Ciencias Biomédicas, Medicina e Fisioterapia Fisioterapia, Medicina e Ciencias Biomédicas
Coordinador
Patiño Nuñez, Sergio
E-mail
sergio.patino@udc.es
Lecturers
Patiño Nuñez, Sergio
E-mail
sergio.patino@udc.es
Web
General description
Esta materia pretende dotar ao alumno/a de unha serie de coñecementos e recursos que lle faciliten a xestión de procesos clínicos que cursen con dor e discapacidade, desde un enfoque holístico baseado na neurofisiología e no razoamento clínico.
Study programme competencies
Code
Study programme competences / results
A1
Coñecer e comprender a morfoloxía, a fisioloxía, a patoloxía e a conduta das persoas, tanto sas como enfermas, no medio natural e social.
A2
Coñecer e comprender as ciencias, os modelos, as técnicas e os instrumentos sobre os que se fundamenta, articula e desenvolve a fisioterapia.
A3
Coñecer e comprender os métodos, procedementos e actuacións fisioterapéuticas, encamiñados tanto á terapéutica propiamente dita a aplicar na clínica para a reeducación ou recuperación funcional, como á realización de actividades dirixidas á promoción e mantemento da saúde.
A4
Adquirir a experiencia clínica adecuada que proporcione habilidades intelectuais e destrezas técnicas e manuais; que facilite a incorporación de valores éticos e profesionais; e que desenvolva a capacidade de integración dos coñecementos adquiridos; de forma que, ao termo dos estudos, os estudantes saiban aplicalos tanto a casos clínicos concretos no medio hospitalario e extrahospitalario, como a actuacións na atención primaria e comunitaria.
A5
Valorar o estado funcional do paciente, considerando os aspectos físicos, psicolóxicos e sociais.
A6
Valoración diagnóstica de coidados de fisioterapia segundo as normas e cos instrumentos de validación recoñecidos internacionalmente.
A7
Deseñar o plan de intervención de fisioterapia atendendo a criterios de adecuación, validez e eficiencia.
A8
Executar, dirixir e coordinar o plan de intervención de fisioterapia, utilizando as ferramentas terapéuticas propias e atendendo á individualidade do usuario.
A9
Avaliar a evolución dos resultados obtidos co tratamento en relación cos obxectivos marcados.
A11
Proporcionar unha atención de fisioterapia eficaz, outorgando unha asistencia integral aos pacientes.
A12
Intervir nos ámbitos de promoción, prevención, protección e recuperación da saúde.
A15
Participar na elaboración de protocolos asistenciais de fisioterapia baseada na evidencia científica, fomentando actividades profesionais que dinamicen a investigación en fisioterapia.
A19
Comunicarse de modo efectivo e claro, tanto de forma oral como escrita, cos usuarios do sistema sanitario así como con outros profesionais.
B1
CB1 - Que los estudiantes hayan demostrado poseer y comprender conocimientos en un área de estudio que parte de la base de la educación secundaria general, y se suele encontrar a un nivel que, si bien se apoya en libros de texto avanzados, incluye también algunos aspectos que implican conocimientos procedentes de la vanguardia de su campo de estudio
B2
CB2 - Que los estudiantes sepan aplicar sus conocimientos a su trabajo o vocación de una forma profesional y posean las competencias que suelen demostrarse por medio de la elaboración y defensa de argumentos y la resolución de problemas dentro de su área de estudio
B3
CB3 - Que los estudiantes tengan la capacidad de reunir e interpretar datos relevantes (normalmente dentro de su área de estudio) para emitir juicios que incluyan una reflexión sobre temas relevantes de índole social, científica o ética
B4
CB4 - Que los estudiantes puedan transmitir información, ideas, problemas y soluciones a un público tanto especializado como no especializado
B5
CB5 - Que los estudiantes hayan desarrollado aquellas habilidades de aprendizaje necesarias para emprender estudios posteriores con un alto grado de autonomía
C1
Adequate oral and written expression in the official languages.
C3
Using ICT in working contexts and lifelong learning.
C4
Acting as a respectful citizen according to democratic cultures and human rights and with a gender perspective.
