolón J. Rehabilitación psicomotriz en la atención precoz del niño. Zaragoza: Mira, 1999.

Gómez Tolón. J. "Fundamentos Metodológicos de la Terapia Ocupacional". 1ª Ed. Editorial Mira. Zaragoza. 1997.

Grieve, J. Neuropsicología para terapeutas ocupacionales. Buenos Aires: Panamericana; 1999.

Hagedorn, R. "Occupational Therapy- Foundations for Practice. Models, frames of reference and core skills". 1ª Reimp. Editorial Churchill Livingstone. New York. 1993.

Hopkins, H. L., y Smith, H. D. Willard & Spackman: Terapia Ocupacional. Panamericana. 1998.

Hopkins, H.L.; Smith, H.D. Willard and Spackmans Occupational Therapy.J.B. Lippincott Company. Filadelfia

Hopkins. H.L., Smith, H.D. "Terapia Ocupacional", 8ª Edición. Editorial Médica Panamericana M. adrid, 1998

Le Metayer M. Reeducación cerebromotriz del niño pequeño educación terapéutica. Barcelona: Masson; 1994

Liberman, R. (1993): Rehabilitación integral del enfermo mental crónico. Barcelona: Martínez Roca.

Lorenzo, P. et al. (1998): Drogodependencias : farmacología, patología, psicología, legislación. Madrid : Panamericana

MacDonald, E.M. (1979). Terapia ocupacional en rehabilitación. Barcelona: Ed. Salvat.

Máximo N. y otros. 2006. Manual de actividades didácticas: terapia ocupacional en afecciones de origen pediátrico y neurológico. Madrid: Dykinson.

Morse, RA. y Morse, A.R. (1988). Functional living skills: Promoting the interaction between neuropsychology and occupational therapy. Journal Head Trauma Rehabilitation, 3, (1), 33-44.

Parham y Fazio. Play in Occupational Therapy for children; 2008

Pedretti, L.W., Zoltan, B. "Occupational Therapy. practice skillis for Physical Dysfunction". 3a Ed Editorial C. V. Mosby. 1990.

Polonio, Castellanos, Viana. Terapia Ocupacional en la Infancia. Madrid: Buenos Aires. Ed. Médica Panamericana; 2008

Pratt, P. N., y Allen, A. S.: Occupational therapy for children. C.V. Mosby Co. 1989.

Ramos, J. A. (1993): Neurobiología de la Drogadicción. Eudema. Madrid.

Reilly M. Play as exploratory learning: studies of curiosity behavior. Beverly Hills : Sage Mark, 1974

Reed, K. "Models of Practice in Occupational Therapy". Editorial Williams and Wilkins. 1984.

Reed, K. L., Sanderson, S.N. "Concepts of Occupational Therapy". 3a ed. Editorial Williams and Wilkins. 1992.

Reed, K. Quick reference to occupational therapy. Gaithersburg, MD : Aspen, 2001

Ruiz, M.A. y Villalobos, A. (1994): Habilidades terapéuticas. Fundación Universidad-Empresa

Sánchez, L. (1996) Manual de técnicas Grupales de comunicación y Creatividad para terapeutas ocupacionales. APETO: Madrid

Shelley. M. Terapia ocupacional en pediatría: proceso de evaluación. Madrid: Médica Panamericana; 2006.

Shonkoff JP; Meisels SJ. Handbook of early childhood intervention. Cambridge : Cambridge University Press, 2000

Trombly, C.A. (1990). Occupational therapy for phisical dysfuntion. (4th. ed.). Baltimore. Williams & Wilkins.

Turner, A.; Foster, M.; Johnson, S.E. Occupational Therapy and Physical Dysfunction: Principies, skills and Practice. Churchill Livingstone. 1992

Willson, M. (1987) Occupational therapy in long-term psychiatry. 2ª ed. Edimburgh, Churchill-Livingstone.

Wood, R. L., Fussey, 1. (1994). Cognitive rehabilitation in perspective.

Hillsdale: Lawrence Erlbaum Publishers.

Bibliografía complementaria


Recomendacións
Materias que se recomenda ter cursado previamente

Materias que se recomenda cursar simultaneamente

Materias que continúan o temario

Observacións

1.- Para axudar a conseguir un contorno inmediato sostible e cumprir co obxectivo estratéxico 9 do" I Plan de Sostenibilidade Medio-ambiental Green Campus FCS", os traballos documentais que se realicen nesta materia:

a.- Na súa maioría se solicitarán en formato virtual e soporte informático.

b.- De realizarse en papel:

- Non se empregarán plásticos.

- Realizaranse impresións a dobre cara.

- Empregarase papel reciclado.

- Evitarase a impresión de borradores.

2.- O profesor responsable resérvase a posibilidade de realizar algún cambio na avaliación ou outros aspectos que serán notificados aos estudantes coa suficiente antelación.



(*)A Guía docente é o documento onde se visualiza a proposta académica da UDC. Este documento é público e non se pode modificar, salvo casos excepcionais baixo a revisión do órgano competente dacordo coa normativa vixente que establece o proceso de elaboración de guías