Datos Identificativos 2022/23
Asignatura (*) Sustentabilidade Urbana e Estilos de Vida Saudables Código 630541009
Titulación
Máster Universitario en Desafíos das Cidades
Descriptores Ciclo Período Curso Tipo Créditos
Mestrado Oficial 2º cuadrimestre
Primeiro Optativa 5
Idioma
Castelán
Galego
Inglés
Modalidade docente Presencial
Prerrequisitos
Departamento
Coordinación
Correo electrónico
Profesorado
Dumitru , Adina Claudia
Correo electrónico
adina.dumitru@udc.es
Web
Descrición xeral La asignatura se centrará en presentar la relación que existe entre el diseño urbano, los estilos de vida sostenibles y saludables y el bienestar en las ciudades y la calidad de vida. Abordará el estudio de los distintos tipos de factores que condicionan la adopción de estilos de vida sostenibles y saludables, en áreas como la energía, la movilidad, la alimentación, la recreación/el ocio y turismo sostenible. Nos centraremos en los factores psicológicos, sociales, ambientales, políticos y tecnológicos o infraestructurales que condicionan el comportamientos de distintos grupos sociales en las ciudades y en las principales teorías que explican la relación entre ambiente urbano, comportamiento y bienestar. Abordaremos la sostenibilidad desde las tres perspectivas relevantes: medio-ambiental, social y económica, centrándonos en conceptos como las transiciones a la sostenibilidad, el mundo VUCA (volátil, inseguro, complejo y ambiguo), la economía del bienestar, y la justicia social.

Asimismo, se incidirá en la diferencia entre comportamientos de alto y bajo impacto ambiental, y en lo que se conoce como la brecha actitud-comportamiento, o el
hecho de que un alto nivel de conciencia ambiental no se traduce en comportamientos o estilos de vida sostenibles. Hablaremos, por un lado, de valores, creencias, normas sociales, motivaciones intrínsecas y extrínsecas, e identidad ambiental como factores clave en la adopción y difusión de estilos de vida sostenibles y saludables y, por el otro, de las variables que explican la relación entre medio ambiente y salud, como el estrés fisiológico y psicológico o la alteración de la inmunidad.

Ahondaremos también en las intervenciones urbanas más prometedoras que consiguen, a la vez, reducir el impacto ambiental, mejorar la salud física y mental de las personas, y corregir las desigualdades, como las innovaciones sociales, las soluciones basadas en la naturaleza, o los abordajes participativos como la ciencia ciudadana. Estas intervenciones se contextualizarán en distintos grupos de edad y serán adaptadas a distintos momentos evolutivos, como el cambio de ciclo escolar, el acceso a la universidad, la ampliación de la familia o la jubilación.

