Todas as actividades deberán ser entregadas de acordo cos prazos e os
procedementos fixados no cronograma que o profesorado fornecerá ao
alumnado no inicio das sesións e pendurará na plataforma moodle.

Para superar a materia, o alumnado deberá atinxir unha cualificación igual ou superior a 5 puntos sobre 10. Igualmente, na proba mixta deberá obter como mínimo 4 puntos sobre 10, para poder sumar os restantes elementos avaliábeis.

O
estudantado a tempo parcial e con dispensa académica realizará ou
entregará as actividades obrigatorias nunha data concertada previamente
cos profesores. Este alumnado deberá realizar e entregar as mesmas
probas e exercicios que o restante e, se non puider asistir ás titorías,
deberá pórse en contacto co profesor a través do correo electrónico.

Se
houver criterios específicos de avaliación para algunha das tarefas
propostas, estes serán oportunamente disponibilizados polo profesor
responsábel da materia en formato "rúbrica" na sala de aulas ou a través
do moodle. O docente fornecerá, igualmente, as oportunas instrucións
para o correcto desenvolvemento de cada unha das actividades previstas.

As
persoas que non superaren a materia de acordo coa avaliación continuada
deberán entregar en xullo, nas datas marcadas aos efectos de avaliación
pola Facultade de Filoloxía, os traballos que foren solicitados e
superar tamén aquelas probas (orais e/ou escritas) marcadas polo
profesorado responsábel da materia.

Será considerado Non
Presentado aquel alumno ou alumna que non se presentar ás probas
escritas ou que non presentar ningunha das actividades.

Resultados de aprendizaxe	Competencias do título
Saber analizar e comentar textos e discursos literarios e non literarios utilizando apropiadamente as técnicas de análise textual	A2
Ter capacidade para avaliar, analizar e sintetizar criticamente información especializada.	A11
Ser capaz para identificar problemas e temas de investigación no ámbito dos estudos lingüísticos e literarios e interrelacionar os distintos aspectos destes estudos.	A14
Ter un coñecemento avanzado da literatura portuguesa.	A18
Utilizar os recursos bibliográficos, as bases de datos e as ferramentas de busca de información.		B1
Adquirir capacidade de autoformación.		B3
Ter capacidade de organizar o traballo, planificar e xestionar o tempo e resolver problemas de forma efectiva.		B6
Ter capacidade de análise e síntese, de valorar criticamente o coñecemento e de exercer o pensamento crítico.		B7
Desenvolverse para o exercicio dunha cidadanía aberta, culta, crítica, comprometida, democrática e solidaria, capaz de analizar a realidade, diagnosticar problemas, formular e implantar solucións baseadas no coñecemento e orientadas ao ben común.			C4

Temas	Subtemas
1. CUESTIÓNS XERAIS E METODOLÓXICAS	1.1. Ferramentas teórico-metodológicas para a análise da función e posición da literatura nos campos culturais 1.2. O proceso de canonización: resultados en inicios do século XXI
2. A PRODUCIÓN OITOCENTISTA	2.1. O campo literario português no século XIX 2.2. Relacións intersistémicas: a tradución 2.3. O romance: Herculano, Garret, Camilo e Eça 2.4. Literatura e prensa: o folletín 2.5. A crítica literaria: a "Questão Coimbrã" 2.6. A "Geração de 70" e o teatro
3. A CRISE FINISECULAR	3.1. A poesía de Cesário Verde e de António Nobre 3.2. Renascença e Saudosismo: Teixeira de Pascoaes e Lopes Vieira
4. O(S) MODERNISMO(S)	4.1. "Orpheu" e outras revistas 4.2. O "drama em gente" de Fernando Pessoa 4.3. A poesia de Alfredo Guisado, Almada Negreiros, Sá Carneiro e Florbela Espanca 4.4. A "Presença" e outras revistas 4.5. O surrealismo e o neorrealismo
5. ESTADO NOVO E PÓS-25 DE ABRIL	5.1. António Ferro e a política cultural do Salazarismo 5.2. O cánone e as produtoras: Entre Agustina Bessa-Luís e Lídia Jorge 5.3. O romance segundo José Cardoso Pires, António Lobo Antunes e José Saramago 5.4. A poesia segundo Helberto Helder, Eugénio de Andrade e Ana Hatherly 5.5. A internacionalización da literatura Portuguesa: premios, revistas, mercados, encontros, web.

