Datos Identificativos 2024/25
Asignatura (*) Bioquímica Estrutural Código 610G04019
Titulación
Descriptores Ciclo Período Curso Tipo Créditos
Grao 2º cuadrimestre
Segundo Obrigatoria 6
Idioma
Castelán
Modalidade docente Presencial
Prerrequisitos
Departamento Bioloxía
Coordinación
Vizoso Vázquez, Ángel José
Correo electrónico
a.vizoso@udc.es
Profesorado
Pérez Martínez, José Manuel
Vizoso Vázquez, Ángel José
Correo electrónico
jose.manuel.perez@udc.es
a.vizoso@udc.es
Web http://https://campusvirtual.udc.gal
Descrición xeral A asignatura Bioquímica Estructural resulta imprescindible, dende un punto de vista básico, para entender as principais propiedades químicas, biofísicas e estruturais das macromoléculas biolóxicas, e a relación que existe entre estas propiedades e as diversas funcións que desempeñan. Os coñecementos adquiridos resultarán imprescindibles para outras asignaturas do Grao en Nanociencia en Nanotecnoloxía.

Competencias / Resultados do título
Código Competencias / Resultados do título

Resultados de aprendizaxe
Resultados de aprendizaxe Competencias / Resultados do título
Identificar as principais biomoléculas, a súa estructura e función. A3
B3
B4
B7
Recoñecer os principios de encimoloxía. A3
A7
B3
B4
B7
C3
Resolver problemas básicos de bioquímica estrutural. A3
A6
A7
B3
B4
B6
B7
B8
C3
C7
C8
Aplicar as principais técnicas bioquímicas para o illamento, purificación e caracterización de biomoléculas. A6
A8
B3
B4
B8
C6
C7
C8

Contidos
Temas Subtemas
Módulo 1. Introducción á bioquímica. Concepto, oríxenes e evolución de Biomoléculas. Grupos funcionais, enlaces químicos e estereoquímica. Ás biomoléculas en solventes polares: ionización do auga, equilibrio iónico e sistemas amortiguadores. Procesos termodinámicos en bioquímica.
Módulo 2. Estructura e función de biomoléculas: glícidos, lípidos, ácidos nucleicos, aminoácidos e proteínas. 2.1. Estrutura e función dos aminoácidos e das proteínas: Tipo de proteínas e funcións. Estrutura e propiedades de dous aminoácidos. Clasificación. Niveis de estruturación das proteínas. enlace peptídico. Estrutura primaria e secuencia de aminoácidos das proteínas. Estrutura secundaria da proteína: descrición e predición. Concepto de dominio proteico e pregamento. Estrutura terciaria e cuaternaria das proteínas: características e clasificación. Dinámica e pregamento das proteínas. Relación entre estrutura e función nas proteínas.

2.2. Estrutura e función dos hidratos de carbono: Clasificación. Monosacáridos: descrición, estrutura e propiedades físicas e químicas. Enlace O-glicosídico. Oligosacáridos: nomenclatura, descrición, estrutura e propiedades. polisacáridos. Glicoconxugados: proteoglicanos, glicoproteínas e glicolípidos. Formación e funcionalización de nanoestruturas a base de hidratos de carbono.

23. Estrutura e función dos lípidos: Tipo de lípidos e funcións. Clasificación, propiedades físico-químicas, estrutura e importancia biolóxica dos ácidos graxos, céridos, glicéridos, fosfoglicéridos. esfingolípidos, terpenos e esteroides. lípidos pirrólicos. Colesterol e derivados. Lipoproteínas. Vitaminas liposolubles. Formación e funcionalización de nanoestruturas baseadas en lípidos.

2.4. Estrutura e función dos ácidos nucleicos: natureza e función. Nucleótidos, estrutura e propiedades. Enlace fosfodiéster e estrutura primaria dos ácidos nucleicos. Modelo de Watson e Crick e estruturas alternativas dos ácidos desoxirribonucleicos. Tipos e estrutura dos ácidos ribonucleicos. Formación e funcionalización de nanocomplexos baseados en ácidos nucleicos.
Módulo 3. Encimoloxía: Encimas, cinética enzimática e regulación enzimática.
Propiedades xerais. Clasificación e nomenclatura das encimas. Efectos dos catalizadores nas reaccións químicas. Enerxía de activación e estado de transición. Cofactores encimáticos, coencimas e papel das vitaminas. O sitio activo: estrutura tridimensional e acoplamento encima-sustrato. Mecanismos encimáticos. Catálisis ácido-base, covalente, electrostática e por ións metálicos. Efectos de proximidad y orientación. Velocidade das reaccións e enerxía de activación: conceptos, cálculos e unidades. Unidades de actividad enzimática. Efecto de la concentración de encima. Encimas utilizados en análise clínica, no diagnóstico de enfermidades, ou como axentes terapéuticos.
Módulo 4. Técnicas bioquímicas de illamento e caracterización de biomoléculas. Aspectos xerais da metodoloxía bioquímica. O material biolóxico usado en bioquímica. Precipitación fraccionada e centrifugación. Técnicas cromatográficas, electroforéticas e espectroscópicas. Diálise e ultrafiltración. Radiactividade e técnicas isotópicas en bioquímica.
Prácticas de Laboratorio 1- Cultivo celular + Traballo con modelos moleculares: monosacáridos e péptidos.
2- Cromatografía de afinidade + SEC
3- Electroforese SDS-PAGE + cuantificación de proteínas
4- Medidas da actividade enzimática
Uso de ferramentas bioinformáticas 1- Bases de datos
2- Aliñación de secuencias múltiples
3- Modelización de estruturas
4- Acoplamento

