Datos Identificativos 2015/16
Asignatura (*) Didáctica de las ciencias sociales II Código 652G02022
Titulación
Grao en Educación Primaria
Descriptores Ciclo Periodo Curso Tipo Créditos
Grado Anual
Tercero Obligatoria 9
Idioma
Castellano
Gallego
Modalidad docente Presencial
Prerrequisitos
Departamento Didácticas Específicas
Coordinador/a
Magdalena Vidal, Maria Victoria
Correo electrónico
victoria.magdalena@udc.es
Profesorado
Diéguez Cequiel, Uxío-Breogán
Bas López, María Begoña
Magdalena Vidal, Maria Victoria
Correo electrónico
uxio.breogan.dieguez.cequiel@udc.es
begona.bas@udc.es
victoria.magdalena@udc.es
Web
Descripción general A formación en Ciencias Sociais e no ámbito e disciplinas que a integran resulta de interese fundamental nos estudos dos/as mestres/as. Trátase do desenvolvemento do pensamento crítico, da adquisición dos fundamentos científicos e do coñecemento das Ciencias Sociais como recurso para o coñecemento do medio.
Traballaranse conceptos, métodos e prácticas na didáctica das Ciencias Sociais con especial atención ao Patrimonio Cultural de Galicia.

Competencias del título
Código Competencias del título
A5 Conocer las propuestas y desarrollos actuales basado en el aprendizaje de competencias.
A14 Promover acciones de educación en valores orientadas a la preparación de una ciudadanía activa y democrática.
A17 Conocer y aplicar experiencias innovadoras en educación primaria.
A31 Comprender los principios básicos de las ciencias sociales.
A32 Conocer el currículo escolar de las ciencias sociales.
A33 Integrar el estudio histórico y geográfico desde una orientación instructiva y cultural.
A34 Fomentar la educación democrática de la ciudadanía y la práctica del pensamiento social crítico.
A35 Valorar la relevancia de las instituciones públicas y privadas para la convivencia pacífica entre los pueblos.
A36 Conocer el hecho religioso a lo largo de la historia y su relación con la cultura.
A37 Desarrollar y evaluar contenidos del currículo mediante recursos didácticos apropiados y promover las competencias correspondientes en los estudiantes.
B1 Aprender a aprender.
B2 Resolver problemas de forma efectiva.
B3 Aplicar un pensamiento crítico, lógico y creativo.
B4 Trabajar de forma autónoma con iniciativa.
B5 Trabajar de forma colaborativa.
B6 Comportarse con ética y responsabilidad social como ciudadano y como profesional.
B9 Capacidad para exponer las ideas elaboradas, de forma oral y en la escrita.
B12 Capacidad de selección, de análisis, de evaluación y de utilización de distintos recursos en la red y multimedia.
B13 Lectura e interpretación de imágenes.
B14 Capacidad para trabajar en equipo de forma cooperativa, para organizar y planificar el trabajo, tomando decisiones y resolviendo problemas, tanto de forma conjunta como individual.
B15 Capacidad para utilizar diversas fuentes de información, seleccionar, analizar, sintetizar y extraer ideas importantes y gestionar la información.
B16 Capacidad crítica y creativa en el análisis, planificación y realización de tareas, como fruto de un pensamiento flexible y divergente.
B18 Compromiso ético para el ejercicio de las tareas docentes.
B19 Capacidad de adaptarse a nuevas situaciones en una sociedad cambiante y plural.
B21 CB1 - Que los estudiantes hayan demostrado poseer y comprender conocimientos en un área de estudio que parte de la base de la educación secundaria general, y se suele encontrar a un nivel que, si bien se apoya en libros de texto avanzados, incluye también algunos aspectos que implican conocimientos procedentes de la vanguardia de su campo de estudio
B22 CB2 - Que los estudiantes sepan aplicar sus conocimientos a su trabajo o vocación de una forma profesional y posean las competencias que suelen demostrarse por medio de la elaboración y defensa de argumentos y la resolución de problemas dentro de su área de estudio
B23 CB3 - Que los estudiantes tengan la capacidad de reunir e interpretar datos relevantes (normalmente dentro de su área de estudio) para emitir juicios que incluyan una reflexión sobre temas relevantes de índole social, científica o ética
B24 CB4 - Que los estudiantes puedan transmitir información, ideas, problemas y soluciones a un público tanto especializado como no especializado
B25 CB5 - Que los estudiantes hayan desarrollado aquellas habilidades de aprendizaje necesarias para emprender estudios posteriores con un alto grado de autonomía
C1 Expresarse correctamente, tanto de forma oral como escrita, en las lenguas oficiales de la comunidad autónoma.
C4 Desarrollarse para el ejercicio de una ciudadanía abierta, culta, crítica, comprometida, democrática y solidaria, capaz de analizar la realidad, diagnosticar problemas, formular e implantar soluciones basadas en el conocimiento y orientadas al bien común.
C7 Asumir como profesional y ciudadano la importancia del aprendizaje a lo largo de la vida.
C8 Valorar la importancia que tiene la investigación, la innovación y el desarrollo tecnológico en el avance socioeconómico y cultural de la sociedad.

