Datos Identificativos 2024/25
Asignatura (*) Enfermaría da Saúde Mental Código 661G01015
Titulación
Grao en Enfermaría
Descriptores Ciclo Período Curso Tipo Créditos
Grao 2º cuadrimestre
Segundo Obrigatoria 6
Idioma
Castelán
Galego
Modalidade docente Presencial
Prerrequisitos
Departamento
Coordinación
Rodríguez San Adrián, Belén
Correo electrónico
b.rodriguez3@col.udc.es
Profesorado
Rodríguez San Adrián, Belén
Correo electrónico
b.rodriguez3@col.udc.es
Web http://campusvirtual.udc.gal/
Descrición xeral Pretende capacitar o futuro profesional de enfermaría para que, ao empregar os coñecementos adquiridos, poida observar, identificar e dar resposta ás necesidades emocionais do individuo, da familia e da comunidade, tratando de pór ao seu alcance os instrumentos necesarios que posibiliten o manexo ante as situacións determinadas, para así poder valorar os problemas de enfermaría e planificar os coidados encamiñados a responder ás necesidades, as condutas e os sentimentos do paciente, integrando plenamente a atención na saúde mental.

Competencias / Resultados do título
Código Competencias / Resultados do título
A59 Coñecer os problemas de saúde mental máis relevantes nas diferentes etapas do ciclo vital, proporcionando coidados integrais e eficaces, no ámbito da enfermaría.
B2 Resolver problemas de forma efectiva.
B3 Aplicar un pensamento crítico, lóxico e creativo.
B4 Traballar de forma autónoma con iniciativa.
B5 Traballar de forma colaborativa nun equipo interdisciplinar.
B6 Comportarse con ética e responsabilidade social como cidadán e como profesional.
B7 Comunicarse de maneira efectiva en un entorno de traballo.
B8 Capacidade de análise e sínteses.
B15 Capacidade para comunicarse con persoas non expertas na materia.
B16 Coñecer e apreciar a diversidade e a multiculturalidade.
B24 Fomentar e aplicar os dereitos fundamentais e a igualdade entre homes e mulleres.
C3 Utilizar as ferramentas básicas das tecnoloxías da información e as comunicacións (TIC) necesarias para o exercicio da súa profesión e para a aprendizaxe ao longo da súa vida.
C6 Valorar criticamente o coñecemento, a tecnoloxía e a información dispoñible para resolver os problemas cos que deben enfrontarse.
C7 Asumir como profesional e cidadán a importancia da aprendizaxe ao longo da vida.
C8 Valorar a importancia que ten a investigación, a innovación e o desenvolvemento tecnolóxico no avance socioeconómico e cultural da sociedade.
C10 CB2.- Que os estudantes saiban aplicar os seus coñecementos a seu traballo ou vocación de unha forma profesional y posúan as competencias que solen demostrarse por medio da elaboración e defensa de argumentos e a resolución de problemas dentro da súa área de estudo.
C11 CB3.- Que os estudantes teñan a capacidade de reunir e interpretar datos relevantes (normalmente dentro da súa área de estudo) para emitir xuízos que inclúan una reflexión sobre temas relevantes de índole social, científica ou ética.
C12 CB4.- Que os estudantes poidan transmitir información, ideas, problemas e solucións a un público tanto especializado como non especializado

Resultados de aprendizaxe
Resultados de aprendizaxe Competencias / Resultados do título
Describir os principais problemas de saúde mental A59
Identificar as necesiades de coidados das persoas con problemas de saúde mental A59
B3
B7
B8
B15
B16
B24
C7
C8
C10
C11
C12
Planificar coidados de enfermaría para as persoas con problemas de saúde mental A59
B2
B3
B4
B5
B6
B7
B8
B15
B16
C3
C6
C7
C8
C10
C11
C12

Contidos
Temas Subtemas
UNIDADE DIDÁCTICA I: INTRODUCIÓN Á ENFERMARÍA PSIQUIATRICA E DE SAÚDE MENTAL




TEMA 1.- Introdución á enfermaría psiquiátrica.
1.1 Concepto de saúde mental
1.2 Historia da psiquiatría e da enfermaría psiquiátrica
1.3 A saúde mental nos modelos enfermeiros
1.4 Definición de enfermaría en saúde mental.

