Datos Identificativos 2018/19
Asignatura (*) FISIOTERAPIA MANUAL E OSTEOPÁTICA II Código 651G01019
Titulación
Grao en Fisioterapia
Descriptores Ciclo Período Curso Tipo Créditos
Grao 1º cuadrimestre
Terceiro Obrigatoria 6
Idioma
Castelán
Modalidade docente Presencial
Prerrequisitos
Departamento Ciencias Biomédicas, Medicina e Fisioterapia
Coordinación
Patiño Nuñez, Sergio
Correo electrónico
sergio.patino@udc.es
Profesorado
Patiño Nuñez, Sergio
Correo electrónico
sergio.patino@udc.es
Web
Descrición xeral Esta materia pretende dotar ao alumno/a de unha serie de coñecementos e recursos que lle faciliten a xestión de procesos clínicos que cursen con dor e discapacidade, desde un enfoque holístico baseado na neurofisiología e no razoamento clínico.

Competencias do título
Código Competencias / Resultados do título
A1 Coñecer e comprender a morfoloxía, a fisioloxía, a patoloxía e a conduta das persoas, tanto sas como enfermas, no medio natural e social.
A2 Coñecer e comprender as ciencias, os modelos, as técnicas e os instrumentos sobre os que se fundamenta, articula e desenvolve a fisioterapia.
A3 Coñecer e comprender os métodos, procedementos e actuacións fisioterapéuticas, encamiñados tanto á terapéutica propiamente dita a aplicar na clínica para a reeducación ou recuperación funcional, como á realización de actividades dirixidas á promoción e mantemento da saúde.
A4 Adquirir a experiencia clínica adecuada que proporcione habilidades intelectuais e destrezas técnicas e manuais; que facilite a incorporación de valores éticos e profesionais; e que desenvolva a capacidade de integración dos coñecementos adquiridos; de forma que, ao termo dos estudos, os estudantes saiban aplicalos tanto a casos clínicos concretos no medio hospitalario e extrahospitalario, como a actuacións na atención primaria e comunitaria.
A5 Valorar o estado funcional do paciente, considerando os aspectos físicos, psicolóxicos e sociais.
A6 Valoración diagnóstica de coidados de fisioterapia segundo as normas e cos instrumentos de validación recoñecidos internacionalmente.
A7 Deseñar o plan de intervención de fisioterapia atendendo a criterios de adecuación, validez e eficiencia.
A8 Executar, dirixir e coordinar o plan de intervención de fisioterapia, utilizando as ferramentas terapéuticas propias e atendendo á individualidade do usuario.
A9 Avaliar a evolución dos resultados obtidos co tratamento en relación cos obxectivos marcados.
A11 Proporcionar unha atención de fisioterapia eficaz, outorgando unha asistencia integral aos pacientes.
A12 Intervir nos ámbitos de promoción, prevención, protección e recuperación da saúde.
A15 Participar na elaboración de protocolos asistenciais de fisioterapia baseada na evidencia científica, fomentando actividades profesionais que dinamicen a investigación en fisioterapia.
A19 Comunicarse de modo efectivo e claro, tanto de forma oral como escrita, cos usuarios do sistema sanitario así como con outros profesionais.
C1 Expresarse correctamente, tanto de forma oral coma escrita, nas linguas oficiais da comunidade autónoma.
C2 Dominar a expresión e a comprensión de forma oral e escrita dun idioma estranxeiro.
C3 Utilizar as ferramentas básicas das tecnoloxías da información e as comunicacións (TIC) necesarias para o exercicio da súa profesión e para a aprendizaxe ao longo da súa vida.
C4 Desenvolverse para o exercicio dunha cidadanía aberta, culta, crítica, comprometida, democrática e solidaria, capaz de analizar a realidade, diagnosticar problemas, formular e implantar solucións baseadas no coñecemento e orientadas ao ben común.
C6 Valorar criticamente o coñecemento, a tecnoloxía e a información dispoñible para resolver os problemas cos que deben enfrontarse.
C7 Asumir como profesional e cidadán a importancia da aprendizaxe ao longo da vida.

