Datos Identificativos 2024/25
Asignatura (*) Habilidades acuáticas e a súa didáctica Código 620G01007
Titulación
Descriptores Ciclo Período Curso Tipo Créditos
Grao 2º cuadrimestre
Primeiro Obrigatoria 6
Idioma
Castelán
Galego
Modalidade docente Presencial
Prerrequisitos
Departamento Educación Física e Deportiva
Coordinación
Castillo Obeso, Maria del
Correo electrónico
maria.castillo@udc.es
Profesorado
Castillo Obeso, Maria del
Correo electrónico
maria.castillo@udc.es
Web
Descrición xeral A materia "Habilidades acuáticas e a súa didáctica" desenvolve contidos relacionados co dominio do medio acuático a través da aprendizaxe da motricidade acuática así como a metodoloxía do seu ensino para distintos grupos de poboación.
O medio acuático presenta unhas características particulares diferentes ás terrestres que poden facilitar unha actividade educativa e saudable que enriqueza significativamente o desenvolvemento motor do individuo. Ao non ser o ambiente axeitado para o ser humano, presenta riscos obxectivos para a súa integridade física, sendo o máis grave o afogamento. A aprendizaxe da motricidade acuática básica permitirá que as persoas se adapten ao medio acuático, garantindo o seu desfrute sempre que se faga de forma responsable xa que, aínda que sexan dominadas, persiste o risco de afogamento.
Ao tratarse dunha materia obrigatoria, todo o alumnado debe cursala, o que garante unha diversidade de situacións de aprendizaxe que contribuirán ao enriquecemento da metodoloxía. Cada alumno/a achega a súa particular experiencia coa auga e o seu nivel de dominio do medio que, ao compartir, beneficia ao grupo. Non obstante, cómpre subliñar que a instalación do profesorado é unha piscina profunda que require un nivel mínimo de adaptación ao medio acuático para poder cursar a materia con seguridade, demostrado có apto na proba de adaptación ao medio acuático nas probas de acceso.
O título da materia xa indica que se centra máis na metodoloxía docente que no nivel de rendemento que acada cada alumn/a. É máis interesante que o alumnado aprenda a ensinar o dominio do medio acuático a todo tipo de posibles usuarios de calquera idade e capacidade, tanto en instalacións acuáticas como en espazos acuáticos naturáis.
Trátase, polo tanto, dunha materia que desenvolve coñecementos aplicados, partindo da propia experimentación e que dará ao alumnado ferramentas de intervención para que poida desenvolver todo tipo de programas educativos e de promoción da saúde en espazos acuáticos artificiáis e naturáis, coas máximas garantías de seguridade e calidade.
Está situado no segundo cuadrimestre do primeiro curso e pode ter continuidade curricular coa materia "Iniciación ao Deporte II (Natación)" que se imparte de forma optativa en 3o curso.