TEMA 2.- Rol da enfermeira na saúde mental
2.1 Función social da enfermaría na saúde mental
2.2 Achegas terapéuticas da enfermaría ao equipo interprofesional.

TEMA 3.- Comunicación e relaciones persoais
3.1 Esquemas comunicativos
3.2 Relación terapéutica: que, como e cando.
3.3 Relación terapéutica nos coidados de saúde mental.

TEMA 4.- Proceso de atención de enfermaría en saúde mental .
4.1 Valoración
4.2 Diagnóstico
4.3 Planificación/ intervención
4.4 Avaliación.

UNIDADE DIDÁCTICA II: PROCESOS PSICOPATOLOXICOS






















TEMA 5.- Bases conceptuais da psicopatoloxía
clasificación dos diagnósticos.
5.1 Enfermidade psiquiátrica e trastorno en psiquiatría
5.2 Bases biolóxicas, psicolóxicas e sociais da psiquiatría
5.3 Principais alteracións dos procesos psicolóxicos
5.4Sistemas de clasificación dos diagnósticos.

TEMA 6.- Trastornos psicóticos.
6.1Concepto.
6.2Manifestacións .
6.3Plano de coidados.
TEMA 7.- Trastornos do estado de ánimo.

7.1 Concepto
7.2 Manifestacións
7.3 Plano de coidados.

TEMA 8.- Trastornos por ansiedade.
8.1 Concepto
8.2 Manifestacións
8.3 Plano de coidados.

TEMA 9.- Trastornos somatomorfos e disociativos.
9.1 Concepto
9.2 Manifestacións
9.3 Plano de coidados
TEMA 10.- Trastornos da conduta alimentaría.
10.1 Concepto
10.2 Manifestacións
10.3 Plano de coidados.

TEMA 11.- Trastornos da personalidade
11.1 Concepto
11.2 Manifestacións
11.3 Plano de coidados

TEMA 12.- Trastornos relacionados con substancias psicoactivas.
12.1 Concepto
12.2 Clasificación das drogas
12.3 Manifestacións
12.4 Plano de coidados.

TEMA 13.- Delirium e demencia
13.1 Concepto
13.2 Manifestacións clínicas
13.3 Plano de coidados

TEMA 14.- Trastornos do inicio na infancia, nenez e adolescencia.
14.1Concepto
14.2 Manifestacións
14.3 Plano de coidados

TEMA 15.- Trastornos do soño.
15.1 Concepto
15.2 Manifestacións
15.3 Plano de coidados




UNIDADE DIDÁCTICA III: ESTRATEXIAS DE INTERVENCIÓN . TEMA 16.- Técnicas grupais en enfermaría de saúde mental.
16.1 Grupos de educación para a saúde
16.2 Grupos terapéuticos expresivos e emocións

TEMA 17.- Estratexias de intervención familiar
17.1 Familia e formas familiares
17.2. A familia como sistema
17.3 Crise e homeostase familiar

TEMA 18.- Estratexias farmacolóxicas
18.1 Valoración de efectos secundarios dos psicofármacos
18.2 Tipos de programas de administración de psicofármacos.

TEMA 19.- Técnicas de intervención en situación de urxencia psiquiatrica
19-1 Concepto de urxencia psiquiatrica
19.2 Avaliación
19-3 Protocolos.

