Competencias do título |
Código
|
Competencias / Resultados do título
|
A8 |
Illar, analizar e identificar biomoléculas. |
A30 |
Manexar adecuadamente instrumentación científica. |
A31 |
Desenvolverse con seguridade nun laboratorio. |
B1 |
Aprender a aprender. |
B2 |
Resolver problemas de forma efectiva. |
B3 |
Aplicar un pensamento crítico, lóxico e creativo. |
B4 |
Traballar de forma autónoma con iniciativa. |
B5 |
Traballar en colaboración. |
B6 |
Organizar e planificar o traballo. |
B7 |
Comunicarse de maneira efectiva nunha contorna de traballo. |
B8 |
Sintetizar a información. |
Resultados de aprendizaxe |
Resultados de aprendizaxe |
Competencias / Resultados do título |
Desarrollar sua capacidade para plantexar e resolver problemas básicos bioquímicos, relacionando as propiedades químicas e estructurais das moléculas biolóxicas coa su funcionalidade.
|
A8
|
B2 B3
|
|
Coñecer as principales fuentes bibliográficas no campo da bioquímica, que permita ao alumno encontrar, seleccionar e entender a información. |
A8
|
B1 B8
|
|
Coñecer as características fundamentais da materia viva desde o punto de vista molecular: as principais propiedades, químicas e estructurais, das macromoléculas biolóxicas e a relación existente entre dichas propiedades e as diversas funcions que desempeñan. Coñecer tamén os principios básicos da bioenerxética e da enzimoloxía. |
A8
|
B1 B2 B3 B8
|
|
Coñecer as principais técnicas para o aislamento, purificación e caracterización das Biomoléculas. |
A8 A30 A31
|
B2 B4 B5 B6 B7
|
|
Contidos |
Temas |
Subtemas |
BLOQUE 1. INTRODUCCIÓN A BIOQUÍMICA |
1. Bioquímica, oríxenes e evolución ata a actualidade
2. Biomoléculas e Bioelementos. Concepto de Biomoléculas e Bioelementos. Oríxenes e evolución dás Biomoléculas
3. Revisión dous grupos funcionais, enlaces químicos e estereoquímica
4. Ás biomoléculas no seu ámbito acuoso
|
BLOQUE 2. METODOLOXÍA BIOQUÍMICA: |
1. Aspectos xerais da metodoloxía bioquímica
2. O material biolóxico usado en bioquímica
3. Técnicas de homogenado de tecidos. Fraccionamento de orgánulos celulares
4. Precipitación fraccionada e centrifugación
5. Técnicas cromatográficas
6. Técnicas electroforéticas
7. Diálise e ultrafiltración
8. Radiactividade e técnicas isotópicas en bioquímica
9. Técnicas espectroscópicas |
BLOQUE 3. GLÍCIDOS |
Monosacáridos
1. Concepto, clasificación de glícidos e importancia biolóxica
2. Configuración, conformación e estrutura cíclica das osas
3. Propiedades físicas e químicas
4. Derivados máis importantes: estrutura e función
Oligosacáridos e polisacáridos
1. Características do enlace O-glicosídico
2. Nomenclatura, clasificación, estrutura, propiedades e importancia biolóxica dos oligosacáridos máis abundantes
3. Técnicas de análise e identificación
4. Polisacáridos: concepto e clasificación
5. Glucanos máis importantes: estrutura e función biolóxica
|
BLOQUE 4. LÍPIDOS |
Ácidos graxos, céridos e glicéridos
1. Concepto, clasificación e importancia biolóxica
2. Ácidos Graxos. Características xerais. Clasificación e nomenclatura. Propiedades físicas e químicas
3. Técnicas de illamento e identificación
4. Derivados de ácidos graxos: Prostaglandinas, tromboxanos e leucotrienos
5. Ceras. Definición, estrutura e función biolóxica
6. Glicéridos. Definición, estrutura e nomenclatura. Propiedades e análise estrutural
Fosfoglicéridos e esfingolípidos. Terpenos e esteroides
1. Fosfoglicéridos. Estrutura e clasificación. Propiedades e función biolóxica
2. Esfingolípidos: Fosfoesfingolípidos e glucoesfingolípidos. Análise estrutural. Fosfolípidos e membranas biolóxicas
3. Terpenos. Estrutura, clasificación e nomenclatura. Funcións biolóxicas
4. Esteroides. Estrutura, clasificación e nomenclatura. Esteroles, horomonas esteroideas e sales biliares: funcións biolóxicas