Competencias / Resultados do título
Código Competencias / Resultados do título

Resultados de aprendizaxe
Resultados de aprendizaxe Competencias / Resultados do título
Identificar o espazo acuático como un espazo de actuación particular e diferente ao terrestre, comprendendo as alternativas de uso entre as distintas prácticas que engloba cada ámbito (educación, saúde, deporte e recreación) e valorando, especialmente, as posibilidades de desenvolvemento. educación física baseada no medio acuático. A1
A4
A25
A26
B1
B3
C6
Adquirir un coñecemento básico dos fenómenos físicos que interveñen no ser humano durante o desenvolvemento de calquera actividade acuática para unha mellor comprensión das habilidades cognitivas, motrices e emocionais implicadas. A4
A22
A27
A29
B2
C6
Recoñecer as posibles dificultades dun alumno durante a fase de adaptación ao medio acuático e comprender a actitude necesaria para facilitar o devandito proceso. A6
A15
A22
A26
A31
B2
B16
C4
Deseñar, desenvolver e avaliar os procesos de ensino-aprendizaxe das habilidades acuáticas, con atención e titoría en función das características individuais e contextuais das persoas (xénero, idade, discapacidade, cultura, etc.). A8
A11
A12
A17
A21
A26
B1
B3
B15
Promover e avaliar a adquisición de habilidades acuáticas ao longo do ciclo vital, considerando que a idade, o sexo ou a discapacidade son variables que requiren unha intervención consciente para favorecer a igualdade de oportunidades. A1
A4
A7
A21
B8
B11
B15
C4
C7
Deseñar e ordenar estratexias e espazos de aprendizaxe que respondan á especificidade do espazo acuático e á diversidade social (sexo, xénero, idade, discapacidade, cultura...) e que permitan o desenvolvemento da motricidade acuática a todas as persoas. A6
A8
A18
A21
A33
B1
B2
B3
C5
Comprender a evolución dos obxectivos xerais a establecer no proceso de adquisición de habilidades acuáticas e seleccionar os posibles contidos motores para alcanzalos. A11
A16
A17
A18
A21
B1
B7
B9
C6
Identificar e comprender as esixencias psicomotrices e sociomotrices das habilidades deportivas acuáticas, executando basicamente as habilidades motrices específicas dos distintos deportes acuáticos, considerando as diferenzas por xénero. A21
A25
A26
A33
B2
B15
C3
Experimentar numerosas variantes de traballo das diferentes habilidades acuáticas, practicar ata acadar o grao de competencia motriz que garanta a plena autonomía no medio acuático e iniciar a adquisición de habilidades deportivas acuáticas específicas. A18
A21
A22
A27
A33
B2
B19
C7
Conocer y poseer la metodología y estrategia necesaria para el aprendizaje en el ámbito acuático, tanto en espacios acuáticos artificiales como naturales. A6
A8
A17
A21
B1
B17
C6
Seleccionar e saber utilizar o material (tanto específico como alternativo) e os equipamentos acuáticos en contextos educativos, deportivos, recreativos e de actividade física saudable. A21
A26
A33
B1
Analizar os métodos de ensino das habilidades acuáticas e as súas posibilidades de aplicación, tendo en conta as diferentes variables que poden afectar a un programa didáctico acuático. A8
A11
A18
A21
A26
B8
B11
Aplicar as técnicas didácticas e reflexionar sobre a conveniencia de adaptar a información á idade do alumno e sobre como e cando dar coñecemento dos resultados nunha actividade acuática. A8
A15
A21
A27
A33
B8
C1
Coñecer as funcións e responsabilidades dos distintos membros que integran unha Escola de Actividades Acuáticas, comprender cales son as máis importantes e analizar as posibles consecuencias do incumprimento. A6
A8
A13
A20
B5
B8
B12
B14
Comportarse de forma responsable, garantindo a seguridade que o espazo acuático require en calquera práctica acuática (educativa, deportiva, recreativa, saudable, etc.). A5
A21
A29
B5
B8
B12
B14
B19
C7
Coñecer e aplicar a lexislación vixente en materia de marco das actividades acuáticas en diferentes ámbitos: educativo, deportivo, de xestión, lecer e saúde. A21
B5
B14
C4

Contidos
Temas Subtemas
1. O medio acuático como espazo de acción motriz. 1.1 Características
1.2 Oportunidades de práctica
1.3 Riscos específicos
1.4 Seguridade (obxectiva e subxectiva)

2. Adaptación da respiración ao medio acuático. 2.1 Expiración submarina
2.2 Coordinación do ritmo ventilatorio
2.3 Apnea
2.4 Ventilación por máscara e tubo (snorkel)
3. Habilidades motrices acuáticas básicas.

3.1 Definición
3.2 Clasificación
3.3 Importancia da práctica para a súa adquisición e dominio
4. Equilibrio no medio acuático. 4.1 Flotación estática e dinámica
4.2 Equilibrios en diferentes posicións
4.3 Flotaciones colectivas (formacións)
4.4 Material auxiliar de flotación, vantaxes e inconvenientes.
5. Os xiros no medio acuático 5.1 No eixe lonxitudinal (cefalo-caudal)
5.2 No eixe transversal (latero-lateral)
5.3 No eixe anterior-posterior (dorso-ventral)
5.4 Combinado (por exemplo, viraxes de natación)
6. Desplazamento no medio acuático. 6.1 Principios de acción-reacción e resistencia acuática.
6.2 Importancia da acción corporal (deslizamento e ondulación)
6.3 Propulsión cos membros superiores (remadas e brazadas)
6.4 Propulsión cos membros inferiores (patadas)
6.5 Materiais auxiliares para a propulsión (aletas, manoplas, etc.)
7. Manipulacións no medio acuático. 7.1 De obxectos non flotantes (busca e captura)
7.2 De obxectos flotantes (agarres, golpes, lanzamentos e recepcións)
7.3 Doutras persoas (traslados acuáticos)
8. Entradas á auga e saídas do medio acuático. 8.1 Mergullas desde a terra á auga (saídas de natación e saltos)
8.2 Boost/saltos (natación artística e waterpolo)
8.3 Satos desde a auga coa axuda de compañeiros (natación artística)
8.4 Como saír da auga: subida ao bordillo e elementos flotantes
9. Os deportes acuáticos como habilidades específicas da auga. 9.1 Natación: estilos (crol frontal, braza, costas e bolboreta) e modalidades (piscina curta, piscina olímpica e travesías en augas abertas).
9.2 Waterpolo
9.3 Natación artística (sincronizada)
9.4 Saltos
9.5 Outros deportes acuáticos

