Identifying Data 2015/16
Subject (*) Fisioloxía do exercicio I Code 620G01013
Study programme
Grao en Ciencias da Actividade Física e do Deporte
Descriptors Cycle Period Year Type Credits
Graduate 1st four-month period
 Second FB 6
Language
Spanish
Galician
Teaching method Face-to-face
Prerequisites
Department Educación Física e Deportiva
Coordinador
Giraldez Garcia, Manuel Avelino
 E-mail
manuel.avelino.giraldez.garcia@udc.es
Lecturers
Giraldez Garcia, Manuel Avelino
 E-mail
manuel.avelino.giraldez.garcia@udc.es
Web
General description A "Fisioloxía do exercicio I" é unha materia cuadrimestral, de 6 créditos ECTS, que pertence ao Módulo 3, "Anatomía e fisioloxía" (formación básica).

Como o seu propio nome indica, encárgase de estudar o comportamento dos diferentes aparellos e sistemas durante o exercicio, entendéndoo no seu sentido máis amplo, desde a actividade física máis espontánea e informal ata os máis elevados niveis de adestramento e competición deportivos. Coñecer como responde o corpo humano e como é capaz de adaptarse constitúe a base para a avaliación da condición física e para axustar os parámetros do adestramento aos obxectivos desexados.

A fisiología do exercicio impártese no segundo e no terceiro cursos do Grao dividida en dúas materias, "Fisiología do exercicio I" e "Fisiología do exercicio II".

Na que nos ocupa agora, a "Fisiología do exercicio I", de carácter máis analítico, ocuparémonos de estudar a anatomía e a fisioloxía dos diferentes aparellos e sistemas e cales son as súas respostas agudas fronte ao exercicio. Na ”Fisioloxía do exercicio II” faise un enfoque máis aplicado e integral, abordando cuestións máis relacionadas co adestramento, desde os fundamentos fisiológicos ata as probas de avaliación e as situacións ambientais especiais, as cuestións relacionadas coa idade e o xénero e outras como a fatiga e as axudas ergoxénicas e o doping.

Os contidos da “Fisioloxía do exercicio I” están divididos en 5 módulos:

Módulo 1, INTRODUCIÓN: aspectos xerais da organización e funcionamento do corpo humano, aproximación conceptual e histórica á fisioloxía do exercicio, xeneralidades sobre as respostas e adaptacións ao exercicio.

Módulo 2, CONTROL NEUROLÓXICO DO MOVEMENTO: estudo do sistema nervioso e dos órganos dos sentidos para comprender como se procesa a información e como se producen o control motor e a regulación nerviosa da homeostasis durante o repouso e o exercicio. Nesta materia veranse os contidos sobre anatomía e estrutura necesarios para comprender a fisioloxía, que se aborda na materia de “Aprendizaxe e control motor”, impartida polo profesor Miguel Fernández del Olmo.

Módulo 3, METABOLISMO E ENERXÍA: estudo do aparello dixestivo e dos procesos que permiten a incorporación ao organismo dos nutrientes contidos nos alimentos e o seu comportamento durante o exercicio; estudo do metabolismo e dos sistemas básicos de obtención da enerxía; estudo da regulación hormonal do metabolismo durante o repouso e o exercicio.

Módulo 4, FUNCIÓN CARDIORRESPIRATORIA E EXERCICIO: estudo da anatomía e a fisiología do sistema cardiovascular e do aparello respiratorio, así como as súas respostas durante o exercicio.

Módulo 5, FUNCION RENAL E MEDIO INTERNO: estudo da anatomía e a fisiología dos riles e as vías urinarias; estudo dos mecanismos de regulación dos líquidos e do pH corporais en repouso e durante o exercicio (aínda que estes últimos contidos veranse con máis profundidade na asignatura de Fisioloxía do exercicio II).

