O desenvolvemento é un proceso fascinante de autoconstrución (e tamén de autorenovación) de todos os organismos pluricelulares a partir da condición unicelular. A materia é optativa do segundo cuadrimestre do 4º curso (8º semestre) na que se integra información e coñecementos previos tratados en cursos anteriores. Trátase do estudo das bases celulares e mecanismos moleculares implicados nos procesos do desenvolvemento ontoxénico dos seres vivos, en especial dos procesos de diferenciación e morfoxénese, facendo especial referencia ao desenvolvemento durante a embrioxénese dos metazoos.
Competencias do título
Código
Competencias / Resultados do título
A1
Recoñecer distintos niveis de organización nos sistemas vivos.
A4
Obter, manexar, conservar e observar especímenes.
A26
Deseñar experimentos, obter información e interpretar os resultados.
A29
Impartir coñecementos de Bioloxía.
A30
Manexar adecuadamente instrumentación científica.
A31
Desenvolverse con seguridade nun laboratorio.
B1
Aprender a aprender.
B4
Traballar de forma autónoma con iniciativa.
B6
Organizar e planificar o traballo.
B8
Sintetizar a información.
B10
Exercer a crítica científica.
B11
Debater en público.
B13
Comportarse con ética e responsabilidade social como cidadán e como profesional.
Resultados de aprendizaxe
Resultados de aprendizaxe
Competencias / Resultados do título
Coñecer os principais fundamentos conceptuáis, procesos e tendencias do desenvovemento ontogénico dos seres vivos.
A1 A4 A29
B1 B4 B8 B11
Estudiar os mecanismos celulares e moleculares que sustentan os procesos do desenvolvemento, e particularmente os implicados na diferenciación e a morfoxénese
A1 A4 A29
B4 B8 B11
Coñecer e familiarizarse coas metodoloxías procesos experimentáis, instrumentación e términos técnicos, basados no método científico para o estudo da Bioloxía do Desenvolvemento
A26 A30 A31
B6 B10 B13
Contidos
Temas
Subtemas
I. Conceptos e Procesos do Desenvolvemento desde unha perspectiva histórica
Pluricelularidade, Morfoxenese e diferenciación.
Epixenese vs Preformación.
Desenvolvemento en mosaico e regulativo.
A Inducción.
Ontoxenia e filoxenia.
II. Gametoxenese e a activación do Desenvolvemento
Segmentación
Gastrulación
Organización dos patrones corporáis
Neurulación cresta neural
Somitoxenese
Membranas extraembrionarias
Xestación e Placentación
IV. Mecanismos de Diferenciación e Organoxenese.
Desenvolvemento do Sistema nervioso e órganos dos sentidos
Desenvolvemento do músculo e as extremidades nos tetrápodos
Desenvolvemento do sistema circulatorio en vertebrados
Desenvolvemento do sistema uroxenital en vertebrados
V. Outros aspectos do Desenvolvemento
Principios del Desenvolvemento vexetal
Metamorfose y rexeneración
Interaccions do ambiente co Desenvolvemento
Mecanismos do Desenvolvemento no cambio evolutivo
Prácticas de Laboratorio
Observación e estudo comparado da espermatoxénese e ovoxénese.
Rexeneración en Turbelarios
Observación y estudio da fecundación en invertebrados
Observación do Desenvolvemento temprano en anfibios e peixes
Observación do Desenvolvemento temprano e organoxenese nas aves
Planificación
Metodoloxías / probas
Competencias / Resultados
Horas lectivas (presenciais e virtuais)
Horas traballo autónomo
Horas totais
Actividades iniciais
A1
1
0
1
Discusión dirixida
A26 A1 B1 B10 B11
20
52
72
Seminario
A29 B1 B4 B6 B8 B10 B11 B13
7
24.5
31.5
Prácticas de laboratorio
A4 A26 A30 A31 B13
14
14
28
Lecturas
A4 A26 A30 B4
0
3
3
Proba mixta
A1
2.5
8
10.5
Atención personalizada
1
0
1
*Os datos que aparecen na táboa de planificación son de carácter orientativo, considerando a heteroxeneidade do alumnado
Metodoloxías
Metodoloxías
Descrición
Actividades iniciais
Consiste nuhna sesión de presentación da asignatura donde exporase e explicarase o obxeto e obxectivos da materia, a súa estructuración, as actividades, os criterios de avaliación, etc... (todos eles contidos de xeito breve na guía docente), e donde o alumno/a poderá resolver calquera dúbida ou cuestión relativa aos mesmos
Discusión dirixida
As sesións teóricas (modalidad e de clases invertidas) serán de 50 minutos, nas que se abordarán os temas do programa previstos no organigrama da asignatura, e sobre o que o estudante xa deberá ter traballado con anterioridade a partir dos textos recomendados e o documento editado polo docente a súa dispor. Na sesión analizaranse os conceptos mais importantes e complexos e resolveranse as dúbidas xurdidas no traballo personal ou nas actividades que se realizaren na sesión (estudo de casos e problemas, deseño e interpretación de experimentos, actividades gamificadas...)
Seminario
En cada sesión de seminario presentarase e discutirase entre todos os participantes un aspecto ou tema da materia planificado no organigrama. Os alumnos deberán preparar pola súa conta o tema ou parte do tema previsto e que o profesor poderá asignar. O profesor asistirá as dúbidas que poidan xurdir na elaboración do mesmo.
