Datos Identificativos 2024/25
Asignatura (*) Actividade física e deporte adaptado Código 620G01027
Titulación
Descriptores Ciclo Período Curso Tipo Créditos
Grao 2º cuadrimestre
Terceiro Obrigatoria 6
Idioma
Castelán
Galego
Inglés
Modalidade docente Presencial
Prerrequisitos
Departamento Educación Física e Deportiva
Coordinación
Valverde Romera, Joaquina
Correo electrónico
joaquina.valverde@udc.es
Profesorado
Valverde Romera, Joaquina
Correo electrónico
joaquina.valverde@udc.es
Web
Descrición xeral Esta materia está incluída non MÓDULO 5 (Ensino dá educación física e ou deporte). Non devandito módulo, atópanse as MATERIAS que teñen unha íntima vinculación entre se, como é ou caso de "Ensino dá actividade física e ou deporte", "Actividades non medio natural" e "Actividade física e deporte adaptado".

En concreto, a MATERIA á que corresponde esta guía docente leva ou mesmo título que unha dás materias, "Actividade física e deporte adaptado" e identifícase cos seguintes descriptores:

1º) Actividad física y deporte para poblaciones con necesidades especiales: conocimiento, indicaciones y contraindicaciones.
2º) Conocimiento y elaboración de programas de intervención en educación física ante necesidades especiales de tipo anatómico-fisiológico, psíquico y/el inadaptación social.
3º) Actitud deontológica dentro de él contexto escolar obligatorio en actividad física y deporte adaptado.

Todo o contido do curso será impartido en lingua castelá.

Competencias / Resultados do título
Código Competencias / Resultados do título

Resultados de aprendizaxe
Resultados de aprendizaxe Competencias / Resultados do título
Coñecer e saber diferenciar e discriminar os distintos tipos de necesidades especiais e as súas principais repercusións psicomotrices. A3
A7
A29
Saber deseñar, planificar, administrar e avaliar na práctica os programas de actividade física e deporte adaptado en educación formal e outros contextos (terapéutico, recreativo e competitivo) A24
A29
B2
B3
B5
B6
Coñecer e ser capaz de utilizar recursos metodolóxicos suficientes para favorecer os procesos de inclusión das persoas con necesidades especiais a través da actividade física e o deporte adaptado A33
B1
B2
B11
B17
B19
C4
C6
C7

Contidos
Temas Subtemas
BLOQUE 1: Actividade física e deporte adaptado para poboacións con necesidades especiais: coñecemento, indicacións e contraindicaciones. TEMA 1: Fundamentos básicos de actividade física e deporte adaptado
1.1.- Bases conceptuais sobre Actividade Física Adaptada.
1.1.1.- Definicións.
1.1.2.- Clasificación.
1.1.3.- Ámbitos de aplicación.
1.1.4.- Programas actuais.
1.2.- Aproximación ao Deporte Adaptado.
1.2.1.- Definicións.
1.2.2.- Clasificación.
1.2.3.- Orixe e evolución do deporte adaptado.
1.2.4.- Principais organismos internacionais, nacionais e autonómicos do deporte adaptado.

TEMA 2: O marco legal e as consideracións arquitectónicas e materiais
2.1.- Marco legal.
2.1.1.- Normativa principal.
2.1.2.- Leis específicas.
2.2.- Consideracións arquitectónicas e materiais.
2.2.1.- Principios normativos básicos.
2.2.2.- As instalacións deportivas.
2.2.3.- O material deportivo e as súas adaptacións.

TEMA 3: Poboacións con discapacidade
3.1.- Terminología e clasificación.
3.2.- Clasificación e definición de conceptos.
3.3.- Etiología, avaliación e prevención.
3.4.- Problemática da persoa con discapacidade
BLOQUE 2: Actitude deontolóxica dentro do contexto escolar obrigatorio en actividade física e deporte adaptado. TEMA 4: Adaptacións curriculares individualizadas (ACI) en educación física
4.1.- Cuestións xerais que regulan as ACI.
4.1.1.- Niveis de concreción curricular.
4.1.2.- Plan xeral de atención á diversidade.
4.1.3.- Modalidades de escolarización.
4.1.4.- Principios das ACI.
4.2.- Orixe e sistematización das adaptacións curriculares.
4.2.1.- Actuacións da Administración e dos centros docentes.
4.2.2.- Medidas das adaptacións curriculares.
4.2.3.- Fases das adaptacións curriculares individualizadas.
4.3.- As oito pautas metodolóxicas de actuación en educación física co Alumnado con Necesidades Específicas de Apoio Educativo (ACNEAE).
BLOQUE 3: Coñecemento e elaboración de programas de intervención en educación física ante necesidades especiais de tipo sensorial, físico e psíquico/comportamental. TEMA 5:Educación física e deporte adaptado como elemento favorecedor do proceso de inclusión escolar
5.1.- Educación física e deporte adaptado para ACNEAE con discapacidade sensorial.
5.2.- Educación física e deporte adaptado para ACNEAE con discapacidade física motriz ligada ao sistema nervioso.
5.3.- Educación física e deporte adaptado para o ACNEAE con discapacidade física visceral.
5.4.- Educación física e deporte adaptado para o ACNEAE con discapacidade psíquica.

