Datos Identificativos 2024/25
Asignatura (*) Desenvolvemento de Sistemas Intelixentes Código 614G01037
Titulación
Descriptores Ciclo Período Curso Tipo Créditos
Grao 2º cuadrimestre
Terceiro Optativa 6
Idioma
Castelán
Galego
Modalidade docente Híbrida
Prerrequisitos
Departamento Ciencias da Computación e Tecnoloxías da Información
Computación
Matemáticas
Coordinación
Alonso Betanzos, Maria Amparo
Correo electrónico
amparo.alonso.betanzos@udc.es
Profesorado
Alonso Betanzos, Maria Amparo
Guijarro Berdiñas, Berta M.
Correo electrónico
amparo.alonso.betanzos@udc.es
berta.guijarro@udc.es
Web http://https://moodle.udc.es/
Descrición xeral Un sistema intelixente é un programa de computación que reúne características e comportamentos asimilables ao da intelixencia humana para resolver problemas para os que non existe unha solución algorítmica clara. Un tipo particular de sistemas intelixentes son os Sistemas Baseados en Coñecemento (SBC) ou sistemas expertos. Do mesmo xeito que a Enxeñaría do Software ocúpase da xestión de proxectos de desenvolvemento de software clásicos, a Enxeñaría do Coñecemento é a disciplina tecnolóxica que se centra na aplicación dunha aproximación sistemática, disciplinada e cuantificable ao desenvolvemento, funcionamento e mantemento dos Sistemas Baseados en Coñecemento (SBC). En concreto, nesta materia abordarase de forma moi práctica o estudo da metodoloxía CommonKADS baseada no modelado de coñecemento, que presenta unha clara tendencia converxente coas técnicas de Enxeñaría do Software e que constitúe un estándar de facto en Europa.

Competencias / Resultados do título
Código Competencias / Resultados do título

Resultados de aprendizaxe
Resultados de aprendizaxe Competencias / Resultados do título
Definir e establecer o ámbito de aplicación das diferentes técnicas que se poden usar para a adquisición de coñecemento. A21
A42
A43
B1
B3
B9
C6
C8
Coñecer a problemática particular asociada ao desenvolvemento e xestión dun proxecto de coñecementos, os diferentes roles que participan nel, e as diferentes aproximacións metodolóxicas achegadas para resolver os problemas anteriores. A21
A42
B1
B2
B3
B7
B8
C1
C2
C4
C6
C7
C8
Coñecer e saber utilizar algunhas ferramentas específicas de desenvolvemento de Sistemas Baseados en Coñecemento (SBC) A21
A42
A43
B1
B3
B7
B9
C1
C2
C6
Coñecer os principios básicos e a metodoloxía implicados na avaliación dos SBC e entender os problemas xerais asociados coas diferentes etapas da mesma. A21
A42
B1
B3
B4
B7
C1
C2
C6
Coñecer as áreas de investigación e aplicación dos SBC e adquirir un nivel suficiente de coñecementos sobre a disciplina para que os alumnos poidan integrar con éxito o aprendido na súa vida profesional tanto se elixen a investigación, coma se elixen o exercicio da profesión noutras investigacións. A21
A42
B2
B3
B7
B8
B9
C2
C4
C6
C7
C8
Comprender a natureza, posibilidades e limitacións dos SBC, para saber identificar o tipo de problemas que poden abordar e coñecer o seu uso en casos reais interesantes. A21
A42
B1
B3
B8
B9
C6
C7
C8
Definir que é a Enxeñaría do Coñecemento, relacionala con as materias de Intelixencia Artificial e Enxeñaría do Software, e recoñecela como un campo máis, aínda que moi actual, para o desenvolvemento de software dentro de a Informática. A21
A42
B1
B3
C6
C7
C8
Coñecer a aproximación de Modelado de Coñecemento, tanto na súa vertente conceptual como nos seus aspectos metodolóxicos. Comprender a idea de reutilización de coñecemento Saber aplicar os conceptos anteriores no proceso de modelado de coñecemento dun sistema real particular. A21
A42
A43
B1
B3
B7
B9
C4
C6
C8