Planificación
Metodoloxías / probas Competencias / Resultados Horas lectivas (presenciais e virtuais) Horas traballo autónomo Horas totais
Proba mixta A33 A31 A29 A27 A26 A25 A22 A21 A18 A17 A16 A15 A13 A12 A11 A8 A7 A6 A4 A1 B19 B16 B15 B14 B12 B11 B9 B8 B7 B5 B3 B2 B1 C1 C3 C4 C6 C7 2 40 42
Proba práctica A33 A31 A27 A26 A25 A22 A21 A20 A18 A17 A16 A15 A13 A12 A11 A8 A7 A6 A5 B17 B16 B14 B12 B11 B8 B5 B3 B2 C1 C4 C5 C6 C7 2 30 32
 
Atención personalizada 10 0 10
 
*Os datos que aparecen na táboa de planificación son de carácter orientativo, considerando a heteroxeneidade do alumnado

Metodoloxías
Metodoloxías Descrición
Proba mixta Exame teórico:
- Preguntas de opción múltiple.
- Preguntas de resposta curta.
- Preguntas sobre casos prácticos
Proba práctica Exame práctico de execución por parte do/a alumno/a de diferentes habilidades acuáticas,
En caso de imposibilidade de entrar na auga (por lesión ou enfermidade), observación e detección de erros na execución das habilidades acuáticas realizadas por un/ha compañeiro/a e proposta de exercicios para a súa aprendizaxe.

Atención personalizada
Metodoloxías
Proba práctica
Descrición
Atención ás dificultades individuais que poidan experimentar na proba práctica. No caso de non haber compañeiros será a propia docente quen exerza de modelo.

Avaliación
Metodoloxías Competencias / Resultados Descrición Cualificación
Proba mixta A33 A31 A29 A27 A26 A25 A22 A21 A18 A17 A16 A15 A13 A12 A11 A8 A7 A6 A4 A1 B19 B16 B15 B14 B12 B11 B9 B8 B7 B5 B3 B2 B1 C1 C3 C4 C6 C7 Exame escrito consistente:
- Preguntas de tipo test.
- Preguntas de resposta breve.
- Preguntas sobre un caso práctico.
50
Proba práctica A33 A31 A27 A26 A25 A22 A21 A20 A18 A17 A16 A15 A13 A12 A11 A8 A7 A6 A5 B17 B16 B14 B12 B11 B8 B5 B3 B2 C1 C4 C5 C6 C7 Execución na piscina de habilidades acuáticas practicadas, que grabanse en video, observación e identificación de errores sobre a propia grabación e proposta de exercicios de aprendizaxe. 50
 
Observacións avaliación

Para todo o alumnado realizaráse un exame escrito con preguntas tipo test, de resposta breve e sobre un caso práctico. O exame estará no idioma de impartición da materia, si se desexa no outro idioma oficial da UDC, solicitaráse unha semana antes da data de realización. 

Para todo o alumnado  haberá un exame práctico na piscina sobre os contidos (o mesmo día unha vez rematado o exame teórico).

Ambalas dúas partes deberán ser aprobadas por separado para poder sumar o resultado final.

As datas do exame son as que aprobanse no calendario académico.

Os criterios de evaluación na segunda oportunidade da mesma convocatoria son os mesmos.

A realización fraudulenta de proba ou actividades de avaliación implicará a cualificación de suspenso na convocatoria en que se cometa a falta e respecto da materia en que se cometese: o/a estudante será cualificado con “suspenso” (nota numérica 0) na convocatoria correspondente do curso académico, tanto se a comisión da falta se produce na primeira oportunidade como na segunda. Para isto, procederase a modificar a súa cualificación na acta de primeira oportunidade, se fose necesario (Regulamento disciplinar do estudantado da UDC, art. 11, apdo 4 b). Entenderase por fraude académica calquera comportamento premeditado tendente a falsear os resultados dun exame ou traballo, propio ou alleo, realizado como requisito para superar unha materia ou acreditar o rendemento académico (Lei 3/2022, do 24 de febreiro, de convivencia universitaria; art. 11, apdo g).

