Datos Identificativos 2017/18
Asignatura (*) Dificultades de aprendizaxe Código 652G02027
Titulación
Grao en Educación Primaria
Descriptores Ciclo Período Curso Tipo Créditos
Grao 1º cuadrimestre
Terceiro Optativa 4.5
Idioma
Castelán
Galego
Modalidade docente Presencial
Prerrequisitos
Departamento Psicoloxía
Coordinación
Freire Rodríguez, Carlos
Correo electrónico
carlos.freire.rodriguez@udc.es
Profesorado
Freire Rodríguez, Carlos
Correo electrónico
carlos.freire.rodriguez@udc.es
Web
Descrición xeral A materia Dificultades de Aprendizaxe constitúe unha introducción ao estudo da orixe, características e implicacións para a aprendizaxe da lectura, a escritura e o cálculo.

Competencias do título
Código Competencias / Resultados do título
A1 Comprender os procesos de aprendizaxe relativos ao período de 6-12, no contexto familiar, social e escolar.
A2 Coñecer as características destes estudantes, así como as características dos seus contextos motivacionais e sociais.
A3 Dominar os coñecementos necesarios para comprender o desenvolvemento da personalidade destes estudantes e identificar disfuncións.
A4 Identificar dificultades de aprendizaxe, informalas e colaborar no seu tratamento.
A5 Coñecer as propostas e desenvolvementos actuais baseado na aprendizaxe de competencias.
A6 Identificar e planificar a resolución de situacións educativas que afectan a estudantes con diferentes capacidades e distintos ritmos de aprendizaxe.
A7 Analizar e comprender os procesos educativos na aula e fóra de ela relativos ao período 6-12.
A11 Coñecer os procesos de interacción e comunicación na aula.
A14 Promover accións de educación en valores orientadas á preparación dunha cidadanía activa e democrática.
A15 Coñecer e abordar situacións escolares en contextos multiculturais.
A16 Deseñar, planificar e avaliar a actividade docente e a aprendizaxe na aula.
A19 Coñecer e aplicar metodoloxías e técnicas básicas de investigación educativa e ser capaz de deseñar proxectos de innovación identificando indicadores de avaliación.
A47 Coñecer o proceso de aprendizaxe da linguaxe escrita e o seu ensino.
A48 Fomentar a lectura e animar a escribir.
A49 Coñecer as dificultades para a aprendizaxe das linguas oficiais de estudantes de outras linguas.
A62 Coñecer e aplicar os procesos de interacción e comunicación na aula e dominar as destrezas e habilidades sociais necesarias para fomentar un clima de aula que facilite a aprendizaxe e a convivencia.
A63 Controlar e facer o seguimento do proceso educativo e en particular o de ensino-aprendizaxe mediante o dominio das técnicas e estratexias necesarias.
A64 Relacionar teoría e práctica coa realidade da aula e do centro.
A65 Participar na actividade docente e aprender a saber facer, actuando e reflexionando desde a práctica.
A66 Participar nas propostas de mellora nos distintos ámbitos de actuación que se podan establecer nun centro.
A67 Regular os procesos de interacción e comunicación en grupos de estudantes 6-12 anos.
A68 Coñecer formas de colaboración cos distintos sectores da comunidade educativa e do contorno social.
B2 Resolver problemas de forma efectiva.
B4 Traballar de forma autónoma con iniciativa.
B5 Traballar de forma colaborativa.
B6 Comportarse con ética e responsabilidade social como cidadán e como profesional.
B7 Comunicarse de maneira efectiva nun contorno de traballo.
B11 Capacidade de comprensión dos distintos códigos audiovisuais e multimedia e manexo das ferramentas informáticas.
B12 Capacidade de selección, de análise, de avaliación e de utilización de distintos recursos na rede e multimedia.
B13 Lectura e interpretación de imaxes.
B14 Capacidade para traballar en equipo de forma cooperativa, para organizar e planificar o traballo, tomando decisións e resolvendo problemas, tanto de forma conxunta como individual.
B15 Capacidade para utilizar diversas fontes de información, seleccionar, analizar, sintetizar e extraer ideas importantes e xestionar a información.
B16 Capacidade crítica e creativa na análise, planificación e realización de tarefas, como froito dun pensamento flexible e diverxente.
B17 Capacidade de análise e de autoavaliación tanto do propio traballo como do traballo en grupo.
B18 Compromiso ético para o exercicio das tarefas docentes.
B19 Capacidade de adaptarse a novas situacións nunha sociedade cambiante e plural.
B20 Relación con diversos interlocutores sociais.
B21 CB1 - Que os estudantes demostrasen posuír e comprender coñecementos nunha área de estudo que parte da base da educación secundaria xeneral, e se adoita encontrar a un nivel que, se ben se apoia en libros de texto avanzados, inclúe tamén algúns aspectos que implican coñecementos procedentes da vangarda do seu campo de estudo
B22 CB2 - Que os estudantes saiban aplicar os seus coñecementos ao seu traballo ou vocación dunha forma profesional e posúan as competencias que adoitan demostrarse por medio da elaboración e defensa de argumentos e a resolución de problemas dentro da súa área de estudo
B23 CB3 - Que os estudantes teñan a capacidade de reunir e interpretar datos relevantes (normalmente dentro da súa área de estudo) para emitir xuízos que inclúan unha reflexión sobre temas relevantes de índole social, científica ou ética
B24 CB4 - Que os estudantes poidan transmitir información, ideas, problemas e solucións a un público tanto especializado como non especializado
B25 CB5 - Que os estudantes desenvolvesen aquelas habilidades de aprendizaxe necesarias para emprender estudos posteriores cun alto grao de autonomía
C3 Utilizar as ferramentas básicas das tecnoloxías da información e as comunicacións (TIC) necesarias para o exercicio da súa profesión e para a aprendizaxe ao longo da súa vida.
C4 Desenvolverse para o exercicio dunha cidadanía aberta, culta, crítica, comprometida, democrática e solidaria, capaz de analizar a realidade, diagnosticar problemas, formular e implantar solucións baseadas no coñecemento e orientadas ao ben común.
C6 Valorar criticamente o coñecemento, a tecnoloxía e a información dispoñible para resolver os problemas cos que deben enfrontarse.
C7 Asumir como profesional e cidadán a importancia da aprendizaxe ao longo da vida.
C8 Valorar a importancia que ten a investigación, a innovación e o desenvolvemento tecnolóxico no avance socioeconómico e cultural da sociedade.