Lípidos pirrólicos
1. O anel pirrol
2. Compostos pirrolínicos: pirrois cíclicos e lineais
3. Os compostos pirrólicos como integrantes de proteínas conxugadas
4. Porfirias e outras patoloxías |
BLOQUE 5. AMINOÁCIDOS, PÉPTIDOS E PROTEÍNAS |
Aminoacidos: propiedades e purificación
1. Estrutura, estereoquímica e clasificación dos aminoácidos compoñentes das proteínas
2. Outros aminoácidos
3. Propiedades físicas e químicas dos aminoácidos
4. Reactividade química dos aminoácidos
5. Purificación e identificación de aminoácidos
Péptidos e estrutura primaria das proteínas
1. O enlace peptídico e as súas características. O enlace amida. Características físicas e químicas dos péptidos.
2. Nomenclatura dos péptidos. Péptidos de interese biolóxico
3. Proteínas: características xerais. Concepto. Criterios de clasificación. Características físicas e químicas xerais
4. Niveis de estruturación das proteínas
5. Estrutura primaria das proteínas. Concepto de estrutura primaria. Tipos de proteínas segundo a súa secuencia primaria
Estrutura secundaria das proteínas
1. Linus Pauling e Robert Corey: concepto de estrutura secundaria
2. Hélices alfa, láminas pregadas beta e xiros ou cóbados beta. Rexións sen estrutura secundaria: Características estruturais
3. Predición de estruturas secundarias: os métodos estatísticos
4. Estabilización de estruturas secundarias
Conformación espacial das proteínas
1. Concepto de estrutura terciaria, de estrutura supersencundaria e dominio
2. Estabilidade da estrutura tridimensional das proteínas
3. Proteínas fibrosas e glogulares: caraterísticas e contido en estruturas secundarias, supersecundarias e dominios
4. Características dos pregamentos en proteínas
5. Estrutura cuaternaria das proteínas
Propiedades das proteínas. Extracción, purificación e caracterización
1. Propiedades físicas. Conceptos de desnaturalización e renaturalización: causas e efectos. Absorbancia das proteínas a 280nm
2. Propiedades químicas. Carácter anfótero das proteínas. Reactividade das cadeas laterais dos aminoácidos
3. Métodos de determinación de concentracións proteicas
4. Métodos de extracción, separación, purificación e concentración de proteínas
5. Métodos de caracterización de proteínas: peso molecular, pI e número de monómeros
Análise estrutural das proteínas
1. Análise da estrutura primaria. Análise da composición en aminoácidos e identificación do residuo amino terminal
2. Secuenciación automatizada dun polipéptido curto: degradación de Edman
3. Secuenciación e síntese automatizada de proteínas
4. Localización de aminoácidos modificados mediante espectrometría de masas
5. Análise das estruturas secundarias: dicroísmo circular
6. Análise da estrutura terciaria: difracción de rayos-X e resonancia magnética nuclear
Proteínas conxugadas
1. Concepto e tipos
2. O coláxeno
3. Hemoproteínas: tipos e características estruturais e funcionais
4. A mioglobina e a hemoglobina
Proteínas motoras e anticorpos
1. Actina e miosina. Características xerais e estruturais
2. A contracción muscular
3. Estrutura xeral das inmunoglobulinas |
BLOQUE 6. NUCLEÓTIDOS E ÁCIDOS NUCLEICOS
|
Nucleótidos
1. Nucleótidos: definición, composición e estrutura xeral
2. Propiedades físicas e químicas das bases
3. Grupos funcionais importantes das bases
4. Nucleótidos como compoñentes estruturais dos ácidos nucleicos: enlaces fosfodiéster
5. Nucleótidos con outras funcións biolóxicas
6. Modificacións naturais e mutación das bases
Ácidos desoxirribonucleicos e ribonucleicos
1. Definición e características xerais dos ácidos nucleicos
2. Diferenzas de composición e estruturais entre o DNA e o RNA
3. Ácidos Desoxirribonucleicos: A dobre hélice de DNA e as estruturas terciarias do DNA. Características estruturais dos distintos tipos de xenomas
4. Técnicas de secuenciación de DNA: o método de Sanger
5. Ácidos Ribonucleicos: François Jacob e Jacques Monod: teoría do proceso de transporte da información DNA-proteína. Tipos de RNA: función e estrutura
