Datos Identificativos 2015/16
Asignatura (*) Ideología política y diccionario Código 613436021
Titulación
Mestrado Universitario en Lingüística e as súas Aplicacións
Descriptores Ciclo Periodo Curso Tipo Créditos
Máster Oficial 2º cuatrimestre
Primero Optativa 3
Idioma
Modalidad docente Presencial
Prerrequisitos
Departamento
Coordinador/a
Correo electrónico
Profesorado
Correo electrónico
Web
Descripción general A materia ten como principal obxectivo achegar aos discentes a análise ideolóxica do discurso lexicográfico.

Competencias del título
Código Competencias / Resultados del título
A1 El alumnado conocerá y será capaz de aplicar los métodos y las técnicas de análisis lingüístico.
A2 El alumnado conocerá las corrientes actuales de la lingüística.
A4 El alumnado será capaz de aplicar los conocimientos lingüísticos a la práctica.
A7 El alumnado dominará aspectos teóricos y prácticos relacionados con la investigación lexicográfica.
A10 El alumnado dominará aspectos teóricos y prácticos relacionados con la investigación en análisis del discurso.
B2 El alumnado será capaz de integrar conocimientos de campos de estudio diversos.
B3 El alumnado aprenderá a aprender, de forma autónoma, como base de su futura actividad investigadora.
B5 El alumnado adquirirá capacidad para concebir y diseñar proyectos de investigación con rigor académico.
B7 El alumnado adquirirá capacidad de organizar el trabajo, planificar y gestionar el tiempo y resolver problemas de forma efectiva.
B8 El alumnado será capaz de comunicar oralmente y por escrito con claridad los conocimientos teóricos y aplicados del campo de estudio tanto a audiencias expertas como no expertas.
C4 Desarrollarse para el ejercicio de una ciudadanía abierta, culta, crítica, comprometida, democrática y solidaria, capaz de analizar la realidad, diagnosticar problemas, formular e implantar soluciones basadas en el conocimiento y orientadas al bien común.

Resultados de aprendizaje
Resultados de aprendizaje Competencias / Resultados del título
Coñecer e saber aplicar os métodos e as técnicas da análise crítica do discurso sobre os textos lexicográficos. AI1
AI2
AI4
BI2
BI3
Infundir nos futuros investigadores o espíritu crítico e a capacidade de relacionar diferentes materias que se requieren para realizar a análise ideolóxica dos dicionarios. AI7
AI10
BI3
BI5
BI7
CM4
Dotar ao alumnado non só de perspectiva crítica, tamén dos coñecementos de historia da Lexicografía española e das ferramentas necesarias para que teñan a posibilidade de efectuar análises ideolóxicas en diferentes repertorios de forma autónoma, sistemática e rigorosa. AI4
AI7
BI8

Contenidos
Tema Subtema
Tema 1. Ideoloxía e dicionario. Introdución. 1.1. Aproximación ao concepto "ideoloxía".
1.2. O dicionario como obxecto de estudo: características principais,
estrutura, etc.
1.3. Relación entre ideoloxía e dicionario.
Tema 2. Factores que condicionan a presenza de ideoloxía nos dicionarios.
2.1. A tradición.
2.2. O paradigma científico.
2.3. A autoría.
2.4. O contexto.
Tema 3. Xénese da Lexicografía monolingüe española.

3.1. Os primeiros repertorios lexicográficos do español na base da
construción e consolidación de tópicos.
3.2. Política e relixión nos primeiros dicionarios do español.
Tema 4. O século XIX: conflicto de paradigmas. 4.1. A lexicografía non académica.
4.2. A lexicografía académica.
Tema 5. Os séculos XX e XXI: a hexemonía dos dicionarios da RAE.
5.1. O papel da RAE na consolidación de estereotipos ideolóxicos.
5.2. A lexicografía española e o concepto de panhispanismo.
5.3. A ideoloxía proxectada polos dicionarios monolingües non
académicos.
Tema 6. A análise crítica do discurso lexicográfico.
6.1. Recursos de modalización discursiva nos dicionarios.
6.2. O dicionario como arma ideolóxica.