Resultados de aprendizaxe
Resultados de aprendizaxe Competencias / Resultados do título
Comprender os procesos de aprendizaxe relativos ao período de 6-12, no contexto familiar, social e escolar. A1
B25
C4
Coñecer as características destes estudantes, así como as características dos seus contextos motivacionais e sociais. A2
Dominar os coñecementos necesarios para comprender o desenvolvemento da personalidade destes estudantes e identificar disfuncións. A3
B19
B22
B23
B24
Identificar dificultades de aprendizaxe, informalas e colaborar no seu tratamento A4
B22
B23
B24
B25
C4
Coñecer as propostas e desenvolvementos actuais baseado na aprendizaxe de competencias. A5
Identificar e planificar a resolución de situacións educativas que afectan a estudantes con diferentes capacidades e distintos ritmos de aprendizaxe. A6
Analizar e comprender os procesos educativos na aula e fóra de ela relativos ao período 6-12. A7
Coñecer os procesos de interacción e comunicación na aula. A11
Promover accións de educación en valores orientadas á preparación dunha cidadanía activa e democrática. A14
Coñecer e abordar situacións escolares en contextos multiculturais. A15
Deseñar, planificar e avaliar a actividade docente e a aprendizaxe na aula A16
Coñecer e aplicar metodoloxías e técnicas básicas de investigación educativa e ser capaz de deseñar proxectos de innovación identificando indicadores de avaliación. A19
Coñecer o proceso de aprendizaxe da linguaxe escrita e o seu ensino. A47
Fomentar a lectura e animar a escribir A48
Coñecer as dificultades para a aprendizaxe das linguas oficiais de estudantes de outras linguas A49
Coñecer e aplicar os procesos de interacción e comunicación na aula e dominar as destrezas e habilidades sociais necesarias para fomentar un clima de aula que facilite a aprendizaxe e a convivencia A62
Controlar e facer o seguimento do proceso educativo e en particular o de ensino-aprendizaxe mediante o dominio das técnicas e estratexias necesarias. A63
Relacionar teoría e práctica coa realidade da aula e do centro. A64
Participar na actividade docente e aprender a saber facer, actuando e reflexionando desde a práctica. A65
Participar nas propostas de mellora nos distintos ámbitos de actuación que se podan establecer nun centro. Regular os procesos de interacción e comunicación en grupos de estudantes 6-12 anos. Coñecer formas de colaboración cos distintos sectores da comunidade educativa e do contorno social. A66
A67
A68
Resolver problemas de forma efectiva. B2
Traballar de forma autónoma con iniciativa. Traballar de forma colaborativa. Comportarse con ética e responsabilidade social como cidadán e como profesional. Comunicarse de maneira efectiva nun contorno de traballo. B4
B5
B6
B7
Capacidade de comprensión dos distintos códigos audiovisuais e multimedia e manexo das ferramentas informáticas. Capacidade de selección, de análise, de avaliación e de utilización de distintos recursos na rede e multimedia. Lectura e interpretación de imaxes. B11
B12
B13
Capacidade para traballar en equipo de forma cooperativa, para organizar e planificar o traballo, tomando decisións e resolvendo problemas, tanto de forma conxunta como individual. Capacidade para utilizar diversas fontes de información, seleccionar, analizar, sintetizar e extraer ideas importantes e xestionar a información. Capacidade crítica e creativa na análise, planificación e realización de tarefas, como froito dun pensamento flexible e diverxente. Capacidade de análise e de autoavaliación tanto do propio traballo como do traballo en grupo. Compromiso ético para o exercicio das tarefas docentes B14
B15
B16
B17
B18
B20
B21
Utilizar as ferramentas básicas das tecnoloxías da información e as comunicacións (TIC) necesarias para o exercicio da súa profesión e para a aprendizaxe ao longo da súa vida. C3
Valorar criticamente o coñecemento, a tecnoloxía e a información dispoñible para resolver os problemas cos que deben enfrontarse. Asumir como profesional e cidadán a importancia da aprendizaxe ao longo da vida. Valorar a importancia que ten a investigación, a innovación e o desenvolvemento tecnolóxico no avance socioeconómico e cultural da sociedade C6
C7
C8