Competencias do título
Código Competencias do título
A1 CE1.1 - Comprender e identificar as demandas ou necesidades das persoas, as organizacións e o medio ambiente, a fin de obter conclusións e formular alternativas que respondan os problemas relacionados coa transformación e organización do espazo físico.
A2 CE1.2 - Realizar unha planificación urbana que priorice tanto a protección do medio ambiente e a preservación dos espazos naturais, como a conservación do patrimonio construído, utilizando solucións técnicas coherentes e atendendo ás demandas sociais.
A3 CE1.3 - Innovar nos procesos de planificación urbana e resolver os problemas de vivir baixo unha perspectiva humanista e social, con especial atención ao consumo racional e responsable do chan a urbanizar.
A4 CE2.1 - Intervir na análise global do desenvolvemento social das cidades.
A5 CE2.2 - Propor medidas de diagnóstico de situacións e establecemento de plans e propostas de intervención para alcanzar as metas sociais.
A10 CE5.2 - Manexar instrumentos, ferramentas e tecnoloxía para fomentar a cooperación e coordinación dos diferentes axentes urbanos e realizar procesos participativos.
A11 CE5.3 - Realizar procesos de análises, avaliación e diagnóstico das cidades que permitan optimizar as iniciativas promovidas polos modelos de gobernanza urbana multiescalar.
A12 CE6.1 - Discutir as diferentes traxectorias das cidades e as diferentes opcións de política urbana.
A14 CE6.3 - Definir escenarios e propor medidas de debate para o desenvolvemento económico a escala urbana, metropolitana ou rexional.
B1 CB6 - Posuír e comprender coñecementos que acheguen unha base ou oportunidade de ser orixinais no desenvolvemento e/ou aplicación de ideas, a miúdo nun contexto de investigación.
B2 CB7 - Que os estudantes saiban aplicar os coñecementos adquiridos e a súa capacidade de resolución de problemas en contornas novas ou pouco coñecidos dentro de contextos máis amplos (ou multidisciplinares) relacionados coa súa área de estudo.
B3 CB8 - Que os estudantes sexan capaces de integrar coñecementos e enfrontarse á complexidade de formular xuízos a partir dunha información que, sendo incompleta ou limitada, inclúa reflexións sobre as responsabilidades sociais e éticas vinculadas á aplicación dos seus coñecementos e xuízos.
B5 CB10 - Que os estudantes posúan as habilidades de aprendizaxe que lles permitan continuar estudando dun modo que haberá de ser en gran medida autodirigido ou autónomo.
B6 CG1 - Ser capaz de buscar e seleccionar a información útil necesaria para resolver problemas complexos, manexando con soltura as fontes bibliográficas do campo.
B7 CG2 - Elaborar axeitadamente e con certa orixinalidade composicións escritas ou argumentos motivados, redactar plans, proxectos de traballo e formular hipóteses razoables.
B8 CG3 - Adquirir coñecementos, ferramentas e recursos de alto nivel para cubrir as expectativas investigadoras e profesionais do estudiantado e da sociedade no relativo ao estudo da Ordenación, Planificación e Xestión das cidades.
B9 CG4 - Manexar conceptos, métodos e ferramentas propias da investigación na análise urbanística para fins específicos.
B10 CG5 - Recoñecer a necesidade de desenvolver unha propia perspectiva crítica cos diversos procesos que poden xerar impactos negativos no espazo urbano.
C1 CT1 - Expresarse correctamente, tanto de forma oral como escrita, nas linguas oficiais tanto de Portugal como da comunidade autónoma de Galicia.
C3 CT3 - Desenvolverse para o exercicio dunha cidadanía respectuosa coa cultura democrática, os dereitos humanos e a perspectiva de xénero.
C4 CT4 - Desenvolver a capacidade de traballar en equipos interdisciplinares ou transdisciplinares, para ofrecer propostas que contribúan a un desenvolvemento sustentable ambiental, económico, político e social.
C5 CT5 - Valorar a importancia que ten a investigación, a innovación e o desenvolvemento tecnolóxico no avance socioeconómico e cultural da sociedade.
C6 CT6 - Ter a capacidade de xestionar tempos e recursos: desenvolver plans, priorizar actividades, identificar as críticas, establecer prazos e cumprilos.

Resultados de aprendizaxe
Resultados de aprendizaxe Competencias do título
Preparar profesionais capaces de identificar e analizar os factores individuais, sociais e espaciais que inflúen na adopción de estilos de vida sostibles, e a súa relación coa saúde e o benestar. AM1
AM3
AM4
AM5
BM1
BM2
BM6
BM7
BM8
BM9
BM10
CM3
CM4
CM5
CM6
Introducir ao alumnado en os enfoques conceptuais e categorías analíticas válidos para a interpretación da problemática urbana, no marco actual de transformación social e territorial. AM4
AM5
AM11
AM12
AM14
BM1
BM2
BM3
BM5
BM6
BM7
BM8
CM1
CM5
CM6
Adquirir o coñecemento necesario para deseñar e implementar políticas e programa de intervención que fomenten solucións de “tripla ganancia”, mellorando a sustentabilidade ambiental, a saúde humana e a cohesión e xustiza social. AM1
AM2
AM3
AM5
AM10
BM2
BM7
CM3
CM4
Saber investigar, analizar e avaliar os desafíos sociais contemporáneos das cidades sostibles, con especial atención á participación individual e colectiva, as relacións humanas e a convivencia, así como a inclusión, a accesibilidade, e a erradicación da pobreza e as desigualdades de diversa índole AM2
AM3
AM5
AM11
BM2
BM8
BM10
CM4
Coñecer e aplicar diferentes modelos, técnicas e habilidades que permitan mellorar as oportunidades vitais, o benestar e a calidade de vida das persoas. AM4
AM5
AM10
AM11
BM2
BM3
BM6
BM7
BM9
BM10
CM1
CM3
CM4
CM6

