Datos Identificativos 2023/24
Asignatura (*) Globalización, medio ambiente e poboación Código 615G01409
Titulación
Descriptores Ciclo Período Curso Tipo Créditos
Grao 1º cuadrimestre
Cuarto Optativa 4.5
Idioma
Castelán
Modalidade docente Presencial
Prerrequisitos
Departamento Socioloxía e Ciencias da Comunicación
Coordinación
Cortés Vázquez, José Antonio
Correo electrónico
j.a.cortes@udc.es
Profesorado
Cortés Vázquez, José Antonio
Correo electrónico
j.a.cortes@udc.es
Web
Descrición xeral A materia "Globalización, Medio Ambiente e Poboación" persegue un dobre obxectivo. Primeiro, servir de introdución ao campo da Socioloxía ambiental, a súa historia e traxectoria, a súa relación co corpus teórico da Socioloxía en xeral e a conexión con outras disciplinas, en particular a antropoloxía ambiental e a ecoloxía política, entre as que existe e existiu un diálogo continuo e enriquecedor. Segundo, familiarizar ao alumnado coa problemática ambiental, a súa xénese, variedade e desenvolvemento, os seus efectos na sociedade e o campo das políticas e os movementos ambientais, cunha atención especial aos problemas ambientais en Galicia. A materia posúe por tanto unha dobre vertente, aplicada e teórica: a de servir para coñecer os retos da sociedade actual ante a problemática ambiental (aplicada) e a de familiarizarse con como abordaron a socioloxía e as ciencias sociais a cuestión ambiental (teórica).

Competencias do título
Código Competencias do título

Resultados de aprendizaxe
Resultados de aprendizaxe Competencias do título
Interpretar a evolución das sociedades contemporáneas e a súa relación co medio ambiente no marco das estruturas económicas e financeiras globais A8
A35
B3
B26
Avaliar as interaccións entre a poboación e as capacidades dos recursos naturais dispoñibles. A4
B16
Elaborar indicadores para a medición de procesos sociais relacionados co uso dos recursos naturais e as súas consecuencias sobre a desigualdade social. A14
A17
B1
B3
Redactar informes analíticos de fenómenos socio-ambientais que permitan o seu estudo empírico A4
A8
A14
A17
A32
B1
B3
B26
C1

Contidos
Temas Subtemas
Tema 1. Introdución á socioloxía ambiental A crise ecolóxica global e a situación ecosocial de Galicia; principais problemas e retos ambientais; historia das problemáticas e políticas ambientais; a cuestión da escala de análise: do buraco de ozono ao cambio climático; o tema ambiental en Socioloxía; xurdimento do paradigma socioambiental nos 70; formas de aproximación ás relacións sociedade-ambiente (determinismo, posibilismo, materialismo, funcionalismo, estruturalismo, post-estruturalismo, ecoloxía humana, ecoloxía cultural, ecoloxía social, posmodernismo, xiro ontológico); diálogo con outras disciplinas: a antropoloxía ambiental e a ecoloxía política.
Tema 2. Fundamentos socioeconómicos da explotación do medio Análise da relación economía – sociedade - medio ambiente; fractura metabólica; formas de organización social e relación co medio baixo o capitalismo; neoliberalismo e capitalismo verde; extrativismo; cambio climático e cambio global; políticas de conservación; desarrollo sostible e pegada ecolóxica; Exemplos prácticos.
Tema 3. Coñecer o medio, gobernar o medio Historia do dualismo sociedade - natureza; construción de categorías naturais; distintas formas de coñecemento ambiental; coñecemento tradicional vs. coñecemento experto; coñecemento-poder na tradición pos-estructuralista e a súa importancia para a socioloxía ambiental; coñecemento político e formas de goberno; o rol da ciencia e a tecnoloxía na crise ecolóxica; Exemplos prácticos.
Tema 4. Medio ambiente e cambio social Desenvolvemento do ambientalismo e o ecologismo; tipos de valores e éticas ambientais; tipos de conflitos ambientais e de movementos sociais; dereitos civís e dereito á natureza; dereitos da natureza; ecofeminismos; axenda da xustiza ambiental (distribución, recoñecemento, participación cidadá). Exemplos prácticos.