Contidos
Temas Subtemas
1-DESENVOLVEMENTO CONCEPTUAL DAS DIFICULTADES NA APRENDIZAXE. 1.1.Caracterización actual das dificultades na aprendizaxe.
1.2.Características dos nenos/as con DA.
2- VARIABLES SOCIO-EMOCIONAIS E MOTIVACIONAIS. 2.1.Compoñentes emocionais e motivacionais implicados nas DA.
3- VARIABLES E PROCESOS COGNITIVOS NAS DA 3.1.Enfoques e estilos de aprendizaxe.
3.2.Estratexias de aprendizaxe.
3.3.Autorregulación da aprendizaxe.
4. AS DIFICULTADES naS APRENDIZAxES BASICaS. PREVENCIÓN DAS DIFICULTADES NA APRENDIZAXE DA LECTURA
4.1.Conceptos básicos.
4.2.Procesos que interveñen na lectura.
4.3.Dificultades nas DAL.
4.4.Avaliación.
4.5.Intervención nas DAL.
.
5.AS DIFICULTADES NAS APRENDIZAXES BASICAS. PREVENCIÓN DAS DIFICULTADES NA APRENDIZAXE DA ESCRITURA
5.1.Conceptos básicos.
5.2.Procesos que interveñen na escritura.
5.3.Dificultades nas DAE.
5.4.Avaliación nas DAE.
5.5.Intervención nas DAE.
6.AS DIFICULTADES NAS APRENDIZAXES BASICAS. PREVENCIÓN DAS DIFICULTADES NA APRENDIZAXE DAS MATEMÁTICAS
6.1.Conceptos básicos
6.2.Procesos que interveñen nas matemáticas
6.3.Dificultades nas DAM
6.4.Avaliación nas DAM
6.5.Intervención nas DAM
7. TDAH (TRASTORNO POR DÉFICIT DE ATENCIÓN CON HIPERACTIVIDADE)
7.1.Características do TDAH
7.2.Avaliación
7.3.Intervención psicoeducativa no TDAH