TEMA 20.- Estratexias de intervención en situacións de duelo
20.1 Concepto de duelo
20.2 Tipos de duelos
20.3 Proceso de acompañamento
UNIDADE DIDÁCTICA IV: PERSPECTIVA
DE XÉNERO E SAÚDE MENTAL
TEMA 21.-Por qué é impotante o xénero en Saúde Mental
21.1 Qué se entende por xénero.
21.2 Relacións de poder, e o seu impacto na saúde das mulleres.
21.3 A socialización do corpo das mulleres.
22.4 Implicacións das profesionais na perspectiva de xénero.

TEMA 22.- Malestatares de xénero
22.1. Síndrome de xénero por ruptura de parella.
22.2. Normas no procoso de ruptura de parella.
22.3 Vínculos afectivos na relación de parella.


TEMA 23.- A Violencia de xénero
23.1 Tipificación da violencia de xénero .
23.2 Dos micromachismos a violencia de xénero.
23.3 A escala e o ciclo da violencia de xénero.
23.4 Indicadores para a detención dos malos tratos.
23.5 Recursos para as vítimas de violencia de xénero


TEMA 24.-Maltrato infantil
23.1 Maltrato infantil na familia.
24.2 Tipos de maltrato infantil-
24.3.Factores de risco.
24.4 Parentalidad positiva.

TEMA 25.- Malos tratos en persoas maiores.
25.1 Tipos de malos tratos
25.2 Envellecemento, xénero e malos tratos.
25.3 Conocer as peculiaridades nas mulleres maiores.
25.4 Como empoderar a mulleres nesta situación.





Planificación
Metodoloxías / probas Competencias / Resultados Horas lectivas (presenciais e virtuais) Horas traballo autónomo Horas totais
Sesión maxistral A59 B2 B3 B4 B6 20 30 50
Traballos tutelados A59 B2 B3 B5 B7 B8 B15 B16 C3 C7 C8 C11 4 10 14
Proba mixta A59 B2 B3 B8 4 22 26
Aprendizaxe colaborativa A59 B2 B3 B5 B6 B16 C6 C8 C11 C12 16 28 44
Análise de fontes documentais A59 B2 B3 B5 B6 B7 B8 B15 B16 B24 C6 C8 C10 C11 4 8 12
 
Atención personalizada 4 0 4
 
*Os datos que aparecen na táboa de planificación son de carácter orientativo, considerando a heteroxeneidade do alumnado

Metodoloxías
Metodoloxías Descrición
Sesión maxistral Actividade na que a profesora fará unha exposición oral de temas centrais da asignatura, apoiada de medios audiovisuais.
Traballos tutelados Actividade na que os alumnas/os realizarán un traballo grupal sobre un tema concreto relacionado coa saúde mental que será asignado polo profesor. Este traballo será expuesto na clase ó resto do grupo.
Proba mixta Proba que integra preguntas tipo de probas de ensaio e preguntas tipo de probas obxectivas.
Aprendizaxe colaborativa Conxunto de procedementos de ensino-aprendizaxe guiados de forma presencial e/ou apoiados con tecnoloxías da información e as comunicacións, que se basean na organización da clase en pequenos grupos nos que o alumnado traballa conxuntamente na resolución de tarefas asignadas polo profesorado para optimizar a súa propia aprendizaxe e a dos outros membros do grupo.
Análise de fontes documentais Actividade grupal na que se utilizaran películas para a análise de temáticas relevantes para o desenvolvemento da materia coas seguintes actividades especificas:
1-Determinar o momento histórico e contexto
2-Determinar o tema da película
3-Realizar un resumen da situación patolóxica.
4-Describir o rol da enfermeira/o. Describir os obxectivos xerais dos coidados de enfermería.
5-Analizar as experiencias ou respostas humanas que experimentan os personaxes

Atención personalizada
Metodoloxías
Proba mixta
Traballos tutelados
Descrición
-A atención personalizada relacionada cos casos prácticos ten como finalidade orientar, apoiar e motivar ao alumnado na realización das actividades así como atender as consultas realizadas sobre os temas relacionados coa materia. Realizarase de forma individual ou en pequenos grupos, ben de xeito presencial (en sesións grupais ou en horario de titoría) ou a través da plataforma Teams.


