Datos Identificativos 2024/25
Asignatura (*) Arquivística Código 710G04008
Titulación
Grao en Xestión Dixital de Información e Documentación
Descriptores Ciclo Período Curso Tipo Créditos
Grao 2º cuadrimestre
Segundo Obrigatoria 6
Idioma
Castelán
Modalidade docente Presencial
Prerrequisitos
Departamento Humanidades
Coordinación
Ruiz Astiz, Javier
Correo electrónico
j.ruiz.astiz@udc.es
Profesorado
Ruiz Astiz, Javier
Correo electrónico
j.ruiz.astiz@udc.es
Web
Descrición xeral Esta materia ten como obxetivo introducir ao estudantado no concepto, funcións e actividades dos Arquivos. Bases para o coñecemento da ciencia e técnica arquivística, os seus principios e métodos; dos procedementos para a organización, descripción e uso dos documentos contidos nos arquivos; e das técnicas para sua conservación, reprodución e difusión.

Competencias / Resultados do título
Código Competencias / Resultados do título
A1 CE1 - Coñecer e comprender os principios teóricos e metodolóxicos da xestión e documentación da información para aplicalos na súa actividade profesional
A3 CE3 - Coñecer a realidade e os condicionantes sociais que inflúen na xestión da información
A6 CE6 - Buscar e obtér información en diversos medios para responder á demanda dos usuarios de información
A8 CE8 - Dominar os distintos métodos de representación de datos, información e coñecemento que garanta a súa recuperación eficiente
A9 CE9 - Dominar os fundamentos métodos e modelos de recuperación de información e estar capacitados para utilizar e planificar sistemas de recuperación de información e datos
A11 CE11 - Ter os coñecementos de xestión das entidades e empresas que permitan asumir tarefas de dirección e liderazgo, así como coñecer os elementos relativos ao mundo das empresas do sector da información
A13 CE13 - Coñecer e dominar as técnicas e normativas para a creación e autenticación, reunión, selección, organización, representación, preservación, recuperación, acceso, difusión, intercambio e avaliación de recursos e servizos de información
B2 CB2 - Aplicar os coñecementos adquiridos e a súa capacidade para resolver problemas en ambientes novos ou descoñecidos dentro de contextos máis amplos (ou multidisciplinares) relacionados coa súa área de estudo
B4 CB4 - Saber comunicar as súas conclusións -e os coñecementos e os motivos finais que os sustentan- a públicos especializados e non especializados dun xeito claro e sen ambigüidades
B5 CB5 - Posuír as habilidades de aprendizaxe que lles permitan seguir estudando dun xeito que sexa en gran parte autodirixido ou autónomo
B6 CG1 - Capacidade de cooperación, traballo en equipo e aprendizaxe colaborativa
B7 CG2 - Capacidade de reflexión e razoamento crítico
B8 CG3 - Capacidade de planificación, organización e xestión de recursos, información e operacións
B9 CG4 - Capacidade de análise, diagnóstico e toma de decisións
B11 CG6 - Capacidade para comprender a importancia, valor e función da xestión dixital da información e documentación na actual sociedade das TIC
C2 CT2 - Utilizar as ferramentas básicas das tecnoloxías da información e comunicación (TIC) necesarias para o exercicio da súa profesión e para a aprendizaxe ao longo das súas vidas
C6 CT6 - Desenvolver a capacidade para traballar en equipos interdisciplinares ou transdisciplinares, para ofrecer propostas que contribúan a un desenvolvemento ambiental, económico, político e social sostible
C7 CT7 - Valorar a importancia da investigación, a innovación eo desenvolvemento tecnolóxico no progreso socioeconómico e cultural da sociedade
C8 CT8 - Ter a capacidade para xestionar o tempo e os recursos: desenvolver plans, priorizar actividades, identificar críticas, establecer prazos e cumprirlos

Resultados de aprendizaxe
Resultados de aprendizaxe Competencias / Resultados do título
Coñecemento das ferramentas e as técnicas, tanto as específicas como as comunes con bibliotecas e museos, especialmente no campo da conservación, a reproducción e a difusión A9
A13
B8
B9
B11
C2
C6
C7
C8
Coñecemento dos principais arquivos españoles e das comunidades autónomas así como do modo de xestión dos mesmos. A6
A9
A13
B7
B8
Coñecemento dos procesos de organización, clasificación, ordenación, descripción e instalación nos arquivos. A1
A3
A6
A8
A9
A11
A13
B2
B4
B5
B6
B7
B8
C2

