Datos Identificativos 2023/24
Asignatura (*) Políticas de atención ás persoas maiores Código 615525024
Titulación
Mestrado Universitario en Políticas Sociais e Intervención Sociocomunitaria
Descriptores Ciclo Período Curso Tipo Créditos
Mestrado Oficial 1º cuadrimestre
 Segundo Optativa 6
Idioma
Castelán
Galego
Modalidade docente Presencial
Prerrequisitos
Departamento Pedagoxía e Didáctica
Socioloxía e Ciencias da Comunicación
Coordinación
Martínez Buján, Raquel
 Correo electrónico
raquel.bujan@udc.es
Profesorado
Martínez Buján, Raquel
Teijeiro Cal, Noelia
 Correo electrónico
raquel.bujan@udc.es
noelia.teijeiroc@udc.es
Web
Descrición xeral A materia “Políticas de atención ás persoas maiores” proponse coa finalidade de interpretar as chaves sobre as que se fondamentan os coidados de longa duración e a súa articulación coas diferentes esferas de provisión: a familia, o mercado, o Estado e a comunidade.

Competencias do título
Código Competencias do título
A1 CE1 - Determinar as dimensións e categorías axeitadas para o diagnóstico e a análise científica das situacións de exclusión social.
A2 CE2 - Interpretar os feitos e as políticas sociais desde os distintos paradigmas teóricos vixentes na análise da exclusión.
A3 CE3 - Deseñar e desenvolver procesos de observación e documentación para o estudo das políticas e os sistemas de benestar social.
A4 CE4 - Recompilar e interpretar a información suficiente para chegar a diagnósticos fiables sobre os riscos de exclusión e os factores de vulnerabilidade social.
A5 CE5 - Interpretar as situacións e os procesos de marxinación social e económica de colectivos desde unha perspectiva histórica e macroestrutural.
A6 CE6 - Avaliar a capacidade e eficacia das medidas de intervención para corrixir ou previr situacións e procesos de exclusión social.
A21 CEE1 - Explicar os procesos de exclusión vinculados ás transformacións da estrutura familiar e por idades das sociedades.
A23 CEE3 - Identificar as dinámicas interxeracionais, biolóxicas e socioeconómicas que xeran situacións de exclusión.
A24 CEE4 - Identificar situacións e procesos de segregación de colectivos vulnerables asociados ao avellentamento demográfico.
A25 CEE5 - Actuar como profesional competente e cualificado/a no ámbito do deseño, a xestión e a avaliación de proxectos de investigación, políticos e sociais sobre situacións de dependencia.
A26 CEE6 - Actuar como profesional competente e cualificado/a no ámbito do deseño, a xestión e a avaliación de políticas de intervención dirixidas á conciliación familiar e ás necesidades dos maiores.
B2 CB2 - Aplicar e integrar os coñecementos a contornos e problemas emerxentes e indefinidos, na práctica investigadora e profesional.
B4 CB4 - Identificar os dilemas éticos e a responsabilidade social tras os retos formulados na práctica profesional e investigadora.
B7 CB7 - Que os estudantes saiban aplicar os coñecementos adquiridos e a súa capacidade de resolución de problemas en contornos novos ou pouco coñecidos dentro de contextos máis amplos (ou multidisciplinares) relacionados coa súa área de estudo.
B13 CX1 - Comprender e integrar coñecementos complexos para traducilos en propostas de investigación e programas de intervención en contextos sociais problemáticos.
B14 CX2 - Realizar unha análise crítica da realidade social e do desenvolvemento profesional vinculada aos feitos sociais sobre os que se traballa.
B15 CX3 - Deseñar, aplicar e avaliar proxectos de investigación en ciencias sociais relacionados cos procesos e as situacións de exclusión social.
B18 CX6 - Valorar a adecuación das distintas ferramentas teóricas, metodolóxicas e técnicas ás preguntas e os obxectivos específicos formulados sobre a realidade social e as políticas sociais.
C1 CT1 - Expresarse correctamente, tanto de forma oral como escrita, nas linguas oficiais da comunidade autónoma.
C3 CT3 - Utilizar as ferramentas básicas das tecnoloxías da información e as comunicacións (TIC) necesarias para o exercicio da súa profesión e para a aprendizaxe ao longo da súa vida.
C5 CT5 - Entender a importancia da cultura emprendedora e coñecer os medios ao alcance das persoas emprendedoras.
C6 CT6 -Adquirir habilidades para a vida e hábitos, rutinas e estilos de vida saudables.