Contidos
Temas Subtemas

1. Introdución á Enxeñaría do Coñecemento
1.1. Historia da Enxeñaría de coñecemento
1.2. O coñecemento e o seu contexto
1.3. A enxeñaría de coñecemento
2. Metodoloxías para a construción de SBC 2.1. Relación entre a IS e a IC
2.2. Metodoloxías de modelado de coñecemento
2.2.1. O pescozo de botella de a adquisición de coñecemento e a hipótese do nivel de coñecemento de Newell.
2.2.2. A adquisición de coñecemento como actividade de modelado.
2.2.3. Os métodos de limitación de roles (McDermott, 1988)
2.2.4. As tarefas xenéricas (Chandrasekaran, 1983)
2.2.5. A metodoloxía CommonKADS. Xeneralidades (Wielinga et col., 1992)
3. Análise de viabilidade e impacto: modelado do contexto en CommonKADS 3.1. O modelo de organización. Caso de estudo
3.2. O modelo das tarefas. Caso de estudo
3.3. O modelo dos axentes. Caso de estudo
4. Descrición conceptual do coñecemento en CommonKADS 4.1. O modelo do coñecemento. Caso de estudo
4.1.1. Coñecemento do dominio
4.1.2. Coñecemento inferencial
4.1.3. Coñecemento da tarefa
4.2. Persoais de modelos de coñecemento. Elementos reutilizables.
4.3. Construción dos modelos de coñecemento
4.5. O modelo de comunicación. Caso de estudo
5. Da análise á implementación en CommonKADS 5.1. O modelo de deseño
5.1.1. O principio de conservación da estrutura.
5.1.2. Deseño da arquitectura do sistema
5.1.3. Identificación da plataforma de implementación.
5.1.4. Especificación dos compoñentes da arquitectura.
5.1.5. Especificación da aplicación no contexto da arquitectura.
5.1.5. Especificación de la aplicación en el contexto de la arquitectura.
6. Xestión de proxectos de SBC en CommonKADS 6.1. O modelo de ciclo de vida de CommonKADS
6.2. Establecemento de obxectivos a través dos estados dos modelos
6.3. Asesoramento de riscos
6.4. Calidade e documentación do proxecto
7. Técnicas para a adquisición do coñecemento 7.1. Introdución.
7.2. Técnicas manuais
7.2.1. As entrevistas.
7.2.2. A análise de protocolos.
7.2.3. Outras técnicas
7.3. Técnicas semiautomáticas.
7.3.1.As técnicas de escalamiento psicolóxico.
7.3.2. A teoría de constructos personalizados e o emparrillado.
7.4. Uso de técnicas de adquisición de coñecemento en grupos de expertos.
7.5. Introdución á adquisición automática de coñecemento. Aprendizaxe Automática
8. Avaliación dos sistemas baseados no coñecemento 8.1. Avaliación: verificación, validación, usabilidade e utilidade
8.2. Propiedades verificables e sistemas de verificación
8.3. Métodos de validación cuantitativos e cualitativos
8.4. Aspectos de usabilidade de SSBBC e técnicas para a súa valoración
8.5.- Aspectos éticos, sociais, regulación e reglamentación

Planificación
Metodoloxías / probas Competencias / Resultados Horas lectivas (presenciais e virtuais) Horas traballo autónomo Horas totais
Presentación oral B2 B3 B7 C1 C4 3 0 3
Sesión maxistral A21 A42 A43 B1 C2 C6 14 28 42
Proba mixta A21 A42 A43 B3 C1 C4 C6 2 20 22
Estudo de casos A21 A43 B9 C6 C8 7 7 14
Obradoiro A42 B1 B8 B9 C1 C2 C4 C7 3 3 6
Prácticas de laboratorio A42 A43 B1 B2 B3 B4 B8 B9 C6 C7 C8 15 45 60
 
Atención personalizada 3 0 3
 
*Os datos que aparecen na táboa de planificación son de carácter orientativo, considerando a heteroxeneidade do alumnado