Propiedades e caracterización do DNA e RNA
1. Axentes que inducen a desnaturalización: a temperatura e o pH
2. Perda da estrutura secundaria e terciaria dos ácidos nucleicos: consecuencias
3. A Tm (temperatura de fusión) e a súa relación coa lonxitude e composición en nucleótidos dos ácidos nucleicos
4. Cinética e monitorización dos procesos de desnaturalización e renaturalización: o efecto hipercrómico da desnaturalización
5. Concepto de hibridación: formación de dúplex puros e híbridos. Bases das técnicas de Southern e Northern blot |
BLOQUE 7. PRINCIPIOS DE BIONERXÉTICA
|
1. Revisión dos principios de termodinámica aplicados a sistemas biolóxicos
2. Concepto de reacción acoplada e ciclo do ATP
3. Moléculas transportadoras de enerxía
4. Moléculas transportadoras de electróns
5. Moléculas transportadoras de grupos acetilo |
BLOQUE 8. ENZIMOLOXÍA
|
As encimas como catalizadores biolóxicos
1. Características xerais e función biolóxica
2. Vantaxes fronte a catalizadores químicos
3. Clasificación de encimas
4. Reaccións catalizadas polas diferentes clases de encimas
5. Cofactores, coenzimas e o papel das vitaminas
6. Principais reaccións nas que interveñen as distintas coenzimas
Mecanismos de acción das encimas
1. Función das encimas nas reaccións biolóxicas e o metabolismo
2. Velocidade das reaccións e enerxía de activación
3. As encimas dende o punto de vista estrutural. O sitio activo: estrutura tridimensional e capacidade de recoñecemento de substrato. Cadeas laterais dos aminoácidos e catálise
4. Modelos que explican a diminución de enerxía de activación na reacción enzimática
5. Revisión dos conceptos de reaccións heterolíticas e hemolíticas. Reactivos nucleófilos e electrófilos
6. Outras moléculas como catalizadores biolóxicos: Anticorpos como catalizadores (Abzimas), Ribozimas, DNAzimas e Sinzimas
7. Encimas utilizados en análise clínica, no diagnóstico de enfermidades, ou como axentes terapéuticos |
Planificación |
Metodoloxías / probas |
Competencias / Resultados |
Horas lectivas (presenciais e virtuais) |
Horas traballo autónomo |
Horas totais |
Sesión maxistral |
B1 B3 B4 B6 B8 |
28 |
70 |
98 |
Prácticas de laboratorio |
A8 A30 A31 B2 B5 B7 |
15 |
3.75 |
18.75 |
Solución de problemas |
B1 B2 B4 B7 |
8 |
6 |
14 |
Lecturas |
B1 B6 B8 |
0.25 |
1 |
1.25 |
Proba mixta |
A8 B2 B3 B7 B8 |
2 |
10 |
12 |
|
Atención personalizada |
|
6 |
0 |
6 |
|
*Os datos que aparecen na táboa de planificación son de carácter orientativo, considerando a heteroxeneidade do alumnado |
Metodoloxías |
Metodoloxías |
Descrición |
Sesión maxistral |
Os temas da materia serán impartidos polos profesores e todas as presentacións ou outra documentación poñerase a disposición dos alumnos na plataforma Moodle. |
Prácticas de laboratorio |
Realizaranse unha serie de actividades no laboratorio de prácticas, co fin de que os alumnos aprendan a manexar instrumental científico básico en Bioquímica e Bioloxía Molecular. |
Solución de problemas |
Na plataforma Moodle, os alumnos terán á súa disposición unha serie de cuestionarios, tests e problemas que terán que solucionar de forma individualizada e que será parte da avaliación continua do alumno. Previamente resolveranse algúns deles nas clases de problemas que servirán como guía o alumno. |
Lecturas |
En cada tema e/ou bloque temático recomendarase aos alumnos unha serie de lecturas bibliográficas de carácter básico, que deberán consultar previamente á exposición da Clase Maxistral, co fin de motivar á participación activa do estudante. |
Proba mixta |
Proba escrita utilizada para a avaliación da aprendizaxe, cuxo trazo distintivo é a posibilidade de determinar se as respostas dadas son ou non correctas. Constitúe un instrumento de medida, elaborado rigorosamente, que permite avaliar coñecementos, capacidades, destrezas, rendemento, aptitudes, actitudes, intelixencia, etc. É de aplicación tanto para a avaliación diagnóstica, formativa como sumativa.