Planificación
Metodoloxías / probas Competencias / Resultados Horas lectivas (presenciais e virtuais) Horas traballo autónomo Horas totais
Estudo de casos A1 A4 A6 A15 A47 A63 A65 A68 B24 B23 B22 B21 B20 B18 B14 B13 B5 C8 C7 2 8 10
Lecturas A1 A2 A4 A5 A7 A47 A48 A49 B4 B11 B12 B15 B16 B17 B25 C3 C4 C6 2 8 10
Traballos tutelados A4 A6 A16 A19 A47 A48 A49 A62 A63 A65 A67 B25 B24 B23 B22 B21 B19 B17 B16 B15 B14 B12 B7 B6 B5 B4 B2 C3 C4 C6 C7 C8 2 12 14
Portafolios do alumno A3 A6 A14 A47 A48 A64 A66 B4 B15 B16 B21 B22 B23 C4 C7 1 21 22
Sesión maxistral A1 A2 A3 A4 A7 A11 A47 A62 16 10.5 26.5
Proba mixta A2 A3 A6 A64 B7 B16 1 21 22
 
Atención personalizada 8 0 8
 
*Os datos que aparecen na táboa de planificación son de carácter orientativo, considerando a heteroxeneidade do alumnado

Metodoloxías
Metodoloxías Descrición
Estudo de casos Realizaranse análises de supostos prácticos que achegarán ao alumnado á realidade educativa que se presenta na aulano que atinxe ás dificultades na aprendizaxe.
Lecturas Individualmente, realizaranse 3/4 lecturas que facilita o docente e que complementan os temas tratados.
Traballos tutelados En grupos (mínimo 3 e máximo 4) deberán elaborar materiais de intervención nas DA (segundo o tema tratado na clase). Estes traballos serán orientados polo profesor nas súas diferentes fases e serán expostos ante os demáis compañeiros. Non se admiten traballos individuais.
Portafolios do alumno As actividades propostas nas sesións interactivas serán incluidas nun portafolio que se entregará individualmente ao final do cuadrimestre.
Sesión maxistral Todos os temas serán introducidos polo profesorado nas sesións expositivas.
Proba mixta A proba de avaliación final será unha proba mixta que combine preguntas de resposta curta e preguntas tipo test sobre os contidos abordados durante o curso.

Atención personalizada
Metodoloxías
Proba mixta
Traballos tutelados
Descrición
Fora do horario de clase e nas titorías atenderanse as dúbidas do alumnado.