Contidos
Temas Subtemas
1. Introdución á Arquivística 1.1. Arquivística e arquivos: conceptos básicos
1.2. Historia da Arquivística
1.3. Tipoloxías de arquivos
2. Os documentos de arquivo 2.1. Características e peculiaridades: unha aproximación
2.2. Os ingresos documentais: ordinarios e extraordinarios
2.3. O dereito de acceso e as súas limitacións
3. Organización e xestión dos documentos 3.1. Identificación, clasificación e ordenación
3.2. Descrición arquivística
3.3. Instalación, tratamento e conservación
4. Difusión do patrimonio documental 4.1. Mecanismos de divulgación: do analóxico ao dixital

Planificación
Metodoloxías / probas Competencias / Resultados Horas lectivas (presenciais e virtuais) Horas traballo autónomo Horas totais
Portafolios do alumno A1 A6 A8 A11 A13 B2 B5 B6 B9 B11 C2 C6 C7 C8 18 20 38
Proba obxectiva A3 A6 A8 2 20 22
Sesión maxistral A1 A3 A8 A9 24 20 44
Lecturas A1 A3 A6 A9 B2 B4 B5 B7 B8 2 8 10
Traballos tutelados A3 A9 B4 B7 B8 6 20 26
 
Atención personalizada 10 0 10
 
*Os datos que aparecen na táboa de planificación son de carácter orientativo, considerando a heteroxeneidade do alumnado

Metodoloxías
Metodoloxías Descrición
Portafolios do alumno Cuestións teórico-prácticas relativas aos contidos da materia.
Proba obxectiva Examen teórico-práctico do temario.
Sesión maxistral Clases explicativas do temario.
Lecturas Efectuaranse diversas lecturas para que o alumnado faga un resumo, comentario e análise crítico do asunto exposto.
Traballos tutelados Estará orientado á aplicación dos conceptos e técnicas da materia de forma autónoma por parte do alumnado, contando sempre coa atención personalizada e seguemiento da docente. O traballo será individual e se elaborará de acordo coas pautas formales e de contido proporcionadas polo docente.
Aqueles traballos non consensuados co profesor, que se presenten fora de plazo ou que non sigan a metodoloxía e as indicacións estarán suspensos.

Atención personalizada
Metodoloxías
Traballos tutelados
Proba obxectiva
Sesión maxistral
Portafolios do alumno
Lecturas
Descrición
Fixarase un horario de titorías que, seguindo as directrices da UDC para este curso académico, serán online. Nas titorías se atenderán asuntos relativos ás metodoloxías empregadas nesta materia.
Se realizarán titorías individualizadas nas que se abordarán dudas, interpretacións e outras cuestións vinculadas cos contidos da materia e os traballos.
Este tipo de atención terá especial peso nos traballos tutelados, para os cales a docente irá marcando as pautas a seguir en cada caso, podendo propor as variacións ou modificacións necesarias.
Apoio directo ás cuestións plantexadas no desenvolvemento das diferentes prácticas.
Con carácter xeral, e en todas as metodoloxías aplicadas, e si a situación o permite, se utilizarán as titorías presenciais ou on line, o correo electrónico, Teams e Moodle.
De maneira específica, as medidas de dedicación para o “Alumnado con recoñecemento de dedicación a tempo parcial e dispensa académica de exención de asistencia” son as que seguen:

-Os/as alumnos/as deben poñerse de acordo co profesor para fixar varias tutorías coa fin de seguir a materia con efectividade.

-Deben asistir a clase o mínimo de horas fixadas no reglamento.

-Deben realizar tanto o examen como as prácticas, as lecturas, portafolios e traballo.

-As datas de entregas oficiais fixadas para os/as alumnos/as que asisten a clase non aplican para estos/as alumnos/as quenes entregarán todo o que haia que entregar como muy tarde 15 días antes do exame oficial.

Aqueles alumnos/as que dispoñan de algún tipo de dispensa oficial para asistir a clase deben comunicarllo ao profesor ao inicio do curso e asistir a titorías previamente acordadas para que poidan facer un bon seguimento da materia. É imprescindibel que estos/as alumnos/as asistan ao mínimo de clases oficialmente fixado e que realicen as tareas de clase.

Este tipo de atención terá especial peso nos traballos tutelados, para os cales a docente irá marcando as pautas a seguir en cada caso, podendo propoñer as variacións ou modificacións necesarias.