-A atención personalizada relacionada co traballo titorizado preténdese orientar, apoiar e motivar ao alumnado na realización do traballo. Realizarase de forma individual ou en pequenos grupos, ben de xeito presencial (en sesións grupais ou en horario de titoría) ou a través da plataforma Teams.


-A atención personalizada relacionada coa proba mixta está destinada a atender as consultas do alumnado relacionadas co estudo dos contidos da materia. Realizarase de forma individual, presencial (na aula ou en horario de titoría) ou a través do correo electrónico.

Avaliación
Metodoloxías Competencias / Resultados Descrición Cualificación
Aprendizaxe colaborativa A59 B2 B3 B5 B6 B16 C6 C8 C11 C12 Esta aprendizaxe levaráse a cabo en grupos de traballo. Presentaránse diferentes situacións prácticas, lectura de libros e artigos así coma o uso de tecnoloxías da información e das comunicacións.
Valoraráse a participación activa na resolución das actividades propostas e o fomento do debate.
15
Proba mixta A59 B2 B3 B8 -Proba escrita que constará de preguntas curtas e/ou tipo test relacionadas con contidos teóricos, casos prácticos, análise de fontes documentais, discusión guiada e traballo tutelado. As respostas erroneas contan negativo de forma que cada tres respostas erroneas descontará unha resposta correcta.
-Puntuarase un mínimo de 0 e un máximo de 10.
60
Traballos tutelados A59 B2 B3 B5 B7 B8 B15 B16 C3 C7 C8 C11 -Será obrigatoria a realización do traballo tutelado. Esta metodoloxía desenvolverase entre 3-4 alumnos a partir dun tema proposto polo profesor. O traballo exporase ao resto do alumnado.
-A avaliación do traballo realizarase mediante unha rúbrica específica para o traballo e para a exposición oral que o alumnado terá especificado na plataforma Moodle.
-Puntuarase un mínimo de 0 e un máximo de 10
25
 
Observacións avaliación

-Para promediar a porcentaxe das diferentes metodoloxías o estudiantado debe aprobar, cunha nota de 5 sobre 10, tanto a metodoloxía evaluativa do traballo tutelado como a da proba mixta.

-Segunda oportunidade: Gardarase a nota da parte superada (aprendizaxe colaborativo, traballo tutelado o proba mixta). Terá que realizar a parte non superada (aprendizase colaborativo, traballo tutelado o proba mixta). A aprendizaxe colaborativa e o traballo tutelado farase mediante un traballo individual sobre unha temática proposta polo docente. A proba mixta será das mesmas características que na primeira oportunidade. Utilizarase as mesmas características e criterios que na 1º oportunidade. As probas realizaranse o mesmo día coincidindo coa data oficial de avaliación para a 2º oportunidade. 

-Adianto de oportunidade: Realizarase un traballo tutelado individual dun tema proposto polo profesorado que terá unaha puntuación do 30% e realizarase unha proba mixta que terá unha puntuación do 70%. Deberá aprobar cada unha das metodoloxías de avaliacion, cunha nota de 5 sobre 10, para poder facer a media das duás partes.
-Alumnado con matrícula parcial: Os criterios de avaliación serán os mesmos que os alumnos con adianto de oportunidade.
-A realización fraudulenta das probas ou actividades de avaliación, unha vez comprobada, implicará directamente a cualificación de suspenso na convocatoria en que se cometa: o/a estudante será cualificado con “suspenso” (nota numérica 0) na convocatoria correspondente do curso académico, tanto se a comisión da falta se produce na primeira oportunidade como na segunda. Para isto, procederase a modificar a súa cualificación na acta de primeira oportunidade, se fose necesario.