C6
Acquiring skills for healthy lifestyles, and healthy habits and routines.
C7
Developing the ability to work in interdisciplinary or transdisciplinary teams in order to offer proposals that can contribute to a sustainable environmental, economic, political and social development.
C9
Ability to manage times and resources: developing plans, prioritizing activities, identifying critical points, establishing goals and accomplishing them.
Learning aims
Learning outcomes
Study programme competences / results
Profundizar no coñecemento de aspectos neurofisiolóxicos e fisiopatolóxicos relacionados coa dor, e ser capaz de identificar os distintos tipos de dor presentes no contexto clínico, así como as súas consecuencias, dende un punto de vista sensitivo-perceptivo-motriz
A1 A2 A3 A5 A7 A11 A12 A19
B2 B3 B4
C1 C4
Comprender o papel do sistema neuroconectivo como fonte de dor, e analizar a súa contribuición ás en distintos procesos que cursan con disfuncións músculo-esqueléticas, e que afectan ó movimento e/ou a postura
A1 A2 A3 A5 A7 A8 A11 A12
B1 B2 B3 B4 B5
C3 C6
Adquirir os coñecementos básicos para facer unha evaluación dos trastornos mecanosensitivos do sistema nervioso na extremidade inferior
A1 A2 A3 A4 A5 A6 A7 A8 A9 A11 A12 A15 A19
B2 B3 B4
C9
Coñecer o concepto e as bases que sustentan a Fisioterapia Osteopatica Visceral e adquirir os coñecementos e destrezas básicas, para desenrrolar unha exploración e tratamento do sistema visceral, dende un punto de vista fisioterápico
A1 A2 A3 A4 A5 A7 A8 A11 A12 A15
B2 B3 B4
C4
Entender o papel da resposta inflamatoria e da estimulación mecánica nos procesos de reparación/rexeneración tisular, e identificar as súas distintas fases
A1 A2 A3 A7 A11 A12
B1 B2 B3 B4 B5
C6 C7
Coñecer os mecanismos de acción, indicacions/contraindicacions, e ser capaz de aplicar a técnica de masaxe de fricción transverso profundo e crochetage mioaponeurótico, en lesions/disfuncions dos texidos brandos
A2 A3 A4 A7 A8 A11 A12
B2 B3
C9
Adquirir unha visión contemporánea e holística da organización estructural e funcional do sistema neuro-músculo-esquelético, resaltando o papel do texido conectivo e fascial
A1 A2 A3 A5 A11 A12
B1 B2 B4
C4 C6
Potenciar as habilidades palpativas que permitan o alumno/a realizar unha evaluación cualitativa do estado de tensión/rixidez dos texidos brandos, e ser capaz de aplicar técnicas miofasciáis básicas nos trastornos de mobilidade do texido conectivo e miofascial.
A1 A2 A3 A4 A5 A8 A9 A11 A12
B2
C9
Contents
Topic
Sub-topic
MODULO 1: DOR
APARTADO TEÓRICO
1.1. Defincions de dor
1.2. Aspectos multidimensionales da dor
1.3. Tipos de dor e características
1.4. Neurofisioloxía
1.5. Inflamación e dor
1.6. Fisiopatoloxía: dor crónico
1.7. Dor e disfunción somato-motora
1.8. Cuestinoarios e sistemas de evaluación da dor
APARTADO TEÓRICO
1.3.1. Superficial/Periférico Vs Central/Profundo
1.3.2. Agudo Vs Crónico
1.3.3. Somático Vs Visceral
1.3.4. Local Vs Proxectado/Referido/Irradiado
1.3.5. Nociceptivo Vs Non nociceptivo/Neuropático
1.3.6. Físico Vs Psicóxeno
1.4.1. Terminacions nerviosas libres e vías aferentes primarias
1.4.2. Médula espinal: actividade reflexa. Vías ascendentes de 2º e 3º orden
1.4.3. Neuromatriz da dor
1.6.1. Factores contribuintes
1.6.2. Mecanismos neuromoduladores da dor
1.7.1. Teorías: circulo vicioso, adaptación á dolor, modelos emerxentes
MODULO 2: SISTEMA NEUROCONECTIVO. CONTRUBUCIÓN NOS PROOCESOS DE DOR E NA POSTURA E MOVEMIENTO HUMANS
APARTADO TEÓRICO