Metodoloxías / probas	Competencias	Horas presenciais	Horas non presenciais / traballo autónomo	Horas totais
Lecturas	A18 B1 B3 B7	2	15	17
Presentación oral	B6 B7	3	10	13
Proba mixta	A2 A18 B7	2	20	22
Recensión bilbiográfica	A2 A11	2	6	8
Estudo de casos	A2 A14 B1 C4	6	12	18
Sesión maxistral	A18 B7 C4	15	30	45
Traballos tutelados	A2 A14 A18 B1 B3 B7	2	20	22

Atención personalizada		5	0	5

*Os datos que aparecen na táboa de planificación son de carácter orientativo, considerando a heteroxeneidade do alumnado

Metodoloxías	Descrición
Lecturas	Cada alumno/a realizará a lectura de unha serie de monografias, artigos ou capítulos de libro relativos aos conteúdos focados na materia e recollidas por extenso nunha listaxe fornecida polo profesor no inicio das sesións. Destas leituras obrigatorias, un artigo ou capítulo de libro será obxecto de presentación oral e dous dos libros que figuran no punto 8 desta guía como "lecturas obrigatorias" da recensión bibliográfica.
Presentación oral	Cada alumno/a deberá presentar oralmente ao conxunto da turma os resultados do Traballo Tutelado realizado e as principais cuestións focadas nunha das leituras realizadas. Os materiais utilizados nas exposicións orais (diapositivos, esquemas, etc.) serán disponibilizados para o coxunto do grupo através do Moodle. A calidade da lingua utilizada, os recursos e estratexias expositivas empregados, así como a clareza e arrumazón dos contidos vehiculados deben ser tamen levados en conta polo alumnado neste tipo de actividade.
Proba mixta	Proba escrita que poderá combinar actividades de carácter ensaístico con outras de comentario de textos.
Recensión bilbiográfica	O alumnado realizará dúas "Recensións bibliográficas" individuais de dúas lecturas (en formato libro) seleccionadas entre a listaxe que figura no punto 8 deste guía como "lecturas obrigatorias". As correspondentes recensións serán disponibilizadas para o conxunto do grupo a través do Moodle.
Estudo de casos	Comentario e análise crítica de materiais de vario tipo relativos aos contidos focados na materia.
Sesión maxistral	Presentación, desenvolvemento e análise de conteúdos teóricos e procedementais fundamentais para o alumnado atinxir as competencias e destrezas previstas na materia.
Traballos tutelados	Utilizando metodoloxías con base na "aprendizaxe colaborativa", o alumnado realizará en grupos reducidos un traballo tutelado (focado de preferencia para a pesquisa e a documentación) do cal se derivará tamén a correspondente "Presentación Oral". Tanto a composición do grupo como o(s) asunto(s) concreto(s) focado(s) no traballo será(n) acordado(s) co profesor no inicio das sesións.

Metodoloxías	Competencias	Descrición	Cualificación
Traballos tutelados	A2 A14 A18 B1 B3 B7	Serán avaliados os conteúdos focados e os resultados do proceso ensino-aprendizaxe canto á consecución dos obxectivos procurados co "Traballo Tutelado". A corrección lingüística, as estratexias e procedementos utilizados tanto para resolver eventuais problemas como para apresentar o traballo serán tamén obxecto de avaliación.	20
Presentación oral	B6 B7	Para alén da utilidade das presentacións para os propósitos da materia, será avaliada a calidade lingüística, o dominio do conteúdo, a organización e a secuencia expositiva, a clareza e precisión nas exposicións, a interacción co auditorio, o uso do tempo dispoñíbel, a utilización dos recursos tecnolóxicos e, cando for o caso, o traballo en equipa.	10
Proba mixta	A2 A18 B7	Será obxecto de avaliación a adecuación entre o exposto na proba mixta e os conteúdos presentados e estudados na materia, tanto nas sesións maxistrais e presentacións orais como nas lecturas realizadas e nos estudos de caso analisados. Será tamén levada en conta a capacidade de análise crítica, a corrección lingüística e a clareza expositiva.	40
Recensión bilbiográfica	A2 A11	Nas recensións bibliográficas será avaliada a capacidade do alumnado para a lectura analítica e crítica, a corrección lingüística, a clareza expositiva (coherencia e cohesión), a capacidade de síntese, a hierarquización de contidos e a adecuación de forma e fondo.	15
Estudo de casos	A2 A14 B1 C4	Será avaliada a participación e o traballo en equipa, a capacidade analítica e crítica, e a adecuación aos obxectivos formulados polo profesor para cada actividade destas características.	15