-Deben realizar tanto o exame como o traballo.

-As datas de entregas oficiales dos traballos fixadas para os/as alumnos/as é como moi tarde 20 días antes do examen oficial.

Avaliación
Metodoloxías Competencias / Resultados Descrición Cualificación
Traballos tutelados A3 A9 B4 B7 B8 Realizaráse un traballo de acordo co profesor e seguindo as directrices marcadas e detalladas en Moodle e na clase. Computará un 15 % da nota.
Presentación individual e por escrito imprescindible para poder superar a materia. Non facelo invalida ao alumno para aprobar.
15
Proba obxectiva A3 A6 A8 Proba teórico-práctica sobre os contidos da materia. O exame computará un 50 % da nota. É necesario ter un 5/10 para superar a materia. 50
Portafolios do alumno A1 A6 A8 A11 A13 B2 B5 B6 B9 B11 C2 C6 C7 C8 Entregaránse as prácticas realizadas durante o curso nun dosier. 25
Lecturas A1 A3 A6 A9 B2 B4 B5 B7 B8 Efectuaranse 1-2 lecturas sobre os temas expostos nas aulas.

Non se avaliarán os comentarios das lecturas presentados fóra de prazo, con faltas de ortografía ou aqueles que incumpran as indicacións prescritas para a súa elaboración.
10
 
Observacións avaliación

Non hai diferencia na evaluación da primeira e da segunda oportunidade.

Os traballos tutelados non consensuados co profesor,
entregados fora de plazo, que non sigan as directrices marcadas, ou copiados, estarán suspensos. A presentación escrita dos trabajos tutelados será requisito
imprescindible para presentarse a la prueba objetiva. A nota dos traballos tutelados, en caso de ser positiva, se
conservará para as 2 probas sucesivas do ano académico. Para anos
posteriores deberá presentarse un novo traballo, cuxo contido se
acordará coa profesora. En caso de nota negativa, poderá presentarse
un novo traballo ou reelaborar o presentado inicialmente de acordo coa docente. A nota da proba obxetiva non podrá ser inferior a 5 puntos, e a do
traballo tutelado non poderá ser inferior a 5 puntos para poder superar o
curso.

Atención personalizada a través de tutorías individualizadas ou en
grupo, nas que se tratarán todos os problemas que surxan  no proceso de aprendizaxe. Este tipo de atención terá importante peso nos traballos tutelados, para os cales a docente irá marcando as
pautas a seguir en cada caso.

NOTA para alumnas/os con recoñecemento de adicación a tempo parcial e dispensa académica de exención de asistencia. De maneira específica, as medidas de adicación para o “Alumnado con
recoñecemento de dedicación a tempo parcial e dispensa académica de
exención de asistencia” son as que siguen:

-Os/as alumnos/as deben
poñerse de acordo coa profesora para fijar varias tutorías coa fin
de seguir a materia con efectividade.

-Deben realizar tanto o examen como o traballo.

a. Para a primeira
oportunidade
os criterios e as actividades de evaluación para este
alumnado son: prácticas e traballo de fin de curso. EOpeso que terán na evaluación é o arriba indicado.

b. Para a segunda
oportunidade e seguintes convocatorias
os criterios e as actividades de evaluación para este alumando son os mesmos que en a.

 


Fontes de información
Bibliografía básica

Alberch Fugueres, Ramón (2003). Los archivos entre la memoria histórica y la sociedad del conocimiento. Barcelona: UOC.

Alberch Fugueres, Ramón, “Los Archivos, entre la memoria histórica y la sociedad del conocimiento”, Anales de Documentación, 7 (2004), pp. 275-283.

Alberch Fugueres, Ramón, Archivos, entender el pasado, construir el futuro, Barcelona, Editorial UOC, 2013.

Barbadillo Alonso, Javier, Las normas de descripción archivística. Qué son y cómo se aplican, Gijón, Trea, 2011.

Blasco Díaz, J.L., y M. J. Fabra Valls, (eds.), El documento electro?nico. Aspectos juri?dicos, tecnolo?gicos y archivi?sticos. Castello? de la Plana: Universitat Jaume I, 2008.

Bonal Zazo, José Luis, La descripción archivística normalizada: origen, fundamentos, principios y técnicas, Gijón, Trea, 2001.