Avaliación
Metodoloxías Competencias / Resultados Descrición Cualificación
Proba mixta A2 A3 A6 A64 B7 B16 Avaliación final 50
Portafolios do alumno A3 A6 A14 A47 A48 A64 A66 B4 B15 B16 B21 B22 B23 C4 C7 Dosier onde se recollerán as actividades traballadas nas sesións interactivas. 50
 
Observacións avaliación

O alumnado que asista a un mínimo do 80% das sesións (tanto expositivas como interactivas) acollerase ao réxime de avaliación de presencialidade. Este tipo de avaliación consiste no desenvolvemento dunha serie de acividades e traballos prácticos que se irán plantexando ao longo do curso e que o alumno presentará nun dosier de prácticas. Este dosier computará o 50% da cualificación final da materia. O outro 50% da cualificación corresponde a unha proba de tipo mixto (preguntas tipo test y de resposta curta) sobre os contidos abordados nas sesións expositivas. Para aqueles estudantes que consigan a calificación de "Apto" no dosier, a proba mixta terá un carácter voluntario (é dicir, esta proba non sería un requisito indispensable para aprobar a asignatura). 

Aqueles que asistan a menos do 80% das sesións só serán avaliados mediante unha proba mixta sobre os contidos abordados nas clases expositivas, que computará o 50% da cualificación, e mediante un exame práctico sobre os contidos desenvolvidos nas clases interactivas, que computará o outro 50% da cualificación. 

Aqueles estudantes matriculados a tempo parcial terán o dereito a solicitar a dispensa académica, segundo contempla o apartado 5 do artigo 4 da Norma que regula o réxime de dedicación ao estudo dos estudantes de Grao na Universidade da Coruña:

Os estudantes a tempo parcial poderán solicitar aos Decanos e Directores dos
centros responsables da súa titulación a dispensa académica que lles exima da
asistencia a clase daquelas materias, ou partes de materias, nas que se admita a
citada dispensa na súa guía docente; porén en todo caso serán avaliados polo
sistema de avaliación continua . A solicitude de dispensa poderá realizarse no
momento de remitir a documentación xustificativa mencionada no apartado 1 deste
artigo.

Estes estudantes con recoñecemento de dispensa académica serán avaliados nas mesmas condicións que o alumnado presencial, aínda que, neste caso, a realizaión da proba mixta terá un carácter obrigatorio para poder superar a asignatura. 


Fontes de información
Bibliografía básica González R.M. y otros (2013). Javitor, el castor lector y los amigos de las letras. CEPE

Cuetos,F. (2008). Psicología De La Lectura. Madrid: Wolters Kluwer.

Cuetos,F. (2009). Psicología De La Escritura. Madrid: Wolters Kluwer.

Cullinan,B. (2005). La lectura en el aula. Sevilla: Trillas.

Das, J.P., Garrido, M., González, M., Timoneda, C. Y Pérez-Álvarez, F. (2001). Dislexia Y Dificultades De Lectura: Una Guía Para Maestros. Barcelona: Paidós.

Deaño,M. (2000). Cómo prevenir las dificultades de cálculo. Málaga: Aljibe.

Deaño,M. (2001). Necesidades educativas especiales relacionadas con el aprendizaje matemático. En F. Salvador (Dir.). Enciclopedia psicopedagógica de necesidades educativas especiales, vol 1. Málaga: Aljibe, pp.495-517.

Fernández,J. (2002). La numeración y las cuatro operaciones matemáticas. Madrid: CCS.

González, R.M. (2002). PODER escribir. Programa de entrenamiento en procesos cognitivos de la escritura. Madrid: EOS.

Defior,S., Gallardo,J., Ortúzar,R. (2004). Aprendiendo a leer. Materiales de apoyo: Málaga: Aljibe.

González Seijas, R.M. y Cuetos,F. (2008). Actividades para el aprendizaje de la lectura y de la escritura. Madrid: Cepe.

Jiménez, J. (2012). La dislexia en español. Madrid: Pirámide.

Jimeno,M. (2006).  ¿Por qué las niñas y los niños no aprenden matemáticas?. Barcelona: Octaedro.

Joselevich,E.(2008). AD/HD Qué es, qué hacer. Buenos Aires: Paidós.

Miranda, A., Vidal-Abarca,E., Soriano,M. (2000). Evaluación e intervención psicoeducativa en dificultades de aprendizaje. Madrid: Pirámide.