Contidos
Temas Subtemas
1. Modelos urbanos e estilos de vida sostibles e saudables. 1.1. Os cambios sistémicos e transformadores nas transicións cara á sustentabilidade.
1.2 Acordos e obxectivos internacionais: a declaración de Estocolmo, o acordo de Paris, os obxectivos de desenvolvemento sostible, o Pacto Verde Europeo e as súas estratexias, a Axenda Verde Urbana 2030
1.3 Os problemas "wicked": cambio climático, perdida de biodiversidade, desigualdade social, problemas de saúde: o papel das cidades.
1.4 Conceptualizar os estilos de vida sostibles e saudables
1.5 Áreas de estilo de vida: alimentación, vivenda, enerxía, transporte, lecer.
2. As diferentes dimensións da sustentabilidade urbana. Indicadores e instrumentos de avaliación da sustentabilidade na contorna urbana.
2.1 A sustentabilidade ambiental, social, e económica nas cidades. Definicións e indicadores.
2.2 O concepto de limites planetarios
2.3 Modelos económicos para a sustentabilidade: a economía do benestar, a economía "donut", modelos de crecemento e decrecemento
2.4 A dimensión social da sustentabilidade: cohesión, xustiza, inclusión e igualdade social.
3. Estratexias de promoción de modelos urbanos de tripla ganancia (persoas, planeta, economía). 3.1 A importancia do espazo público de calidade: solucións urbanas baseadas na natureza(ex. teitos verdes, xardíns urbanos, sistemas de drenaxe urbana sostible)
3.2 Modelos de innovación social en distintas áreas de estilo de vida: alimentación (cooperativas de consumo sostible), mobilidade (o modelo das supermanzanas), enerxía (cooperativas de prosumers), vivenda (co-housing)
3.3 As receitas verdes e sociais para a saúde e a sustentabilidade
3.4 Abordaxes de co-produción e co-creación cidadá(ciencia cidadá, presupostos de benestar etc).

4. Factores cognitivos, afectivos e sociais na adopción de estilos de vida sostibles e sociais.

4.1 Coñecemento, crenzas, valores e aspiracións
4.2 Conexión coa natureza, identidade ambiental e o paradigma da interdependencia humana
4.3 O papel das normas sociais

5. Principais teorías sobre a relación medio ambiente, contorna física, saúde e comportamento
5.1 Os predictores do comportamento prol-ambiental: a teoría Valores-Crenzas-Normas; a teoría do comportamento planificado; as teorías sobre normas sociais
5.2 A relación natureza - saúde nas cidades: Teoría da Restauración da atención; Teoría de Redución de #o #estrés; A hipótese da biofília; a hipótese dos "vellos amigos".
5.3 A relación entre a contorna física e a cohesión social. A súa relevancia para a saúde.

6. Modelos de intervención adaptados a distintos grupos de idade, e etapas vitais
6.1 O papel da familia e a escola como axentes formativos
6.2 O papel da comunidade e os aspectos culturais
6.3 Puntos crave no desenvolvemento humano para a adopción de comportamentos sostibles e saudables: a infancia, a mocidade e as transicións vitais
6.4 A problemática de xénero e a inclusión na sustentabilidade urbana
6.5 Cidades para o envellecemento activo e saudable.