Fontes de información
Bibliografía básica (2014). Manual diagnóstico y estadístico de los trastornos mentales : DSM-5. Buenos Aires : Panamericana, [2014]
(). .
http://www.anesm.net/ (). .
http://www.index-f.com/presencia/revista.php (). .
http://www.psiquiatria.com/ (). .
http://www.septg.org/ (). .
http://www.psiquiatria24x7.com (). .
Index de Enfermería (). .
Cultura de los Cuidados (). .
Siso saúde. (). .
http://www.psiquiatria24x7.com (). .
http://www.observatoriodelainfancia.mscbs.gob.es/productos/pdf/malt2011v4_total_100_acces.pdf (2011). Maltrato Infantil en la familia en España . M.Sanidad
https://www.escuelaesen.org/AULAESEN/wp-content/uploads/2018/10/RELACIONES-DE-PODER-CÓDIGOS-PROCESOS (2018). RELACIONES DE PODER, CÓDIGOS, PROCESOS DE NATURALIZACIÓN Y SU IMPACTO EN LA SALUD DE LAS MUJERES . ESEN
https://www.fapmi.es/imagenes/subsecciones1/SOIC_Guia%20Ciudadano_Maquetada_30-03-11.pdf (2011). DETECCIÓN Y NOTIFICACIÓN DE CASOS DE MALTRATO INFANTIL Guía para la ciudadanía-. FAPMI
RIGOL CUADRA, A. (2001. ). Enfermería de salud mental y psiquiátrica . Masson D.L. Barcelona
FORNES VIVES, J; CARBALLAL BALSA, Mª C. (2001 ). Enfermería de Salud Mental y Psiquiátrica. Guía práctica de valoración y Estrategias de intervención. . Ed. Médica Panamericana. Madrid;
FORNES VIVES, (2005. ). Enfermería de Salud Mental y Psiquiatrita. Planes de cuidados.. Ed. Panamericana. Madrid
MEJIAS LIZANCOS , F; SERRANO PARRA, MªD; (coordinadores (2000 ). Enfermería en Psiquiatría y Salud Mental. Enfermería s-21 . Ediciones DAE. Madrid –Valencia;
https://www.mscbs.gob.es/ssi/familiasInfancia/ayudas/docs2013-14/GuiadeBuenasPracticas2015.pdf (2013). Guía de Buenas Prácticas en Parentalidad Positiva Un recurso para apoyar la práctica profesional con familias . FEMP
Francisco Megías-Lizancos, José Luis Molino Contreras, Germán Pacheco Borrella (2005 ). Guía de intervención rápida de enfermería en psiquiatría y salud mental . Madrid Valencia: Difusión Adelantas de Enfermería
http://igualdade.xunta.gal/sites/default/files/files/documentos/guia-voluntariado-en-violencia-de-xe (2012). Guia para o voluntariado en violencia de xénero . XUNTA DE GALICIA
https://unaf.org/wp-content/uploads/2013/07/Guia-Profesionales-Daphne.pdf (2009). Guía Pro fesionales Trabajo en Grupo para la Promoci ón del Buen Trato Con Mujeres Mayores . UNAF
https://www.who.int/violence_injury_prevention/violence/inspire/INSPIRE_ExecutiveSummary_ES.pdf (2016). INSPIRE Siete estrategias para poner fin a la violencia contra los niños WHO 2016. WHO
https://www.boe.es/buscar/pdf/2007/BOE-A-2007-16611-consolidado.pdf (2007). LEY 11/2007, de 27 de julio, gallega para la prevención y el tratamiento integral de la violencia de género. XUNTA DE GALICIA
https://www.mscbs.gob.es/ssi/familiasInfancia/docs/folletoParentalidad.pdf (2010). Parentalidad positiva y políticas locales de apoyo a las familias 2010 . FEMP
https://www.mscbs.gob.es/organizacion/sns/planCalidadSNS/pdf/equidad/Protocolo_MGF_vers5feb2015.pdf (2015). Protocolo común para la actuación sanitaria ante la Mutilación Genital Femenina (MGF) . M.Sanidad
http://www.violenciagenero.igualdad.mpr.gob.es/profesionalesInvestigacion/sanitario/docs/PSanitarioV (2012). Protocolo común para la actuación sanitaria ante la Violencia de Género. XUNTA DE GALICIA
http://www.violenciagenero.igualdad.mpr.gob.es/profesionalesInvestigacion/sanitario/docs/PSanitarioV (2012). Protocolo común para la actuación sanitaria ante la Violencia de Género. XUNTA DE GALICIA
CIBANAL JUAN, L.; ARCE SÁNCHEZ, MªC; CARBALLAL BALSA, MªC (2010). TECNICAS DE COMUNICACION Y RELACION DE AYUDA EN CIENCIAS DE LA SA LUD (+ DVD) (2ª ED). S.A. ELSEVIER ESPAÑA
http://www.papelesdelpsicologo.es/pdf/1543.pdf (). VALORACIÓN DEL RIESGO DE VIOLENCIA CONTRA LA PAREJA POR MEDIO DE LA SARA ASSESSMENT OF THE RISK OF INTIMATE PARTNER VIOLENCE AND THE SARA.