2.1. Concepto de sistema neuroconectivo
2.2. Recordo anatomo-biomecánico do sistema neuroconectivo
2.3. Sistema neuroconectivo: funcions
2.4. Neuromecánica e mecanosensibilidad
2.5. Postura e movemento humans
APARTADO PRÁCTICO
2.1. Evaluación dos trastornos neuromecánicos aplicados ó segmento inferior
2.1.1. Compoñentes
2.1.2. Comunicación interneuronal e con outras células: neurotransmisores e neuropéptidos
2.2.1. Meninges e glía
2.2.2. Epineuro, perineuro, endoneuro
2.3.1. Somatosensitiva
2.3.2. Neuroprotectora: lesions por estrés repetitivo, nervio e neuroinflamación
2.4.1. Comportamento do sistema nervioso ante cargas mecánicas
2.5.1. Definición de postura e actitude postural
2.5.2. Elementos que intervieñen no mantemento e regulación postural: sistema visual, vestibular, captores podais, ATM e información propio-interoceptiva
2.5.3. Concepto de percepción háptica e relación coa postura
APARTADO PRÁCTICO
2.1.1. Modelo de exploración neuro-ortopédica
2.1.2. Papel do sistema neuroconectivo na postura e o movemiento: patrons posturais neuro-protectores
2.1.3. Slump test e Lasegue
2.1.4. Exploración da mecanosensibilidade do plexo lumbo-sacro: zonas de conflicto
2.1.5. Exploración da mecanosensibilidade do plexo lumbar: zonas de conflicto
MODULO 3: FISIOTERAPIA MANUAL E OSTEOPÁTICA DO SISTEMA VISCERAL
APARTADO TEÓRICO
3.1. Introducción á Fisioterapia Manual e Osteopática Visceral
3.2. Dor referido ou visceral
3.3. Anatomía descriptiva da cavidade abdominal
3.4. Vascularización da cavidade abdomino-pélvica
3.5. Inervación autonómica visceral
3.6. Fisioloxía do movemento visceral
3.7. Patoloxía visceral
3.8. Exploración Fisio-osteopática do sistema visceral
3.9. Tratamento Fisio-osteopático do sistema visceral
APARTADO PRÁCTICO
3.1. Anatomía topográfica do sistema visceral: cavidade abdominal
3.2. Proposta de valoración do sistema visceral
3.3. Procedementos básicos de terapia manual sobre o sistema visceral
APARTADO TEÓRICO
3.2.1. Características
3.2.2. Bases neurofisiolóxicas e estructuraies da dor visceral
3.2.3. Consecuencias da dor visceral no sistema neuromúsculo-esquelético
3.3.1. Xeneralidades
3.3.2. Peritoneo, cavidad peritoneal, órganos/vísceras peritoneales e extraperitoneais
3.3.3. Elementos de relación/suspensión de órganos/vísceras
3.3.4. Anatomía descriptiva: fígado/vesícula biliar, esófago/estómago, intestino delgado/groso, páncreas, bazo, ríles
3.4.1. Vascularización arterial
3.4.2. Vascularización venosa
3.5.1. Inervación simpática
3.5.2. Inervación parasimpática
3.6.1. Motricidade, movilidade, motilidade
3.7.1. Semioloxía clínica dás disfuncions hepato-biliares, gastro-duodenais, intestinais, pancreáticas e renais
3.9.1. Obxetivos, indicacions y contraindicacions
APARTADO PRÁCTICO
3.1.1. Puntos de proxección e referencia. Representación na superficie
3.2.1. Anamnesis, inspección, palpación, probas especias
MODULO 4: FISIOTERAPIA MANUAL (MASAXE DE FRICCIÓN TRANSVERSA PROFUNDA E CROCHETAGE MIOAPONEUROTICO) NA ABORDAXE DAS LESIONS DO TEXIDO CONECTIVO E MIOCONECTIVO
APARTADO TEÓRICO
4.1. Resposta inflamatoria
4.2. Reparación Vs Regeneración tisular
4.3. Mecanotransducción e mecanorregulación na rexeneración tisular
4.4. Masaxe de fricción transversa profunda (Cyriax)
4.5. Crochetage mioaponeurótico (Ganchos)
APARTADO PRÁCTICO
4.1. Aplicación práctica da tecnica de masaxe de fricción transversa profunda (Cyriax)
4.2. Aplicación práctica da tecnica de Crochetage mioaponeurótico
APARTADO TEÓRICO