Conde Villaverde, Mª Luisa, Manual de tratamiento de archivos administrativos, Madrid, Dirección de Archivos Estatales, 1992.

Cortés Alonso, Vicenta (2008). Archivos de España y América: materiales para un manual. Madrid: Fondo de Cultura Económica, 2 v. 

Cruces Blanco, Esther y Jose? Aquesolo Vegas, No perdamos los papeles: Archivi?stica para no archiveros, Sevilla: Junta de Andaluci?a, 2009.

Cruz Mundet, José Ramón (2003). Manual de Archivística. Madrid: Fundación Sánchez Ruipérez: Pirámide.

Cruz Mundet, José Ramón (ed.), Administración de documentos y archivos. Textos fundamentales, Madrid, Coordinadora de Asociaciones de Archiveros, Ministerio de Cultura, 2011.

Cruz Mundet, José Ramón (dir.), Archivística: gestión de documentos y administración de archivos, Madrid, Alianza editorial, 2012.

Cruz Mundet, José Ramón, La gestio?n de documentos en las organizaciones. Madrid: Pira?mide, 2008. 

Cruz Mundet, José Ramón, Diccionario de Archivi?stica. Madrid: Alianza, 2011.

Cruz Mundet, José Ramón y Fernando Mikelarena Peña, Informacio?n y documentacio?n administrativa. Madrid: Tecnos, 2006.

Cruz Mundet, José Ramón, Que? es un archivero. Gijo?n, Trea, 2009.

Cruz Mundet, José Ramón, Diccionario de archivi?stica (con equivalencias en en ingle?s, france?s, alema?n, portugue?s, catala?n, euskera y gallego). Madrid: Alianza, 2011.

Diccionario de Terminología Archivística. Comisión de Terminología de la Dirección de Archivos Estatales, Madrid, Ministerio de Cultura, 1993.

Duchein, Michel, “El respeto de los fondos en Archivística: principios teóricos y problemas prácticos”, en Philipp Walne (ed), La administración moderna de archivos y la gestión de documentos, París, Unesco, 1985.

http://unesdoc.unesco.org/images/0006/000679/067981so.

Duplá Del Moral, Ana, Manual de Archivos de oficina para gestores, Madrid, Comunidad de Madrid, 1997.

Fuster Ruiz, Francisco, "Los inicios de la Archivística española y europea”, Revista General de Información y Documentación, vol. 6-1 (1996), pp. 43-77.

Fuster Ruiz, Francisco, “Archivística, Archivo, Documento de Archivo…”, Biblios, 9 (2001), pp.1-21.

García Palacios, Joaquín (dir), La terminología de la Archivística, Gijón, Trea, 2010.

Freixas Gutiérrez, G., La proteccio?n de datos de cara?cter personal en el derecho espan?ol. Aspectos teo?ricos y pra?cticos. Barcelona: ed. Bosch, S.A., 2001.

García Marco, F.J. (ed.), La responsabilidad juri?dica y social de los archiveros, bibliotecarios y documentalistas en la sociedad del conocimiento. Zaragoza: Prensas Universitarias de Zaragoza, 2008.

Heredia Herrera, Antonia (2007). ¿Qué es un archivo?. Gijón (Asturias): Trea.

Heredia Herrera, Antonia, Archivística General Teoría y Práctica. 6ª ed. Sevilla, Diputación Provincial de Sevilla, 1993.

Heredia Herrera, Antonia, Lenguaje y vocabulario archivi?sticos, Sevilla: Junta de Andaluci?a, 2011.

Heredia Herrera, Antonia, Manual de Archivística básica: Gestión y Sistemas, México, Universidad Autónoma de Puebla, 2013.

Jiménez Plaza, Ma.I., El derecho de acceso a la informacio?n municipal. Madrid: IUSTEL, 2006.

Laso Ballesteros, Ángel, Los Archivos Provinciales. Qué son y cómo se tratan, Gijón, Trea, 2009.

Llansó Sanjuan, Joaquín, Buenas prácticas en gestión de documentos y archivos. Manual de normas y procedimientos archivísticos de la Universidad Pública de Navarra, Pamplona, Universidad Pública de Navarra, 2006.

Llansó Sanjuan, Joaquín, “La norma ISO 15489-1 de 2016: luces y sombras para la gestión de documentos en las organizaciones”, Boletín de la ANABAD, 68, 3-4 (2018), pp. 410-428.