Resultados de aprendizaxe
Resultados de aprendizaxe Competencias / Resultados do título
Profundizar no coñecemento de aspectos neurofisiolóxicos e fisiopatolóxicos relacionados coa dor, e ser capaz de identificar os distintos tipos de dor presentes no contexto clínico, así como as súas consecuencias, dende un punto de vista sensitivo-perceptivo-motriz A1
A3
A5
A7
A11
A12
A19
C1
C4
Comprender o papel do sistema neuroconectivo como fonte de dor, e analizar a súa contribuición ás en distintos procesos que cursan con disfuncións músculo-esqueléticas, e que afectan ó movimento e/ou a postura A1
A3
A5
A7
A8
A11
A12
C2
C3
C6
C7
Adquirir os coñecementos básicos para facer unha evaluación dos trastornos mecanosensitivos do sistema nervioso na extremidade inferior A1
A2
A3
A4
A5
A6
A7
A8
A9
A11
A12
A15
A19
Coñecer o concepto e as bases que sustentan a Fisioterapia Osteopatica Visceral e adquirir os coñecementos e destrezas básicas, para desenrrolar unha exploración e tratamento do sistema visceral, dende un punto de vista fisioterápico A1
A2
A3
A4
A5
A7
A8
A11
A12
A15
C4
Entender o papel da resposta inflamatoria e da estimulación mecánica nos procesos de reparación/rexeneración tisular, e identificar as súas distintas fases A1
A2
A3
A7
A11
A12
C2
C4
C6
C7
Coñecer os mecanismos de acción, indicacions/contraindicacions, e ser capaz de aplicar a técnica de masaxe de fricción transverso profundo e crochetage mioaponeurótico, en lesions/disfuncions dos texidos brandos A2
A3
A4
A8
A11
A12
Adquirir unha visión contemporánea e holística da organización estructural e funcional do sistema neuro-músculo-esquelético, resaltando o papel do texido conectivo e fascial A1
A2
A11
A12
C4
C6
C7
Potenciar as habilidades palpativas que permitan o alumno/a realizar unha evaluación cualitativa do estado de tensión/rixidez dos texidos brandos, e ser capaz de aplicar técnicas neuro-miofasciales básicas nos trastornos de mobilidade do texido conectivo e miofascial. A1
A2
A3
A4
A5
A8
A9
A11
A12
C7

Contidos
Temas Subtemas
MODULO 1: DOR

APARTADO TEÓRICO
1.1. Defincions de dor
1.2. Aspectos multidimensionales da dor
1.3. Tipos de dor e características
1.4. Neurofisioloxía
1.5. Inflamación e dor
1.6. Fisiopatoloxía: dor crónico
1.7. Dor e disfunción somato-motora
1.8. Cuestinoarios e sistemas de evaluación da dor
APARTADO TEÓRICO
1.3.1. Superficial/Periférico Vs Central/Profundo
1.3.2. Agudo Vs Crónico
1.3.3. Somático Vs Visceral
1.3.4. Local Vs Proxectado/Referido/Irradiado
1.3.5. Nociceptivo Vs Non nociceptivo/Neuropático
1.3.6. Físico Vs Psicóxeno
1.4.1. Terminacions nerviosas libres e vías aferentes primarias
1.4.2. Médula espinal: actividade reflexa. Vías ascendentes de 2º e 3º orden
1.4.3. Neuromatriz da dor
1.6.1. Factores contribuintes
1.6.2. Mecanismos neuromoduladores da dor
1.7.1. Teorías: circulo vicioso, adaptación á dolor, modelos emerxentes
MODULO 2: SISTEMA NEUROCONECTIVO. CONTRUBUCIÓN NOS PROOCESOS DE DOR E NA POSTURA E MOVEMIENTO HUMANS

APARTADO TEÓRICO
2.1. Concepto de sistema neuroconectivo
2.2. Recordo anatomo-biomecánico do sistema neuroconectivo
2.3. Sistema neuroconectivo: funcions
2.4. Neuromecánica e mecanosensibilidad
2.5. Postura e movemento humans

APARTADO PRÁCTICO
2.1. Evaluación dos trastornos neuromecánicos aplicados ó segmento inferior
2.1.1. Compoñentes
2.1.2. Comunicación interneuronal e con outras células: neurotransmisores e neuropéptidos
2.2.1. Meninges e glía
2.2.2. Epineuro, perineuro, endoneuro
2.3.1. Somatosensitiva
2.3.2. Neuroprotectora: lesions por estrés repetitivo, nervio e neuroinflamación
2.4.1. Comportamento do sistema nervioso ante cargas mecánicas
2.5.1. Definición de postura e actitude postural
2.5.2. Elementos que intervieñen no mantemento e regulación postural: sistema visual, vestibular, captores podais, ATM e información propio-interoceptiva
2.5.3. Concepto de percepción háptica e relación coa postura

