Esta asignatura pretende dotar al alumno/a de una serie de conocimientos y recursos que le faciliten la gestión de procesos clínicos que cursen con dolor y discapacidad, desde un enfoque holístico basado en la neurofisiología y en el razonamiento clínico.
Study programme competencies
Code
Study programme competences / results
A1
Conocer y comprender la morfología, la fisiología, la patología y la conducta de las personas, tanto sanas como enfermas, en el medio natural y social.
A2
Conocer y comprender las ciencias, los modelos, las técnicas y los instrumentos sobre los que se fundamenta, articula y desarrolla la fisioterapia.
A3
Conocer y comprender los métodos, procedimientos y actuaciones fisioterapéuticas, encaminados tanto a la terapéutica propiamente dicha a aplicar en la clínica para la reeducación o recuperación funcional, como a la realización de actividades dirigidas a la promoción y mantenimiento de la salud.
A4
Adquirir la experiencia clínica adecuada que proporcione habilidades intelectuales y destrezas técnicas y manuales; que facilite la incorporación de valores éticos y profesionales; y que desarrolle la capacidad de integración de los conocimientos adquiridos; de forma que, al término de los estudios, los estudiantes sepan aplicarlos tanto a casos clínicos concretos en el medio hospitalario y extrahospitalario, como a actuaciones en la atención primaria y comunitaria.
A5
Valorar el estado funcional del paciente, considerando los aspectos físicos, psicológicos y sociales.
A6
Valoración diagnóstica de cuidados de fisioterapia según las normas y con los instrumentos de validación reconocidos internacionalmente.
A7
Diseñar el plan de intervención de fisioterapia atendiendo a criterios de adecuación, validez y eficiencia.
A8
Ejecutar, dirigir y coordinar el plan de intervención de fisioterapia, utilizando las herramientas terapéuticas propias y atendiendo a la individualidad del usuario.
A9
Evaluar la evolución de los resultados obtenidos con el tratamiento en relación con los objetivos marcados.
A11
Proporcionar una atención de fisioterapia eficaz, otorgando una asistencia integral a los pacientes.
A12
Intervenir en los ámbitos de promoción, prevención, protección y recuperación de la salud.
A15
Participar en la elaboración de protocolos asistenciales de fisioterapia basada en la evidencia científica, fomentando actividades profesionales que dinamicen la investigación en fisioterapia.
A19
Comunicarse de modo efectivo y claro, tanto de forma oral como escrita, con los usuarios del sistema sanitario así como con otros profesionales.
C1
Expresarse correctamente, tanto de forma oral coma escrita, nas linguas oficiais da comunidade autónoma.
C2
Dominar a expresión e a comprensión de forma oral e escrita dun idioma estranxeiro.
C3
Utilizar as ferramentas básicas das tecnoloxías da información e as comunicacións (TIC) necesarias para o exercicio da súa profesión e para a aprendizaxe ao longo da súa vida.
C4
Desenvolverse para o exercicio dunha cidadanía aberta, culta, crítica, comprometida, democrática e solidaria, capaz de analizar a realidade, diagnosticar problemas, formular e implantar solucións baseadas no coñecemento e orientadas ao ben común.
C5
Entender a importancia da cultura emprendedora e coñecer os medios ao alcance das persoas emprendedoras.
C6
Valorar criticamente o coñecemento, a tecnoloxía e a información dispoñible para resolver os problemas cos que deben enfrontarse.
C7
Asumir como profesional e cidadán a importancia da aprendizaxe ao longo da vida.
C8
Valorar a importancia que ten a investigación, a innovación e o desenvolvemento tecnolóxico no avance socioeconómico e cultural da sociedade.