Resultados de aprendizaje
Resultados de aprendizaje Competencias del título
Analizar o campo de coñecemento da Historia e das Ciencias Sociais e a súa fundamentación interdisciplinar. A31
A33
A34
A35
A36
B1
B3
B21
C8
Recoñecer a complexidade na construcción do coñecemento histórico e social e a biodiversidade social e cultural. Adquirir habilidades para o manexo das distintas fontes de información orais, materiais, documentais, audiovisuais e informáticas. A31
A33
B12
B13
B15
B23
B25
Reflexionar sobre os valores que se transmiten desde as ciencias sociais e a súa importancia na formación do pensamento social e na aprendizaxe de actitudes e valores democráticos. A14
A34
A35
B6
B18
B19
C4
C7
Coñecer o curriculum das ciencias sociais na educación primaria. Analizar as metas educativas, a selección e organización dos contidos, as extratexias de ensino e aprendizaxe e os criterios e formas da avaliación. A17
A32
B2
B12
B15
B16
B22
B24
Transferir á práctica educativa o marco teórico co obxetivo de ser capaces de reflexionar sobre propostas didácticas innovadoras e desenvolver actitudes críticas e creativas fronte a experiencias didácticas presentadas na aula. A17
A37
B1
B2
B16
Adquirir competencias para transferir á práctica os coñecementos teóricos e deseñar propostas didácticas innovadoras que melloren as prácticas de ensino e aprendizaxe das ciencias sociais no contexto educativo da etapa 6 a 12 anos. A5
A17
A33
A37
B2
B4
B5
B9
B12
B14
C1

Contenidos
Tema Subtema
Bloque 1: Metodoloxía das Ciencias Sociais aplicada á Didáctica. - A investigación das Ciencias Sociais e as aplicacións á didáctica do coñecemento do medio.
- Técnicas de obtención de datos. As fontes documentais. O traballo de campo. Fontes de información na actualidade.
- Tratamento dos datos e a transposición didáctica.

Bloque 2. As coordenadas básicas: espazo e tempo.
- Percepción, comprensión e conceptualización do espazo.
- Espazo interno, descentralización espacial, relacións espaciais.
- Percepción, comprensión e conceptualización do tempo.
- As bases da aprendizaxe. A cronoloxía.
Bloque 3. Estratexias, recursos e materiais didácticos.
- Conceptos.
- Elaboración de materiais didácticos.
- Experimentación.
Bloque 4. Cambios e paisaxes históricas I.

-Temas relevantes de Prehistoria, Historia, Xeografía, Arte, Etnografía e afíns de Galicia.
-Patrimonio cultural e didáctica.
-Elaboración de propostas didácticas
Bloque 5. Cambios e paisaxes históricas II.
Algúns feitos históricos relevantes no último século (cambios sociais, políticos e tecnolóxicos).
Algúns feitos relevantes na historia de España.

- Recolleita, arquivo e clasificación de diversos documentos históricos relativos á historia y ó pasado histórico.
-Localización en mapas de lugares relativos ós acontecementos e personaxes estudados.
-Recolleita de testemuños directos sobre acontecementos pasados.

Bloque 6. Evolución dalgún aspecto básico da vida ó longo da historia (socialización, trazos da paisaxe, vivenda).
- Elaboración e interpretación de cadros cronolóxicos comparativos de la evolución histórica a distintas escalas (local, nacional e mundial) e de diversos aspectos (cultura e arte).
- Utilización de eixos cronolóxicos (friso da historia) situando os principais acontecementos históricos , persoas, sociedades e feitos históricos estudados.
Bloque 7. Medios de comunicación e transporte.
-Planificación de itinerarios de viaxes simulados e reais utilizando medios de transporte e situándoos no mapa.