Planificación
Metodoloxías / probas Competencias Horas presenciais Horas non presenciais / traballo autónomo Horas totais
Seminario A1 A3 A4 A10 A11 B9 B2 B3 B5 C3 C4 C6 15 0 15
Traballos tutelados A2 A3 A4 A5 A10 A12 B6 B7 B8 B9 B2 B3 B5 C1 C3 C5 C6 6 54 60
Estudo de casos A2 A3 A4 A5 A14 B10 B1 B2 B3 B5 C1 C3 C4 5 25 30
Sesión maxistral A1 A12 B8 B9 B2 B3 C5 8 0 8
Proba oral A5 B10 B3 C1 C6 2 8 10
Actividades iniciais A4 B9 C5 2 0 2
 
Atención personalizada 0 0 0
 
*Os datos que aparecen na táboa de planificación son de carácter orientativo, considerando a heteroxeneidade do alumnado

Metodoloxías
Metodoloxías Descrición
Seminario Técnica de traballo en grupo que ten como finalidade o estudo intensivo dun tema. Caracterízase pola discusión, a participación, a elaboración de documentos e as conclusións ás que teñen que chegar todos os compoñentes do seminario
Traballos tutelados Os alumnos elaborarán unha proposta de intervención urbana para promover opcións de estilos de vida sostibles e saudables. Ademais, o profesorado atenderá ao alumnado en sesións de titorías individualizadas e/o en grupo dedicadas á orientación no estudo e a resolución de dúbidas sobre os contidos e traballos da materia.
Estudo de casos Durante as clases prácticas, a metodoloxía docente baséase nunha aprendizaxe baseada en problemas ou estudo de casos, por tanto, exporase ao alumnado un escenario de traballo, real ou ficticio, que presenta unha determinada problemática. O alumnado debe aplicar os coñecementos teórico-prácticos da materia para buscar unha solución á cuestión ou cuestións expostas.
Sesión maxistral Durante as clases expositivas o profesorado adoptará un método expositivo para explicar os contidos da materia co obxectivo de facilitar un conxunto de información con alcance concreto.
Proba oral O alumno presentará o proxecto de intervención realizado.
Actividades iniciais Actividades que se levan a cabo antes de iniciar calquera proceso de ensino-aprendizaxe a fin de coñecer as competencias, intereses e/ou motivacións que posúe o alumnado para o logro dos obxectivos que se queren alcanzar, vinculados a un programa formativo. Con ela preténdese obter información relevante que permita articular a docencia para favorecer aprendizaxes eficaces e significativos, que partan dos saberes previos do alumnado

Atención personalizada
Metodoloxías
Traballos tutelados
Estudo de casos
Descrición

O profesorado atenderá ao alumnado en sesións de titorías individualizadas e/o en grupo dedicadas á orientación no estudo e a resolución de dúbidas sobre os contidos e traballos da materia.

Avaliación
Metodoloxías Competencias Descrición Cualificación
Seminario A1 A3 A4 A10 A11 B9 B2 B3 B5 C3 C4 C6 Os alumnos participarán activamente nas actividades e os debates de clase. 10
Estudo de casos A2 A3 A4 A5 A14 B10 B1 B2 B3 B5 C1 C3 C4
Os alumnos traballarán e debaterán en grupos pequenos para elaborar unha serie de materiais e solucións ás cuestións expostas.
30
Proba oral A5 B10 B3 C1 C6
Os alumnos elaborarán e presentarán o proxecto de intervención realizado.
60
 
Observacións avaliación
Modalidade A: para os alumnos cun 80 % de presencialidad: a avaliación será a mesma na primeira e a segunda oportunidade. 

 Modalidade B: Para o alumnado con dispensa académica concedida ou repetidor, requiriranse entregas equivalentes ás do alumnado sen dispensa e non repetidor, e o proxecto individual será obrigatorio.