A proba obxectiva pode combinar distintos tipos de preguntas: preguntas de resposta múltiple, de ordenación, de resposta breve, de discriminación, de completar e/ou de asociación. Tamén se pode construír cun só tipo dalgunha destas preguntas. |
Atención personalizada |
Metodoloxías
|
Solución de problemas |
Prácticas de laboratorio |
|
Descrición |
Para todos os alumnos (Presenciais e semipresenciais), realizaránse Tutorías personalizadas centradas na orientación para a realización de problemas e o estudio dos casos prácticos, resolución de dudas e aclaracións.
El horario de TUTORÍAS se especificará al inicio del curso. Los alumnos también podrán solicitar cita y resolver dudas concretas, por correo electrónico. |
|
Avaliación |
Metodoloxías
|
Competencias / Resultados |
Descrición
|
Cualificación
|
Proba mixta |
A8 B2 B3 B7 B8 |
Avaliación dos coñecementos teóricos (test, definicións, cuestións de relacionar). |
40 |
Solución de problemas |
B1 B2 B4 B7 |
Avaliación da resolución de casos prácticos.
|
40 |
Prácticas de laboratorio |
A8 A30 A31 B2 B5 B7 |
As prácticas de laboratorio considéranse como unha actividade de asistencia OBRIGATORIA para superar a materia.
A avaliación consistirá nunha proba obxectiva na que se formularán casos prácticos concretos, relacionados cos ensaios de Biomoléculas, utilización das distintas técnicas e métodos para cuantificar e identificar estas, así como do manexo dos aparatos empregados durante as distintas prácticas.
Serán avaliados, ademais, a capacidade de representación gráfica de datos, interpretación de resultados, así como a de capacidade de discusión destes, para o cal será condición necesaria o emprego dunha linguaxe científica correcta. |
20 |
|
Observacións avaliación |
.-As PRÁCTICAS DE LABORATORIO son obrigatorias. Os alumnos que non realicen a TOTALIDADE das prácticas sin una razón xustificada adecuadamente impide a superación da materia. OPORTUNIDADE OFICIAL DE XUÑO
A.-Para superar a materia será necesario alcanzar o 45% dos puntos, en cada unha das Partes avaliables: Proba Obxectiva, Solución de Problemas e Prácticas de laboratorio. OPORTUNIDADE OFICIAL DE XULLO
A.-Para superar a materia será necesario alcanzar o 45% dos puntos, en cada unha das Partes avaliables: Proba Obxectiva, Solución de Problemas e Prácticas de laboratorio.
Cualificación Final, nas Actas:
En calquera das 2 Opcións: Xuño ou Xullo, SÓ se sumarán as notas de todas as Partes (PROBA OBXECTIVA/PROBLEMAS/PRÁCTICAS) si todas alcanzan ó 45% do seu valor. Se non se alcanza dito porcentaxe en alguna de ellas, nas Actas só aparecerá a nota de 4.
A AVALIACIÓN ANTICIPADA DE DECEMBRO consistirá nun exame global de contidos teóricos e prácticos da materia cun valor de 80% e un examen de prácticas cun valor do 20 %. A realización das prácticas e obrigatoria polo que os estudantes teráN que terlas feito no curso/s anteriores . A puntuación total acadada debe ser de 50 % dos puntos ou máis para superar a materia.
CONSIDERACIÓN DE NON PRESENTADO (NP):
1ª Oportunidade de Xuño: O alumno que non se presente á proba obxectiva na data oficial.
2ª Oportunidade de Xullo: un NON PRESENTADO será aplicable cando o alumno non se presente a ningún dos exames das Partes avaliables.
Casos excecionais:
Excepcionalmente, no caso de que o estudante, por razóns debidamente xustificadas, non puidera realizar todas as probas de avaliación continua, o Profesor/es adoptará/n as medidas que considere/n oportunas a tal efecto.