4.1.1. Concepto. Signos e síntomas
4.1.2. Fases da resposta inflamatoria e características clínicas
4.1.3. Resposta celular: plaquetas, células endoteliais, neutrófilos, macrófagos e monocitos, linfocitos, fibroblastos, mastocitos, neuronas
4.2.1. Concepto de reparación Vs rexeneración
4.2.2. Rexeneración mioconectiva: aspectos a ter en conta
4.3.1. Concepto de mecanotransducción e mecanorregulación en bioloxía
4.3.2. Implicaciones en Fisioterapia no ámbito clínico
4.4.1. Definición
4.4.2. Mecanismos de acción
4.4.3. Metodoloxía de aplicación
4.4.4. Indicaciones e contraindicaciones
(*)The information in the planning table is for guidance only and does not take into account the heterogeneity of the students.
Methodologies
Methodologies
Description
Document analysis
A/o alumn@ empregará documentos audiovisuais e/ou bibliográficos (fundamentalmente artigos científicos) aportados polos docentes e/ou que el/ela mismo buscarán e seleccionaran. O obxetivo da súa análise será reforzar e/ou comprementar aspectos básicos da materia, traballando ó mismo tempo sobre a capacidades para integrar coñecementos científicos de carácter avanzado
Glossary
Cada alumn@ completará un glosario específico da asignatura. O mesmo, recollerá aqueles términos que se consideren relevantes e/ou novedosos en cada un dos módulos.
Objective test
Realizarase unha proba escrita cunha duración de 1 h e 45 minutos, que constará de 3 partes:
-30 preguntas tipo test de resposta única (cada resposta incorrecta restará 1/2 acertada)
-5 preguntas de resposta corta
-1 caso clínico a desenrrolar de forma breve e concisa, xustificando cada apartado
Para superar esta proba e que poida facer media na nota final, a puntuación da proba deberá ser como mínimo de 5 sobre 10
Cada unha das partes da proba terán un tempo máximo para contestalas
Laboratory practice
Realizaranse actividades de caracter práctico dirixidas fundamentalmente á adquisión das habilidades e metodoloxías que reforcen/complementen os contidos abordados durante as sesiones maxistrais. Será obrigado a asistencia coa uniforme clínica.
Practical test:
A proba constará de 2 preguntas/persoa e se levará a cabo por parellas, en modo de simulación, actuando un dos alumnos como Fisioterapeuta e o outro como paciente. O tempo máximo de execución para cada pregunta será de 5 minutos.
Introductory activities
A través destas actividades iniciais tratarase de identificar as competencias, intereses e motivaciones do/a alumn@ co obxetivo de facilitar o proceso de aprendizaxe. Presentarase a proposta académica recollida na asignatura, recomendacions, a súa metodoloxía de evaluación e todos aqueles aspectos fundamentais para o desenrrolo e cursado da misma
Guest lecture / keynote speech
A docencia expositiva da materia levarase a cabo mediante esta metodoloxía. Iranse presentando os contidos teóricos da asignatura mediante exposición oral, de forma secuencial e co apoio de material audiovisual. Durante estas clases, será frecuente a interacción do docente co grupo de alumnos/as (precisarase participación activa para elo)
Personalized attention
Methodologies
Laboratory practice
Practical test:
Guest lecture / keynote speech
Document analysis
Objective test
Description
Durante as sesions maxistrales e nas prácticas de laboratorio recomendase o plantexamento "in situ" de cuestions/dúbidas por parte dos alumnos/as (a participación e iniciativa é un elemento que terse en conta durante todo o proceso de evaluación continuada).