Metodoloxías
Metodoloxías Descrición
Presentación oral Cada grupo terá que entregar varios informes ao longo do cuadrimestre sobre a evolución do seu traballo tutelado. Tras cada entrega, cada grupo de prácticas terá unha reunión coa profesora para expor o traballo realizado. Os obxectivos fundamentais destas reunións son proporcionar ó alumnado rapidamente información acerca dos erros ou aspectos máis sobresalientes das súas prácticas, controlar o traballo de grupo e desenvolver a súa capacidade de síntese e exposición de coñecementos.
Sesión maxistral Utilizada durante as clases presenciais teóricas para expor o núcleo básico de coñecementos que logo os alumnos terán que saber utilizar e ampliar nas prácticas e o traballo tutelado.
Proba mixta Realizarase ao final do cuadrimestre sobre os contidos tratados ao longo do curso.
Estudo de casos A Enxeñaría de Coñecemento é unha disciplina que resulta difícil de comprender se non se potencia unha visión eminentemente práctica da materia. Neste método preséntase unha situación real e pídese aos alumnos que tomen e razoen as decisións oportunas. O exemplo utilizado corresponde a un Traballo Fin de Carreira, de forma que os alumnos poden coñecer a fondo o proxecto, executar o sistema, e consultar o material que desexen.
Obradoiro A primeira sesión de docencia interactiva dedicarase a orientar aos estudantes na selección do tema da súa práctica. Para iso, presentaránselles exemplos de sistemas baseados en coñecemento e axudaráselles a elixir un tema adecuado de entre unha lista que eles terán que propor.
Prácticas de laboratorio Na nosa materia, gran parte da nota do alumnado establécese a través dun traballo en grupo, a realizar ao longo do cuadrimestre. Este traballo consiste en abordar o desarrrollo dun Sistema baseado en Coñecemento para resolver un problema real, seguindo os pasos da metodoloxía CommonKADS.

Atención personalizada
Metodoloxías
Obradoiro
Prácticas de laboratorio
Presentación oral
Descrición
No esquema de carácter práctico utilizado nesta materia, as titorías resultan un recurso fundamental moi utilizado polos alumnos. Estas utilízanse desde o inicio do curso, xa que é onde os/as estudantes comentan as súas ideas sobre posibles dominios de aplicación do Sistema Baseado en Coñecemento para o traballo tutelado co que se lles avalía. Ao mesmo tempo a profesora asegúrase de que o dominio finalmente elixido sexa factible como práctica da materia.

Máis tarde, as titorías utilízanse para comentar as numerosas dúbidas que xorden na elaboración das prácticas, orientalas correctamente e facer un seguemento contínuo dos/as estudantes.

A atención personalizada se realiza a través dos seguintes canles:

- Correo-e: De uso pra facer consultas de resposta curta ou solicitar encontros para resolver dúbidas.
- Teams: De uso nos horarios oficiais de titorías nos que se garante unha resposta inmediata. Non entanto, dado o elevado número de estudantes, recoméndase solicitude previa de tutoría via correo-e.
- Moodle: Poránse a disposición dos/as estudantes “foros temáticos" que resolvan dúbidas xerais ligadas a actividades específicas como as prácticas.

Avaliación
Metodoloxías Competencias / Resultados Descrición Cualificación
Prácticas de laboratorio A42 A43 B1 B2 B3 B4 B8 B9 C6 C7 C8 A PONDERACIÓN dos traballos correspondentes a este apartado será a seguinte:

1) Modelo de contexto ........................15%
2) Modelo de coñecemento...................70%
3) Modelo de comunicación...................5%
4) Esquema de Avaliación do sistema...10%

Se o número de horas reais de prácticas fose menor que as horas teóricas asignadas ao curso prescindirase da práctica "4) Esquema de Avaliación do sistema" e a ponderación sería a seguinte:

1) Modelo de contexto ........................20%
2) Modelo de coñecemento...................75%
3) Modelo de comunicación...................5%

Na valoración de cada apartado terase en conta:
1. O traballo activo e contínuo nas clases de prácticas
2. A CORRECCIÓN dos modelos realizados
3. O emprego correcto da metodoloxía no seu desenvolvemento.
4. A COMPLEXIDADE da práctica
5. A CLARIDADE na redacción dos documentos entregados.
6. A participación de todos os membros do grupo.

Constitúe o 50% da nota. Non se poderá aprobar a materia se se obtén unha puntuación inferior a 4,5 neste apartado.

O inicio de curso, por votación entre os estudantes se elixirá o mellor tema de prácticas de entre os propostos. O grupo gañador obterá 0,25 puntos que se sumarán á nota final de prácticas unha vez alcanzado nos anteriores apartados de prácticas o 4,5.
50
Proba mixta A21 A42 A43 B3 C1 C4 C6 Proba que se realiza ao final do cuadrimestre sobre o contido tratado nas clases teóricas.

