Datos Identificativos 2023/24
Asignatura (*) Urbanística 5 Código 630G02042
Titulación
Grao en Estudos de Arquitectura
Descriptores Ciclo Período Curso Tipo Créditos
Grao 1º cuadrimestre
Quinto Obrigatoria 6
Idioma
Castelán
Galego
Inglés
Modalidade docente Presencial
Prerrequisitos
Departamento Proxectos Arquitectónicos, Urbanismo e Composición
Coordinación
Rodriguez Alvarez, Jorge
Correo electrónico
jorge.ralvarez@udc.es
Profesorado
Diaz Revilla, Alfonso
Llamazares Castro, Jesus
Rodriguez Alvarez, Jorge
Seoane Prado, Enrique
Correo electrónico
a.diaz.revilla@udc.es
j.llamazares@udc.es
jorge.ralvarez@udc.es
enrique.seoane@udc.es
Web
Descrición xeral A materia Urbanística 5 céntrase no desenvolvemento das competencias propias da planificación e deseño urbanos. De este xeito, ten unha orientación eminentemente práctica, abordando algúns dos temas máis relevantes na práctica urbana contemporánea, incluíndo aspectos de sostibilidade, igualdade, xestión, economía ou o marco legal e os procesos de tramitación. A aprendizaxe estrutúrase ao redor dunha serie de exercicios prácticos e proxectos de curso, nos que se poñen en práctica os conceptos e ferramentas introducidos nas sesións expositivas. O proxecto da materia desenvolverase nunha zona inacabada da cidade, normalmente asimilable a un solo urbano non consolidado, na que é relevante unha operación de rexeneración urbana adaptada ás condicións actuais e futuras. A figura urbana de referencia será o Plan especial de Reforma Interior (PERI), que intentará dotar a esta área das infraestruturas necesarias, integración de usos e tipos de edificación, apoiándose na formalización do espazo colectivo público e privado, na mellora da urbanización, e na resposta adecuada ás condicións existentes, a través de respostas rexeneradoras nos seus aspectos ambientais e construídos. A materia tamén apoiará o Taller do noveno semestre, seguindo o calendario, as pautas e os exercicios acordados coa materia Proxectos 8, que coordina ese Taller.

Competencias do título
Código Competencias do título
A1 Aptitude para aplicar os procedementos gráficos á representación de espazos e obxectos (T)
A2 Aptitude para concibir e representar os atributos visuais dos obxectos e dominar a proporción e as técnicas do debuxo, incluídas as informáticas. (T)
A3 Coñecemento axeitado e aplicado á arquitectura e ao urbanismo dos sistemas de representación espacial.
A6 Coñecemento axeitado e aplicado á arquitectura e ao urbanismo das técnicas de levantamento gráfico en todas as súas fases, dende o debuxo de apuntes á restitución científica.
A10 Coñecemento axeitado e aplicado á arquitectura e ao urbanismo das bases de topografía, hipsometría e cartografía e as técnicas de modificación do terreo.
A34 Capacidade para a concepción, a práctica e desenvolvemento de proxectos básicos e de execución, esbozos e anteproxectos. (T)
A35 Capacidade para a concepción, a práctica e desenvolvemento de proxectos urbanos. (T)
A36 Capacidade para a concepción, a práctica e desenvolvemento de dirección de obras. (T)
A37 Capacidade para elaborar programas funcionais de edificios e espazos urbanos. (T)
A39 Aptitude para suprimir barreiras arquitectónicas. (T)
A41 Aptitude para resolver o acondicionamento ambiental pasivo, incluíndo o illamento térmico e acústico, o control climático, o rendemento enerxético e a iluminación natural. (T)
A42 Aptitude para catalogar o patrimonio edificado e urbano e planificar a súa protección. (T)
A44 Capacidade para redactar proxectos de obra civil. (T)
A45 Capacidade para deseñar e executar trazados urbanos e proxectos de urbanización, xardinería e paisaxe. (T)
A46 Capacidade para aplicar normas e ordenanzas urbanísticas.
A47 Capacidade para elaborar estudos medioambientais, paisaxísticos e de corrección de impactos ambientais. (T)
A52 Coñecemento axeitado da ecoloxía, a sostibilidade e os principios de conservación de recursos enerxéticos e medioambientais.
A53 Coñecemento axeitado das tradicións arquitectónicas, urbanísticas e paisaxísticas da cultura occidental, así como dos seus fundamentos técnicos, climáticos, económicos, sociais e ideolóxicos.
A55 Coñecemento axeitado da relación entre os patróns culturais e as responsabilidades sociais do arquitecto.
A58 Coñecemento axeitado dos fundamentos metodolóxicos do planeamento urbano e a ordenación territorial e metropolitana.
A59 Coñecemento dos mecanismos de redacción e xestión dos planos urbanísticos a calquera escala.
A60 Coñecemento da regulamentación civil, administrativa, urbanística, da edificación e da industria relativa ao desempeño profesional.
A61 Coñecemento do análisis de viabilidade e a supervisión e coordinación de proxectos integrais.
A62 Coñecemento da tasación de bens inmobles.
A63 Elaboración, presentación e defensa ante un Tribunal Universitario dun traballo académico orixinal realizado individualmente relacionado con calquera das disciplinas cursadas.
B4 Que os estudantes poidan transmitir información, ideas, problemas e solucións a un público tanto especializado coma non especializado
B5 Que os estudantes desenvolvesen aquelas habilidades de aprendizaxe necesarias para emprender estudos posteriores cun alto grao de autonomía
B8 Coñecer o urbanismo e as técnicas aplicadas no proceso de planificación
B11 Coñecer as industrias, organizacións, normativas e procedementos para plasmar os proxectos en edificios e para integrar os planos na planificación
B12 Comprender as relacións entre as persoas e os edificios e entre estes e o seu entorno, así como a necesidade de relacionar os edificios e os espazos situados entre eles en función das necesidades e da escala humana
C1 Expresarse correctamente, tanto de forma oral coma escrita, nas linguas oficiais da comunidade autónoma
C3 Utilizar as ferramentas básicas das tecnoloxías da información e as comunicacións (TIC) necesarias para o exercicio da súa profesión e para o aprendizaxe ao longo da súa vida
C4 Desenvolverse para o exercicio dunha cidadanía aberta, culta, crítica, comprometida, democrática e solidaria, capaz de analizar a realidade, diagnosticar problemas, formular e implantar solucións baseadas no coñecemento e orientadas ao ben común
C5 Entender a importancia da cultura emprendedora e coñecer os medios ao alcance das persoas emprendedoras
C6 Valorar criticamente o coñecemento, a tecnoloxía e a información dispoñible para resolver os problemas cos que deben enfrontarse
C7 Asumir como profesional e cidadán a importancia do aprendizaxe ao longo da vida
C8 Valorar a importancia que ten a investigación, a innovación e o desenvolvemento tecnolóxico no avance socioeconómico e cultural da sociedade.