Planificación
Metodoloxías / probas Competencias / Resultados Horas lectivas (presenciais e virtuais) Horas traballo autónomo Horas totais
Sesión maxistral A3 A8 B3 B6 C8 28 70 98
Prácticas de laboratorio A6 B3 B4 C3 15 5 20
Prácticas a través de TIC A3 A7 B3 B4 B7 B8 C6 C7 8 8 16
Proba mixta B3 B4 C6 2 8 10
 
Atención personalizada 6 0 6
 
*Os datos que aparecen na táboa de planificación son de carácter orientativo, considerando a heteroxeneidade do alumnado

Metodoloxías
Metodoloxías Descrición
Sesión maxistral As materias da materia serán impartidas polo profesorado e todas as exposicións ou demais documentación poranse a disposición dos estudantes no Campus Virtual.
Prácticas de laboratorio No laboratorio de prácticas realizaránse unha serie de actividades para que o alumnado aprenda a manexar instrumentos científicos e procedementos básicos de Bioquímica e Bioloxía Molecular. Ao remate das mesmas entregarase un breve recordo.
Prácticas a través de TIC Na aula de informática realizaranse unha serie de actividades, para que o alumnado aprenda a manexar diferentes bases de datos e ferramentas informáticas no ámbito da bioloxía estrutural de proteínas. Propoñerase un traballo práctico en grupo unha vez adquiridos os coñecementos necesarios.
Proba mixta Proba escrita utilizada para avaliar a aprendizaxe, e que pode combinar diferentes tipos de preguntas: de opción múltiple, de asociación, explicativas ou de cálculo e resolución de problemas.

Atención personalizada
Metodoloxías
Prácticas a través de TIC
Prácticas de laboratorio
Descrición
O horario das titorías concretarase ao comezo do curso. Os estudantes tamén poderán solicitar titorías e responder preguntas específicas por correo electrónico.

Avaliación
Metodoloxías Competencias / Resultados Descrición Cualificación
Prácticas a través de TIC A3 A7 B3 B4 B7 B8 C6 C7 A asistencia ás sesións formativas considérase unha actividade presencial OBRIGATORIA para superar o curso.
A avaliación consistirá na elaboración en grupo dun texto analizando unha secuencia de aminoácidos seleccionada polo profesor. Avaliarase a calidade do traballo, a adecuación na representación gráfica dos datos, a interpretación dos resultados, así como a capacidade para debatelos, para o que se considerará condición necesaria o uso da linguaxe científica e a información bibliográfica correcta e contrastada.
15
Proba mixta B3 B4 C6 Avaliación dos coñecementos teóricos (test, problemas, cuestións). 70
Prácticas de laboratorio A6 B3 B4 C3 As prácticas de laboratorio considéranse como unha actividade presencial OBLIGATORIA para superar a materia.
A avaliación consistirá na elaboración dunha memoria de prácticas onde se teña en conta a calidade do traballo, a adecuación na representación gráfica dos datos, a interpretación dos resultados, así como a capacidade de debate destes, para o que se considerará o seguinte. condición necesaria: uso da linguaxe científica e información bibliográfica correcta e contrastada.
15
 