A tutoría presencial /ou virtual estarán abertas para resolver cuestions puntuais e individuais durante o proceso de estudio de cada un dos módulos
Assessment
Methodologies
Competencies / Results
Description
Qualification
Laboratory practice
A1 A2 A3 A4 A5 A7 A8 A9 A11 A12 C7 C9
Si ben a asistencia ás praticas non será obrigatoria, a ausencia do alumno/a se terá en conta, ó igual que se evaluará a participación e iniciativa mostrada durante as clases (evaluación continua)
2
Practical test:
A2 A3 A5 A8 A11 A12 C1 C7 C9
O exame práctico farase por parellas, desarrollando un exercicio de simulación en cada unha das 2 preguntas que se formularán por cada alumn@, tendo un máximo de 10 minutos/persoa para realizar a proba completa.
Os contidos abordados ó longo das clases maxistrais evaluaranse a través da proba obxetiva. Así mesmo, poderán ser evaluados durante o transcurso da proba prática. Se ben a asistencia as sesions maxistrais non será obrigatoria, a ausencia do alumno/a terase en conta, ó igual que se evaluará a participación e iniciativa mostrada durante as clases (evaluación continua)
2
Document analysis
A1 A2 A7 A11 A12 C2 C3 C4 C6 C7
Evaluarase a presentación en tempo e forma, así como a calidade dos contidos dos traballos de analise documental que se faciliten durante o transcurso da Asignatura (Evaluación continua). Cada un dos traballos analizados por grupos o ben individualmente, consideraranse contidos evaluables na proba obxetiva e/ou práctica.
6
Objective test
A1 A2 A3 A5 A7 A8 A11 C1 C7
Levarase a cabo un exame onde se incluirán 30 preguntas tipo test, 5 de resposta curta e un caso clínico a desenrrolar. A duración da mesma será limitada
50
Assessment comments
Para superar a asignatura, o alumno/a tera a lo menos unha puntuación de 5 en cada unha das partes que se evalúan (na proba obxetiva, que supon un 50% da nota final, e na prática, 40% da nota final), facéndose unha media ponderada de ambas. A ésta se lle sumará a evaluación continuada, que terá un valor do 10% da nota final. Na evaluación continuada se terá en conta a participación, iniciativa, interese e presentación dos traballos/actividades solicitadas durante toda a asignatura.
As porcentaxes asignadas a cada proba poden sufrir pequenas modificacións dun curso a outro con respecto á memoria verificada en función das necesidades da materia; con todo o exame teórico-práctico non terá un valor menor ao 90% e a avaliación continuada non superará o 10%.
Sources of information
Basic
Boyling, J. D. y Jull, G. A. Grieve. (2006). Terapia manual contemporánea. Barcelona. Elsevier
Serra, J. (2007). Concepto de dolor neuropático (En: Catafau, S. Tratado de dolor neuropático). Madrid. Panamericana
Stasinopoulos, D., Johnson, M., I. (2004). Cyriax physiotherapy for tennis elbow/lateral epicondylitis. J Sports Med; 38: 675–677
Bielefeldt, D., Gebhart, G.F. (2007). Dolor visceral: mecanismos básicos. (En: McMahon, S.B. Koltzenburg, M. Tratado del dolor). Madrid. Elsevier
Galea, M. (2006). Efecto del dolor sobre el control motor (En: Boyling, F.D., Jull, G.A. Grieve). Barcelona. Elsevier
Patiño Núñez, S. (2016). Fisioterapia en el abordaje del tejido conectivo y fascial. Terapia de inducción miofascial. Masaje de fricción transverso profundo (Cyriax). Fibrolisis diacutánea.. Madrid. Panamericana
Cyriax, J. (2005). Lesiones de ligamentos, tendones, cartílagos y músculos.. Madrid. Marbán
Wright, A., Zusman, M. (). M. Neurofisiología y modulación del dolor. (En: Boyling, F.D., Jull, G.A. Grieve). Barcelona. Elsevier