Resultados de aprendizaxe
Resultados de aprendizaxe Competencias do título
Aprende a organizar o proceso de construción, transformación, conservación e rexeneración dos asentamentos humanos; dando prioridade á paisaxe, ao tratamento da forma e do espazo baseado nun deseño, perfeccionando a capacidade do alumno para intervir profesionalmente nas distintas áreas urbanas e / ou rurais, poñéndoa en relación co normativo, construtivo, ambiental, social e do temporal e programación económica que supón unha intervención deste tipo. A34
A35
A36
A37
A39
A41
A42
A44
A45
A46
A47
A52
A53
A55
A58
A59
A60
A61
A62
A63
B4
B5
B8
B11
B12
C1
C3
C4
C5
C6
C7
C8
Adquirir coñecemento para proxectar, planificar, coordinar e dirixir o deseño e execución de infraestruturas urbanas, incorporando criterios de sustentabilidade, mínimo impacto ambiental, economía e resiliencia. A55
A58
A59
A60
A61
A62
A63
B11
B12
C6
C8
Adquirir coñecemento para proxectar, planificar, coordinar e dirixir o deseño e execución de espazos exteriores públicos ou privados, con criterios de sostibilidade, confort e integración paisaxística. A34
A35
A36
A37
A39
A41
A42
A44
A45
A46
A47
A52
A53
B4
B5
B8
C1
C3
C4
C5
C7
Aprende a preparar documentación cartográfica adecuada para a análise e transmisión eficaz de información e planificación urbana. A1
A2
A3
A6
A10
A59
B4
B8
C3
C6
C8

Contidos
Temas Subtemas
Bloque 1: Introdución S1. Introdución: teoría e práctica no urbanismo contemporáneo
S2. Ferramentas SIX aplicadas ao urbanismo
S3. As ferramentas básicas da planificación urbanística
Bloque 2: Áreas de planificación S4. A cidade existente
S5. Do urbano ao rural
S6. Planificación e sustentabilidade

Bloque 3: O apoio infraestrutural da cidade S.7 Infraestruturas enerxéticas
S. 8 O ciclo da auga
S.9. Mobilidade e infraestruturas viarias

Bloque 4: O proxecto urbanístico S10. Recuperación da rúa como lugar
S11. O espazo público e colectivo
S12. A sustentabilidade no proxecto de urbanización

Planificación
Metodoloxías / probas Competencias Horas presenciais Horas non presenciais / traballo autónomo Horas totais
Obradoiro A34 A35 A36 A37 A39 A41 A42 A44 A45 A46 A47 A52 A53 A55 A58 A60 A61 A62 A63 B4 B5 B8 B11 C1 C3 C4 24 48 72
Aprendizaxe colaborativa A1 A2 A3 A6 A10 A34 A35 A36 A37 A39 A41 A42 A44 A45 A46 A47 A52 A53 A55 A58 A59 A60 B5 B8 B11 B12 C1 C3 C4 C5 C7 C8 10 10 20
Sesión maxistral A52 A53 A55 A58 A59 A61 B8 B11 10 10 20
Análise de fontes documentais C3 C4 C5 C8 1 1 2
Proba mixta A35 A52 A53 A55 A58 A59 A60 B8 C1 1 2 3
Seminario A1 A2 A3 A6 A10 C6 10 10 20
Eventos científicos e/ou divulgativos A1 A55 C4 2 4 6
Proba práctica A34 A35 A36 A37 A39 A41 A42 A45 A46 A47 A52 A53 A59 2 4 6
 
Atención personalizada 1 0 1
 
*Os datos que aparecen na táboa de planificación son de carácter orientativo, considerando a heteroxeneidade do alumnado