Observacións avaliación

-AS PRÁCTICAS DE LABORATORIO son obrigatorias. O alumnado que non realice TODAS as prácticas sen motivo debidamente xustificado impiden a superación da materia. PROBA OFICIAL PARA XUÑO : Para superar a materia será necesario acadar o 45% dos puntos, en cada unha das Partes Avaliables: Proba Obxectiva, Prácticas de Laboratorio e Prácticas TIC. MATRÍCULA DE HONORA: terán prioridade para optar á MH aqueles alumnos que aproveiten a primeira oportunidade (examen oficial de xuño). OPORTUNIDADE OFICIAL DE XULLO: Para superar a materia será necesario acadar o 45% dos puntos, en cada unha das Partes Avaliables: Proba Obxectiva, Resolución de Problemas e Prácticas de Laboratorio. OPORTUNIDADE EXTRAORDINARIA DE DECEMBRO: Os alumnos que teñan superadas as partes avaliables de Prácticas de Laboratorio e Prácticas TIC (superando o 45% da puntuación), poderán solicitar a realización da proba obxectiva de coñecementos no mes de Decembro. Cualificación Final, en Acta: En calquera das 2 Opcións: Xuño ou Xullo, SÓ se sumarán as cualificacións de todas as Partes (Proba Obxectiva, Prácticas de Laboratorio e Prácticas TIC) se todas alcanzan o 45% do seu valor. De non acadarse esta porcentaxe en ningún deles, só figurará na Acta a nota do 4. CONSIDERACIÓN DE NON PRESENTADO (NP): 1a Oportunidade en xuño: O alumno que non se presente á proba obxectiva na data oficial. 2a Oportunidade de xullo: aplicarase Un NON PRESENTADO cando o alumno non se presente a ningunha das partes avaliables. Casos excepcionais: Excepcionalmente, no caso de que o alumno/a, por causas debidamente xustificadas, non puidese presentarse a todas as probas de avaliación continua, o/s profesor/s adoptará as medidas que consideren oportunas para o efecto. Para o alumnado con dedicación parcial ou exención de asistencia, realizarase un exame global específico de avaliación nas sesións de xuño e xullo. Todos os aspectos relacionados con “dispensa académica”,“dedicación ao estudo”, “permanencia” e “fraude académica” rexeranse de acordo coa normativa académica vixente da UDC.


Fontes de información
Bibliografía básica Mathews CK, Van Holde KE, Appling DR y Anthony-Cahill SJ (2013). Bioquímica, 4ª ed.. Ed. Pearson
Stryer, L., Berg, J.M. y Tymoczko, J.L. (2015). Bioquímica, 7ª ed.. Ed. Reverté
Feduchi, E., Romero, C.S., Yáñez, E., García-Hoz Jiménez, C (2021). Bioquímica. Conceptos esenciales. 3a ed... Editorial Médica Panamericana
David L. Nelson, Michael M. Cox. (2018). Lehninger Principios de Bioquímica. 7a ed.. Ed. Omega

Bibliografía complementaria Bernhard Rupp (2009). Biomolecular Crystallography: Principles, Practice, and Application to Structural Biology 1a ed.. Garland Science
Stephenson F.H. (2012). Cáculo en Biología molecular y Biotecnología. 2a ed. Ed. . Elsevier España.
- Voet, D., Voet, J.G, Pratt, C.W. (2016). Fundamentos de Bioquímica. 4a Ed.. Médica Panamericana
Smith, C. A. y Wood, E. J. (1997). Moléculas biológicas. . Ed. Addison-Wesley Iberoamericana.
TERESE M. BERGFORS (2009). PROTEIN CRYSTALLIZATION 2a ed.. International University Line

Cibertexto de Biomoléculas: 

http://www.ehu.es/biomoleculas/

Base de datos Lípidos:

http://lipidbank.jp

Base de datos Ácidos Nucleicos:

http://ndbserver.rutgers.edu

Base de datos Proteínas:

https://www.rcsb.org

Curso cristalografía Proteínas:

https://www.xtal.iqfr.csic.es/Cristalografia/index-en.html


Recomendacións
Materias que se recomenda ter cursado previamente
Química: Equilibrio e Cambio/610G04008
Fundamentos de Matemáticas/610G04001
Bioloxía Celular/610G04003
Química: Enlace e Estrutura/610G04005
Laboratorio Básico Integrado/610G04004

Materias que se recomenda cursar simultaneamente
Termodinámica: Equilibrio e Fases/610G04018
Análise Instrumental/610G04014
Espectroscopía/610G04017

Materias que continúan o temario
Cristalografía Avanzada/610G04042
Nanotecnoloxía en Farmacia/610G04043
Máquinas Moleculares/610G04036
Nanotecnoloxía en Medicina/610G04037
Cinética e Catálise/610G04026
Fundamentos de Biotecnoloxía/610G04029
Bioquímica Molecular e Metabólica/610G04023

Observacións

> Relativo ao programa do Campus Verde da Facultade de Ciencias: 

- Para contribuír á consecución dunha contorna sustentable inmediata e ao cumprimento do punto 6 da “Declaración Ambiental da Facultade de Ciencias (2020)”, os traballos documentais realizados nesta materia serán solicitados de xeito virtual. formato e soporte informático.

> En materia de igualdade de xénero e de prevención e erradicación das violencias sexuais:

- Segundo se recolle nas distintas normativas de aplicación para a docencia universitaria deberase incorporar a perspectiva de xénero nesta materia (usarase linguaxe non sexista, utilizarase bibliografía de autores/as de ambos sexos, propiciarase a intervención en clase de alumnos e alumnas...)

- Traballaráse para identificar e modificar prexuízos e actitudes sexistas e influiráse na contorna para modificalos e fomentar valores de respecto e igualdade.

- Deberanse detectar situacións de discriminación por razón de xénero e proporanse accións e medidas para corrixílas.


(*)A Guía docente é o documento onde se visualiza a proposta académica da UDC. Este documento é público e non se pode modificar, salvo casos excepcionais baixo a revisión do órgano competente dacordo coa normativa vixente que establece o proceso de elaboración de guías