Prácticas de laboratorio
As prácticas representan o complemento indispensable ás leccions teóricas onde se abordan algúns dos procesos do desenvolvemento animal e se profundíza nalgún de eles.
Lecturas
Neste apartado inclúense medios audiovisuáis específicamente seleccionados (videos da plataforma JoVe ou Youtube) sobre aspectos experimentais, metodolóxicos ou ilustrativos da embrioxenese de especies animáis.
Proba mixta
O exame será escrito e composto de preguntas de resposta breve sobre aspectos da asignatura tratados tanto nas leccións teóricas, seminarios e prácticas.
Atención personalizada
Metodoloxías
Discusión dirixida
Seminario
Descrición
O profesor asignará a cada alumno/a un tema ou aspecto particular dentro da temática xeral de discusión correspondente a cada seminario.
Por outra banda, o alumno/a é ceibe de consultar toda-las dúbidas xurdidas durante as sesións maxistrais e prácticas, e ademáis contará coa posibilidade de resolver calquera dúbida relacionada coa materia ou coas actividades nas tutorías personalizadas.
Avaliación
Metodoloxías
Competencias / Resultados
Descrición
Cualificación
Discusión dirixida
A26 A1 B1 B10 B11
Na modalidade de avaliación continuada, as actividades realizadas ao longo do curso nestas sesións poderán ser tidas en conta e valoradas, representando o 70% da nota final, e podendo sustituir á proba mixta. O estudante que non realizara un mínimo do 80% desas actividades non poderá optar a esta modalidade de avaliación e deberá realizar obrigatoriamente a proba mixta.
0
Proba mixta
A1
O exame será escrito e consistirá en preguntas de resposta breve, realización de esquemas, definicións...
70
Seminario
A29 B1 B4 B6 B8 B10 B11 B13
Para cada sesión de seminario o alumno/a deberá presentar oralmente un tema asignado e un breve resumo dunha páxina de extensión máxima das ideas principais do tema traballado. Na sesión de seminario, se discutirán entre todos os asistentes as ideas expostas en común. En cada seminario valorarase tanto a exposición das ideas de cada un como a discusión. Os seminarios representarán o 30 por cento da cualificación final (cada seminario ten un valor de 0,375 puntos sobre 10). Non se valorarán os resumos que non foran presentados e defendidos na sesión do seminario.
30
Observacións avaliación
Non é preciso acadar ninguhna nota mínima nos seminarios ou actividades das sesións de discusión e/ou o exame escrito (proba mixta) para o cálculo da cualificación final. Os estudantes que sigueron a modalidade de avaliación continuada, poden optar a subir a súa cualificación facendo a proba mixta. Nos exames da segunda convocatorias se terá en conta únicamente a nota da proba escrita na que se avaliarán os coñecementos derivados das sesións teóricas, prácticas e seminarios.
A realización fraudulenta das probas ou actividades de avaliación, unha vez comprobada, implicará directamente a cualificación de suspenso "0" na materia na oportunidade correspondente
Excepcionalmente,
no caso de que o/a estudante, por razóns xustificadas (estudantes con dedicación
a tempo parcial e dispensa académica ou circunstancias específicas de aprendizaxe e apoio á
diversidade) ou circunstancias sobrevidas, non puidera realizar todas as probas de avaliación continua, adoptaránse as medidas ou realizaranse as actividades apropiadas que non afecten a súa
cualificación.
Considerarase non presentado o estudante que non realizase as actividades da avaliación continuada e/ou a proba final.
Nesta materia aplicaranse os criterios xeráis da UDC no compromiso de respeto relativos aos valores ambientais e de perspectiva de xénero.
Fontes de información
Bibliografía básica
Gilbert, S.F. (2004, 2014). Biología del Desarrollo/ Developmental Biology. Panamericana/SINAUER
Wolpert, L. (2010/ 2011). Principios del desarrollo/ Principles of Development. Panamericana/ Oxford University Press
Browder L.W., Erikson C.A., and Jeffrey W.R. (1991). Developmental Biology. Saunders
Kalthoff, K. (1996). Analysis of Biological Development. Mc Graw-Hill
Müller A.W. (1997). Developmental Biology. Springer-Verlag
Gilbert S.F., Epel D (2009). Ecological Developmental biology. Sinauer
Carlson, B.M (2000). Embriología Humana y Biología del Desarrollo.. Harcourt
Recomendacións
Materias que se recomenda ter cursado previamente
Citoloxía/610G02007
Histoloxía/610G02008
Bioquímica I/610G02011
Bioquímica II/610G02012
Xenética/610G02019
Fisioloxía Animal I/610G02035
Fisioloxía Animal II/610G02036
Materias que se recomenda cursar simultaneamente
Materias que continúan o temario
Observacións
Recoméndase a asistencia continuada a todas as sesións así como a participación activa nos seminarios. É preciso ter consultado e traballado con anterioridades o tema que se vai tratar nas clases invertidas, así como estudiar de xeito continuado ao longo do curso para afianzaren os coñecementos adquiridos e así poder entender mellor os novos contidos que se vaian tratando.
(*)A Guía docente é o documento onde se visualiza a proposta académica
da UDC. Este documento é público e non se pode modificar, salvo casos excepcionais baixo a revisión do
órgano competente dacordo coa normativa vixente que establece o proceso de elaboración de guías