T

odas as actividades serán entregadas a través do Campus Virtual. Se a media non resulta nunha cualificación por encima de 5, fai falta afrontar a segunda oportunidade de avaliación. 

 Para os casos de realización fraudulenta de exercicios ou probas aplicarase a normativa vixente en cada universidade, e resultará na suspensión automática do/a alumno/a.

Fontes de información
Bibliografía básica Proyecto 1,5 Degree Lifestyles (). .
Proyecto SMARTEES (). .
Connecting Nature (). .
Agencia Europea de Medio Ambiente (). .
OBSERVATORIO DE LA SOSTENIBILIDAD (). .
HABITAT (). .
ESTRATEGIA ESPANOLA DE SOSTENIBILIDAD URBANA Y LOCAL: (). .
BANCO MUNDIAL (). .
VERDAGUER, Carlos; VELÁZQUEZ, Isabela (2008). ). Proyecto ECOCITY. Manual para el diseño de ecociudades. Libro II: La ecociudad: cómo hacerla realidad.. Gea 21, SEPES, Bakeaz.
Van den Berg, A. E., & Van den Berg, C. G. (2011). A comparison of children with ADHD in a natural and built setting.. Child: care, health and development, 37(3), 430-439.
Rockström, J., Steffen, W., Noone, K. et al. (2009). A safe operating space for humanity. Nature 461, 472–475
Ivanova, D., Vita, G., Wood, R., Lausselet, C., Dumitru, A., Krause, K., Macsinga, I., Hertwich, E.G (2018). Carbon Mitigation in domains of high consumer lock-in. Global Environmental Change, 52, 117-130
SIERRA NAVARRO, I. (2015). Ciudades para las personas. Escenarios de vida. Madrid, Diaz de Santos.
BORJA, J., CARRIÓN, F., CORTÍ, M. (2017). Ciudades resistentes, ciudades posibles. Barcelona, Editorial UOC.
Collado, S., & Staats, H. (2016). Contact with nature and children's restorative experiences: an eye to the future. . Frontiers in psychology
Faber Taylor, A., & Kuo, F. E (2011). Could exposure to everyday green spaces help treat ADHD? Evidence from children's play settings. . Applied Psychology: Health and Well?Being, 3(3), 281-303.
Cardinali, M., Wendling, L., Vandewoestijne, S., Dumitru, A. (2021). Evaluating the Impact of Nature-based solutions. A summary for policy-makers.. European Commission, Directorate-General for Research and Innovation. Publications Office
Dumitru, A., Wendling, L. (eds) (2021). Evaluating the impact of nature-based solutions: A handbook for practitioners.. European Commission, Directorate-General for Research and Innovation, Publications Office.
Dumitru, A., Wendling, L. (eds) (2021). Evaluating the impact of nature-based solutions: Appendix of Methods. . European Commission, Directorate-General for Research and Innovation, Publications Office
Collado, S., Staats, H., & Corraliza, J. A. (2013). Experiencing nature in children's summer camps: Affective, cognitive and behavioural consequences. . Journal of Environmental Psychology, 33, 37-44.
Longhurst, N., Avelino F., Wittmayer, J., Weaver , P., Dumitru, A. , Hielscher, S. , Cipolla, C., (2017). Experimenting with alternative economies: four emergent counter-narratives of urban economic development. Current Opinion in Environmental Sustainability. 22, 1-6
World Health Organization (2016). Green spaces and health: a review of evidence. . World Health Organization
Vita, G., Ivanova, D., Dumitru, A., García-Mira, R., Carrus, G., Stadler, K., Wood, R., Hertwich, E (2020). Happier with less? Members of European environmental grassroots initiatives reconcile lower carbon footprints with higher life satisfaction and income increases.. Energy Research and Social Science, 60.
Kuo M. (2015). How might contact with nature promote human health? Promising mechanisms and a possible central pathway.. Frontiers in Psychology. Aug 25;6:1093