Metodoloxías
Metodoloxías Descrición
Obradoiro Organización da clase en pequenos grupos nos que o alumnado traballa conxuntamente na resolución dunha ordenación urbanística nun ámbito proposto polo profesorado da materia. O seguimento do traballo será presencial e cada semana revisaranse os avances segundo o calendario marcado.
Aprendizaxe colaborativa Exercicios guiados de forma presencial e/ou apoiados con tecnoloxías da información e as comunicacións, que se basean na organización da clase en pequenos grupos nos que o alumnado traballa conxuntamente na resolución de tarefas asignadas polo profesorado para optimizar a súa propia aprendizaxe e a dos outros membros do grupo. Parte deste traballo farase dando apoio ao programa coordinado por Proxectos 8.
Sesión maxistral As clases teóricas axudarán a presentar temas instrumentais e referencias ao proxecto
Análise de fontes documentais O traballo proposto implicará a recollida e procesamento de fontes documentais para desenvolver unha cartografía analítica e proactiva, completando e actualizando a información existente a través do traballo de campo. Amais, usaranse as bases cartográficas existentes nos distintos repositorios institucionais.
Proba mixta Exame de avaliación do nivel de coñecemento dos contidos da materia. A proba poderá incluír preguntas de resposta breve, resposta múltiple, esquemas, debuxos ou diagramas.
Seminario Sesións de traballo en grupo enfocado na introdución aos Sistemas de Información Xeográfica
Eventos científicos e/ou divulgativos Preparación de material síntese do traballo realizado na materia para a súa exposición conxunta a finais de curso no evento organizado polo Departamento de Proxectos Arquitectónicos, Urbanismo e Composición: "Arquitecturas en Curso. DPAUC" (paneis, maquetas, debuxos, vídeos, textos, performances, etc.).

Asistencia a eventos divulgativos (congresos, xornadas, simposios, conferencias, etc.), organizados pola ETSAC, o DPAUC, etc., indicados polo profesorado da materia como parte do contido docente do curso, co obxectivo de proporcionar ao alumnado coñecementos e experiencias actuais referentes a un determinado ámbito de estudo
Proba práctica Proba individual que consistirá na resolución, a nivel esbozo-anteproxecto, dun programa de intervención sobre o un ámbito dado.

Atención personalizada
Metodoloxías
Seminario
Obradoiro
Aprendizaxe colaborativa
Descrición
O traballo do curso realizarase segundo as directrices dos titores. Os obradoiros desenvolveranse na aula onde o titor estará dispoñible para responder ás dúbidas. O seguimento das actividades levarase a cabo nas correccións individuais ou de equipo. Os titores recollerán indicios sobre o seguimento individual do curso, que será parte da avaliación. As preguntas comúns pódense resolver a través de Moodle

Avaliación
Metodoloxías Competencias Descrición Cualificación
Proba práctica A34 A35 A36 A37 A39 A41 A42 A45 A46 A47 A52 A53 A59 Será valorada a capacidade de interpretación e resolución efectiva do problema proposto, tendo en conta as restricións do lugar, tanto programáticas, ambientais, topográficas ou normativas 10
Obradoiro A34 A35 A36 A37 A39 A41 A42 A44 A45 A46 A47 A52 A53 A55 A58 A60 A61 A62 A63 B4 B5 B8 B11 C1 C3 C4 A participación activa na clase, a asistencia, o progreso adecuado no traballo e o cumprimento dos obxectivos concretos propostos na declaración do taller serán avaliados. As obras incluirán unha parte do grupo e un desenvolvemento individual. Cada unha destas partes será avaliada de forma independente e será necesario aprobar as dúas partes. 40
Aprendizaxe colaborativa A1 A2 A3 A6 A10 A34 A35 A36 A37 A39 A41 A42 A44 A45 A46 A47 A52 A53 A55 A58 A59 A60 B5 B8 B11 B12 C1 C3 C4 C5 C7 C8 Evalúarase o participar activamente, actitude crítica, cultura arquitectónica e urbana e a capacidade de articular e expoñer opinións motivadas en público. 30
Proba mixta A35 A52 A53 A55 A58 A59 A60 B8 C1 Avaliarase a adquisición dos coñecementos teóricos introducidos no curso 10
Eventos científicos e/ou divulgativos A1 A55 C4 Preparación de material síntese do traballo realizado na materia para a súa exposición conxunta a finais de curso no evento organizado polo Departamento de Proxectos Arquitectónicos, Urbanismo e Composición: "Arquitecturas en Curso. DPAUC" (paneis, maquetas, debuxos, vídeos, textos, performances, etc.). 10
 
Observacións avaliación

Na avaliación xeral do curso computarán os seguintes aspectos: asistencia e participación en clase e talleres, avaliación do traballo en grupo, avaliacióndo traballo individual, proba final (mixta e práctica).

Para aprobar o curso é necesario superar cada unha destes baremos:

-Asistencia ás clases: 80% mínimo de sesións de clases e 80% de sesiónsinteractivas. Ademais, o equipo docente avaliará se a asistencia é activa mediante a participación nas sesións lectivas (respondendo ás preguntas formuladas), en correccións de equipo ou de xeito individual. A participaciónactiva pode valorarse como un aumento na nota final.