Ademáis, según a Ley de Convivencia Universitaria (BOE núm. 48, de 25 de febreiro de 2022), o fraude académico, considerase falta moi grave, puidendo implicar expulsión de 2 a 3 anos da universidade constando no expediente académico hata su total cumprimento; así como, a pérdida de dereitos de matrícula parcial durante un curso ou semestre académico (art. 14). Enténdese por fraude académico calquer comportamento premeditado tendente a falsear os resultados dun exame ou traballo, propio ou alleo, realizado como requisito para superar unha materia ou acreditar o rendimento académico (art. 11).

Coa finalidade de mellorar o sistema
de garantía interna de calidade do noso centro, sería convinte que o alumnado
atendese á solicitude realizada pola UDC, con periodicidade cuadrimestral,
respecto a participar no proceso de avaliación das materias cursadas e cuxa
chamada realiza baixo o nome de “AVALÍA” consistindo en responder as enquisas
que avalían a docencia do profesorado en cada
materia.


Fontes de información
Bibliografía básica

Bucher, W. (1995): 1000 Ejercicios e juegos de natación eactividades acuáticas. Ed. Hispano Europea. Barcelona. 

Camiña, F. (2014): Tratado de Natación: de la iniciación al perfeccionamiento. Paidotribo. Barcelona.

Camiña, F. (2014): Tratado de Natación: del perfeccionamiento al alto rendimiento. Paidotribo. Barcelona.

Del Castillo, M. (2004): Actividades acuáticas en la Primera Infancia: Programa de Intervención y Seguridad. Fundación IDISSA. Xaniño. A Coruña. 

Del Castillo, M. (2001):La experiencia acuática en la primera infancia como aprendizaje motor enriquecedor del desarrollo humano: un estudio en la Escuela Acuática Infantil del INEF de Galicia. Tesis doctoral en PDF en el Repositorio de la Universidadede A Coruña (http://ruc.udc.es). A Coruña. 

Duffield, M.H. (1985): Ejercicios en el agua. Ed. Jims. Barcelona. 

Franco, P. e Navarro, F. (1980): Natación. Habilidades acuáticas para todas las edades. Hispano Europea. Madrid.

González , C.A. y Sebastiani, M. (2000): Actividades Acuáticas Recreativas Ed. Inde. Barcelona 

Gonsalvez, M. y Joven,P. (1997): Natación y sus especialidades. CSD. Madrid.

Guerrero, R. (1991): Guía de las actividades acuáticas. Paidotribo. Barcelona.

Güeita, J. y Alonso, M. (2021): Terapia Acuática. Abordajes desde la fisioterapia, la terapia ocupacional y la logopedia (2ª Edición). Ed. Elsevier. Barcelona. 

Jardí, C. (2000): Movernos en el agua . Desarrollo de las posibilidades educativas, lúdicas y terapéuticas en el medio acuático. Ed. Paidotribo. Barcelona. 

Lanuza, F. e Torres, B.(1995): 1060 Ejercicios e juegos de natación. Paidotribo. Barcelona.

Martín, O. (1993): Juegos e recreación deportiva en el agua. Gymnos. Madrid.

Martínez, P. y Moreno, R. (2011): Cuentos motores acuáticos. Ed. Inde. Barcelona. 

Moreno, J. A. (2001): Juegos acuáticos educativos. Ed. Inde. Barcelona. 

Moreno, J. A.; Pena, L. y Del Castillo, M. (2004): Manual de Actividades Acuáticas en la Infancia. Para bebés y niños de hasta seis años. Paidós. Barcelona. 

Muñoz Herrera, E . (2011): Planifica tus actividades acuáticas con el Modelo Narrativo Lúdico. Ed. Wanceulen. Sevilla. 

Navarro, F.(1978): Pedagogía de la natación. Miñon: Valladolid.

Pansu, C. (2002): El agua y el niño. Un espacio de libertad. Ed.Inde. Barcelona. 

RFEN (2017): Natación +. Editores Navarro, F. Gosálvez, M. y Juárez, D. Sevilla.  