ESTUDANTES CON TEMPO PARCIAL E EXENCIÓN ACADÉMICA: Para os alumnos con dedicación a tempo parcial e exención de asistencia, na convocatoria de Xuño e Xullo haberá un exame específico de avaliación global, sendo as prácticas obrigatorias en calquera caso.
MATRÍCULA DE HONRA: Tendrán prioridade para optar a MH aqueles alumnos que se presenten na primeira oportunidade (exame oficial de Xuño). A realización fraudulenta das probas ou actividades de avaliación implicará directamente a cualificación de suspenso na materia na convocatoria correspondente, invalidando así calquera cualificación obtida en todas as actividades de avaliación de cara a convocatoria extraordinaria
|
Fontes de información |
Bibliografía básica
|
Mathews CK, Van Holde KE, Appling DR y Anthony-Cahill SJ (2013). Bioquímica, 4ª ed.. Ed. Pearson
Stryer, L., Berg, J.M. y Tymoczko, J.L. (2013). Bioquímica, 7ª ed.. Ed. Reverté
Feduchi, E., Blasco, I., Romero, C.S. y Yáñez, E. (2010). Bioquímica. Conceptos esenciales. 1ª ed.. Editorial Médica Panamericana
Albert L. Lehninger, David L. Nelson, Michael M. Cox. (2001). Lehninger Principios de Bioquímica. 3ª ed. . Ed. Omega |
|
Bibliografía complementaria
|
Voet, D. y Voet, J.G. (1992). Bioquímica.. Ed. Omega
Segel, I.H. (1982). Cálculos de Bioquímica. 2ª ed.. Ed. Acribia.
Smith, C. A. y Wood, E. J. (1997). Moléculas biológicas. . Ed. Addison-Wesley Iberoamericana.
Schmid, G.H. (1988). Química Biológica. Las bases químicas de la vida.. Ed. Interamericana/McGraw-Hill |
Recursos web: |
Biomodel: Modelos moleculares en movimiento e interactivos que, junto con texto explicativo, ilustran la estructura tridimensional de las biomoléculas.
Autor: Ángel Herráez Sánchez Estructura de macromoléculas: Modelo interactivo para profundizar en las estructuras macromoleculares: desde un enlace peptídico hasta una membrana biológica.
Autor: Jesús M. Sanz Aula Virtual de Biomoléculas: Herramientas para conocer mejor las biomoléculas.
Autor: José Luis Urdiales Ruiz
Cibertexto de Biomoléculas: Un curso completo de la estructura de las biomoléculas (glúcidos, lípidos, proteínas y ácidos nucleicos) con la posibilidad de autoevaluarse.
Autor: Juan Manuel González Mañas MATERIALES MULTIMEDIA Y
BIOMOLÉCULAS: Material docente para el primer, segundo y tercer ciclo
Autores: Pilar Roca, Jordi Oliver y Sergio Rodríguez
Enlaces: Colección de enlaces sobre Bioquímica y Biología Molecular en español y otros idiomas en el mundo.
Recopilador: Ángel Herráez Sánchez |
Outros materiais de apoio: |
Materiales disponibles en la página web de la asignatura.
CD-Rom: BioROM 2011 Ayudas al aprendizaje de la Bioquímica, Biotecnología y Biología Molecular | |
Recomendacións |
Materias que se recomenda ter cursado previamente |
Química/610G02001 | Matemáticas/610G02003 | Citoloxía/610G02007 |
|
Materias que se recomenda cursar simultaneamente |
Física/610G02002 | Estatística/610G02005 | Histoloxía/610G02008 |
|
Materias que continúan o temario |
Bioquímica II/610G02012 | Bioquímica e Bioloxía Molecular/610G02013 | Fundamentos bioquímicos de biotecnoloxía/610G02014 |
|
Observacións |
Programa Green Campus Facultade de Ciencias
Para axudar a conseguir unha contorna inmediata sustentable e cumprir co punto 6 da "Declaración Ambiental da Facultade de Ciencias (2020)", os traballos documentais que se realicen nesta materia:
a. Solicitaranse maioritariamente en formato virtual e soporte informático.
b. De realizarse en papel:
- Non se empregarán plásticos.
- Realizaranse impresións a dobre cara.
- Empregarase papel reciclado.
- Evitarase a realización de borradores. |
|