Datos Identificativos 2024/25
Asignatura (*) Sistemas de xestión da industria química Código 610509132
Titulación
Descriptores Ciclo Período Curso Tipo Créditos
Mestrado Oficial 1º cuadrimestre
 Primeiro Optativa 3
Idioma
Galego
Modalidade docente Presencial
Prerrequisitos
Departamento Departamento profesorado máster
Química
Coordinación
Soto Castiñeira, Manuel
 Correo electrónico
m.soto@udc.es
Profesorado
Soto Castiñeira, Manuel
 Correo electrónico
m.soto@udc.es
Web http://http://www.usc.es/gl/centros/quimica/curso/master.html
Descrición xeral Esta é unha materia optativa no módulo M7. A súa función é dar a coñecer ao alumnado as principais ferramentas dispoñibles na industria para a xestión de aspectos relevantes como a calidade, o medio ambiente e a prevención de riscos laborais (entre outros).

Un aspecto moi relevante na actualidade da industria en xeral e da industria química en particular é o uso de sistemas de xestión baseados en normas (en xeral, ISO) para diferentes aspectos, en particular a calidade, o medio ambiente e a prevención de riscos laborais. O coñecemento dos aspectos fundamentais e das ferramentas que ditas normas supoñen son unha peza fundamental para axilizar a integración do alumnado na vida diaria e no funcionamento da industria.

Especialidade en Química e Economía Industrial. A materia está relacionada con outras disciplinas do Módulo M7 (impartidas en simultáneo) xa que comparte conceptos con elas: Normas ISO e concepto de calidade en Calidad nos laboratorios químicos, o concepto de risco con Seguridade Industrial, o manexo de leis e normativas (especialmente na área ambiental e de seguridade e saúde laboral) con Lexislación Industrial, os conceptos de economía e custo da calidade con Economía e empresa. Conceptos como sustentabilidade e impacto ambiental compártense coa materia do módulo M1 Procesos industriais e sustentabilidade. Posteriormente, nas prácticas profesionalizantes (M9) e no Traballo Fin de Mestrado (M10) é moi probable que o alumnado se integre nunha empresa que dispoña dun sistema de xestión de calidade, medio ambiente e/ou prevención de riscos laborais.

Competencias / Resultados do título
Código Competencias / Resultados do título

Resultados de aprendizaxe
Resultados de aprendizaxe Competencias / Resultados do título
• Coñecer o proceso de implementación dun sistema de xestión, o seu mantemento e mellora, xa sexa de Calidade, Medio Ambiente, Seguridade e Saúde ocupacional ou unha combinación destes. AM5
AM6
 BM8
BM10
BM12
 CM4
CM5
• Coñecer o proceso de auditoría de sistemas de xestión, e os seus principios e prácticas, de acordo á norma ISO 19011. AM6
 BM8
BM12
 CM4
CM5
• Asimilar os conceptos fundamentais dos sistemas de xestión e comprender os obxectivos e requisitos das Normas de referencia. AM9
 BM5
BM6
 CM1
• Formar técnicos na implantación e mantemento de sistemas de xestión na empresa/industria química, xa sexan de Calidade, Medio Ambiente, Seguridade e Saúde ocupacional ou unha combinación de estes. AM5
AM6
 BM4
BM8
BM9
BM11
BM12
 CM1
CM2
CM3
• Formar auditores/as potenciais nos principios e prácticas de auditorías de sistemas de xestión, de acordo á norma ISO 19011. AM5
AM6
 BM4
BM8
BM9
BM11
BM12
 CM1
CM2
CM3

Contidos
Temas Subtemas
Tema 1. Introdución. Aspectos e conceptos xerais. • Organización e estratexia empresarial
• Sistemas de xestión
• Acreditación e certificación
Tema 2. Xestión de calidade: ISO 9001 • Calidade: concepto e evolución
• Modelo EFQM de Excelencia
• Custos da Calidade e da Non-Calidade
• Ferramentas da calidade
• Norma ISO 9001
Tema 3. Xestión ambiental: ISO 14001 e EMAS • Medio ambiente e sustentabilidade
• Sistemas de xestión ambiental: ISO 14001 e EMAS
• Ecoetiqueta
Tema 4. Xestión de prevención de riscos laborais: OSHAS 18001 • Introdución: Evolución e marco actual
• Obrigas
• Elementos chave dun sistema de xestión PRL
• Plan de prevención
• Riscos específicos
• Ferramentas
• Norma OHSAS 18001
Tema 5. Auditorías dos sistemas de xestión • Conceptos xerais e tipos de auditorías
• Etapas dunha auditoría
• Técnicas de auditoría
Tema 6. Integración de sistemas de xestión: Calidade, Medio Ambiente e Prevención. • Concepto e fundamentos
• Vantaxes e inconvenientes
• Diferencias e analoxías entre los sistemas
• Evidencias para un sistema integrado