Study programme competencies
Code Study programme competences / results
A27 Aplicar os principios cinesiolóxicos, fisiolóxicos, biomecánicos, comportamentais e sociais nos contextos educativo, recreativo, da actividade física e saúde e do adestramento deportivo, recoñecendo as diferenzas biolóxicas entre homes e mulleres e a influencia da cultura de xénero nos hábitos de vida dos participantes.
B1 Coñecer e posuír a metodoloxía e estratexia necesaria para a aprendizaxe nas ciencias da actividade física e do deporte.
B7 Xestionar a información.
B9 Comprender a literatura científica do ámbito da actividade física e o deporte en lingua inglesa e en outras linguas de presenza significativa no ámbito científico.
B11 Desenvolver competencias para a adaptación a novas situacións e resolución de problemas, e para a aprendizaxe autónoma.
C3 Utilizar as ferramentas básicas das tecnoloxías da información e as comunicacións (TIC) necesarias para o exercicio da súa profesión e para a aprendizaxe ao longo da súa vida.
C6 Valorar criticamente o coñecemento, a tecnoloxía e a información dispoñible para resolver os problemas cos que deben enfrontarse.

Learning aims
Learning outcomes Study programme competences / results
Coñecer a organización e funcionamento xeral do corpo humano e utilizar correctamente a terminoloxía propia da fisioloxía, especialmente a relacionada coa fisioloxía do exercicio. A27
 B1
B7
B9
B11
 C3
Coñecer os acontecementos e feitos máis relevantes na historia da fisioloxía do exercicio. A27
 B1
B7
B9
B11
 C3
C6
Coñecer e dominar os conceptos e procesos básicos da fisioloxía humana aplicados á práctica de exercicio físico. A27
 B1
B7
B9
B11
 C3
C6
Identificar e coñecer os métodos de estudo e técnicas de rexistro máis utilizadas na fisioloxía humana, e interpretar os seus datos e gráficos. A27
 B1
B7
B9
B11
 C3
C6
Coñecer, comprender e aplicar a anatomía e a fisioloxía dos sistemas corporais implicados no movemento humano. A27
 B1
B7
B9
B11
 C3
C6
Comprender, analizar e interpretar as respostas agudas provocadas polo exercicio físico. A27
 B1
B7
B9
B11
 C3
C6

Contents
Topic Sub-topic
MÓDULO 1: INTRODUCCIÓN. Tema 1. Aspectos xerais da organización e funcionamento do corpo humano.

Tema 2. Aproximación conceptual e histórica á fisioloxía do exercicio.
MÓDULO 2: CONTROL NEUROLÓXICO DO MOVEMENTO. Tema 3. Introdución e estudo xeral da organización do sistema nervioso.

Tema 4. A medula espiñal e os nervios espiñais.

Tema 5. O encéfalo e os nervios craniais.

Tema 6. Fisiología xeral dos sistemas sensoriais e dos receptores.

Tema 7. Sensibilidade somatosensorial.

Tema 8. Órganos dos sentidos. Sistema vestibular. Fisioloxía do equilibrio.

Tema 9. Niveis de integración e vías da motricidade.

Tema 10. Integración vexetativa. Sistema nervioso autónomo.
MÓDULO 3: METABOLISMO E ENERXÍA. Tema 11. Aparello dixestivo.

Tema 12. Metabolismo e sistemas básicos de obtención de enerxía.

Tema 13. Sistema endocrino. Regulación hormonal do metabolismo.
MÓDULO 4: FUNCIÓN CARDIORRESPIRATORIA E EXERCICIO. Tema 15. Aparello circulatorio: introdución e xeneralidades. O sangue.

Tema 16. Anatomía e fisioloxía cardíacas.

Tema 17. Vasos sanguíneos. Hemodinámica.

Tema 18. Respostas cardiovasculares ao exercicio.

Tema 19. Aparello respiratorio: introdución e xeneralidades. Vías aéreas. Os pulmóns.

Tema 20. Fisioloxía da respiración.

Tema 21. Respostas respiratorias ao exercicio.
MÓDULO 5: FUNCIÓN RENAL E MEDIO INTERNO.
 Tema 22. Aparello urinario: introdución e xeneralidades. O ril e as vías urinarias.

Tema 23. Fisioloxía renal.

Tema 24. Introdución á regulación do volume e a osmolalidade dos líquidos orgánicos, a regulación do equilibrio acedo-base e a homeostase do medio interno durante o deporte e o exercicio.