APARTADO PRÁCTICO
2.1.1. Modelo de exploración neuro-ortopédica
2.1.2. Papel do sistema neuroconectivo na postura e o movemiento: patrons posturais neuro-protectores
2.1.3. Slump test e Lasegue
2.1.4. Exploración da mecanosensibilidade do plexo lumbo-sacro: zonas de conflicto
2.1.5. Exploración da mecanosensibilidade do plexo lumbar: zonas de conflicto
MODULO 3: FISIOTERAPIA MANUAL E OSTEOPÁTICA DO SISTEMA VISCERAL
APARTADO TEÓRICO
3.1. Introducción á Fisioterapia Manual e Osteopática Visceral
3.2. Dor referido ou visceral
3.3. Anatomía descriptiva da cavidade abdominal
3.4. Vascularización da cavidade abdomino-pélvica
3.5. Inervación autonómica visceral
3.6. Fisioloxía do movemento visceral
3.7. Patoloxía visceral
3.8. Exploración Fisio-osteopática do sistema visceral
3.9. Tratamento Fisio-osteopático do sistema visceral

APARTADO PRÁCTICO
3.1. Anatomía topográfica do sistema visceral: cavidade abdominal
3.2. Proposta de valoración do sistema visceral
3.3. Procedementos básicos de terapia manual sobre o sistema visceral
APARTADO TEÓRICO
3.2.1. Características
3.2.2. Bases neurofisiolóxicas e estructuraies da dor visceral
3.2.3. Consecuencias da dor visceral no sistema neuromúsculo-esquelético
3.3.1. Xeneralidades
3.3.2. Peritoneo, cavidad peritoneal, órganos/vísceras peritoneales e extraperitoneais
3.3.3. Elementos de relación/suspensión de órganos/vísceras
3.3.4. Anatomía descriptiva: fígado/vesícula biliar, esófago/estómago, intestino delgado/groso, páncreas, bazo, ríles
3.4.1. Vascularización arterial
3.4.2. Vascularización venosa
3.5.1. Inervación simpática
3.5.2. Inervación parasimpática
3.6.1. Motricidade, movilidade, motilidade
3.7.1. Semioloxía clínica dás disfuncions hepato-biliares, gastro-duodenais, intestinais, pancreáticas e renais
3.9.1. Obxetivos, indicacions y contraindicacions

APARTADO PRÁCTICO
3.1.1. Puntos de proxección e referencia. Representación na superficie
3.2.1. Anamnesis, inspección, palpación, probas especias
MODULO 4: FISIOTERAPIA MANUAL (MASAXE DE FRICCIÓN TRANSVERSA PROFUNDA E CROCHETAGE MIOAPONEUROTICO) NA ABORDAXE DAS LESIONS DO TEXIDO CONECTIVO E MIOCONECTIVO
APARTADO TEÓRICO
4.1. Resposta inflamatoria
4.2. Reparación Vs Regeneración tisular
4.3. Mecanotransducción e mecanorregulación na rexeneración tisular
4.4. Masaxe de fricción transversa profunda (Cyriax)
4.5. Crochetage mioaponeurótico (Ganchos)

APARTADO PRÁCTICO
4.1. Aplicación práctica da tecnica de masaxe de fricción transversa profunda (Cyriax)
4.2. Aplicación práctica da tecnica de Crochetage mioaponeurótico
APARTADO TEÓRICO
4.1.1. Concepto. Signos e síntomas
4.1.2. Fases da resposta inflamatoria e características clínicas
4.1.3. Resposta celular: plaquetas, células endoteliais, neutrófilos, macrófagos e monocitos, linfocitos, fibroblastos, mastocitos, neuronas
4.2.1. Concepto de reparación Vs rexeneración
4.2.2. Rexeneración mioconectiva: aspectos a ter en conta
4.3.1. Concepto de mecanotransducción e mecanorregulación en bioloxía
4.3.2. Implicaciones en Fisioterapia no ámbito clínico
4.4.1. Definición
4.4.2. Mecanismos de acción
4.4.3. Metodoloxía de aplicación
4.4.4. Indicaciones e contraindicaciones

APARTADO PRÁCTICO
4.1.1. Estructuras mioconectivas, cápsulo-ligamentosas, tendinosas
MODULO 5: TERAPIA DE INDUCCIÓN MIOFASCIAL
APARTADO TEÓRICO
5.1. Texido conectivo e fascial
5.2. Biotensegridade
5.3. Tensegridade celular e mecanotransducción
5.4. Percepción háptica e red conectivo-fascial
5.5. Terapia de inducción miofascial (T.I.M.)