Planificación
Metodoloxías / probas Competencias / Resultados Horas lectivas (presenciais e virtuais) Horas traballo autónomo Horas totais
Sesión maxistral B10 C4 C5 12 30 42
Seminario A5 A6 A9 B4 B5 B6 B8 B9 B10 B11 B12 C1 C2 C3 C4 C5 7 10 17
Traballos tutelados A5 A6 A9 B4 B5 B6 B8 B9 B10 B11 B12 C1 C2 C3 C4 C5 2 12 14
Proba obxectiva A5 A6 A9 B4 B6 B8 B9 B10 B11 B12 C3 C4 C5 1 1 2
 
Atención personalizada 0 0 0
 
*Os datos que aparecen na táboa de planificación son de carácter orientativo, considerando a heteroxeneidade do alumnado

Metodoloxías
Metodoloxías Descrición
Sesión maxistral Clases presenciais teóricas. Clases expositivas (utilización de pizarra, ordenador, canón), complementadas coas ferramentas propias da docencia virtual.
Seminario Sesións interactivas relacionadas cos distintos contidos da materia con debates e intercambio de opinións co alumnado. Resolución de problemas e casos prácticos.
Traballos tutelados Realización de traballos e informes escritos e Exposición oral (traballos, informes, problemas e casos prácticos)
Proba obxectiva Exame de tipo mixto, con preguntas abertas e preguntas tipo test con resposta única ou múltiple, que versará sobre os contidos traballados nas e sesións maxistrais, seminarios e solución de problemas. Sen material de consulta.

Atención personalizada
Metodoloxías
Seminario
Sesión maxistral
Traballos tutelados
Descrición
Haberá atención personalizada tanto nas actividades presenciais indicadas e titorías presenciais como por correo-e e Teams, sobre calquera aspecto da materia e do traballo do/a alumno/a.

Avaliación
Metodoloxías Competencias / Resultados Descrición Cualificación
Seminario A5 A6 A9 B4 B5 B6 B8 B9 B10 B11 B12 C1 C2 C3 C4 C5 Resolución de problemas e casos prácticos, incluída a realización e exposición oral de traballos e e casos prácticos, e de informes por escrito 20
Proba obxectiva A5 A6 A9 B4 B6 B8 B9 B10 B11 B12 C3 C4 C5 Cuantificación en función da porcentaxe de respostas correctas. 60
Traballos tutelados A5 A6 A9 B4 B5 B6 B8 B9 B10 B11 B12 C1 C2 C3 C4 C5 Resolución de problemas e casos prácticos. 20
 
Observacións avaliación

Efectuarase un
seguimento continuo da aprendizaxe, mediante a realización de diferentes
actividades, traballos ou resolución de problemas. Esta avaliación continua
será a base para unha primeira puntuación que se corresponderá co 20 % da nota
final. O traballo das titorías en grupo será tamén avaliada, e a nota computará
como o 20 % da nota final. Ó finalizar as clases realizarase un exame con cuestiones
teórico-prácticas, que corresponderá ao 60 % da nota final. Será preciso un 30%
de nota mínima EN CADA PARTE para superar a materia.

A asistencia ás
titorías de grupo é obrigatoria para superar a materia. As calificacións dos
traballos, actividades e titorías se comunicarán ó alumno antes do exame. O
sistema de avaliación será o mesmo para dúas oportunidades de exame. Non se
conservará ningunha nota entre convocatorias.

Para obter a cualificación de
non presentado, o/a estudante non poderá ter participado en máis dun 20 % das
actividades avaliables programadas. En traballos tutelados e na proba obxectiva exixirase unha puntuación mínima do 30% para facer media. 

A realización fraudulenta das probas ou actividades de
avaliación implicará directamente a cualificación de suspenso '0' na
materia na convocatoria correspondente, invalidando así calquera cualificación
obtida en todas as actividades de avaliación de cara a convocatoria
extraordinaria.

Fontes de información
Bibliografía básica

Básica (manuais de referencia).

Cristina Abril Sánchez, Antonio Enríquez Palomino e José Manuel Sánchez Rivero: Guía para la integración de sistemas de gestión : calidad, medio ambiente y seguridad y salud en el trabajo FC Editorial e Laborprex auditores, 2010.