Planning
Methodologies / tests Competencies / Results Teaching hours (in-person & virtual) Student’s personal work hours Total hours
Introductory activities A27 1 0.5 1.5
Guest lecture / keynote speech A27 B1 B7 B9 B11 C3 C6 28 56 84
Laboratory practice A27 B1 B7 B9 B11 C6 C3 15 25.5 40.5
Workshop A27 B1 B7 C3 C6 2 4.5 6.5
Multiple-choice questions A27 B1 B7 B9 B11 C6 C3 3 9 12
Objective test A27 B1 B7 B9 B11 C3 C6 4 0 4
 
Personalized attention 1.5 0 1.5
 
(*)The information in the planning table is for guidance only and does not take into account the heterogeneity of the students.

Methodologies
Methodologies Description
Introductory activities - Con anterioridade á sesión, o alumnado deberá ter lida a Guía Docente da materia.
- Presentarase a materia e resolveranse as cuestións que expoñan os alumnos sobre a mesma e, de xeito específico sobre os aspectos da Guía Docente que precisen aclaracións.
- Farase un recordatorio e asesoramento sobre os coñecementos previos necesarios para progresar na materia.
- Proporcionaranse orientacións e consellos xerais para o estudo axeitado da materia.
- Intentaranse coñecer as motivacións e intereses do alumnado respecto da materia.
Guest lecture / keynote speech - Serán sesións de grupo grande (60 alumnos).
- Previamente, deberán ter preparados e lidos os materiais necesarios para a adquisición dos coñecementos e competencias correspondentes aos temas que se tratarán en cada sesión.
- Na plataforma Moodle dispoñerán dos obxectivos detallados para cada tema e a bibliografía recomendada, así como doutros materiais de apoio: presentacións audiovisuais, lecturas recomendadas e probas de autoavaliación.
- Durante a sesión, o profesor irá explicando, coa axuda de recursos audiovisuais, os contidos nos que os alumnos encontrasen dificultades. Para iso deberán manter unha participación activa, o que significa formular dúbidas razoadas xurdidas dun traballo de lectura e reflexión dos contidos.
- Así mesmo, deberán responder de modo axeitado ás preguntas que formule o profesor ou calquera dos alumnos presentes na actividade e resolver as pequenas tarefas ou problemas que vaia propoñendo o profesor.
Laboratory practice - As prácticas de laboratorio realizaranse en grupos medianos (de 20 alumnos) e nelas abordarase o estudo de diversos contidos da materia coa axuda de maquetas e outros recursos.
- Previamente, os alumnos deberán preparar e ter lidos os materiais necesarios para a adquisición dos coñecementos e competencias correspondentes aos contidos que se tratarán en cada práctica.
- Na plataforma Moodle disporán dos obxectivos detallados para cada tema e de probas de autoavaliación.
- Acudirán á práctica cos materiais que utilizaron no estudo previo.
- O profesor atenderá dun modo personalizado ou en pequenos grupos aos alumnos a fin de axudarlles a resolver as dificultades que atopen.
- Durante a práctica os alumnos deberán manter unha participación activa e cumprir os obxectivos e as tarefas que se propuxeron con antelación suficiente.
Workshop - Serán sesións de grupo grande (60 alumnos).
- Os alumnos resolverán de xeito autónomo problemas relacionados con diferentes cálculos de intensades do exercicio en función de diferentes variables e analizarán resultados dunha proba de esforzo, que posteriormente serán comentados nas horas presenciais.
Multiple-choice questions A través da plataforma Moodle, os alumnos poderán facer diferentes probas de autoavaliación para saber en que medida teñen adquiridos os coñecementos e as competencias da materia, como ferramenta preparatoria para a proba obxectiva.
Objective test Explícase no apartado de Avaliación.

Personalized attention
Methodologies
Objective test
Laboratory practice
Guest lecture / keynote speech
Workshop
Description
A atención personalizada implica actividades que, ben de forma individual ou ben en pequenos grupos, teñen como finalidade atender as necesidades e consultas do alumnado relacionadas co estudo e/ou temas vinculados coa materia, proporcionándolle orientación, apoio e motivación no proceso de aprendizaxe e para a preparación da proba obxectiva.
Esta atención personalizada pode desenvolverse de forma presencial (directamente na aula -titorías de grupo- e nos momentos que o profesor ten asignados a titorías de despacho) ou de forma non presencial (a través do correo electrónico,do campus virtual ou de aplicacións como Teamviewer ou Ammyy).