-Obradoiro (U5): mínimo 5

-Aprendizaxe colaborativa (Obradoiro Proxectos): mínimo 5

-Proba mixta: mínimo 5

-Proba práctica: mínimo 5

No caso de suspenso nunha das partes na primeira oportunidade, deberá repetirse na segunda oportunidade. Polo tanto, proporcionarase unha lista de alumnado coas partes a repetir. A nota da primeira oportunidade será "Suspenso" se se presentou pero non aprobou ningunha das partes ou "Non Presentado"se non entregou ningún dos elementos avaliables.

Para os estudantes con recoñecemento de dedicación a tempo parcial segundo a"Norma que regula o réxime de dedicación ao estudo de estudantes de graona UDC", a asistencia mínima a clase será do 60%, tanto nas sesións interactivas como nas sesións expositivas. O resto dos elementos de avaliaciónserán os mesmos que no caso xeral. En relación coa proba final, seguirase o disposto no artigo 12 das "Normas de avaliación, revisión e reclamación decualificacións para estudos de grao e máster na UDC" (versión consolidada 2017)

Exención académica: non se contempla, por tratarse dunha materia na que o obradoiro é a metodoloxía fundamental.

A realización fraudulenta das probas ou actividades de avaliación, unha vez comprobada, implicará directamente a cualificación de suspenso na convocatoria en que se cometa: o/a estudante será cualificado con “suspenso” (nota numérica 0) na convocatoria correspondente do curso académico, tanto se a comisión da falta se produce na primeira oportunidade como na segunda. Para isto, procederase a modificar a súa cualificación na acta de primeira oportunidade, se fose necesario

Segundaoportunidade:

Para aprobar a materia na segunda oportunidade, é necesario repetir todos os elementos avaliables nos que non se acadou o aprobado.

O traballo do curso (Obradoiro de Planificación e Aprendizaxe Colaborativa-Urbanización con Proxectos) será reelaborado, corrixido ou completado segundo as indicacións dos titores da materia. Para iso, recoméndaseque os equipos fagan uso de titorías académicas cos seus correspondentes titores durante o segundo semestre. Os traballos entregaranse, como máximo, ata unha semana antes do exame de segunda oportunidade.

Os estudantes que teñan traballo pendente non entregado non poderán presentarse ao exame.

Para aprobar a materia na segunda oportunidade, é necesario acadar un 5 cada un doselementos avaliables:

- Obradoiro (U5): mínimo 5

-Aprendizaxe colaborativa (Obradoiro): mínimo 5

-Proba mixta: mínimo 5

-Proba práctica: mínimo 5

Os estudantes que non cumpriran a asistencia mínima a clase durante o períodolectivo non serán elixibles para unha avaliación positiva.

Se nalgún destes elementos non se alcanza un 5, a nota será de suspenso. Non obstante, a participación activa na clase, durante o curso escolar, que demostre un coñecemento adecuado dos contidos da materia pode ser valorada polo profesorado en situacións próximas ao aprobado, na proba práctica ou na probamixta.


Fontes de información
Bibliografía básica

Textos seleccionados - lectura básica

Tema 1. Introducción: teoría y práctica en el urbanismo contemporáneo


-Esteban Noguera, J. (2018) Urbanismo. Una inmersión rápida.Tibidabo Ediciones. Capítulo “La dimensión del urbanismo y la sustancia delurbanismo” pp: 104-122
-Montaner, J.M. & Muxí, Z. (2020) Política yArquitectura. Por un Urbanismo de lo Común y Ecofeminista. Gustavo Gili. Capítulo“Derecho la ciudad, derecho al barrio (contra la gentrificación” pp: 164-176

Tema 2. Herramientas SIG aplicadas al urbanismo

Lecturas

-Olaya, V. (2020) Sistemas de Información Geográfica. ILos Fundamentos pp: 1-48 (https://volaya.github.io/libro-sig/)

-Referencia: QGIS. Manual del Usuario de Escritorio: https://www.qgis.org/en/docs/index.html

Tema 3. El instrumental básico de la ordenación urbanística

Lecturas

La lectura de una selección de textos extraídos de lossiguientes libros complementará y consolidará los conceptos propuestos en lasesión expositiva.

- Cebrián Tello,J.L. (2009) Ideología urbanística y legislación: la configuración del marcolegal actual. En Dalda, J.L. Teoría y Método del Planeamiento General y Urbano.Universidade da Coruñapp: 141-150

- Esteban Noguera, J. (2011) Elinstrumental básico de la ordenación urbanística. En Esteban Noguera, J. Laordenación urbanística: conceptos, herramientas y prácticas. Electa.pp: 55-88

-Dalda, J.L. (2009) La naturaleza de la planificaciónurbana. En Dalda, J.L. Teoría y Método del Planeamiento General y Urbano.Universidade da Coruña. pp: 33-44

Tema 4. La ciudad existente

Lecturas

La lectura de una selección de textos extraídos de lossiguientes libros complementará y consolidará los conceptos propuestos en lasesión expositiva.