Bibliografía complementaria (). .
Ventosa Esquinaldo, Francisco (2000). CUIDADOS PSIQUIÁTRICOS DE ENFERMERÍA EN ESPAÑA: (SIGLOS XV AL XX): Una aproximación histórica . ISBN: 9788479784355
: Vivien K. Burt - Victoria C. Hendrick (2007). MANUAL CLÍNICO DE SALUD MENTAL DE LA MUJER . ISBN: 978849751152


Recomendacións
Materias que se recomenda ter cursado previamente
Psicoloxía/661G01003
Fundamentos da Enfermaría/661G01007
Ética profesional, marco legal e filosofía do coidado/661G01016
Fisioloxía/661G01105

Materias que se recomenda cursar simultaneamente
Farmacoterapia/661G01024

Materias que continúan o temario
Fisioloxía/661G01105

Observacións

Esta materia ten en conta as recomendacións de SOSTENIBILIDADE MEDIO AMBIENTE, PERSOA E IGUALDADE DE XENERO:

- A entrega dos traballos documentais que se realicen nesta materia, realizarase a través de Moodle, en formato dixital sen necesidade de imprimilos.

No caso de que a entrega dos traballos, fose en papel:

- Non se empregarán plásticos

- Realizaranse impresións a dobre cara

- Empregarase papel reciclado

- Evitarase a impresión de borradores.

- Na realización dos traballos tutelados, o plaxio e a utilización de material non orixinal, incluíndo aquel obtido a través de Internet, sen indicación expresa da súa procedencia e, se é o caso, o permiso do seu autor/a, poderá ser considerada causa de cualificación de suspenso na actividade.

- Teranse en conta os principios éticos relacionados cos valores da sustentabilidade nos comportamentos persoais e profesionais.

- Atendendo ás distintas normativas de aplicación para a docencia universitaria, nesta materia terase en conta a perspectiva de xénero velando pola non utilización dunha linguaxe sexista na aula, nos documentos desenvolvidos na materia e nas actividades clínicas realizadas co alumnado.

- Traballarase para identificar e modificar prexuízos e actitudes sexistas dentro da aula ou no contexto clínico, influíndo na contorna para modificalos e fomentar valores de respecto e igualdade.

- Prestará especial atención en detectar situacións de discriminación por razón de xénero e proporanse accións e medidas para corrixilas.

- Facilitarase a plena integración do alumnado que por razón físicas, sensoriais, psíquicas ou socioculturais, experimenten dificultades a un acceso idóneo, igualitario e proveitoso á vida universitaria.



(*)A Guía docente é o documento onde se visualiza a proposta académica da UDC. Este documento é público e non se pode modificar, salvo casos excepcionais baixo a revisión do órgano competente dacordo coa normativa vixente que establece o proceso de elaboración de guías