Observacións avaliación
Todas as actividades deberán ser entregadas de acordo cos prazos e os procedementos fixados no cronograma que o profesorado fornecerá ao alumnado no inicio das sesións e pendurará na plataforma moodle. Para superar a materia, o alumnado deberá atinxir unha cualificación igual ou superior a 5 puntos sobre 10. Igualmente, na proba mixta deberá obter como mínimo 4 puntos sobre 10, para poder sumar os restantes elementos avaliábeis. O estudantado a tempo parcial e con dispensa académica realizará ou entregará as actividades obrigatorias nunha data concertada previamente cos profesores. Este alumnado deberá realizar e entregar as mesmas probas e exercicios que o restante e, se non puider asistir ás titorías, deberá pórse en contacto co profesor a través do correo electrónico. Se houver criterios específicos de avaliación para algunha das tarefas propostas, estes serán oportunamente disponibilizados polo profesor responsábel da materia en formato "rúbrica" na sala de aulas ou a través do moodle. O docente fornecerá, igualmente, as oportunas instrucións para o correcto desenvolvemento de cada unha das actividades previstas. As persoas que non superaren a materia de acordo coa avaliación continuada deberán entregar en xullo, nas datas marcadas aos efectos de avaliación pola Facultade de Filoloxía, os traballos que foren solicitados e superar tamén aquelas probas (orais e/ou escritas) marcadas polo profesorado responsábel da materia. Será considerado Non Presentado aquel alumno ou alumna que non se presentar ás probas escritas ou que non presentar ningunha das actividades.