Constitúe o 50% da nota. Non se poderá aprobar a materia se se obtén unha puntuación inferior a 4,5 neste apartado.
50
Presentación oral B2 B3 B7 C1 C4 Valorarase a claridade da presentación, a participación no traballo de grupo e a comprensión dos documentos entregados correspondentes ao traballo tutelado.
É obrigatoria para poder aprobar os traballos tutelados e inflúe na cualificación final destes, pero non se puntúa á marxe da nota outorgada aos traballos tutelados.
0
 
Observacións avaliación

OUTRAS NORMAS DE EVALUACIÓN DA MATERIA

- A entrega das prácticas nas datas indicadas, a súa presentación, así como a asistencia ás clases de prácticas son obrigatorias para aprobar a materia.

- Un/a estudante considerarase presentado/a nunha convocatoria se fai a entrega COMPLETA das prácticas ou se se presenta ao exame teórico.

- No caso de que non se cumplan as condicións para o cálculo da nota media entre a proba mixta é as prácticas, é decir, se algunha das dúas é inferior a 4,5, prevalecerá a nota da proba mixta como nota final nas actas.

- De acordo o artigo 11.4.b do Regulamento disciplinar do estudantado, a realización fraudulenta das probas ou actividades de avaliación, unha
vez comprobada, implicará directamente a cualificación de suspenso na
convocatoria en que se cometa: o/a estudante será cualificado con
“suspenso” (nota numérica 0) na convocatoria correspondente do curso
académico, tanto se a comisión da falta se produce na primeira
oportunidade como na segunda. Para isto, procederase a modificar a súa
cualificación na acta de primeira oportunidade, se fose necesario.

- Todos os aspectos relacionados  con "dispensa académica", "dedicación ao estudo", "permanencia" e "fraude académica" rexeranse de acordo coa normativa académica vixente na UDC, que se atopa en https://www.udc.es/es/normativa/academica/

Avaliación na segunda oportunidade

- A nota das prácticas para as dúas oportunidades do curso será a obtida na primeira oportunidade de Xuño. Non haberá entrega de prácticas para a segunda oportunidade de Xullo, excepto para as prácticas suspensas.

- En canto os criterios de avaliación, a segunda oportunidade estará sometida aos mesmos que a primeira.

Sobre a responsabilidade compartida dos traballos en grupo.

Nas actividades que se levan a cabo en grupos, tales como as prácticas, todos os membros do grupo serán responsables solidarios do traballo realizado e entregado, así como das consecuencias que se deriven do incumplimento das normas de autoría do mesmo.

Matrícula a tempo parcial

Os alumnos matriculados a tempo parcial terán que entregar as actividades avaliables nas condicións e prazos específicos que se establecerán. Será obriga do/a estudante comunicar a súa situación ao profesorado.

* Normativa de avaliación, revisión e reclamación das cualificacións dos estudos de grao e máster universitario, aprobada polo Consello de Goberno daUniversidade da Coruña o 19 de decembro de 2013.


Fontes de información
Bibliografía básica A. Alonso Betanzos, B. Guijarro Berdiñas, A. Lozano Tello, J. T. Palma Méndez, M. J. (2004). Ingeniería del conocimiento. Aspectos metodológicos. Pearson Educación
G.Schreiber et col (2000). Knowledge engineering and management. MIT Press

Bibliografía complementaria


Recomendacións
Materias que se recomenda ter cursado previamente
Programación I/614G01001
Programación II/614G01006
Proceso Software/614G01019
Sistemas Intelixentes/614G01020

Materias que se recomenda cursar simultaneamente
Representación do Coñecemento e Razoamento Automático/614G01036

Materias que continúan o temario

Observacións

Fomentarase o desenvolvemento dunha cidadanía crítica, aberta e respectuosa coa diversidade na nosa sociedade, salientando a igualdade de dereitos do alumnado sen discriminación por cuestión de xénero ou condición sexual. 

Empregarase unha linguaxe inclusiva no material e no desenvolvemento das sesións. 
Traballarase para identificar e modificar prexuizos e actitudes sexistas e influirase na contorna para modificalos e fomentar valores de respecto e igualdade.  
Facilitarase a plena integración do alumnado que por razóns físicas, sensoriais, psíquicas ou socioculturais, experimenten dificultades a un acceso axeitado, igualitario e proveitoso á vida universitaria


(*)A Guía docente é o documento onde se visualiza a proposta académica da UDC. Este documento é público e non se pode modificar, salvo casos excepcionais baixo a revisión do órgano competente dacordo coa normativa vixente que establece o proceso de elaboración de guías