Dumitru, A., Frantzeskaki, N., Collier, M. (2020). Identifying principles for the design of robust impact evaluation frameworks for nature-based solutions in cities. Environmental Policy and Science, 112, 106-117
PONCE HERRERO, G. (2006). La ciudad fragmentada. Nuevas formas de hábitat. Servicio de Publicaciones Universitat d´Alacant
Corraliza, J. A., & Collado, S. (2011). La naturaleza cercana como moderadora del estrés infantil. . Psicothema, 221-226.
LOIS GONZÁLEZ, R.C., GONZÁLEZ PÉREZ, J.M., ESCUDERO GÓMEZ, L.A. (2012). Los espacios urbanos. El estudio geográfico de la ciudad y la urbanización. Madrid, Biblioteca Nuova.
HOUGH, Michael (1998). Naturaleza y ciudad. Planificación urbana y procesos ecológicos.. Barcelona, Gustavo Gil.
Frumkin H, Bratman GN, Breslow SJ, Cochran B, Kahn PH Jr, Lawler JJ, Levin PS, Tandon PS, Varanasi U (2017). Nature Contact and Human Health: A Research Agenda. Environ Health Perspect. Jul 31;125(7):075001
Frantzeskaki, N., McPhearson, T., Collier, M.J., Kendal, D., Bulkeley, H., Dumitru, A., Walsh, C., N (2019). Nature-based solutions for urban Climate Change Adaptation: Linking science, policy and practice communities for evidence-based decision-making. . BioScience, Volume 69, Issue 6, June 2019, Pages 455–466
Stern (2000). New Environmental Theories: Toward a Coherent Theory of Environmentally Significant Behavior. Journal of Social Issues, 56 (3)
Van Aart, C. J., Michels, N., Sioen, I., De Decker, A., Bijnens, E. M., Janssen, B. G., Henaw, S. D. (2018). Residential landscape as a predictor of psychosocial stress in the life course from childhood to adolescence. Environment international, 120, 456-463.
BALLAS, D. Y DORLING, D (2013). The Geography of Happiness.En S. A. David, I. Boniwell & A. Conley. (Eds.). Oxford Handbook of Happiness. (465-481). . Oxford University Press.
Pel, B., Haxeltine, A., Avelino, F., Dumitru, A., Kemp, R., Bauler, T., Kunze, I., Dorland, J., Witt (2020). Towards a theory of transformative social innovation: A relational framework and 12 propositions. . Research Policy, 49 (8)
Avelino, F., Wittmayer, J., Pel, B., Weaver, P., Dumitru, A., Haxeltine, A., Kemp, R., Jorgensen, M. (2017). Transformative social innovation and (dis) empowerment. Technological Forecasting and Social Change
Avelino, F., Dumitru, A., Cipolla, C., Kunze. I. & Wittmayer, J. (2020). Translocal empowerment in transformative social innovation networks. European Planning Studies, 28:5, 955-977
European Environment Agency (2021). Urban Sustainability in Europe: avenues for change. European Environment Agency
European Environment Agency (2020). Who benefits from nature in cities? Social inequalities in access to urban green and blue spaces across Europe. European Environment Agency
CIUDAD Y TERRITORIO (CYTET). Estudios Territoriales: https://recyt.fecyt.es/index.php/CyTET/index (). • Vol. 51, 2019: La Agenda Urbana Española • Vol. 53, 2021: Vivienda, transformaciones urbanas y desigualdad socioespacial en las grandes ciudades españolas 2021.

Bibliografía complementaria


Recomendacións
Materias que se recomenda ter cursado previamente

Materias que se recomenda cursar simultaneamente

Materias que continúan o temario

Observacións


(*)A Guía docente é o documento onde se visualiza a proposta académica da UDC. Este documento é público e non se pode modificar, salvo casos excepcionais baixo a revisión do órgano competente dacordo coa normativa vixente que establece o proceso de elaboración de guías