Planificación
Metodologías / pruebas Competencias / Resultados Horas lectivas (presenciales y virtuales) Horas trabajo autónomo Horas totales
Sesión magistral 12 24 36
Solución de problemas 0 14 14
Aprendizaje colaborativo 3 12 15
Trabajos tutelados 0 9 9
 
Atención personalizada 1 0 1
 
(*)Los datos que aparecen en la tabla de planificación són de carácter orientativo, considerando la heterogeneidad de los alumnos

Metodologías
Metodologías Descripción
Sesión magistral Actividade teórica. Consiste na exposición dos contidos xerais da materia co obxectivo de comunicar coñecementos e metodoloxías de análise. As explicacións estarán ben estruturadas e contarán con exemplos claros que aseguren a comprensión dos conceptos. Ocasionalmente, a exposición poderá estar acompañada por presentacións. Tamén se comentará a bibliografía recomendada.
Ao longo das sesións maxistrais os discentes poderán intervir e establecer pequenos debates.
Solución de problemas Actividade práctica. Formularanse na aula (durante as sesións presenciais) ou a través da plataforma TEMA unha serie de problemas e exercicios relacionados coa materia. O obxectivo é reflexionar de forma crítica e relacionar teoría e práctica. Tamén constitúe unha actividade básica para reforzar os coñecementos e as metodoloxías de análise que se van adquirindo.
Aprendizaje colaborativo Actividad práctica. Durante as horas presenciais proporanse tres tarefas que terán que ser realizadas na aula en colaboración cos compañeiros e co docente. En todas elas terase que aplicar a metodoloxía de análise do discurso aos casos propostos ou a capacidade para resumir as ideas fundamentais dalgún artigo que será previamente lido.
Trabajos tutelados Actividade teórico-práctica. Promoverase a aprendizaxe autónoma dos estudantes, baixo a tutela do profesor.

Atención personalizada
Metodologías
Sesión magistral
Solución de problemas
Trabajos tutelados
Descripción
Para a realización de traballos e proxectos, así como para a resolución das tarefas propostas na aula, o
docente reservará un tempo de atención personalizada co fin de atender e resolver as dúbidas do alumnado. Por ese motivo, recoméndase a consulta individual ou en pequenos grupos durante as horas de titoría, ben nas previamente marcadas no horario oficial do docente, ben nas concertadas posteriormente entre docente e discentes.

Evaluación
Metodologías Competencias / Resultados Descripción Calificación
Aprendizaje colaborativo Como xa se indicou, durante as horas presenciais proporanse tres tarefas que terán que ser realizadas na aula en colaboración cos compañeiros e co docente. En todas elas terase que aplicar a metodoloxía de análise do discurso aos casos propostos ou a capacidade para resumir as ideas fundamentais dalgún artigo que será previamente lido. Para conseguir a nota máxima deberán realizarse as tres actividades correctamente. 30
Trabajos tutelados Baixo a tutela do docente, os alumnos e alumnas terán que escoller un tema relacionado coa materia no que profundizarán a través dos coñecementos adquiridos e da metodoloxía proposta co fin de chegar a conclusións novidosas para o ámbito de estudo. 70
 
Observaciones evaluación
A asistencia regular ás sesións presenciais tamén se valorará positivamente. Posto que o curso pode recibirse a través de videoconferencia, con carácter semipresencial e presencial, recoméndase que os matriculados indiquen ao comezo do curso
o tipo de asistencia que terán en relación coas súas obrigas persoais ou profesionais.
A forma de evaluación na segunda oportunidade será a través do traballo ou proxecto, que constituirá o 100% da cualificación.