Learning aims
Learning outcomes
Study programme competences / results
Profundizar no coñecemento de aspectos neurofisiolóxicos e fisiopatolóxicos relacionados coa dor e ser capaz de identificar os distintos tipos de dor presentes nunha situación clínica, así como as súas consecuencias dende un punto de vista sensitivo-perceptivo-motriz
A1 A3 A5 A7 A11 A12 A19
C1 C4
Comprender o papel do sistema neuroconectivo como fonte de dor e a súa contribuición ás disfuncions músculo-esqueléticas
A1 A3 A5 A7 A8 A11 A12
C2 C3 C6 C7 C8
Adquirir os coñecementos básicos para facer unha evaluación dos trastornos mecanosensitivos do sistema nervioso na extremidade inferior
A1 A2 A3 A4 A5 A6 A7 A8 A9 A11 A12 A15 A19
Coñecer as bases da Fisioterapia Manual Osteopatica Visceral e adquirir as destrezas e coñecementos básicos para xestionar procesos que cursen con alteracions funcionais do sistema visceral e/ou dor referido
A1 A2 A3 A4 A5 A7 A8 A11 A12 A15
C4 C5
Entender o papel da resposta inflamatoria e do movemento nos procesos de reparación/rexeneración tisular e identificar as súas distintas fases
A1 A2 A3 A7 A11 A12
C2 C4 C6 C7 C8
Coñecer os mecanismos de acción, indicacions/contraindicacions e ser capaz de aplicar a técnica de masaxe de fricción transverso profundo en lesions/disfuncions doss texidos brandos
A2 A3 A4 A8 A11 A12
Adquirir unha visión contemporánea e holística da organización estructural e funcional do sistema neuro-músculo-esquelético, resaltando o papel do texido conectivo e fascial
A1 A2 A11 A12
C4 C6 C7
Potenciar as habilidades palpativas que permitan o alumno/a realizar unha evaluación cualitativa do estado de tensión/rixidez dos texidos blandos e ser capaz de aplicar técnicas neuro-miofasciales básicas nos trastornos de movilidade do texido conectivo e miofascial.
A1 A2 A3 A4 A5 A8 A9 A11 A12
C7
Contents
Topic
Sub-topic
MODULO 1: DOR
APARTADO TEÓRICO
1.1. Defincions de dor
1.2. Aspectos multidimensionales da dor
1.3. Tipos de dor e características
1.4. Neurofisioloxía
1.5. Inflamación e dor
1.6. Fisiopatoloxía: dor crónico
1.7. Dor e disfunción somato-motora
APARTADO TEÓRICO
1.3.1. Superficial/Periférico Vs Central/Profundo
1.3.2. Agudo Vs Crónico
1.3.3. Somático Vs Visceral
1.3.4. Local Vs Proxectado/Referido/Irradiado
1.3.5. Nociceptivo Vs Non nociceptivo/Neuropático
1.3.6. Físico Vs Psicóxeno
1.4.1. Terminacions nerviosas libres e vías aferentes primarias
1.4.2. Médula espinal: actividade reflexa. Vías ascendentes de 2º e 3º orden
1.4.3. Neuromatriz da dor
1.6.1. Factores contribuintes
1.6.2. Mecanismos neuromoduladores da dor
1.7.1. Teorías: circulo vicioso, adaptación á dolor, modelos emerxentes
MODULO 2: SISTEMA NEUROCONECTIVO. CONTRUBUCIÓN NOS PROOCESOS DE DOR E NA POSTURA E MOVEMIENTO HUMANS
APARTADO TEÓRICO
2.1. Concepto de sistema neuroconectivo
2.2. Recordo anatomo-biomecánico do sistema neuroconectivo
2.3. Sistema neuroconectivo: funcions
2.4. Neuromecánica e mecanosensibilidad
2.5. Postura e movemento humans
APARTADO PRÁCTICO
2.1. Evaluación dos trastornos neuromecánicos aplicados ó segmento inferior
2.1.1. Compoñentes
2.1.2. Comunicación interneuronal e con outras células: neurotransmisores e neuropéptidos
2.2.1. Meninges e glía
2.2.2. Epineuro, perineuro, endoneuro
2.3.1. Somatosensitiva
2.3.2. Neuroprotectora: lesions por estrés repetitivo, nervio e neuroinflamación
2.4.1. Comportamento do sistema nervioso ante cargas mecánicas
2.5.1. Definición de postura e actitude postural
2.5.2. Elementos que intervieñen no mantemento e regulación postural: sistema visual, vestibular, captores podais, ATM e información propio-interoceptiva