Dalda, J.L. (2009) La recuperación urbanística de laciudad histórica de Santiago de Compostela. En AAVV, Juan Luis Dalda Escudero.Urbanista. Universidade da Coruña. pp: 157-166

Esteban Noguera, J. (2011) Laciudad existente: el suelo urbano. En Esteban Noguera, J. La ordenaciónurbanística: conceptos, herramientas y prácticas. Electa.pp: 89-114

Montaner, J.M. & Muxí, Z. (2020) Derecho a la ciudad,derecho al barrio (contra la gentrificación). En Montaner, J.M. & Muxí, Z.Política y Arquitectura. Por un urbanismo de lo común y ecofeminista. GustavoGili. Pp:164-175

Sainz Gutiérrez, V. (2006) La intervención den la ciudadconsolidada: los centros históricos. En Sainz Gutiérrez, V. El proyecto urbanoen España. Génesis y desarrollo de un urbanismo de los arquitectos. Universidadde Sevilla. Consejería de Obras Públicas y Transportes. pp:153-165

Tema 5. De lo urbano a lo rural

Lecturas

La lectura de una selección de textos extraídos de lossiguientes libros complementará y consolidará los conceptos propuestos en lasesión expositiva.

Dioni López, J. (2021) Cinco hipótesis sobre ladispersión. En Dioni López, J. La España de las Piscinas, pp: 137-190

Esteban Noguera, J. (2011) Laextensión de la ciudad: el suelo urbanizable. En Esteban Noguera, J. Laordenación urbanística: conceptos, herramientas y prácticas. Electa.pp: 117-145

Glaeser , E. Nuestra especie Urbana. Introducción en Glaeser, E. (2011) El triunfo de las ciudades Taurus pp:1-15  

González-Cebrián, J. & Ferreira Villar, M. (2013)Criterios de Ordenación e Intervención no Medio Rural. En González-Cebrián, J.& Ferreira Villa, M. (2013) Guía de boas prácticas para a Intervención nosnúcleos rurais. Xunta de Galicia, pp: 184-231

Tema 6. Planeamiento y sostenibilidad

Lecturas

La lectura de una selección de textos extraídos de los siguienteslibros complementará y consolidará los conceptos propuestos en la sesiónexpositiva.

Fariña Tojo, J. (1998) Un acercamiento ecológico a laciudad. En La ciudad y el medio natural. Akal, pp:281-310

Higueras, E. (2009) Ordenanzasambientales. En El Reto de la Ciudad Habitable y Sostenible. DAPP, pp: 103-129

Ezquiaga, J.M. & BarrosGuerton, J. (2019) Cambio climático, reciclaje urbano y proyecto sostenible. EnRodríguez Álvarez, J. (ed.) La Evaluación de la Sostenibilidad en laPlanificación de las Ciudades. Instituto Tecnológico de Galicia, pp: 20-35

Tema.7 Infraestructura energética

Lecturas

Herce Vallejo, M. & Miró Farrerons, J. (2006) Lasinfraestructuras energéticas. En El soporte infraestructural de la ciudad. EdicionsUPC pp:85-94

Arizmendi Barnes, J. L. (1993) Distribución de energíaeléctrica pública. En Instalaciones Urbanas. Infraestructura y planeamiento.Bellisco pp: 721-775

Tema. 8 El ciclo del agua

Lecturas

Herce Vallejo, M. & Miró Farrerons, J. (2006) Lasinfraestructuras del agua: saneamiento y distribución de agua potable. En Elsoporte infraestructural de la ciudad. Edicions UPC pp:53-84

Arizmendi Barnes, J. L. (1993) Alcantarillado yevacuación de aguas usadas y atmosféricas. Infraestructura y planeamiento.Bellisco pp: 353-385

Tema.9. Movilidad e infraestructura viaria

Pozueta Echavarri, J. (2000) Modelos urbanos y demanda demovilidad. En MOVILIDAD Y PLANEAMIENTO SOSTENIBLE: Hacia una consideracióninteligente del transporte y la movilidad en el planeamiento y en el diseñourbano. Cuadernos de Investigación Urbanística, Nº30 pp:30-47

Tato Camino, X.M. (2022) El modelo de la ciudad dePontevedra. Artículo en “Ciudades que caminan”.https://ciudadesquecaminan.org/blog/panorama/el-modelo-de-la-ciudad-de-pontevedra/

BCN Ecología (2021) Movilidad y espacio público. En 20Años de la Agencia de Ecología Urbana de Barcelona. Ayuntamiento de Barcelona. pp: 166-227

Tema 10. Recuperación de la calle como lugar

Lectura:

Pozueta Echavarri, J. LamíquizDaudén, F. Porto Schettino, M. (2009) Consideración de los peatones en losplanes parciales o de área. En La ciudad paseable. CEDEX pp:159-302

Sanz Alduán, A. (2008) Las Técnicas decalmado de tráfico. En Calmar el tráfico. Pasospara una nueva cultura de la movilidad urbana. D.G. de Planificación; Centro de Publicaciones, Ministerio de Fomento.pp:75-168

Prinz, D. (1986) Tráfico Rodado. Capítulo en Planificación y Configuración Urbana. Gustavo Gili. pp: 96-119

Tema 11. El espacio público y colectivo

Lectura

Montgomery, C. Capítulo 7: Convivencias. Capítulo en (2023) Ciudad Feliz: Transformar la vida a través del diseño urbano. Capitán Swing pp:150-180 aprox

Gehl, J. (2014) La ciudad a la altura de los ojos. EnCiudades para la gente. Ediciones infinito pp:118-192