Planificación
Metodologías / pruebas Competéncias Horas presenciales Horas no presenciales / trabajo autónomo Horas totales
Sesión magistral A8 A17 A31 A32 B21 B24 22 10 32
Actividades iniciales A5 A14 A33 A34 A35 A37 3 6 9
Discusión dirigida B1 B22 B23 C1 C4 5 15 20
Lecturas B15 B16 B18 B19 3 15 18
Presentación oral B4 B5 B6 B9 4 4 8
Salida de campo B12 B13 B14 7 21.4 28.4
Recensión bibliográfica B25 C7 C8 2 9.6 11.6
Prueba mixta A36 B2 B3 7 70 77
 
Atención personalizada 1 0 1
 
(*)Los datos que aparecen en la tabla de planificación són de carácter orientativo, considerando la heterogeneidad de los alumnos

Metodologías
Metodologías Descripción
Sesión magistral As explicacións teóricas referiranse ós contidos básicos que forman a estructura de cada tema. A partir dos esquemas iniciais e co apoio de documentación específica, iranse desenvolvendo a parte teórica dos contidos conceptuais da materia mediante metodoloxía explicativa.
Actividades iniciales Antes de iniciar os temas do programa se desenvolverán actividades que permitan coñecer os saberes previos do alumnado respecto ás ciencias sociais, as competencias, intereses e motivacións que posúen para o logro dos obxectivos finais que queremos alcanzar nesta materia.
Discusión dirigida Metodoloxía fundamental para poñer en común os contidos traballados na aula e fora dela. Guía os traballos previos e concreta as conclusións e as aportacións dos grupos de traballo.
Lecturas Proporcionarase unha listaxe de lecturas complementarias ás explicacións teóricas dos contidos científicos e didácticos, uns con carácter obrigatorio e outros voluntario.
Presentación oral Os traballos de pequeno grupo serán obxecto de exposición na aula, xa que as facilitan a adquisición das destrezas explicativas fundamentais para o desenvovemento da profesión de mestres.
Salida de campo Realizaranse saídas para o coñecemento do medio en relación cos temas traballados na aula.
Recensión bibliográfica Realizaranse lecturas críticas, que incluirán, resumos e análises, de capítulos de libros, artigos de revistas ou calquera outro tipo de texto.
Prueba mixta Ao longo do curso iranse realizando probas sobre contidos teóricos impartidos nas sesións expositivas e traballados nas interactivas. Estas probas puntuarán ate 10.
Realizarase unha proba escrita na primeira oportunidade de avaliación que versará tanto sobre aspectos teóricos tratados na docencia expositiva como nos prácticos das sesións interactivas. Esta proba puntuará ate 50.
Teranse en conta aspectos tales como coñecemento dos conceptos fundamentais da materia, corrección e claridade na expresión, capacidade de síntese, capacidade de relación, capacidade de traballo autónomo e en grupo.

Atención personalizada
Metodologías
Lecturas
Recensión bibliográfica
Descripción
O alumnado recibirá atención personalizada que o oriente na metodoloxía para a selección e realización das lecturas e das recensións bibliográficas.

Evaluación
Metodologías Competéncias Descripción Calificación
Presentación oral B4 B5 B6 B9 Presentaranse na aula proxectos, esquemas e resultados do traballo do alumnado sobre dos temas tratados na aula, nas saídas ao medio e en calquera das cuestións tratadas na materia. 10
Prueba mixta A36 B2 B3 Consta de dúas partes:
Ao longo do curso iranse realizando probas continuas sobre contidos teóricos impartidos nas sesións expositivas e traballados nas interactivas. Estas probas puntuarán ate 10.
Realizarase unha proba escrita na primeira oportunidade de avaliación (xuño) que versará tanto sobre aspectos teóricos tratados na docencia expositiva como nos prácticos das sesións interactivas. Esta proba puntuará ate 50.