Andrés Pastor Fernández, Manuel Otero Mateo, José María Portela Núñez, José Luis Viguera Cebrián, David Repeto García: Sistemas integrados de gestión, Servicio de Publicacións da Universidade de Cádiz, 2013. Signatura: 331-1017 (Ubicación: Económicas).

César Camisón, Sonia Cruz e Tomás González: Gestión de la calidad: conceptos, enfoques, modelos y sistemas, Pearson Educación, 2006. ISBN (electrónico) 84-8322-256-6. Texto dispoñible via biblioteca UDC.

Normas UNE dispoñibles online na Base de Datos AENORmás (via biblioteca UDC)
Bibliografía complementaria

José María Alonso, Pedro Provedo: Gestión de la calidad 3ª ed, Santillana, 2005.

Eladio Romero González, Evaluación y gestión medioambiental para planes, programas y proyectos de ingeniería. Universidad de Sevilla, 2015.

Enrique Claver Cortés et al.: Gestión de la calidad y gestión medioambiental: fundamentos, herramientas, normas ISO y relaciones. 3ª ed. Pirámide, 2011.

José Ignacio García Ninet et al.: Manual de prevención de riesgos laborales : seguridad, higiene y salud en el trabajo. 3ª ed. Atelier, 2012.

Faustino Menéndez Díez: Higiene industrial : manual para la formación del especialista. 3ª ed. Lex Nova, 2004.

Comisión Europea: Comunicación COM(2015) 614 final (2.12.2015): Cerrar el círculo: un plan de acción de la UE para la economía circular. https://eur-lex.europa.eu/legal-content/ES/ALL/?uri=CELEX:52015DC0614

European Environment Agency, EEA Report No 9/2014: Waste prevention in Europe - the status in 2013. https://www.eea.europa.eu/publications/waste-prevention-in-europe-2014.

Ihobe: Estudios de Minimización de Residuos Peligrosos. Guía de apoyo. Herramienta Excel: https://www.ihobe.eus/publicaciones

Ihobe: De la iso 14001 al emas. http://www.ihobe.net/Documentos/Eventos/Taller%20de%20la%20ISO%2014001%20AL%20EMAS%20(11_11_2009).pdf

Lea-Artibai Ikastetxea: Evaluación de riesgos. UNIDAD DIDÁCTICA 01. Año 2009. Deposito-legal: BI-209-09. https://www.osalan.euskadi.eus/contenidos/informacion/fp_gaztetxoko/es_def/materiala/fp/d1_evaluacion_riesgos/ebaluacion_riesgos.pdf

Asepeyo. Prevención de riesgos laborales en la Industria Química. 1ª edición, 2017: https://prevencion.asepeyo.es/wp-content/uploads/R1E17081-Gu%C3%ADa-Prevenci%C3%B3n-de-riesgos-en-la-industria-qu%C3%ADmica_Asepeyo.pdf

Documentos Green Campus UDC: https://www.udc.es/gl/sociedade/medio_ambiente/GreenCampus/

Recomendacións
Materias que se recomenda ter cursado previamente

Materias que se recomenda cursar simultaneamente

Materias que continúan o temario

Observacións

No caso de docencia telemática, será preciso dispoñer dun ordenador con micrófono e cámara para a realización das actividades telemáticas que se programen ó longo do curso.


Programa Green Campus Facultade de Ciencias

Para axudar a conseguir unha contorna inmediata sustentable e cumprir co punto 6 da "Declaración Ambiental da Facultade de Ciencias (2020)", os traballos documentais que se realicen nesta materia:

a. Solicitaranse maioritariamente en formato virtual e soporte informático.

b. De realizarse en papel:

- Non se empregarán plásticos.

- Realizaranse impresións a dobre cara.

- Empregarase papel reciclado.

- Evitarase a realización de borradores.


Perspectiva de xénero: Segundo se recolle nas distintas normativas de aplicación para a docencia universitaria incorpórase a perspectiva de xénero nesta materia, polo que deberás usarase linguaxe non sexista, utilizarase bibliografía de autores/as de diversos xéneros, propiciarase a intervención en clase de alumnos e alumnas.... Ademais, traballarase para identificar e modificar prexuízos e actitudes sexistas e influirase na contorna para modificalos e fomentar valores de respecto e igualdade. Prestárase atención á detectar situacións de discriminación por razón de xénero e proporanse accións e medidas para corrixilas.


(*)A Guía docente é o documento onde se visualiza a proposta académica da UDC. Este documento é público e non se pode modificar, salvo casos excepcionais baixo a revisión do órgano competente dacordo coa normativa vixente que establece o proceso de elaboración de guías