Tema 12. La sostenibilidad en el proyecto de urbanización

Lecturas

AAVV (2019) Casos de estudio de la Fase de Adaptación deBREEAM Urbanismo: PRAU Marqués de la Ensenada, Eco-Barrio en Vallecas y ParqueCentral de Valencia. En RodríguezÁlvarez, J. (ed.) La Evaluación de la Sostenibilidad en la Planificación de lasCiudades. Instituto Tecnológico de Galicia, pp: 166-216

Higueras, E. (2009) Elurbanismo bioclimático. En El Reto de la Ciudad Habitable y Sostenible. DAPP,pp: 88-102

Bibliografía complementaria

Textos seleccionados - lecturas complementarias

Tema 1. Introducción: teoría y práctica en el urbanismo contemporáneo

Busquets, J. Nuevas tendencias en la arquitectura contemporánea. Capítulo en Busquets, J. (2022) Arquitectura Moderna y Ciudad. Una inmersión rápida. PP: 225-253

Sánchez de Madariaga, I. (2008) La práctica del urbanismo. En Sánchez de Madariaga, I. Esquinas Inteligentes. La ciudad y el urbanismo moderno. Alianza Editorial pp: 119-156

Secchi, B. (2015) La ciudad de los ricos y la ciudad de los pobres. Catarata. Capítulos 8-9, pp: 76-89

Tema 2. Herramientas SIG aplicadas al urbanismo

-Graser, A. & Peterson, G.N. (2018) QGIS Map Design. Locate Press

-Singleton, A. Spielman, S. & Folch, D.C. (2018) Urban Analytics. SAGE Publications

Tema 3. El instrumental básico de la ordenación urbanística

Decreto 143/2016, do 22 de setembro, polo que se aproba o Regulamento da Lei 2/2016, do 10 de febrero, do solo de Galicia.

Font Arellano, A. (2011) La práctica del planeamiento urbanístico. En Moya González, L. La práctica del Urbanismo. Editorial Síntesis

Gallego Jorreto, M. (2015) Reflexión sobre o proceso urbanizador das áreas dinámicas. En Lois, R.C. e Pino, D. A Galicia Urbana. Galaxia

Lei 2/2016, do 10 de febrero, do solo de Galicia

Tema 4. La ciudad existente

Ajuntament de Barcelona (1996) Barcelona. La Segunda Renovación. Ajuntament de Barcelona

Buchanan, C. (1968) Bath a Study in Conservation. HMSO

Busquets, J., & Correa, F. (2006). Core Retrofitting. Revitalización Urbana. En Ciudades: X formas: una nueva mirada hacia el proyecto urbanístico. Harvard University. Nicolodi. pp: 244-283

Campos Venuti, G. & Oliva, F. (1994) Cincuenta Años de Urbanística en Italia, 1942-1992. BOE

Sabaté, J. Corominas,M. Sotoca, A. (2012) Planes muy especiales. Colegio de Arquitectos de Cataluña

Ezquiaga Domínguez, J.M. & González Alfaya, L. (2011) Transformaciones urbanas sostenibles. Universidad Internacional Mendéndez Pelayo

Fainstein, S. (2001) The City Builders. Property Development in New York and London, 1980-2000. Second Edition, Revised. The University Press of Kansas

Solá-Morales, C. & Cadaval, E. (2008) Barcelona, Transformación. Planes y Proyectos. Ajuntament de Barcelona.

Urban Task Force (1999) Towards an Urban Renaissance. Final Report of the Urban Task Force chaired by Lord Rogers of Riverside. Department of the Environment, Transport and the Environment.

Tema 5. De lo urbano a lo rural

Busquets, J (1985) La escala intermedia. Nueve planes catalanes. UR nº2

Dalda, J. L. Docampo, M. G. & Harguindey, J.G. (2006) Cidade Difusa en Galicia. Xunta de Galicia

Dalda, J.L. (1991) La larga fase de aldea. En González-Cebrián, J. DRU 3. Intervención sobre el Medio Rural de Galicia. Una aproximación a su realidad territorial. Universidade da Coruña

del Caz Enjuto, R. Gigosos Pérez, P. Saravia Madrigal, M. (2004) Planes parciales residenciales: manual profesional. Junta de Castilla y León

Font, A. (2007) La explosión de la ciudad: transformaciones territoriales recientes en las regiones urbanas de la Europa Meridional. Ministerio de Vivienda

González-Cebrián, J. & Ferreira Villar. M. (2009) Intervenir sobre el medio rural en Galicia: Una aproximación a su realidad territorial. En González-Cebrián, J. DRU 3. Intervención sobre el Medio Rural de Galicia. Una aproximación a su realidad territorial. Universidade da Coruña

López de Lucio, R. (2007) Construir la ciudad en la periferia: criterios de diseño para áreas residenciales sostenibles. Mairea Libros

Marcinkoski, C. (2016) The city that never was. Princeton Architectural Press

Muñoz, F. (2008). Urbanalización: paisajes comunes, lugares globales. Gustavo Gili

Rodríguez-Tarduchy, M.J. & Altozano García, F. (2014) Función y Diseño. Una aproximación metodológica al proyecto urbano. Cinter Divulgación Técnica.

Tema 6. Planeamiento y sostenibilidad

BCN Ecología (2021) 20 Años de la Agencia de Ecología Urbana de Barcelona. Arquine

Bettini, V. (1998) Elementos de Ecología Urbana. Editorial Trotta

Fariña Tojo, J., & Naredo, J. M. (2010). Libro blanco de la sostenibilidad en el planeamiento urbanístico español.