APARTADO PRÁCTICO
5.1. Introducción ó tratamento manual das disfuncións do sistema conectivo-fascial
APARTADO TEÓRICO
5.1.1. Definición e clasificación
5.1.2. Tipos
5.2.1. Sistemas de biotensegridade: organizacion xerárquica
5.3.1. Microfilamentos, microtúbulos e filamentos intermedios
5.3.2. Vías de unión: célula-célula, célula-matriz
5.3.3. Mecanosensación celular
5.4.1. Receptores e importancia funcional
5.5.1. Definición de T.I.M.
5.5.2. Restriccions conectivo-fasciales
5.5.3. Mecanismos de acción
5.5.4. Aplicacion clínica e procedimiento de aplicación
5.6.5. Resultados clínicos

APARTADO PRÁCTICO
5.1.1. Deslizamentos en "J", transversais e lonxitudinais

Planificación
Metodoloxías / probas Competencias / Resultados Horas lectivas (presenciais e virtuais) Horas traballo autónomo Horas totais
Análise de fontes documentais A1 A2 A7 A11 A12 C2 C3 C4 C6 C7 0 3 3
Glosario A19 C1 0 1 1
Proba obxectiva A1 A2 A3 A5 A7 A8 A11 C1 C7 2 16 18
Prácticas de laboratorio A1 A2 A3 A4 A5 A7 A8 A9 A11 A12 C7 26 26 52
Proba práctica A2 A3 A5 A8 A11 A12 C1 C7 2 0 2
Actividades iniciais C7 2 0 2
Sesión maxistral A1 A2 A3 A5 A6 A7 A8 A9 A11 A12 A15 A19 C1 C4 C6 C7 28 42 70
 
Atención personalizada 2 0 2
 
*Os datos que aparecen na táboa de planificación son de carácter orientativo, considerando a heteroxeneidade do alumnado

Metodoloxías
Metodoloxías Descrición
Análise de fontes documentais A/o alumn@ empregará documentos audiovisuais e/ou bibliográficos (fundamentalmente artigos científicos) aportados polos docentes e/ou que el/ela mismo buscarán e seleccionaran. O obxetivo da súa análise será reforzar e/ou comprementar aspectos básicos da materia, traballando ó mismo tempo sobre a capacidades para integrar coñecementos científicos de carácter avanzado
Glosario Cada alumn@ completará un glosario específico da asignatura. O mesmo, recollerá aqueles términos que se consideren relevantes e/ou novedosos en cada un dos módulos.
Proba obxectiva Realizarase unha proba escrita cunha duración de 1 h e 45 minutos, que constará de 3 partes:
-30 preguntas tipo test de resposta única (cada resposta incorrecta restará 1/2 acertada)
-5 preguntas de resposta corta
-1 caso clínico a desenrrolar de forma breve e concisa, xustificando cada apartado
Para superar esta proba e que poida facer media na nota final, a puntuación da proba deberá ser como mínimo de 5 sobre 10
Cada unha das partes da proba terán un tempo máximo para contestalas
Prácticas de laboratorio Realizaranse actividades de caracter práctico dirixidas fundamentalmente á adquisión das habilidades e metodoloxías que reforcen/complementen os contidos abordados durante as sesiones maxistrais. Será obrigado a asistencia coa uniforme clínica.
Proba práctica A proba constará de 2 preguntas/persoa e se levará a cabo por parellas, en modo de simulación, actuando un dos alumnos como Fisioterapeuta e o outro como paciente. O tempo máximo de execución para cada pregunta será de 5 minutos.
Actividades iniciais A través destas actividades iniciais tratarase de identificar as competencias, intereses e motivaciones do/a alumn@ co obxetivo de facilitar o proceso de aprendizaxe. Presentarase a proposta académica recollida na asignatura, recomendacions, a súa metodoloxía de evaluación e todos aqueles aspectos fundamentais para o desenrrolo e cursado da misma
Sesión maxistral A docencia expositiva da materia levarase a cabo mediante esta metodoloxía. Iranse presentando os contidos teóricos da asignatura mediante exposición oral, de forma secuencial e co apoio de material audiovisual. Durante estas clases, será frecuente a interacción do docente co grupo de alumnos/as (precisarase participación activa para elo)