Resultados de aprendizaxe
Resultados de aprendizaxe Competencias do título
Conceptualizar as situacións de dependencia establecendo as súas diferenzas e a súa composición desde unha perspectiva individual, familiar, comunitaria e sistémica. AM1
AM4
AM5
AM21
AM23
AM24
 BM2
BM4
BM7
 CM1
CM3
CM5
CM6
Analizar os modelos de atención socio-sanitaria identificando as características do modelo integrado, as súas dimensións, funcións, debilidades e fortalezas AM1
AM2
AM5
AM6
AM24
 BM2
BM7
BM14
BM18
 CM1
CM3
CM5
CM6
Elaborar indicadores que midan as necesidades sociosanitarias das persoas que requiren coidados de longa duración AM1
AM3
AM4
AM6
AM25
AM26
 BM2
BM4
BM7
BM15
 CM1
CM3
CM5
CM6
dentificar as fórmulas mercantís, familiares e comunitarias que existen na contorna para afrontar a provisión de coidados das persoas que requiren coidados de longa duración AM1
AM2
AM4
AM5
AM6
AM21
AM23
AM24
 BM2
BM4
BM7
BM13
BM14
 CM1
CM3
CM5
CM6

Contidos
Temas Subtemas
Tema 1.- O reto do avellantamento en Galicia: características demográficas e dinámicas sociais 1.1.- A Evolución demográfica da poboación
1.2.- A estructura da poboación e as súas dinámicas sociais
1.3.- Características sociodemográficas da poboación en situación de dependencia
Tema 2.- A LAPAD e o impacto das crisis sistémicas no seu despliegue e desenvolvemento 2.1.- O modelo público de coidados de longa duración e as súas consecuencias sobre o familismo e a mercantilización.
2.2.- As repercusións das crisis sistémicas na evolución dos programas sociais de coidados
2.3.- O papel das organizacións non gubernamentais e das redes sociais comunitarias
Tema 3.- A organización social dos coidados en Galicia
 3.1.- Un modelo de coidados obsoleto baseado na familia como pilar básico.
3.2.- Baixo o paraugas dunhas políticas débiles,xenerizadas e que otorgan poucos dereitos. O despliegue insuficiente e diverso da Lei de Dependencia.
3.3.- Cunhas traballadoras de coidados en condiciones laborais precarias.
Tema 4.- Retos para el futuro e alternativas baseadas nainnovación social 4.1.- Primeiro, as persoas.
4.2.- Avellentar na contorna.
4.3.- Dignificar o traballo do sector de coidados.
4.4.- Reformas do modelo público actual.
4.5.- Sociedades coidadoras, ciudades coidadoras.

Planificación
Metodoloxías / probas Competencias Horas presenciais Horas non presenciais / traballo autónomo Horas totais
Sesión maxistral A1 A2 A5 A21 A23 A24 B4 B13 B14 C1 C5 C6 15 30 45
Discusión dirixida A6 B15 C3 6 12 18
Obradoiro A3 A4 A25 A26 B2 B7 B18 33.2 49.8 83
 
Atención personalizada 4 0 4
 
*Os datos que aparecen na táboa de planificación son de carácter orientativo, considerando a heteroxeneidade do alumnado

Metodoloxías
Metodoloxías Descrición
Sesión maxistral Consisten na explicación da parte teórica da asignatura.
Discusión dirixida Debates dirixidos polo docente que fomentan a participación dos estudantes e desenvolven ás súas habilidades orais e as súas capacidades críticas sobre fenómenos sociais.
Obradoiro Trátase de sesións prácticas interactivas que apoian aos estudantes para a elaboración de informes analíticos sobre temas relacionados cos contenidos da asignatura. En estas sesións realizaranse prácticas aplicadas para o deseño e avaliación de políticas públicas.

Atención personalizada
Metodoloxías
Obradoiro
Descrición
As sesións de obradoiro, meramente interactivas, requieren o seguimento individualizado por parte do persoal docente.

Avaliación
Metodoloxías Competencias Descrición Cualificación
Sesión maxistral A1 A2 A5 A21 A23 A24 B4 B13 B14 C1 C5 C6 Ensaio crítico sobre as lecturas obrigatorias do programa. Debe partir dunha pregunta inicial elixida pola persoa estudante que se formulará ao comezo da redacción e sobre a que reflexionará nas lecturas. As lecturas dispoñibles para a realización do traballo inclúense en cada un dos temas baixo a denominación de "Obrigatorio". Extensión máxima: 3.000 palabras. Nota teórica máxima: 8 puntos. 80
Obradoiro A3 A4 A25 A26 B2 B7 B18 Realización de actividades prácticas na aula. Realizarase un exercicio práctico correspondente a cada tema, segundo o material explicado. Cada práctica terá un valor máximo de 0,5 puntos. Nota práctica máxima: 2 puntos. 20
 
Observacións avaliación

Recoméndase
os envíos dos traballos telemáticamente e de non ser posible, no
útilizar plásticos, elixir a impresión a doble cara, empregar papel
reciclado e evitar imprimir borradores.

