Datos Identificativos 2024/25
Asignatura (*) Ecotoxicoloxía Código 610G02042
Titulación
Descriptores Ciclo Período Curso Tipo Créditos
Grao 1º cuadrimestre
Cuarto Optativa 6
Idioma
Castelán
Modalidade docente Presencial
Prerrequisitos
Departamento Bioloxía
Coordinación
Barreiro Lozano, Rodolfo
Correo electrónico
rodolfo.barreiro@udc.es
Profesorado
Alvite Bergara, Nerea
Barreiro Lozano, Rodolfo
Piñeiro Corbeira, Cristina
Correo electrónico
n.alvite@udc.es
rodolfo.barreiro@udc.es
c.pcorbeira@udc.es
Web
Descrición xeral Esta materia estuda os efectos dos contaminantes sobre os organismos. Devandito estudo inclúe tanto a análise e detección destes efectos como a predición dos posibles danos que os contaminantes poden chegar a provocar. Unha parte substancial da materia dedícase ás distintas técnicas de biomonitorización (a detección da contaminación usando os propios seres vivos), unha ferramenta que cada día ten máis importancia para a protección e xestión do medio ambiente.

Competencias / Resultados do título
Código Competencias / Resultados do título

Resultados de aprendizaxe
Resultados de aprendizaxe Competencias / Resultados do título
Distinguir e identificar as técnicas de ecotoxicología retrospectiva e prospectiva B9
Describir os efectos habituais da contaminación en individuos, poboacións e comunidades A9
A17
A23
Valorar as vantaxes e limitacións de cada nivel de organización para detectar o impacto contaminante B9
B10
Comprender os resultados de técnicas básicas de ensaio de toxicidade, estudos de acumulación-depuración, biomarcadores A9
A17
A21
Describir os mecanismos polos que un organismo fai fronte aos contaminantes. A21
B1
B4
Valorar críticamente a relevancia da información derivada de ensaios de toxicidade A17
B9
B10
Valorar críticamente as predicións de modelos de distribución e efectos de contaminantes A23
B9
B10
Realizar unha procura bibliográfica dun tópico ecotoxicológico e resumir a información obtida B1
B4
B6
B7
B8
B9
B10
B11
Enfrontarse á literatura especializada podendo encadrala nun tópico concreto da ecotoxicología B1
B4
B8
B9
B10

Contidos
Temas Subtemas
Introdución O crecemento da poboación humana.
Principais problemas ambientais en Europa.
A ecotoxicoloxía.
Tipos de contaminante Principais tipos de contaminantes e as súas características
Contaminantes inorgánicos iónicos: metais e aniones
Contaminantes orgánicos
Organometales
Gases
Toxicocinética Mecanismos implicados na acumulación de contaminantes.
Captación.
Biotransformación e detoxificación de metais e metaloides.
Biotransformación de contaminantes orgánicos.
Eliminación.
Conceptos de Factor de Bioconcentración (BCF), Factor de Bioacumulación (BAF), e Factor de Acumulación.
Cinética.
Acumulación ao largo da cadena trófica Concepto de bioamplificación.
Estimas da transferencia trófica e Factor de bioamplificación.
Exemplos de bioamplificación e dilución trófica en metais e contaminantes orgánicos.
A bioacumulación e a detección da contaminación (Ecotoxicoloxía retrospectiva I) Concepto de biodisponibilidad
Factores da biodisponibilidad de contaminantes.
Uso de organismos bioacumuladores.
Requisitos dun bo bioacumulador.
Toxicodinámica: efectos bioquímicos e histolóxicos Cambios bioquímicos protectores e non protectores inducidos.
Mecanismos moleculares de toxicidade.
Modos de acción tóxica en contaminantes orgánicos.
Exemplos de mecanismos moleculares de toxicidade.
Citotoxicidad e necrosis.
Danos en xenes e cromosomas.
Efectos fisiolóxicos Concepto de efecto subletal.
Efectos sobre crecemento, desenvolvemento, reprodución, fisioloxía, e comportamento.
O intercambio entre detoxificación e produción custo enerxético da detoxificación.
Biomarcadores (Ecotoxicoloxía retrospectiva II). Clasificación, especificidade e relación con efectos adversos.
Requisitos dun biomarcador.
Descrición de biomarcadores concretos.
Utilidade dos biomarcadores.
Ensaios de toxicidade (Ecotoxicoloxía prospectiva I). A relación concentración-resposta.
Tipos de ensaio de toxicidade.
Análise dos resultados.
Curvas de toxicidade, tempo letal medio e LC50 limiar ou incipiente.
Análise de datos de ensaios crónicos: NOEC, LOEC e MATC.
Factor de Aplicación.
Predición en ecotoxicoloxía (Ecotoxicoloxía prospectiva II) Predición a nivel de individuo: os QSAR.
Predición de efectos no ecosistema: distribucións de sensibilidades das especies.
Prediccion de efectos no ecosistema: modelos matemáticos e físicos.
Predición de efectos no ecosistema: relacións empíricas entre factores ambientais e efectos.
Cambios na composición da comunidade (Ecotoxicoloxía retrospectiva IV). Especies indicadoras.
Abundancia relativa de especies.
Sistema saprobio e índices bióticos.
Índices de Diversidade.
Comparación con comunidades de referencia.