2.5.3. Concepto de percepción háptica e relación coa postura
APARTADO PRÁCTICO
2.1.1. Modelo de exploración neuro-ortopédica
2.1.2. Papel do sistema neuroconectivo na postura e o movemiento: patrons posturais neuro-protectores
MODULO 3: FISIOTERAPIA MANUAL E OSTEOPÁTICA DO SISTEMA VISCERAL
APARTADO TEÓRICO
3.1. Introducción á Fisioterapia Manual e Osteopática Visceral
3.2. Dor referido ou visceral
3.3. Anatomía descriptiva da cavidade abdominal
3.4. Vascularización da cavidade abdomino-pélvica
3.5. Inervación autonómica visceral
3.6. Fisioloxía do movemento visceral
3.7. Patoloxía visceral
3.8. Exploración Fisio-osteopática do sistema visceral
3.9. Tratamento Fisio-osteopático do sistema visceral
APARTADO PRÁCTICO
3.1. Anatomía topográfica do sistema visceral: cavidade abdominal
3.2. Proposta de valoración do sistema visceral
3.3. Procedementos básicos de terapia manual sobre o sistema visceral
APARTADO TEÓRICO
3.2.1. Características
3.2.2. Bases neurofisiolóxicas e estructuraies da dor visceral
3.2.3. Consecuencias da dor visceral no sistema neuromúsculo-esquelético
3.3.1. Xeneralidades
3.3.2. Peritoneo, cavidad peritoneal, órganos/vísceras peritoneales e extraperitoneais
3.3.3. Elementos de relación/suspensión de órganos/vísceras
3.3.4. Anatomía descriptiva: fígado/vesícula biliar, esófago/estómago, intestino delgado/groso, páncreas, bazo, ríles
3.4.1. Vascularización arterial
3.4.2. Vascularización venosa
3.5.1. Inervación simpática
3.5.2. Inervación parasimpática
3.6.1. Motricidade, movilidade, motilidade
3.7.1. Semioloxía clínica dás disfuncions hepato-biliares, gastro-duodenais, intestinais, pancreáticas e renais
3.9.1. Obxetivos, indicacions y contraindicacions
APARTADO PRÁCTICO
3.1.1. Puntos de proxección e referencia. Representación na superficie
3.2.1. Anamnesis, inspección, palpación, probas especias
MODULO 4: FISIOTERAPIA MANUAL (MASAXE DE FRICCIÓN TRANSVERSA PROFUNDA) NA ABORDAXE DAS LESIONS DO TEXIDO CONECTIVO E MIOCONECTIVO
APARTADO TEÓRICO
4.1. Resposta inflamatoria
4.2. Reparación Vs Regeneración tisular
4.3. Mecanotransducción e mecanorregulación na rexeneración tisular
4.4. Masaxe de fricción transversa profunda (Cyriax)
APARTADO PRÁCTICO
4.1. Aplicación práctica da tecnica de masaxe de fricción transversa profunda (Cyriax)
APARTADO TEÓRICO
4.1.1. Concepto. Signos e síntomas
4.1.2. Fases da resposta inflamatoria e características clínicas
4.1.3. Resposta celular: plaquetas, células endoteliais, neutrófilos, macrófagos e monocitos, linfocitos, fibroblastos, mastocitos, neuronas
4.2.1. Concepto de reparación Vs rexeneración
4.2.2. Rexeneración mioconectiva: aspectos a ter en conta
4.3.1. Concepto de mecanotransducción e mecanorregulación en bioloxía
4.3.2. Implicaciones en Fisioterapia no ámbito clínico
4.4.1. Definición
4.4.2. Mecanismos de acción
4.4.3. Metodoloxía de aplicación
4.4.4. Indicaciones e contraindicaciones
(*)The information in the planning table is for guidance only and does not take into account the heterogeneity of the students.
Methodologies
Methodologies
Description
Collaborative learning
O total de alumnos/as dividiranse en 3 grupos que irotarán consecutivamente ó longo das semans nas denominadas "clases interactivas". Tras cada unha das sesions maxistrais seguirá unha clase interactiva onde se profundizará en aspectos relacionados coa temática abordada. O obxetivo e reforzar o proceso de adquisición de coñecementos, así como completar aqueles aspectos que non se puidesen tratar co suficiente deteñemento.