Atención personalizada
Metodoloxías
Prácticas de laboratorio
Proba práctica
Sesión maxistral
Análise de fontes documentais
Proba obxectiva
Descrición
Durante as sesions maxistrales e nas prácticas de laboratorio recomendase o plantexamento "in situ" de cuestions/dúbidas por parte dos alumnos/as (a participación e iniciativa é un elemento que terse en conta durante todo o proceso de evaluación continuada).
A tutoría presencial /ou virtual estarán abertas para resolver cuestions puntuais e individuais durante o proceso de estudio de cada un dos módulos

Avaliación
Metodoloxías Competencias / Resultados Descrición Cualificación
Prácticas de laboratorio A1 A2 A3 A4 A5 A7 A8 A9 A11 A12 C7 Si ben a asistencia ás praticas non será obrigatoria, a ausencia do alumno/a se terá en conta, ó igual que se evaluará a participación e iniciativa mostrada durante as clases (evaluación continua) 2
Proba práctica A2 A3 A5 A8 A11 A12 C1 C7 O exame práctico farase por parellas, desarrollando un exercicio de simulación en cada unha das 2 preguntas que se formularán por cada alumn@, tendo un máximo de 10 minutos/persoa para realizar a proba completa. 40
Sesión maxistral A1 A2 A3 A5 A6 A7 A8 A9 A11 A12 A15 A19 C1 C4 C6 C7 Os contidos abordados ó longo das clases maxistrais evaluaranse a través da proba obxetiva. Así mesmo, poderán ser evaluados durante o transcurso da proba prática. Se ben a asistencia as sesions maxistrais non será obrigatoria, a ausencia do alumno/a terase en conta, ó igual que se evaluará a participación e iniciativa mostrada durante as clases (evaluación continua) 2
Análise de fontes documentais A1 A2 A7 A11 A12 C2 C3 C4 C6 C7 Evaluarase a presentación en tempo e forma, así como a calidade dos contidos dos traballos de analise documental que se faciliten durante o transcurso da Asignatura (Evaluación continua). Cada un dos traballos analizados por grupos o ben individualmente, consideraranse contidos evaluables na proba obxetiva e/ou práctica. 6
Proba obxectiva A1 A2 A3 A5 A7 A8 A11 C1 C7 Levarase a cabo un exame onde se incluirán 30 preguntas tipo test, 5 de resposta curta e un caso clínico a desenrrolar. A duración da mesma será limitada 50
 
Observacións avaliación

Para superar a asignatura, o alumno/a tera a lo menos unha puntuación de 5 en cada unha das partes que se evalúan (na proba obxetiva, que supon un 50% da nota final,  e na prática, 40% da nota final), facéndose unha media ponderada de ambas. A ésta se lle sumará a evaluación continuada, que terá un valor do 10% da nota final. Na evaluación continuada se terá en conta a participación, iniciativa, interese e presentación dos traballos/actividades solicitadas durante toda a asignatura.

As porcentaxes asignadas a cada proba poden sufrir pequenas modificacións dun curso a outro con respecto á memoria verificada en función das necesidades da materia; con todo o exame teórico-práctico non terá un valor menor ao 90% e a avaliación continuada non superará o 10%.