Guallart, V. (2012) La ciudad autosuficiente. Habitar en la sociedad de la información. RBA

Higueras, E. (2006) Urbanismo Bioclimático. Gustavo Gili

Higueras, E. (2009) El Reto de la Ciudad Habitable y Sostenible. DAPP

Martinez Sarandeses, F. (1982) Arquitectura Vernácula en Pontevedra. Colegio de Arquitectos de Galicia

McHarg, I. (1969) Proyectar con la naturaleza. Gustavo Gili

Rodríguez Álvarez, J. (ed. 2019) La Evaluación de la Sostenibilidad en la Planificación de las Ciudades. Instituto Tecnológico de Galicia.

Rogers, R. & Gumuchdjian, P. (2008) Ciudades para un pequeño planeta. Gustavo Gili

Terradas, J. (2001) Ecología Urbana. Rubes

Tema.7 Infraestructura energética

Acebillo, J. (2012). A New Urban Metabolism. ACTAR Publishers.

Brown, H. (2014). Next generation infrastructure. Washington, DC: Island Press.

Chrysoulakis, N., de Castro, E. A., & Moors, E. J. (Eds.). (2014). Understanding urban metabolism: a tool for urban planning. Routledge.

Cody, B. (2017). Form Follows Energy: Using natural forces to maximize performance. Birkhäuser.

Dunster, B. (2018) ZEDlife. How to Build a Low-Carbon Society Today. RIBA Publishing

García-Germán, J. (Ed.). (2009). De lo mecánico a lo termodinámico: por una definición energética de la arquitectura y del territorio. Gustavo Gili.

Grulois, G., Tosi, M. C., & Crosas, C. (2018). Designing Territorial Metabolism: Barcelona, Brussels and Venice. Jovis.

Guallart, V. (2014). La ciudad autosuficiente. RBA Libros.

Tema. 8 El ciclo del agua

Brown, H. (2014). Next generation infrastructure. Washington, DC: Island Press.

De Meulder, B. & Shannon, K. eds. (2008) Water Urbanisms Ufo_Urbanism Fascicles OSA SUN

Dreiseitl, H. Grau, D. (2009) Recent Waterscapes: Planning, Building and Designing with Water. Birkhäuser, Switzerland

Nárdiz, C., & Valeiro, C. (2002). El abastecimiento de agua a La Coruña. El papel del servicio de aguas en la construcción de la ciudad.

Palomo, P. J. S. (2003). La planificación verde en las ciudades. Gustavo Gili.

Rodríguez-Rojas, M. I. (2017). Guía para la integración de los Sistemas Urbanos de Drenaje Sostenible en el proyecto urbano. Guía para la integración de los sistemas urbanos de drenaje sostenible en el proyecto urbano, 1-127.

Santos Vázquez, A. (2017) La gestión del agua y su influencia en la construcción del territorio. Tesis doctoral Universidade da Coruña

Swyngedouw, E. (2015). Liquid power: Contested Hydro-Modernities in Twentieth-Century Spain. MIT Press.

Tema.9. Movilidad e infraestructura viaria

Towns: A study of the long term problems of traffic in urban areas. Routledge.

Crowe, S. (1960) The Landscape of Roads. The Architectural Press: London

Español-Echaniz, I. M., Álvarez-Sala, D., Fernández-Belmonte, D., & González-del-Piñal-Gómez, C. (2008). La carretera en el paisaje. Criterios para su planificación, trazado y proyecto. Junta de Andalucía

Herce Vallejo, M. & Miró Farrerons, J. (2006) El soporte infraestructural de la ciudad. Edicions UPC

McCluskey, J. (1979). Road form and townscape. Publication of: Architectural Press Limited.

Monzón, A., Cascajo, R., Madrigal, E., & López, C. (2006). Guía práctica para la elaboración e implantación de planes de movilidad urbana sostenible. Madrid: Instituto para la Diversificación y Ahorro de la Energía, IDAE.

Nárdiz Ortiz, C. (1992). El territorio y los caminos en Galicia. Planos históricos de la red viaria. Colegio de Ingenieros de Caminos, Canales y Puertos de Galicia/Xunta de Galicia, Colección de Ciencias, Humanidades e Ingeniería.

Nebot Beltrán, F. (2019) Primero la Ciudad. La movilidad en Pontevedra 1999-2019. Ayuntamiento de Pontevedra.

Sanz, A. & Vega, P. & Mateos, M. (2014) Cuentas ecológicas del transporte en España. Libros en Acción.

Shannon, K., & Smets, M. (2010). The landscape of contemporary infrastructure. NAi Publishers.

Tonucci, F. (2014) A Cidade dos nenos. Kalandraka

VVAA (2003). Road ecology: science and solutions. Island press.

Tema 10. Recuperación de la calle como lugar

AAVV (2010) La U Urbana. El libro blanco de las calles de Barcelona. Ajuntament de Barcelona.

Appleyard, D. (1980). Livable streets: protected neighborhoods?. The ANNALS of the American Academy of Political and Social Science, 451(1), 106-117

Ayto de Pontevedra (2016) +modelo Pontevedra. Estrategia de desarrollo urbano sostenible e integrado de Pontevedra

Buchanan, C. (ed2015). Traffic in Towns: A study of the long term problems of traffic in urban areas. Routledge

Gehl ,J. (2006) La humanización del espacio urbano. Editorial Reverté. Madrid

Jacobs, A. B. (1993). Great streets.