Document analysis
Levarase a cabo a lectura, análise e posta en común de artigos previamente seleccionados e relacionados coa temática dalgúns dos módulos da asignatura, co obxeto de completar os coñecementos adquiridos durante as sesiones maxistrais
Glossary
Ó finalizar cada bloque temático, se traballará sobre un documento que recolla e explique un conxunto de términos e conceptos de especial relevancia para a interiorización de cada un doss módulos por parte do alumno/a
Mixed objective/subjective test
Prueba escrita utilizada para la evaluación del aprendizaje que puede contener distintos tipos de preguntas: preguntas test, de respuesta breve y de desarrollo.
Laboratory practice
Realizaranse actividades de caracter práctico dirixidas fundamentalmente á adquisión das habilidades e metodoloxías que reforcen/complementen os contidos abordados durante as sesiones maxistrais e clases interactivas. Será obrigado a asistencia coa uniforme clínica.
Practical test:
A proba constará de 2 preguntas/persoa e se levará a cabo por parexas, a modo de simulación, actuando un dos alumnos como Fisioterapeuta e o outro como paciente. O tempo máximo de execución para cada pregunta será de 5 minutos.
Introductory activities
A través destas actividades iniciais tratarase de identificar as competencias, intereses e motivaciones do/a alumn@ co obxetivo de facilitar o proceso de aprendizaxe. Presentarase a proposta académica recollida na asignatura, recomendacions, a súa metodoloxía de evaluación e todos aqueles aspectos fundamentais para o desenrrolo e cursado da misma
Guest lecture / keynote speech
A docencia expositiva da materia levarase a cabo mediante esta metodoloxía. Iranse presentando os contidos teóricos da asignatura mediante exposición oral, de forma secuencial e co apoio de material audiovisual. Durante estas clases, será frecuente a interacción do docente co grupo de alumnos/as (precisarase participación activa para elo)
Personalized attention
Methodologies
Laboratory practice
Practical test:
Guest lecture / keynote speech
Collaborative learning
Document analysis
Mixed objective/subjective test
Description
Durante as sesions maxistrales e nas prácticas de laboratorio recomendase o plantexamento "in situ" de cuestions/dúbidas por parte dos alumnos/as (a participación e iniciativa é un elemento que terse en conta durante todo o proceso de evaluación continuada).
A tutoría presencial /ou virtual estarán abertas para resolver cuestions puntuais e individuais durante o proceso de estudio de cada un dos módulos
Assessment
Methodologies
Competencies / Results
Description
Qualification
Practical test:
A2 A3 A5 A8 A11 A12 A17 C1 C7
O exame práctico farase por parellas, desarrollando un exercicio de simulación en cada unha das 2 preguntas que se formularán por cada alumn@, tendo un máximo de 10 minutos/persoa para realizar a proba completa.
40
Mixed objective/subjective test
A1 A2 A3 A5 A7 A8 A11 A17 C1 C7
Examen final teórico de todos os contidos da asignatura, que incluen os tratados nas sesions maxistrais, prácticas, sesions de análise documental e lecturas recomendadas. O tipo de exame será de exposición escrita pudindo incluir preguntas tipo test, preguntas de de resposta abreviada e/ou para desarrollar.
50
Assessment comments
Para superar a asignatura, o alumno/a tera a lo menos unha puntuación de 5 en cada unha das partes que se evalúan (na proba mixta e na práctica), facéndose unha media ponderada de ambas. A ésta se lle sumará a evaluación continuada (un 10% da nota total) tamén de forma ponderada.