Zamorano, E. (2013). Movilización neuromeníngea. Tratamiento de los trastornos mecanosensitivos del sistema nervioso. Madrid. Panamericana
Vleeming, A., Mooney, V., Stoeckart, R. (2008). Movimiento, estabilidad y dolor lumbo-pélvico.Integración de la investigación con el tratamiento.. Madrid. Elsevier
McCrory, P., Bell, S., Bradshaw, C. (2002). Nerve Entrapments of the lower leg, ankle and foot in sport. . Sports Med. 32 (6): 371-391
Shacklock, M. (2007). Neurodinamia clínica. Un nuevo sistema de tratamiento múculo-esquelético.. Madrid. Elsevier
Hebgen, E. (2005). Osteopatía visceral. Fundamentos y técnicas. . Madrid. McGraw-Hill. Interamericana
Enriquez-Blanco, H., Schneider, R., Rodríguez, J (2010). Síndrome de intestino irritable y otros trastornos relacionados. Fundamentos biopsicosociales.. México. Panamericana
Serra, J. (2007). Teoría actuales de las sensaciones sensoriales somáticas (En: Catafau, S. Tratado de dolor neuropático). Madrid. Panamericana
Pilat, A. (2003). Terapias miofasciales. Aspectos y aplicaciones clínicas.. Madrid. McGraw-Hill. Interamericana
McHugh, M.P, Johnson, C.D., Morrison, R.H. (2012). The role of neural tension in hamstring flexibility. . Scand J Med Sci Sports. 2012; 22: 164–169
Willard, F. H., . Vleeming, A., Schuenke, M.D., Danneels, L., Schleip, L. (2012). The thoracolumbar fascia: anatomy, function and clinical considerations. . J. Anat 2012; 1-30
McMahon, S.B., Koltzenburg, M. (2007). Wall y Melzack. Tratado del dolor. . Madrid. Elsevier
Scott, A., Khan, K. M., Roberts, C.R. Cook, J. and Duronio, V (2004). What do we mean by the term ‘‘inflammation’’? A contemporary basic science update for sports medicine.. Br J Sports Med; 38:372–380
Complementary
Järvinen, T.A.H., Järvinen, T.L.N., Kääriäinen, M., Kalimo, H., and Järvinen, M. (2005). Muscle Injuries. Biology and treatment. . The American Journal of Sports Medicine; 33 (5): 745-764
Ingber, D. E. (2008). Tensegrity and mechanotransduction. . Journal of bodywork and movement therapies; 12: 198–200
Recommendations
Subjects that it is recommended to have taken before
ANATOMY I AND HISTOLOGY/651G01001
ANATOMY II/651G01002
PHISIOLOGY/651G01003
GENERAL KINESIOTHERAPY/651G01005
FUNCTIONAL AND PSYCHOSOCIAL ASSESSMENT/651G01007
BIOMECHANICS/651G01009
MANUAL AND OSTHEOPATHIC PHYSIOTHERAPY I/651G01014
NEUROLOGICAL AND PSYCHOMOTOR PHYSIOTHERAPY/651G01016
Subjects that are recommended to be taken simultaneously
PHYSIOTHERAPY FOR STATIC AND DYNAMIC CONDITIONS IN THE VERTEBRAL COLUMN/651G01015
Subjects that continue the syllabus
CLINICAL SEMIOLOGY/651G01010
NUTRITION AND PHYSIOTHERAPY/651G01026
CLINICAL TRAINING II/651G01036
Other comments
Para axudar a conseguir unha contorna inmediata sustentable e cumprir cos obxectivos estratéxicos do Plan Green Campus da Facultade de Fisioterapia, os traballos documentais que se realicen nesta materia poderanse solicitar tanto en formato papel como virtual ou soporte informático. De realizarse en papel, seguiranse na medida do posible as seguintes recomendacións xerais:
- Non se utilizarán plásticos.
- Realizaranse impresións a dobre cara.
- Empregarase papel reciclado.
- Evitarase a realización de borradores.
(*)The teaching guide is the document in which the URV publishes the information about all its courses. It is a public document and cannot be modified. Only in exceptional cases can it be revised by the competent agent or duly revised so that it is in line with current legislation.