Planificación
Metodoloxías / probas Competencias / Resultados Horas lectivas (presenciais e virtuais) Horas traballo autónomo Horas totais
Sesión maxistral A3 A7 A29 13 26 39
Mapa conceptual B2 B3 B5 B6 3 12 15
Presentación oral B1 B2 B3 B19 C7 6 12 18
Proba de discriminación B1 B2 B17 B19 7 10 17
Traballos tutelados B2 B3 B17 C4 C6 15 30 45
Práctica de actividade física A3 A24 A33 B11 13 0 13
 
Atención personalizada 3 0 3
 
*Os datos que aparecen na táboa de planificación son de carácter orientativo, considerando a heteroxeneidade do alumnado

Metodoloxías
Metodoloxías Descrición
Sesión maxistral Durante este tipo de sesións farase unha exposición oral dos contidos con axuda de medios audiovisuais. O alumnado poderá intervir en calquera momento para resolver dúbidas acerca dalgún concepto ou facer unha achega persoal significativa ao fío do tema que se estea tratando.
Mapa conceptual É unha técnica de traballo individual na que o alumnado terá que establecer relacións entre os conceptos crave de cada un dos temas que se impartan. Por tanto, realizaranse ao finalizar cada tema e farase unha posta en común unha vez que se completou en clase.
Presentación oral É unha metodoloxía propia dos procesos de ensino/aprendizaxe nos que maior interactuación existe entre o alumnado e o profesorado. Terán a oportunidade de expor o traballo tutelado que realicen.
Proba de discriminación Proba obxectiva que consiste en optar por unha das dúas/tres opcións de resposta que se presentan a unha cuestión determinada, vinculada aos contidos teóricos e ás sesións prácticas que se impartiron. O idioma de redacción será o castelán. Se alguén desexa facelo en inglés ou galego, terá que avisar con 30 días de antelación.
Traballos tutelados Está referida prioritariamente á aprendizaxe do “como facer as cousas”. Constitúe unha opción baseada na asunción polos estudantes da responsabilidade pola súa propia aprendizaxe. Fundaméntase en dous elementos básicos: a aprendizaxe autónoma do alumno/a e o seguimento continuado da profesora.
Práctica de actividade física É unha técnica que se aplica con grupos reducidos. Ten por finalidade que os alumnos/as desenvolvan empatía social e sexan capaces de experimentar, mediante simulación, os problemas e dificultades que teñen as persoas con necesidades especiais á hora de realizar actividade física e deporte.

Atención personalizada
Metodoloxías
Proba de discriminación
Traballos tutelados
Descrición
Atenderase a aqueles alumnos que necesiten explicacións a maiores das que se deron nas sesións maxistrais. Con iso procuraremos favorecer o estudo da materia de face á proba de discriminación.

Tamén se atenderan as consultas daqueles alumnos con matrícula parcial que necesiten adaptacións para a súa avaliación.

Avaliación
Metodoloxías Competencias / Resultados Descrición Cualificación
Práctica de actividade física A3 A24 A33 B11 O alumnado poderá chegar a obter até 2 puntos cunha participación activa en todas as sesións prácticas que se impartan. CUALIFICACIÓN MÍNIMA=1.5 20
Presentación oral B1 B2 B3 B19 C7 De maneira voluntaria, cada alumno/a poderá optar por facer unha exposición oral (coa axuda de Power Point, Prezi, Canva, etc.) do traballo escrito que realice. O tempo máximo será de 10 minutos. 5
Proba de discriminación B1 B2 B17 B19 Consistirá en preguntas tipo test referentes aos contidos teóricos e prácticos. Haberá 2 ó 3 opcións de resposta sendo só unha dela a correcta. Para a súa corrección seguirase a fórmula: Puntuación=Acertos-(Erros/núm. de opcións-1). CUALIFICACIÓN MÍNIMA=3.5 60
Traballos tutelados B2 B3 B17 C4 C6 De maneira voluntaria, o alumnado dividirase en parellas e realizarán un traballo sobre 3 tipos de discapacidades diferentes en 3 ámbitos distintos de actividade física e deporte adaptado. Todos os detalles explicaranse en clase e subiranse ao Campus Virtual. 15
 