Llansó Sanjuan, Joaquín, “La normalización en gestión de documentos y archivos. Los archivos, a escena”, Revista TRIA, 20 (2016), pp. 161-180.

López Gómez, Pedro, “Los Archivos en la Sociedad actual, claves para su supervivencia”, en González Cachaferro, Javier, Rodríguez, Carmen y Josefa Gallego (coords.) 7ª Jornadas Archivando: la nueva gestión de Archivos, León, 2014, pp. 133-158. 

López Gómez, Pedro y Olga Gallego Domíngez (2007). El documento de archivo: un estudio. A Coruña: Servizo de Publicacións. Universidade da Coruña.

Lorenzo Cadarso, Pedro Luis y Agustín Vivas Moreno, Lecciones de archivística general y documentación del patrimonio histórico, Badajoz, Universidad de Extremadura, 2004.

McKemmish, Sue (ed.) (2007). Archivos. Gestión de registros en sociedad. Cartagena: Corbalán.

Mendon Carmona, Concepcio?n (1995). “El largo camino de la Archivi?stica: de pra?ctica a ciencia”. Signo. Revista de Historia de la cultura escrita, no 2, p. 113-133.

Núñez Fernández, Eduardo, Organizacio?n y gestio?n de archivos. Gijo?n: Trea, 1999.

Núñez Pestano, Juan Ramón, Archivos, historia y memoria, Las Palmas: ANROART, 2011.

Pagarolas Sabaté, Laureà, Los Archivos notariales. Qué son y cómo se tratan, Gijón, Trea, 2007.

Requejo Zalama, Javier, “Normalización de la descripción archivística española en el siglo XXI: reflexiones sobre el pasado, el presente y el futuro”, Consultor de los ayuntamientos y de los juzgados: Revista técnica especializada en administración local y justicia municipal, 7 (2017), pp. 905-915.

Romero Tallafigo, Manuel, Archivística y archivos: soportes, edificios y organización, Sevilla, Sand C ediciones, 1994.

Rubio Merino, Pedro, Archivística eclesiástica: Nociones básicas, Sevilla, Guadalquivir, 1999.

Serra Serra, Jordi, Los documentos electro?nicos: que? son y co?mo se tratan. Gijo?n: Trea, 2008.

Tanodi, Aurelio (2009). Manual de archivología hispanoamericana: teorías y principios. Córdoba (Argentina): Universidad Nacional de Córdoba.

Vázquez Murillo, Manuel (2008). Administración de documentos y archivos: planteos para el siglo XXI. Buenos Aires: Alfagrama.

Bibliografía complementaria

Se proporcionará bibliografía complementaria para cada uno de los temas de la materia

Recursos electrónicos generales

- Anabad:

http://www.anabad.org/

- Associació d´Arxivers de Catalunya:

http://www.arxivers.com/cat/links.asp?IDCat=41

- Associació d’Arxivers Valencians (AAV):

http://www.arxiversvalencians.org

- Biblioteca da UDC:

www.udc.es/biblioteca

- Base de datos del CIDA:

www.mcu.es/bases/spa/barc/BARC.html.

- BIVARA.

http://www.juntadeandalucia.es/cultura/aga/Bibara/FiltroBibara.jsp

- Boletín Oficial del Estado.

http://www.boe.es/g/es

- CIA.

http://www.ica.org/en/resource-centre

- CIDA.

http://www.mcu.es/archivos/MC/CIDA/BaseDatos.html

- ISBN. Base de datos de libros editados en España:

http://www.mcu.es/libro/CE/AgenciaISBN/BBDDLibros/Sobre.html

- Mundo archivístico:

http://www.mundoarchivistico.com.ar/enlaces.asp

- Portal de archivos electrónicos de la Facultad de Biblioteconomía y Documentación de la Universidad Carlos 3 de Madri:

http://icaro.uc3m.es/archivo1.html (para recursos electrónicos)

- Universidad de Granada:

http://record.ugr.es/index.php

- Universidad de Salamanca. Facultad de Traducción e Interpretación:

http://exlibris.usal.es


Recomendacións
Materias que se recomenda ter cursado previamente

Materias que se recomenda cursar simultaneamente

Materias que continúan o temario

Observacións


(*)A Guía docente é o documento onde se visualiza a proposta académica da UDC. Este documento é público e non se pode modificar, salvo casos excepcionais baixo a revisión do órgano competente dacordo coa normativa vixente que establece o proceso de elaboración de guías