Assessment
Methodologies Competencies / Results Description Qualification
Objective test A27 B1 B7 B9 B11 C3 C6 - Os requisitos para poder realizar a proba son:
1) Estar correctamente matriculado.
2) COMUNICAR AO PROFESOR A INTENCIÓN DE REALIZAR DITO EXAME CUNHA ANTELACIÓN MÍNIMA DE 48 HORAS A SÚA CELEBRACIÓN. Considerando o elevado número de alumnos e alumnas que se matriculan anualmente nesta materia, este requisito obedece á necesidade de organizar na plataforma os grupos e os horarios de celebración do exame, que serán de entre 25 e 50 persoas según a dispoñibilidade de espazo. Para iso, avisarase a todo o alumnado con suficiente antelación e poderase realizar a inscrición a través do correo electrónico do profesor ou dunha lista (enquisa) habilitada na plataforma Moodle.

- A proba consistirá nun cuestionario con entre 50 e 100 preguntas que poderán ser de diferentes tipos: test de opción múltiple, verdadeiro-falso ou de completar.

- Cada pregunta tipo test de opción múltiple terá 4 posibles respostas e se puntuará como segue: cada acerto valerá 1/nº de opcións verdadeiras e cada erro valerá 1/nº de opcións falsas. Desta forma, nunha pregunta cunha opción verdadeira, o acerto valerá + 1 punto e cada erro - 0,33 puntos; con 2 opcións verdadeiras, cada acerto valerá + 0,50 e cada erro - 0,50 puntos; con 3 opcións verdadeiras, cada acerto valerá 0,33 e cada erro - 1 puntos; con catro opcións verdadeiras, cada acerto valerá + 0,25 puntos.

- No caso das preguntas de verdadeiro-falso ou de completar, cada acerto valerá + 1 punto e cada erro - 1 punto.

- Para superar a proba haberán de cumprirse dous requisitos:
1) obter unha puntuación media mínima do 50% sobre a puntuación máxima posible e
2) cando na proba se avalíen máis dun módulo, esixirase ademais un mínimo do 40% da puntuación máxima posible en cada un deles. 		100
 
Assessment comments
Proba parcial
Contémplase a realización dunha proba obxectiva parcial nunha data consensuada entre o profesor e o alumnado  unha vez que se imparta a metade dos contidos.
A proba terá as seguintes características:
  • Será voluntaria e será obrigado inscribirse para facer o exame cunha antelación de 48 horas, ben por correo electrónico ou ben a través dunha enquisa facilitada polo profesor a través da plataforma Moodle.
  • Ten carácter liberatorio, de tal modo que, se se
    supera, a materia queda aprobada para o resto do curso. En ningún caso
    se conservarán ditas cualificacións para os cursos seguintes.
  • Configurarase con entre 50 e 70 preguntas coas memas características e mesma forma de puntuación que na proba obxectiva final.
  • Superarase sempre que:
    • Se obteña unha puntuación media dun 60% ou máis da puntuación total.
    • E ademais de acadar ese 60% da puntuación total, deberá obterse alomenos un 40% da puntuación máxima en cada un dos módulos.
Cualificacións finais
As cualificacións finais expresaranse mediante cualificación numérica, de acordo co establecido no artigo 5 do RD 1125/2003 de 5 de setembro (BOE 18 de setembro), polo que se establece o sistema europeo de créditos e o sistema de cualificacións nas titulacións universitarias de carácter oficial. Estas cualificacións serán: 0-4.9=Suspenso; 5-6.9=Aprobado; 7-8.9=Notable; 9-10=Sobresaliente; a partires de 9 a Matrícula de Honra corresponderá (dentro do número máximo permitido), ás mellores cualificacións.