Planificación
Metodoloxías / probas Competencias / Resultados Horas lectivas (presenciais e virtuais) Horas traballo autónomo Horas totais
Sesión maxistral A9 A23 B8 B9 22 77 99
Seminario B1 B4 B6 B7 B8 B9 B10 B11 7 26 33
Prácticas de laboratorio A17 4 0 4
Prácticas a través de TIC A21 A23 12 0 12
Proba de resposta múltiple A9 A17 A21 A23 1 0 1
 
Atención personalizada 1 0 1
 
*Os datos que aparecen na táboa de planificación son de carácter orientativo, considerando a heteroxeneidade do alumnado

Metodoloxías
Metodoloxías Descrición
Sesión maxistral Clases maxistrais con apoio de información gráfica a disposición dos alumnos a través de Campus Virtual.
Seminario Seminarios con resolución de problemas e análises de bibliografía.
Prácticas de laboratorio Sesiones de prácticas bajo la dirección del profesor y con apoyo de guion que detalla de manera exhaustiva los ejercicios a realizar (también disponibles en Campus Virtual).
Prácticas a través de TIC Sesiones de prácticas bajo la dirección del profesor y con apoyo de guión que detalla de manera exhaustiva los ejercicios a realizar (también disponibles en Campus Virtual).
Proba de resposta múltiple Exame de contidos de teoría e prácticas.

Atención personalizada
Metodoloxías
Seminario
Descrición
Resolución de dúbidas nos horarios de tutorías correspondentes.
Alumnado con dedicación a tempo parcial e dispensa de exención de asistencia: resolución de dúbidas empregando as ferramentas oficiais para teledocencia y telecomunicación (campus virtual, Teams, correo-e).

Avaliación
Metodoloxías Competencias / Resultados Descrición Cualificación
Sesión maxistral A9 A23 B8 B9 Nalgunhas sesións maxistrais formularanse preguntas (de forma oral e / ou por escrito) aos estudantes sobre aspectos tratados na sesión que deben responder no momento para avaliar o logro individual da sesión. 5
Prácticas de laboratorio A17 A asistencia ás prácticas é obrigatoria. Cada día de ausencia non xustificada ás prácticas supón 0.5 puntos menos na cualificación final. 0
Proba de resposta múltiple A9 A17 A21 A23 Os coñecementos adquiridos nas clases de teoría e prácticas avalíase cun exame tipo test multiopción. 65
Seminario B1 B4 B6 B7 B8 B9 B10 B11 Primeira oportunidade: Exposición dun traballo de revisión bibliográfica na última sesión de seminarios.

Segunda oportunidade: os alumnos que non expuxesen o traballo de revisión bibliográfica na primeira oportunidade poderán presentar o traballO por ESCRITO na data do exame da segunda oportunidade (as normas detalladas para presentar o traballo están dispoñibles en Moodle). Os TRABALLOS PRESENTADOS NA SEGUNDA OPORTUNIDADE PODEN ACADAR UNHA CUALIFICACIÓN MÁXIMA DE 5 (aprobado).
30
Prácticas a través de TIC A21 A23 A asistencia ás prácticas é obrigatoria. Cada día de ausencia non xustificada ás prácticas supón 0.5 puntos menos na cualificación final. 0
 
Observacións avaliación

Para aprobar a materia é REQUISITO IMPRESCINDIBLE superar o exame de teoría cunha cualificación de polo menos 4. NO CASO CONTRARIO SUSPÉNDESE A MATERIA CON INDEPENDENCIA DAS RESTANTES CUALIFICACIÓNS e porase a nota numérica máis baixa de (i) a nota media coas porcentaxes anteriores ou (ii) a nota do exame de teoría). 

Non asistir ao exame de teoría implica a cualificación final de NON PRESENTADO. 

Estudantes con dispensa de asistencia: habilitarase a realización das probas con ferramentas de teledocencia. 

A realización fraudulenta das probas ou actividades de avaliación, unha vez comprobada, implicará directamente a cualificación de suspenso na convocatoria en que se cometa: o/a estudante será cualificado con “suspenso” (nota numérica 0) na convocatoria correspondente do curso académico, tanto se a comisión da falta se produce na primeira oportunidade como na segunda. Para isto, procederase a modificar a súa cualificación na acta de primeira oportunidade, se fose necesario. 

Todos os aspectos relacionados con “dispensa académica”,
“dedicación ao estudo”, “permanencia” e “fraude académica” rexeranse de acordo
coa normativa académica vixente da UDC.


Fontes de información
Bibliografía básica Sparling, D. W. (2016). Ecotoxicology essentials : environmental contaminants and their biological effects on Animals and plants. Academic Press
Newman, M. C.; Clements, W.H. (2008). Ecotoxicology: A Comprehensive Treatment. CRC Press
Newman, M. C. (2010). Fundamentals of Ecotoxicology, 3 edition. CRC Press
Walker, C. H., S. P. Hopkin, R. M. Sibly, and D. B. Peakall. (2006). Principles of Ecotoxicology, 3rd edition. Taylor & Francis, London

Bibliografía complementaria

La bibliografía básica es suficiente para una asignatura de licenciatura. Además, el alumno debe buscar trabajos científicos para realizar el trabajo tutelado; los trabajos concretos varían para cada alumno.


Recomendacións
Materias que se recomenda ter cursado previamente

Materias que se recomenda cursar simultaneamente

Materias que continúan o temario

Observacións

Recoméndase aos alumnos facer uso das titorías para resolver dúbidas co profesor.

Programa Green Campus Facultade de Ciencias: para axudar a conseguir unha contorna inmediata sostible e cumprir co punto 6 da "Declaración Ambiental da Facultade de Ciencias (2020)", os traballos documentais que se realicen nesta materia solicitaranse maioritariamente en formato virtual e soporte informático.




(*)A Guía docente é o documento onde se visualiza a proposta académica da UDC. Este documento é público e non se pode modificar, salvo casos excepcionais baixo a revisión do órgano competente dacordo coa normativa vixente que establece o proceso de elaboración de guías