Moraza, I. Y Campo, M.E. Del (2002). Conceptualización Y Etiología De Las Dificultades De Aprendizaje. En M.E. Del Campo (Editora). Dificultades de aprendizaje e intervención psicopedagógica. Madrid: Sanz Y Torres, Pp.153-182.

Ortiz, M.R. (2004). Manual de dificultades de aprendizaje. Madrid: Pirámide.

Salvador Bilbao, M.C. y Santa, G. (2002). Evaluación e intervención en las dificultades de aprendizaje de la expresión escrita. En M.E. Del Campo (Ed.). Dificultades De Aprendizaje E Intervención Psicopedagógica. Madrid: Sanz Y Torres, Pp.463-494.

Salvador, F. y Gutiérrez, R. (2006). Atención educativa al alumnado con dificultades en lectura y escritura. Málaga: Aljibe.

Soriano M.(2006). Dificultades en el Aprendizaje. Granada: Grupo Editorial Universitario.

Soutullo,C. y Diez, A. (2007). Manual de Diagnóstico y tratamiento del TDAH. Madrid: Panamericana.

Uceira, E. González-Seijas, R.M. y Cuetos, F. (2012). Los TORRES, una familia de escritores. Madrid: CEPE.

Bibliografía complementaria

Alsina,A. (2004). Desarrollo de competencias matemáticas con recursos lúdico-manipulativos. Madrid: Narcea.

Avendaño, A., Lombardía, C. López I. y Pacoret, C. (2012). O purrusco dos bosques. Santiago de Compostela: Editorial GLIA.

Avendaño, A., Lombardía, C. López I. y Pacoret, C. (2012). As aventuras de Toreto. Santiago de Compostela.Editorial GLIA.

Deaño,M. (2001). Necesidades educativas especiales relacionadas con el aprendizaje matemático. En F. Salvador (Dir.). Enciclopedia psicopedagógica de necesidades educativas especiales, vol 1. Málaga: Aljibe, pp.495-517.

Defior,S., Gallardo,J., Ortúzar,R. (2004). Aprendiendo a leer. Materiales de apoyo: Málaga: Aljibe.

Gonzalez-Pienda,J. Y  Nuñez, J.C. (1998). Dificultades del aprendizaje escolar. Madrid: Pirámide

Martínez, J. (2002). Enseñar Matemáticas a alumnos con necesidades educativas especiales. Bilbao: Monografías escuela española.

Miranda, A., Vidal-Abarca,E., Soriano,M. (2000). Evaluación e intervención psicoeducativa en dificultades de aprendizaje. Madrid: Pirámide.

Canals, M. (2001). Vivir las matemáticas. Barcelona: Octaedro.

Galera, F. (2001). Aspectos didácticos de la lectoescritura. Grupo Editorial Universitario.

Garcia Madruga, J. (2006). Lectura y conocimiento. Barcelona:Paidós.

Nuñez, P.(2006). Taller de comprensión lectora. Barcelona: Octaedro.

Orjales, I. (2006). Practicar la lectura sin odiar la lectura. Madrid:CEPE.

Pérez, M. (2002). Orientación Educativa y dificultades de aprendizaje. Madrid: Thomson.

Romero,J., González,M.J. (2001). Prácticas de comprensión lectora. Madrid: Alianza editorial.

Secadas, F. (2004). Contar es fácil. Madrid: CEPE.


Recomendacións
Materias que se recomenda ter cursado previamente
Psicoloxía do desenvolvemento de 6 a 12 anos/652G02002
Psicoloxía da aprendizaxe en contextos educativos/652G02007
Educación matemática I/652G02008
Resolución de problemas en matemática/652G02030

Materias que se recomenda cursar simultaneamente

Materias que continúan o temario

Observacións


(*)A Guía docente é o documento onde se visualiza a proposta académica da UDC. Este documento é público e non se pode modificar, salvo casos excepcionais baixo a revisión do órgano competente dacordo coa normativa vixente que establece o proceso de elaboración de guías