Sources of information
Basic
Boyling, J. D. y Jull, G. A. Grieve. (2006). Terapia manual contemporánea. Barcelona. Elsevier
Serra, J. (2007). Concepto de dolor neuropático (En: Catafau, S. Tratado de dolor neuropático). Madrid. Panamericana
Stasinopoulos, D., Johnson, M., I. (2004). Cyriax physiotherapy for tennis elbow/lateral epicondylitis. J Sports Med; 38: 675–677
Bielefeldt, D., Gebhart, G.F. (2007). Dolor visceral: mecanismos básicos. (En: McMahon, S.B. Koltzenburg, M. Tratado del dolor). Madrid. Elsevier
Galea, M. (2006). Efecto del dolor sobre el control motor (En: Boyling, F.D., Jull, G.A. Grieve). Barcelona. Elsevier
Patiño Núñez, S. (2016). Fisioterapia en el abordaje del tejido conectivo y fascial. Terapia de inducción miofascial. Masaje de fricción transverso profundo (Cyriax). Fibrolisis diacutánea.. Madrid. Panamericana
Cyriax, J. (2005). Lesiones de ligamentos, tendones, cartílagos y músculos.. Madrid. Marbán
Wright, A., Zusman, M. (). M. Neurofisiología y modulación del dolor. (En: Boyling, F.D., Jull, G.A. Grieve). Barcelona. Elsevier
Zamorano, E. (2013). Movilización neuromeníngea. Tratamiento de los trastornos mecanosensitivos del sistema nervioso. Madrid. Panamericana
Vleeming, A., Mooney, V., Stoeckart, R. (2008). Movimiento, estabilidad y dolor lumbo-pélvico.Integración de la investigación con el tratamiento.. Madrid. Elsevier
McCrory, P., Bell, S., Bradshaw, C. (2002). Nerve Entrapments of the lower leg, ankle and foot in sport. . Sports Med. 32 (6): 371-391
Shacklock, M. (2007). Neurodinamia clínica. Un nuevo sistema de tratamiento múculo-esquelético.. Madrid. Elsevier
Hebgen, E. (2005). Osteopatía visceral. Fundamentos y técnicas. . Madrid. McGraw-Hill. Interamericana
Enriquez-Blanco, H., Schneider, R., Rodríguez, J (2010). Síndrome de intestino irritable y otros trastornos relacionados. Fundamentos biopsicosociales.. México. Panamericana
Serra, J. (2007). Teoría actuales de las sensaciones sensoriales somáticas (En: Catafau, S. Tratado de dolor neuropático). Madrid. Panamericana
Pilat, A. (2003). Terapias miofasciales. Aspectos y aplicaciones clínicas.. Madrid. McGraw-Hill. Interamericana
McHugh, M.P, Johnson, C.D., Morrison, R.H. (2012). The role of neural tension in hamstring flexibility. . Scand J Med Sci Sports. 2012; 22: 164–169
Willard, F. H., . Vleeming, A., Schuenke, M.D., Danneels, L., Schleip, L. (2012). The thoracolumbar fascia: anatomy, function and clinical considerations. . J. Anat 2012; 1-30
McMahon, S.B., Koltzenburg, M. (2007). Wall y Melzack. Tratado del dolor. . Madrid. Elsevier
Scott, A., Khan, K. M., Roberts, C.R. Cook, J. and Duronio, V (2004). What do we mean by the term ‘‘inflammation’’? A contemporary basic science update for sports medicine.. Br J Sports Med; 38:372–380
Complementary
Järvinen, T.A.H., Järvinen, T.L.N., Kääriäinen, M., Kalimo, H., and Järvinen, M. (2005). Muscle Injuries. Biology and treatment. . The American Journal of Sports Medicine; 33 (5): 745-764
Ingber, D. E. (2008). Tensegrity and mechanotransduction. . Journal of bodywork and movement therapies; 12: 198–200
Recommendations
Subjects that it is recommended to have taken before
ANATOMÍA I E HISTOLOXÍA/651G01001
ANATOMÍA II/651G01002
FISIOLOXÍA/651G01003
CINESITERAPIA XERAL/651G01005
VALORACIÓN FUNCIONAL E PSICOSOCIAL/651G01007
BIOMECÁNICA/651G01009
FISIOTERAPIA MANUAL E OSTEOPÁTICA I/651G01014
FISIOTERAPIA NEUROLÓXICA E PSICOMOTRIZ/651G01016
Subjects that are recommended to be taken simultaneously
FISIOTERAPIA NAS ALTERACIÓNS ESTÁTICAS E DINÁMICAS DO RAQUIS/651G01015
Subjects that continue the syllabus
SEMIOLOXÍA CLÍNICA/651G01010
NUTRICIÓN E FISIOTERAPIA/651G01026
ESTANCIAS CLÍNICAS II/651G01036
Other comments
(*)The teaching guide is the document in which the URV publishes the information about all its courses. It is a public document and cannot be modified. Only in exceptional cases can it be revised by the competent agent or duly revised so that it is in line with current legislation.