Fuentes de información
Básica

ALVAR EZQUERRA, MANUEL, De antiguos y nuevos diccionarios del español, Madrid: Arco/ Libros, 2002

ARIZA, MANUEL, “Sexo, religión y política en el diccionario de la Real Academia", Interlingüística 11, pp. 11-26, 2001

AZORÍN FERNÁNDEZ, DOLORES, Los diccionarios del español en su perspectiva histórica, Publicaciones de la Universidad de Alicante: Colección Monografías, 2000

CARO BAROJA, J. , Las formas complejas de la vida religiosa: religión, sociedad y carácter en la España de los siglos XVI y XVII, Madrid: Akal, 1978

CASARES, JULIO, Introducción a la Lexicografía moderna, Madrid: CSIC, 1992

CORTÉS PEÑA, A. L. (et al.), Religión y poder en la Edad Moderna, Universidad de Granada, 2005

ESPARZA TORRES, MIGUEL ÁNGEL, “La lexicografía monolingüe española del siglo XIX: un conflicto de paradigmas” en Romanistik in Geschichte und Gegenwart 5,1, Hamburg: Helmut Buske Verlag, pp- 49-65, 1999

FORGAS BERDET, ESTHER, Diccionarios e ideología” en Interlingüística 17, pp. 2-16, 2007

KERBRAT-ORECCHIONI, CATHERINE, La enunciación. De la subjetividad en el lenguaje, Buenos Aires: Hachette, 1986

KÖVECSES, ZOLTÁN, Metaphor in Culture. Universality and Variation, Cambridge University Press, 2005

MEDINA GUERRA, ANTONIA M. (coord.), Lexicografía española, Barcelona: Ariel Lingüística, 2003

PASCUAL, JOSÉ A. Y OLAGUÍBEL, MARÍA DEL CARMEN, “Ideología y diccionario”, en I Seminario de Lexicografía Hispánica. Diccionarios españoles: contenido y aplicaciones, Jaén, 1991

RODRÍGUEZ BARCIA, SUSANA, “Lengua, política y repertorios lexicográficos. El Diccionario esencial de la Lengua Española de la RAE (2006)”, Per Abbat, 4, 89-98, 2007

RODRÍGUEZ BARCIA, SUSANA, La realidad relativa. Evolución ideológica en el trabajo lexicográfico de la Real Academia Española (1726-2006), Vigo: Servizo de publicacións, 2008

SAN VICENTE, FÉLIX, “Política y Lexicografía”, en Echenique, Mª Teresa y Sánchez Méndez, Juan (coord.). 2003. Lexicografía y Lexicología en Europa y América. Homenaje a Günter Haensch, Biblioteca Valenciana, Madrid: Gredos, 615-633, 2003

VAN DIJK, TEUN A. , Ideología. Una aproximación multidisciplinaria, Barcelona: Gedisa, 1999

VAN DIJK, TEUN A. , Ideología y discurso, Barcelona: Ariel Lingüística, 2003

VERGARA HEIDKE, A. , «Luchas por el poder en los discursos del periódico La Nación sobre el caso CCSS-Fischel» , Revista Internacional de Lingüística Iberoamericana, volumen VII (2009), nº2 (14), pp.185-211, 2009

WODAK, RUTH, "Mediation between discourse and society: assessing cognitive approaches in CDA", Discourse Studies 8 (1), 179-190, 2006

Ao longo do curso farase indicación explícita das lecturas de carácter obrigatorio.

Complementária


Recomendaciones
Asignaturas que se recomienda haber cursado previamente

Asignaturas que se recomienda cursar simultáneamente

Asignaturas que continúan el temario

Otros comentarios


(*) La Guía Docente es el documento donde se visualiza la propuesta académica de la UDC. Este documento es público y no se puede modificar, salvo cosas excepcionales bajo la revisión del órgano competente de acuerdo a la normativa vigente que establece el proceso de elaboración de guías