60
Salida de campo B12 B13 B14 Puntuará a asistencia, participación activa e traballo anterior e posterior ás saídas ao medio. 20
Recensión bibliográfica B25 C7 C8 Terase en conta a dificultade dos textos escollidos e a corrección na metodoloxía aplicada, así como a corrección na expresión escrita. 10
 
Observaciones evaluación

Na avaliación terase en conta a asistencia a clase nas sesións expositivas e a asistencia e a participación activa nas sesións de docencia interactiva. Valoraranse os coñecementos adquiridos, a comprensión e capacidade de
síntese, a claridade expositiva oral e escrita e a participación e cumprimento nas tarefas que se encomenden tanto individuais como en grupo.


-Na primeira oportunidade
de avaliación
terán carácter de NON PRESENTADO aqueles/as alumno/as
que non concorran á "proba mixta", e non realizaran as actividades e tarefas encomendadas ao longo do curso que se inclúan nas metodoloxías relacionadas. Por tanto, para ter NON PRESENTADO non poden ter feito actividade ningunha da materia.

-Terán carácter de SUSPENSO aqueles/as alumnos/as que non téndose presentado á
"proba mixta" tiveran realizado previamente calquera das outras
actividades e tarefas encomendadas ao longo do curso que se inclúan nas "metodoloxías". De superaren as avaliacións destas actividades (que puntúan: 10 "presentación oral"; 20 "saídas ao medio"; 10 "recensión bibliográfica"), conservaráselles a cualificación ate a segunda oportunidade de avaliación.

-Os/as alumnos/as que concorrendo a unha segunda oportunidade de avaliación
non tiveran realizado as actividades de avaliación propia e as de avaliación continua, terán
realizar esta proba única na que terán que facer fronte a preguntas relativas a aquelas, debendo obter nestas preguntas unha cualificación mínima de
5.0.

-Para superar a materia os/as alumnos/as deberán superar cada unha das dúas partes: proba mixta e a suma das tres probas.


Fuentes de información
Básica Hernández Cardona, X. (2002). Didáctica de las Ciencias Sociales, Geografía e Historia. Barcelona. Graó
Benejam, P., Pagés, J. et al. (1999). Los conceptos clave en la Didáctica de las CCSS. Barcelona.Graó
Trepat, C. (1995). Procedimientos en Historia. Un punto de vista didáctico.. Barcelona. Graó
Carretero, M. (2004). Aprender y pensar la historia.. Buenos Aires: Amorrortu
VVAA (1999). Cómo hacer unidades didácticas más innovadoras. Sevilla. Díada
Cooper, H. (2002). Didáctica de la Historia en la enseñanza infantil y primaria. Madrid.MEC. Morata
Domínguez Garrido, C. coord. (2004). Didáctica de las Ciencias Sociales. Madrid. Pearson Prentice Hall
Tann, C.S. et al. (1990). Diseño y desarrollo de unidades didácticas en la escuela primaria.. Madrid: MEC_Ediciones Morata
Batllori, R. y Casas, M. (2000). El conflicto y la diferenciación. Conceptos clave en la enseñanza de las Ciencias Sociales. Lleida. Milenio
Trepat, C. y Comes, P. (1998). El tiempo y el espacio en la didáctica de las Ciencias Sociales. Ed. Graó
Pluckrose, H. (1993). Enseñanza y aprendizaje de la Historia. Madrid. Morata
Tribó, G (2005). Enseñar a pensar históricamente. Barcelona. Horsori
Benejam, P., Pagés, J. et al. (1997). Enseñar y aprender Ciencias Sociales. Barcelona. ICE Horsori
Armas, X. (coord) (2002). Ensinar historia de Galicia. Santiago. ICE USC
Torres Santomé, J. et al. (2002). Ensinar historia de Galicia. Aspectos historiográficos e didácticos.. Santiago de Compostela: Universidade
Miralles Martínez, P. Molina Puche, S., Santisteban Fernández, A. (eds.) (2011). La evaluación en el proceso de enseñanza y aprendizaje de las ciencias sociales. Murcia: AUPDCS
López Facal, R. et al. (2000). La historia al servicio del poder. Barcelona. Crítica
García Ruiz, A.L., Jiménez López, J.A. (2007). La implementación de los principios científico-didácticos en el aprendizaje de la geografía y de la historia. Granada: Universidad
Benejam, P., et al. (2002). Las ciencias sociales: concepciones y procedimientos. Barcelona.Graó
Bardavio Novi, A., González Marcén, P. (2003). Objetos en el tiempo. Las fuentes materiales en la enseñanza de las ciencias sociales. Barcelona. ICE. Horsori
Liceras Ruiz, A. (2004). Observar e interpretar el paisaje. Estrategias didácticas. Granada. Grupo Editorial Universitario