Soler, A. y Jimeno, M (1998): Actividades Acuáticas para personas mayores. Fundamentos Teóricos y Sesiones Prácticas. Editorial Gymnos. Madrid.

Sova, R. (1993): Ejercicios acuáticos . Ed. Paidotribo. Barcelona.

Bibliografía complementaria (). .

Colado,J.C. (2004): Acondicionamiento físico en el medio acuático. Ed. Paidotribo.Barcelona.

Costill, D.L., Maglischo, E.W. Richardson, A.B. (1994): Natación. Hispano Europea. Barcelona.

Counsilman, J. (1990): La natación, ciencia e técnica para la preparación de campeones. Hispano Europea. Barcelona.

Del Castillo, M. (2002):Disfruta de tu embarazo en el agua. Actividades acuáticas para la mujer gestante. Ed. Inde. Barcelona.

Dull, H. (1997): WATSU Freeing the body in water. 2nd edition. Harbin Springs Publishing.

Jiménez, J. (1998): Columna vertebral y medio acuático. Ejercicios preventivos y terapéuticos. Ed. Gymnos. Madrid.

Le Camus. (1984): Las prácticas acuáticas del Bebé . Paidotribo. Barcelona.

Lloret, M. Conde, C. Fagoaga, J. León, C. y Tricas, C. (1995): Natación terapéutica. Ed. Paidotribo. Barcelona.

Matkin, R.B. y Brookes, G.F. (1980):Tu libro de buceo. Ed Sintes. Bracelona.

Palacios, J. (1999): La seguridad en los cursos de natación. AGUA Y GESTIÓN, SEAE-INFO: Revista especializada en actividades acuáticas y gestión de instalaciones deportivas, 46. 12-16.

Palacios, J.; Barcala, R.; Vales, C.; López, S. y Pérez, D. (2010). Formación y didáctica en Socorrismo Acuático Profesional. A Coruña. Fundación Universidade da Coruña.

Palacios, J. y Del Castillo, M. (2013): Estudio descriptivo sobre epidemiología del ahogamiento en España en la temporada de verano 2012. http://blogs.lavozdegalicia.es/socorrismo

Palou Sampol, P. y col. (2009): Aquafitness. Ediciones Universidad Illes Balears y Grada Gymnos. Palma.

Prieto, J.A. (2009): Técnicas de relajación y trabajo corporal en el medio acuático. Wanceulen. Sevilla.

Resch, A. (2022):Swimbox. The art and the mechanics of freestyle swimming. Aspire CustomFitness. Italy. Independently published by Alessandro Resch.

Sanders, M. E. (2001): Fitness acuático. Manual de instructor. Volumen I Agua poco profunda. Ed. Gymnos. Madrid.

Sanders, M. E. (2001): Fitness acuático. Manual de instructor. Volumen II Entrenamiento específico y de ejercicios en suspensión. Ed. Gymnos. Madrid.

Thein Brody, L. y Richley Geigle, P. (2009): Aquatic exercise for rehabilitation andtraining . Champaign, Il. Human Kinetics.

Wessinghage, T.;Rifle, M. y Belz, V. (2008): Aquafit. Un entrenamiento global de fuerza, resistencia, coordinación y movilidad. Ed. Paidotribo. Barcelona.

http://www.fina.org/

http://www.rfen.es/ 

https://www.asociacionaidea.com


Recomendacións
Materias que se recomenda ter cursado previamente

Materias que se recomenda cursar simultaneamente

Materias que continúan o temario
Metodoloxía de investigación en actividade física e deporte/620G01021
Proceso de ensino/aprendizaxe da actividade física e do deporte/620G01022
Metodoloxía do rendemento deportivo/620G01024
Iniciación en deportes III (Triatlon) (optativa)/620G01312
Iniciación en deportes II (Natación) (optativa)/620G01313
Dirección e xestión deportiva/620G01038

Observacións

Para a participación activa nas sesións presenciais é necesario que cada alumno/a dispoña do seu material acuático: traxe de baño de natación, gorro, lentes, aletas, tubo e pinzas nasáis.

Para acceder a piscina é imprescindible o uso de chanclas, tanto si se va a entrar na auga como si se vai a observar desde fora.


(*)A Guía docente é o documento onde se visualiza a proposta académica da UDC. Este documento é público e non se pode modificar, salvo casos excepcionais baixo a revisión do órgano competente dacordo coa normativa vixente que establece o proceso de elaboración de guías