Débese facer un uso sostible dos recursos e a prevención de impactos negativos sobre o medio natural.

Débese
ter en conta a importancia dos principios éticos relacionados cos
valores da sosenibiliade nos comportamentos persoais e profesionais.

 

Fontes de información
Bibliografía básica

Artiaga, A. (2021). Cuidados comunitarios y gobierno común en la dependencia: las viviendas colaborativas de personas mayores. Revista Española de Sociología, 30(2): a29.

Camps, V. (2021). Sociedades que cuidan. Barcelona: Mémora Fundación.

Cañada, E. (2021). Cuidadoras. Historias de trabajadoras del hogar, del servicio de atención domiciliaria y de residencias. Barcelona: Icaria.

Carrasco, C., Boderías, C. y Torns, T. (2011). El trabajo de cuidados: historia, teorías y políticas. Madrid: Los Libros de la Catarata

CES (2020). Informe sobre el sistema de promoción de la autonomía personal y atención a las personas en situación de dependencia. Madrid: Consejo Económico y Social de España.

Ciocoletto, A. (2013). Espacios para la vida cotidiana. Barcelona: Cornanegra.

Comas-D'Argemir, D. (2015). Los cuidados de larga duración y el cuarto pilar del sistema de bienestar. Revista de Antropología Social, 24: 375-404.

Comas, D. y Bofill, S. (2022). Cuidar a mayores y dependientes en tiempos de la Covid-19. Madrid: Tirant Lo Blanch

Del Pino, E. et al. (2020). Informe gestión institucional y organizativa de las residencias de personas mayores y COVID-19: dificultades y aprendizajes. Madrid: Instituto de Políticas y Bienes Públicos.

Deusdad, B. et al.  (2016). Restructuring long-term care in Spain: the impact of the economic crisis on social policies and social work practice. Journal of Social Services Research, 42(2): 246-262.

Ehni, H. y Wahl, H. (2020). Six propositions against ageism in the COVID-19 pandemic'. Journal of Aging & Social Policy, 32 (4-5): 515-525.

Lebrusán, I. (2017). La vivienda en la vejez. Problemas y estrategias para envejecer en sociedad. Tesis doctoral, defendida en la Universidad Complutense de Madrid.

Maíllo, G. (coord.) (2019). VIII Informe sobre exclusión y desarrollo social en España. Madrid: Fundación Foessa

Marbán, V. (2019). El sistema español de atención a la dependencia. Entre la regresión y las reformas. Madrid: Fundación FOESSA.

Martínez-Buján, R. y P. Moré (2021). Migraciones, trabajo de cuidados y riesgos sociales: las contradicciones del bienestar en el contexto de la Covid-19. Migraciones, 53.

Moreno, S. (2019). "El desafío de género en los cuidados de la vejez. ¿Riesgo u oportunidad social?'. VIII Informe FOESSA sobre exclusión y desarrollo social en España. Fundación FOESSA.

Puga, D. (2020). “Transiciones pendientes en los sistemas de cuidados de larga duración”. En Huenchuan, S. (ed.), Visión multidisciplinaria de los derechos humanos de las personas mayores. Santiago de Chile, CEPAL, pp. 113-134.

Subirats, J. (2016). “Cambio de época y personas mayores. Una concepción de ciudadanía abierta e inclusiva”. En S. Ezquerra et al. (eds.), Edades en transición. Envejecer en el siglo XXI. Madrid: Ariel, pp. 21-43.

Tobío, C. et al. (2010). El cuidado de las personas. Un reto para el siglo XXI. Barcelona: Obra Social La Caixa.

Vega, C., Martínez-Buján, R. y Paredes, M. (2018). Cuidado, Comunidad y Común, Madrid: Traficantes de Sueños.

Vercellone, C. (2015). From the crisis to the 'Welfare of the Common' as a new mode of production. Theory, Culture & Society, 32(7), pp. 85-99.
Bibliografía complementaria


Recomendacións
Materias que se recomenda ter cursado previamente

Materias que se recomenda cursar simultaneamente

Materias que continúan o temario

Observacións
Nas clases sosterase o principio de debate democrático, escoitando e respetando todas as opinións diversas en torno aos temas tratados, tanto de parte do profesorado como do alumnado.


(*)A Guía docente é o documento onde se visualiza a proposta académica da UDC. Este documento é público e non se pode modificar, salvo casos excepcionais baixo a revisión do órgano competente dacordo coa normativa vixente que establece o proceso de elaboración de guías