Marshall, S. (2004). From streets to patterns. In Streets and Patterns (pp. 235-258). Routledge.

McCluskey, J. (1979). Road form and townscape.Publication of: Architectural Press Limited.

NACTO., I. (2013). Urban street design guide. Island Press/Center for Resource Economics

Newman, O. (1972) Creating Defensible Space. Institute for Community Design Analysis

NLA (2019) Future Streets. New London Architecture.

Pozueta Echavarri, J. Lamíquiz Daudén, F. Porto Schettino, M. (2009) La ciudad paseable. CEDEX

Prinz, D. (1986) Planificación y configuración urbana. Gustavo Gili

Sanz Alduán, A. (2008) Calmar el tráfico. Pasos para una nueva cultura de la movilidad urbana. D.G. de Planificación; Centro de Publicaciones, Ministerio de Fomento.

Tema 11. El espacio público y colectivo

Auge, M. (1995). Los no lugares. Espacios del anonimato. Una antropología sobre la modernidad. Gedisa.

Friedberg, M.P. & Berkeley, E.P. (1970) Play and Interplay. A Manifesto for New Design in Urban Recreational Environment. Macmillan Co.

Gehl ,J. (2006) La humanización del espacio urbano. Editorial Reverté. Madrid

Gehl, J., & Svarre, B. (2013). How to study public life. Island Press.

Hurtwood, L. A. O. (1971). Planning for play. Thames & Hudson.

Koolhaas, R. (1995) “The Generic City”. En S,M,L,XL. The Monacelli Press

Manzini, E. (2015) Design, When Everybody Designs. An Introduction to Design for Social Innovation. MIT Press

Muñoz, F. (2008). Urbanalización: paisajes comunes, lugares globales. Gustavo Gili

Navés Viñas, F., Solanich, J. P., Argimon, X., Montlló, L. S., & Carol, L. R. (1992). El árbol en jardinería y paisajismo: guía de aplicación para España y países de clima mediterráneo y templado. Omega.

Nolasco-Cirugeda, A. Serrano-Estrada, L. & Martí Ciriquián, P. (2014) The Study of Public Space. Bubok.

Sennett, R. (2019). Construir y habitar: ética para la ciudad. Anagrama.

Spirn, A. W. (1998). The language of landscape. Yale University Press.

SWA (2019) Field Guide to Life in Urban Plazas. A Study in New York City.

Venturi, R. (1982). Complejidad y contradicción en la arquitectura. Barcelona: Gustavo Gili.

Tema 12. La sostenibilidad en el proyecto de urbanización

BCN Ecología (2021) 20 Años de la Agencia de Ecología Urbana de Barcelona. Arquine

Bettini, V. (1998) Elementos de Ecología Urbana. Editorial Trotta

Coyle, M. (2016) Modern Urban Landscapes. Creating Energy-Efficient Designs. Images Publishing

Dunster, B. (2018) ZED Life. How to build a Low Carbon Society Today. RIBA Publishing.

Fariña Tojo, J. (1998) La ciudad y el medio natural. Akal

Guerra Macho, J.J. (1994) Control Climático en Espacios Abiertos. Evaluación del Proyecto Expo 92. CIEMAT

Hérnandez Partal, S. & de Santiago-Rodríguez, E. (2019) Las sinergias entre la Agenda Urbana Española y otras agendas y estrategias. Ciudad y Territorio Estudios Territoriales. (202) pp:835-846

Higueras, E. (2006) Urbanismo Bioclimático. Gustavo Gili

Higueras, E. (2009) El Reto de la Ciudad Habitable y Sostenible. DAPP

Hillebrandt, A., Riegler-Floors, P., Rosen, A., & Seggewies, J. K. (2019). Manual of Recycling. In Manual of Recycling. DETAIL.

Rodríguez Álvarez, J. (ed. 2019) La Evaluación de la Sostenibilidad en la Planificación de las Ciudades. Instituto Tecnológico de Galicia.

Tabb, P.J. (2021) Biophilic Urbanism. Designing Resilient Communities for the Future. Routledge

Terradas, J. (2001) Ecología Urbana. Rubes

Zeunert, J. (2017) Landscape Architecture and Environmental Sustainability. Creating Positive Change Through Design. Bloomsbury Visual Arts.


Recomendacións
Materias que se recomenda ter cursado previamente
Urbanística 1/630G02018
Urbanística 4/630G02032
Urbanística 3/630G02029
Urbanística 2/630G02024

Materias que se recomenda cursar simultaneamente
Proxectos 8/630G02036

Materias que continúan o temario
OrdenacIón do Territorio/630G02057
Paisaxe e Hábitat sostible/630G02056
Actuacións Urbanísticas Contemporáneas/630G02060

Observacións

Segundo se recolle nas distintas normativas de aplicación para a docencia universitaria terase en conta a perspectiva de xénero nesta materia 



(*)A Guía docente é o documento onde se visualiza a proposta académica da UDC. Este documento é público e non se pode modificar, salvo casos excepcionais baixo a revisión do órgano competente dacordo coa normativa vixente que establece o proceso de elaboración de guías