Fontes de información
Bibliografía básica Boyling, J. D. y Jull, G. A. Grieve. (2006). Terapia manual contemporánea. Barcelona. Elsevier
Serra, J. (2007). Concepto de dolor neuropático (En: Catafau, S. Tratado de dolor neuropático). Madrid. Panamericana
Stasinopoulos, D., Johnson, M., I. (2004). Cyriax physiotherapy for tennis elbow/lateral epicondylitis. J Sports Med; 38: 675–677
Bielefeldt, D., Gebhart, G.F. (2007). Dolor visceral: mecanismos básicos. (En: McMahon, S.B. Koltzenburg, M. Tratado del dolor). Madrid. Elsevier
Galea, M. (2006). Efecto del dolor sobre el control motor (En: Boyling, F.D., Jull, G.A. Grieve). Barcelona. Elsevier
Patiño Núñez, S. (2016). Fisioterapia en el abordaje del tejido conectivo y fascial. Terapia de inducción miofascial. Masaje de fricción transverso profundo (Cyriax). Fibrolisis diacutánea.. Madrid. Panamericana
Cyriax, J. (2005). Lesiones de ligamentos, tendones, cartílagos y músculos.. Madrid. Marbán
Wright, A., Zusman, M. (). M. Neurofisiología y modulación del dolor. (En: Boyling, F.D., Jull, G.A. Grieve). Barcelona. Elsevier
Zamorano, E. (2013). Movilización neuromeníngea. Tratamiento de los trastornos mecanosensitivos del sistema nervioso. Madrid. Panamericana
Vleeming, A., Mooney, V., Stoeckart, R. (2008). Movimiento, estabilidad y dolor lumbo-pélvico.Integración de la investigación con el tratamiento.. Madrid. Elsevier
McCrory, P., Bell, S., Bradshaw, C. (2002). Nerve Entrapments of the lower leg, ankle and foot in sport. . Sports Med. 32 (6): 371-391
Shacklock, M. (2007). Neurodinamia clínica. Un nuevo sistema de tratamiento múculo-esquelético.. Madrid. Elsevier
Hebgen, E. (2005). Osteopatía visceral. Fundamentos y técnicas. . Madrid. McGraw-Hill. Interamericana
Enriquez-Blanco, H., Schneider, R., Rodríguez, J (2010). Síndrome de intestino irritable y otros trastornos relacionados. Fundamentos biopsicosociales.. México. Panamericana
Serra, J. (2007). Teoría actuales de las sensaciones sensoriales somáticas (En: Catafau, S. Tratado de dolor neuropático). Madrid. Panamericana
Pilat, A. (2003). Terapias miofasciales. Aspectos y aplicaciones clínicas.. Madrid. McGraw-Hill. Interamericana
McHugh, M.P, Johnson, C.D., Morrison, R.H. (2012). The role of neural tension in hamstring flexibility. . Scand J Med Sci Sports. 2012; 22: 164–169
Willard, F. H., . Vleeming, A., Schuenke, M.D., Danneels, L., Schleip, L. (2012). The thoracolumbar fascia: anatomy, function and clinical considerations. . J. Anat 2012; 1-30
McMahon, S.B., Koltzenburg, M. (2007). Wall y Melzack. Tratado del dolor. . Madrid. Elsevier
Scott, A., Khan, K. M., Roberts, C.R. Cook, J. and Duronio, V (2004). What do we mean by the term ‘‘inflammation’’? A contemporary basic science update for sports medicine.. Br J Sports Med; 38:372–380
Bibliografía complementaria Järvinen, T.A.H., Järvinen, T.L.N., Kääriäinen, M., Kalimo, H., and Järvinen, M. (2005). Muscle Injuries. Biology and treatment. . The American Journal of Sports Medicine; 33 (5): 745-764
Ingber, D. E. (2008). Tensegrity and mechanotransduction. . Journal of bodywork and movement therapies; 12: 198–200


Recomendacións
Materias que se recomenda ter cursado previamente
ANATOMÍA I E HISTOLOXÍA/651G01001
ANATOMÍA II/651G01002
FISIOLOXÍA/651G01003
CINESITERAPIA XERAL/651G01005
VALORACIÓN FUNCIONAL E PSICOSOCIAL/651G01007
BIOMECÁNICA/651G01009
FISIOTERAPIA MANUAL E OSTEOPÁTICA I/651G01014
FISIOTERAPIA NEUROLÓXICA E PSICOMOTRIZ/651G01016

Materias que se recomenda cursar simultaneamente
FISIOTERAPIA NAS ALTERACIÓNS ESTÁTICAS E DINÁMICAS DO RAQUIS/651G01015

Materias que continúan o temario
SEMIOLOXÍA CLÍNICA/651G01010
NUTRICIÓN E FISIOTERAPIA/651G01026
ESTANCIAS CLÍNICAS II/651G01036

Observacións
Para axudar a conseguir unha contorna inmediata sustentable e cumprir cos obxectivos estratéxicos do Plan Green Campus da Facultade de Fisioterapia, os traballos documentais que se realicen nesta materia poderanse solicitar tanto en formato papel como virtual ou soporte informático. De realizarse en papel, seguiranse na medida do posible as seguintes recomendacións xerais: 

- Non se utilizarán plásticos.

- Realizaranse impresións a dobre cara.

- Empregarase papel reciclado.

- Evitarase a realización de borradores.


(*)A Guía docente é o documento onde se visualiza a proposta académica da UDC. Este documento é público e non se pode modificar, salvo casos excepcionais baixo a revisión do órgano competente dacordo coa normativa vixente que establece o proceso de elaboración de guías