Planificación
Metodoloxías / probas Competencias Horas presenciais Horas non presenciais / traballo autónomo Horas totais
Sesión maxistral A4 A8 B16 B26 24 24 48
Obradoiro A14 A17 A32 A35 B1 B3 C1 12 18 30
Lecturas A4 A8 B16 B26 0 28 28
Proba de resposta breve A4 A8 A14 A35 3 0 3
 
Atención personalizada 3.5 0 3.5
 
*Os datos que aparecen na táboa de planificación son de carácter orientativo, considerando a heteroxeneidade do alumnado

Metodoloxías
Metodoloxías Descrición
Sesión maxistral Exposición oral por parte do profesor dos aspectos fundamentais da materia. As exposicións complementaranse co uso de medios audiovisuais e a introdución dalgunhas preguntas dirixidas aos estudantes.
Obradoiro Sesións prácticas nas que os estudantes traballarán baixo a atención personalizada do docente. Consistirán en asistir a distintos seminarios, evaluar propostas políticas ambientais ou visitas al campo. Manexaranse distintas fontes bibliográficas.
Lecturas Lecturas de obras clásicas e novas sobre socioloxía ambiental e disciplinas afines
Proba de resposta breve Realización de examen de desarrollo

Atención personalizada
Metodoloxías
Obradoiro
Descrición
Nos talleres traballarase coa guía e a axuda necesaria do profesor. Tamén se poden programar as tutorías que os alumnos consideren necesarias. Dispoñibilidade virtual vía correo electrónico.

Para o alumnado con reconocimiento de dedicación a tempo parcial e dispensa académica de exención de asistencia, acordarase ao comezo de curso un calendario específico de tutorías compatible coa súa dedicación así como unha serie de tarefas para a súa implicación continuada e activa.

Avaliación
Metodoloxías Competencias Descrición Cualificación
Proba de resposta breve A4 A8 A14 A35 Examen ao final de curso sobre os contidos da materia. Será de tipo desarrollo. 100
 
Observacións avaliación

A nota final obterase íntegramente do exame. O exame realizarase en diferido durante o curso. Ao finalizara cada tema publicarei unha pregunta e teredes unha semana para responder. Quen non responda ou non aprobe ten a posibilidade de facer un exame de forma íntegra de novo ao final da materia.

Implicacións do plaxio: Cualificación de suspenso na convocatoria en que se cometa a falta e respecto da materia en que se cometese: o/a estudante será cualificado con “suspenso” (nota numérica 0) na convocatoria correspondente do curso académico, tanto se a comisión da falta se produce na primeira oportunidade como na segunda. Para isto, procederase a modificar a súa cualificación na acta de primeira oportunidade, se fose necesario.


Observación para o alumnado con reconocimiento de dedicación a tempo
parcial e dispensa académica de exenciónde asistencia : O/a alumno/a
deberá poñerse en contacto co profesor canto antes para acordar as metodoloxías e o plan de avaliación. O profesor/a poñerá en práctica diversas estratexias de acordo
ás necesidades que se susciten para facilitar ao alumnado nestas
circunstancias o seguimiento activo da asignatura e a súa atención
personalizada. 


Fontes de información
Bibliografía básica

Lecturas básicas:

Aledo Tur, Antonio y Domínguez Gómez, José Andrés (2001) Sociología Ambiental. Grupo Editorial Universitario (Texto clave para tema 1)

Naredo, José Manuel (2006) Raíces económicas del deterioro ecológico y social. Madrid: Siglo XXI (Texto clave para tema 2)

Haraway, Donna (2015) El patriarcado del osito Teddy. Taxidermia en el Jardín del Edén. Barcelona: Sans Soleil (Texto clave para tema 3)

Razmig Keucheyan (2016) La naturaleza es un campo de batalla. Ensayo de ecología política. Madrid: Clave Intelectual (Texto clave para Tema 4)

James O'Connor (1998) Causas Naturales: Ensayos sobre marxismo ecológico. México: Siglo XXI

Macionis, J.J. y Plummer, K. 2000. Sociología (3ª edicion) Madrid, Pearson Prentice Hall. Capítulo 24 "Cambio social y medio ambiente" Páginas 663 – 688

Engels, F. (2020 [1844 ]) La situación de la clase obrera en Inglaterra. Barcelona: AKAL

García, Ernest (2007) ‘Los límites desbordados. Sustentabilidad y decrecimiento’. Trayectorias, 24: 7 – 19

Pardo, Mercedes y Ortega, Jordi (2018) “El impacto social del cambio climático: La metamorfosis social como ventana de oportunidad” En INFORME España 2018 / Cátedra José María Martín Patino de la Cultura del Encuentro ; [coordinación y edición Agustín Blanco, Antonio Chueca, José Antonio López-Ruiz y Sebastián Mora]. -- Madrid : Universidad Pontificia Comillas, Cátedra J.M. Martín Patino. Pp. 365 – 391

Moore, Jason (2013) “El auge de la ecología-mundo capitalista. Las fronteras mercantiles en el auge y decadencia de la apropiación máxima” Laberinto, 38: 9-26

Bibliografía complementaria