Sources of information
Basic Thibodeau, G.A. y Patton, K.T. (2013). Anatomía y fisiología.. Barcelona: Elsevier España
McArdle, W., Katch, F.I. y Katch, V. (2014). Exercise physiology. Nutrition, Energy & Human Performance.. Philadelphia: Lippincot Williams & Wilkins
López Chicharro, J. y Fernández Vaquero, A. (2006). Fisiología del ejercicio. Madrid: Médica Panamericana
Wilmore, J.H. y Costill, D.L. (2007). Fisiología del esfuerzo y del deporte.. Badalona: Paidotribo
Wilmore, J.H., Costill, D.L. y Kenney, W.L. (2015). Fisología del ejercicio. Nutrición, rendimiento y salud.. Philadelphia: Lippincot Williams & Wilkins
Astrand, P.O., Rodahl, K., Dahl, H.A. y Strome, S.B. (2010). Manual de fisiología del ejercicio.. Badalona: Paidotribo
Kenney, W.L., Wilmore, J.H. y Costill, D.L. (2015). Physiology of sport and exercise. Ghampaign: Human Kinetics
Tortora, G.J. y Derrickson, B. (2013). Principios de anatomía y fisiología.. Madrid: Médica Panamericana

Complementary American College of Sports Medicine (2011). Advanced exercise physiology. Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins
Koeppen, B.M. y Stanton, B.A. (2009). Berne y Levy. Fisiología. Barcelona: Elsevier España
Dvorkin, M.A. y Cardinali, D.P. (2010). Best & Taylor. Bases fisiológicas de la práctica médica. Madrid: Médica Panamericana
Nolte, J. (1994). El cerebro humano : introducción a la anatomí­a funcional.. Barcelona: Mosby/Doyma
Garret, W.E. y Kirkendall, D.T. (2000). Exercise & Sport Science.. Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins
Thompson, P.D. (2001). Exercise & sports cardiology. Singapur: McGraw Hill
Hansen, J.T. & Koeppen, B.M. (2002). Netter's Atlas of Human Physiology. California: Icon Learning Systems
Shepherd, G. (1994). Neurobiology. Oxford: Oxford University Press
Bear, M. (2008). Neurociencia: la exploración del cerebro. Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins
Ponz Piedrafita, F. y Barber Cárcamo, A.M. (1989). Neurofisiologí­a. Madrid: Sí­ntesis
Kandel, E. (2001). Principios de neurociencia. McGraw Hill
Wasserman, K.; Hansen, J.E.; Sue, D.Y.; Stringer, W.W. & Whipp, B.J. (2011). Principles of exercise testing and interpretation. Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins
Gilroy, A.M.; MacPherson, B.R.; Ross, L.M.; Schünke, M.; Schulte, E. y Schumacher, U. (2008). Prometheus. Atlas de Anatomía. Madrid: Médica Panamericana
Pabst, R. y Putz, R. (2006). Sobotta. Atlas de Anatomí­a Humana. Tomo 1. Cabeza, cuello y miembro superior.. Madrid: Médica Panamericana
Pabst, R. y Putz, R. (2006). Sobotta. Atlas de Anatomí­a Humana. Tomo 2. Tronco, ví­sceras y miembro inferior. . Madrid: Médica Panamericana
Guyton, A.C. y Hall, J.E. (2011). Tratado de fisiología médica. Barcelona: Elsevier


Recommendations
Subjects that it is recommended to have taken before
Anatomía e cinesioloxía do movemento humano/620G01002

Subjects that are recommended to be taken simultaneously
Aprendizaxe e control motor/620G01012

Subjects that continue the syllabus
Fisioloxía do exercicio II/620G01025
Actividade física saudable e calidade de vida I/620G01023
Metodoloxía do rendemento deportivo/620G01024
Tecnoloxía en actividade física e deporte/620G01034
Actividade física saudable e calidade de vida II/620G01036
Teoría e práctica do adestramento deportivo/620G01037
Avances no adestramento de forza e resistencia (optativa)/620G01043

Other comments

O acceso do alumnado aos estudos de Grao en Ciencias da Actividade Física e do Deporte pode darse dende calquera dos itinerarios de bacharelato. Esta asignatura precisa que o alumnado posúa uns certos coñecementos previos no ámbito da Bioquímica, a Citoloxía e a Histoloxía, que se corresponden cos niveis educativos previos. No caso de non cursar previamente materias cos contidos mencionados, sería conveniente que o alumnado procurase ler os devanditos contidos nos primeiros días de clase. Para iso, pode consultarse a bibliografía específica recomendada polo profesor no espazo da materia na plataforma Moodle da UDC.


(*)The teaching guide is the document in which the URV publishes the information about all its courses. It is a public document and cannot be modified. Only in exceptional cases can it be revised by the competent agent or duly revised so that it is in line with current legislation.