Bibliografía básica	Morao, Paula (1991). O Só de António Nobre uma leitura do nome. Lisboa: Caminho VV.AA. (1991). A arte e a sociedade portuguesa no século XX (1910-1990). Lisboa: Livros Horizonte Machado, Álvaro Manuel (1998). A Geração de 70. Uma revolução cultural e literária. Lisboa: Presença Guimarães, Fernando (1969). A Poesia da presença e o aparecimento do neo-realismo. Porto: Inova Pascoaes, Teixeira de (1988). A Saudade e o saudosismo dispersos e opúsculos (Pinharada Gomes ed.). Lisbao: Assirio & Alvim Bessa-Luís, A. (1979). A vida e a obra de Florbela Espanca. Lisboa: Arcádia Ferreira, A. (ed.) (1980). Antologia de textos da "Questão Coimbrã". Lisboa: Moraes Ed. Saraiva, António José (1982). As ideias de Eça de Queirós. Amadora: Bertrand Melo e Castro, E.M. (1980). As vanguardas na poesia portuguesa do século XX. Lisboa: ICALP Petrov, Petar el al (ed.) (2012). Avanços em literatura e cultura portuguesas. De Eça de Queirós a Fernando Pessoa. Santiago de Compostela-Faro: AIL-Através Editora Petrov, Petar el al (ed.) (2012). Avanços em literatura e cultura portuguesas. Século XX. Santiago de Compostela-Faro: AIL-Através Editora (vols.1-3 Bernardes, José Augusto Cardoso et al (dir.) (1995-2002). BIBLOS. Enciclopédia VERBO das literaturas de língua portuguesa. Lisboa-São Paulo: Verbo (5 vols.) Rodriguez, J.L. et al (eds.) (2008). Da Galiza a Timor. A Lusofonia em foco (Actas do VIII Congresso da AIL). Santiago de Compostela: USC (3 vols.) Pires, Daniel (1986). Dicionário das revistas literárias portuguesas do século XX. Lisboa: Contexto Martins, Fernando Cabral (coord.) (2008). Dicionário de Fernando Pessoa e do modernismo português . Lisboa: Caminho Coelho, Jacindo Prado (ed.) (1987). Dicionário de literatura: literatura portuguesa, brasileira, galega, estilística literária. Porto: Figueirinhas (5.vols. e atualização de 2002-2003) Martins, A. Coimbra (1967). Ensaios Queirosianos. O Mandarim assassinado. O incesto d'Os Maias. Imitação capital. Lisboa: Publicações Europa-América Reis, Carlos (dir.) (1991-1996). História crítica da literatura portuguesa. Lisboa: Verbo (9 vols.) Buescu, Maria Leonor Carvalhão (1994). História da literatura. Lisboa: IN-CM Saraiva, António José e Lopes, Óscar (1992). História da literatura portuguesa. Porto: Porto Editora Dias, A.F. (1998). História e crítica da literatura portuguesa. São Paulo: Verbo Guerra da Cal, Ernesteo (1981). Língua e estilo em Eça de Queiroz [trad.]. Coimbra: Almedina AA.VV. (1984). Literatura e realidade (que é o Realismo?). Lisboa: Dom Quixote Reis, Carlos (coord.) (1989). Literatura portuguesa moderna e contemporânea. Lisboa: Universidade Aberta Ferreira, João Palma (1985). Literatura portuguesa: história e crítica. Lisboa: IN-CM Lourenço, Eduardo (2003). Lourenço, Eduardo. Título Pessoa revisitado : leitura estruturante do drama em gente. Lisboa: Gradiva Rebelo, Helena (coord.) (2011). Lusofonia. Tempo de reciprocidades (Actas do IX Congresso da AIL). Porto: Afrontamento (2 vols.) Barreira, C. (1981). Nacionalismo e modernismo. De Homem Cristo Filho a Almada Negreiros. Lisboa: Assírio & Alvim Simões, M.L. Netto (1975). Narrativa portuguesa em processo de framentação. Petrópolis: Vozes Macedo, Helder (1999). Nós uma leitura de Cesário Verde. Lisboa: Presença George, João Pedro (2002). O meio literário português (1960/1998) prémios literários, escritores e acontecimientos. Algés: Difel Amaral, F. Pinto de (1991). O mosaico fluido. Modernidade e pós-modernidade na poesia portuguesa mais recente (autores revelados na década de 70). Lisboa: Assírio & Alvim Torres, A. Pinheiro (1977). O Neo-Realismo literário português. Lisboa: Moraes Ed. Quadros, António (1989). O primeiro modernismo português: vanguarda e tradição. Lisboa: Publicações Europa-América Popper, Karl R. (1987). O Realismo e o objectivo da ciência. Lisboa: Dom Quixote Marinho, Maria de Fátima (1999). O romance histórico em Portugal. Porto: Campo das Letras Lopes, Óscar (s.d.). Oliveira Martins e as contradições da Geração de 70. Porto: Biblioteca Fenianos Taibo, Carlos (2010). Parecia não pisar o chão. Treze ensaios sobre as vidas de Fernando Pessoa. Santiago de Compostela: Através Edirora Pimentel, F.J. Vieira (ed.) (2002). Presença : labor e destino de uma geração, 1927-1940: estudos e ensaios. Coimbra: Angelus Novus Editora Pimentel, F. Vieira (1981). Tendências da estética finissecular. D. João da Câmara. Um caso exemplar. Ponta Delgada: Universidade dos Açores Cruz, L. (1971). Viragem do romance português. Paris: Fundação Calouste Gulbenkian
	Lecturas obrigatorias. Das 10 (dez) obras seguintes, cada alumno/a escollerá dúas obras para recensionar: 1) Alexandre Herculano: Eurico o presbítero 2) Almeida Garret: Viagens na minha terra 3) Camilo Castelo Branco: A brasileira de Prazins 4) Eça de Queirós: O Mandarim 5) Fernando Pessoa: Antologia Poética 6) Florbela Espanca: Poesia completa 7) You are welcome to Elsinore: poesía surrealista portuguesa, antologia (Perfecto E. Cuadrado, ed.: Compostela, Laiovento, 1996) 8) José Saramago: A Jangada de Pedra 9) Bernardo Santareno: "A confissão", in Dramaturgia de abril (Lisboa: Sociedade Portuguesa de Autores/ Dom Quixote, 1994, pp.119-154). 10) Agustina Bessa-Luís: Antes do degelo (Lisboa: Guimarães, 2004)
Bibliografía complementaria	Torres Feijó, Elias J. (2003). "Introducción", in La brasileña de Prazins. Madrid: Cátedra (). Agália. Revista de Estudos na Cultura. http://www.agalia.net (). Arquivo Pessoa. http://arquivopessoa.net Castro, A. (1960). Balzac em Portugal. Coimbra Silva, Manuela Parreira da (ed.) (2001). Cartas de Mário de Sá-Carneiro a Fernando Pessoa. Lisboa: Assírio & Alvim Martines, Enrico (ed.) (1998). Cartas entre Fernando Pessoa e os directores da presença. Lisboa: IN-CM (). Casa Fernando Pessoa. http://casafernandopessoa.cm-lisboa.pt/index.php?id=2233 (). Colóquio/ Letras. Lisboa: Fundação Calouste Gulbenkian (). Correntes d'Escritas. Revista de Cultura Literária de Póvoa de Varzim. (). Dicionário Histórico de Portugal. http://arqnet.pt/dicionario/ Hourcade, P. (1963). Guerra Junqueiro et le problème des influences françaises en son oeuvre. Paris (). Jornal de Letras, Artes e Ideias. http://visao.sapo.pt/JL (). Literatura portuguesa (Instituto Camões). http://cvc.instituto-camoes.pt/conhecer/bases-tematicas/literatura-portuguesa.html (). Projecto Vercial. http://alfarrabio.di.uminho.pt/vercial/index.html Guimarães, Fernando (ed.) (2001). Simbolismo, saudosismo e modernismo antologia de poesía portuguesa. Lisboa: Quase Monteiro, João César (1969). Sophia de Mello Breyner Andersen. http://www.youtube.com/watch?v=3JA7lxeovVY

Observacións
Todas as cuestións non contempladas explicitamente nesta guía ou as eventuais dúbidas en relación co desenvolvemento da materia serán resolvidas polo profesorado no seu horario de atendemento, nas sesións presenciais ou no correo electrónico que figura no lugar correspondente.