Complementária (). .
Ember, C. otros (2004). Antropología. Perason Prentice Hall
Spector, R. (2004). Antropología. Perason Prentice Hall
Agüera, I. (2000). Diálogo con mi nieto. El papel de los “mayores” en la educación de los “pequeños”. Madrid. Narcea
Maestre Alfonso, J. (2004). Diccionario de Sociología. Escuela Superior de Gestión Comercial y Marketin
Santacana i Mestre, Martin Piñol, C. (2010). Manual de museografía interactiva.. Gijón: Trea
Ceballos Rodríguez, J. (2002). Recopilación de juegos y canciones populares para Infantil y Primaria. Granada. Grupo Editorial Universitario
VVAA (1999). Un curriculum de Ciencias Sociales para el s. XXI: qué contenidos y para qué.. Asociación Universitaria del Profesorado de Ciencias Sociales. Sevilla. Díada

Bibliografía: lecturas de textos e traballos na aula (irase ampliando ao longo do curso)

Barciela Garrido, P., & E. Rey Seara, 2000. Xacementos arqueolóxicos de Galicia. Ed. Xerais.

Bas, B., 2009. Castro de Elviña. Guía de recursos didácticos. Museo Arqueolóxico e Histórico da Coruña-Concello da Coruña.

Carballo Arceo, L.X. Os castros galegos. A Nosa Terra.

Harris, M., 1994. Vacas, cerdos, guerras y brujas. Los enigmas de la cultura. Alianza Editorial.

Maestre Alfonso, J., 1976. La investigación en Antropología Social (ejemplos y técnicas operativas). Akal Editor

 

Malinowski, B., 1970. Una teoría científica de la cultura y otros ensayos. Edhasa.

Mariño Ferro, X.R., 2000. Antropoloxía de Galicia. Vigo: Xerais.

VVAA. Guía didáctica del Museo del Pavillón de Galicia .Mapa topografico en relevo de Galicia. Escala 1/50.000. Equipo Rio Barxa: Magdalena Vidal.José  Torres y Mayer.  Museo:"Galicia, presencias y esencias de una Cultura" donde se trata de mostrar, con imágenes y objetos, la cultura, las costumbres, las tradiciones y la Historia de Galicia, incidiendo de manera muy especial en el Camino de Santiago.

VVAA. 1991-2008. Galicia. Proxecto Hércules Editorial. Dirixido por Francisco Rodríguez Iglesias. A Coruña: Hércules de edicións.

REVISTAS

CUADERNOS DE PEDAGOGÍA

ÍBER. DIDÁCTICA DE LAS CIENCIAS SOCIALES, GEOGRAFÍA E HISTORIA.

CONCIENCIA SOCIAL.

DIDÁCTICA DE LAS CIENCIAS EXPERIMENTALES Y SOCIALES

ENSEÑANZA DE LAS CIENCIAS SOCIALES. REVISTA DE INVESTIGACIÓN.

PÁXINAS WEB

www.turgalicia.es

 

www.aaviladonga.es

www.museodopobo.es/deac-visitas.php

http://clio.rediris.es

www.edu.xunta.es

http://pntic.mec.es/recursos/primaria/conocimiento

www.educahistoria.com

www.didactica-ciencias-sociales.org

www.edu.aytolacoruna.es

www.cervantesvirtual.com

www.prensaescuela.es


Recomendaciones
Asignaturas que se recomienda haber cursado previamente

Asignaturas que se recomienda cursar simultáneamente

Asignaturas que continúan el temario

Otros comentarios

Dada a relevancia do traballo interactivo, sempre en relación coa teoría impartida nas sesións maxistrais, é fundamental a asistencia e participación activa tanto nas sesións maxistrais como nas sesións interactivas, así como en todas as actividades desenvoltas no contexto da materia.



(*) La Guía Docente es el documento donde se visualiza la propuesta académica de la UDC. Este documento es público y no se puede modificar, salvo cosas excepcionales bajo la revisión del órgano competente de acuerdo a la normativa vigente que establece el proceso de elaboración de guías