Observacións avaliación

1. Esíxese
asistencia para a avaliación: SI

2. A PORCENTAXE MÍNIMA DE ASISTENCIA ás
prácticas para que computen na avaliación será do: 75%

A asistencia ás sesións prácticas será avaliada a condición de que haxa unha PARTICIPACIÓN ACTIVA; é dicir, o alumnado involúcrese en clase desde os ámbitos físico-motriz, psicolóxico, afectivo-emocional e social. Cualificarase a asistencia e participación, e penalizaranse os atrasos (15 minutos), as faltas xustificadas e as faltas sen xustificar. O alumnado que queira asistir como observador/a poderá facelo, pero isto non contabilizará como "asistencia".

- El alumnado que, POR
MOTIVOS XUSTIFICADOS E ACREDITADOS
(competición de elite, accidente,
lesión, enfermedad ou requirimento xudicial) NON ALCANCEN O 70% de participación activa nas prácticas PERO SÍ UN 60%, poderán
complementalo cun traballo de sesiones teórico-prácticas baseado nos contidos
das sesións prácticas ás que faltasen e que deberán entregar, como data límite, o mesmo
día do exame.  Importante! O xustificante á ausencia non será admitido máis aló dunha semana da falta

 

3. Os REQUISITOS PARA SUPERAR A MATERIA son:

  1ª Oportunidade:

  1. Prácticas de actividade física. Obrigatorias. O alumnado que, POR MOTIVOS XUSTIFICADOS E ACREDITADOS (competición de elite, accidente, lesión, enfermidade ou requirimento xudicial) NON ALCANCEN O 75% de participación activa nas prácticas PERO SI UN 60%, poderán complementalo cun traballo de sesións teórico-prácticas baseado nos contidos das sesións prácticas ás que falten e que deberán entregar, como data límite, o mesmo día do exame. Importante! O xustificante á ausencia non será admitido máis aló dunha semana da falta.
  2. Proba de discriminación: Poderase lograr a puntuación mínima de dúas maneiras:
    • Cuestionarios parciais. Optativos. Realizaranse a través do Campus Virtual e en horario lectivo. Non se realizará ningún cuestionario fóra da data acordada. Se se alcanza a puntuación mínima, non será obrigatorio realizar o exame final. De maneira detallada, faranse e puntuarán do seguinte modo:
      • Tema 1: 1.5 puntos - 40 preguntas - 25 minutos.
      • Tema 2: 1.5 puntos - 40 preguntas - 25 minutos.
      • Tema 3: 1 punto - 30 preguntas - 20 minutos.
      • Tema 4: 1 punto - 30 preguntas - 20 minutos.
      • Tema 5: 1 punto - 30 preguntas - 20 minutos.
    • Exame final. Obrigatorio. Será presencial segundo o calendario académico, e farase do temario completo da materia (á marxe de que se puido aprobar algún cuestionario parcial). Durará unha hora e consistirá en 90 preguntas tipo test.

   2ª Oportunidade:

  1. Prácticas de actividade física. Obrigatorias. O alumnado que, por motivos xustificados e acreditados (competición de elite, accidente, lesión, enfermidade ou requirimento xudicial) NON ALCANCEN O 75% de participación activa nas prácticas PERO SI UN 60%, poderán complementalo cun traballo teórico-práctico baseado nos contidos das sesións prácticas ás que falten. O xustificante non será admitido máis aló dunha semana da falta. Puntuación mínima=1.5 (máximo 2). O resto do alumnado que non cumpra está condición, poderá recuperar as prácticas o curso seguinte.
  2. Proba discriminatoria. Obrigatoria. Realizarase no Campus Virtual segundo o calendario académico, e farase do temario completo da materia (á marxe de que se puido aprobar algún cuestionario parcial). Durará unha hora e consistirá en 90 preguntas tipo test. Puntuación mínima=3.5 (máximo 6).

4. Os criterios de mantenimientou de partes superadas para a segunda oportunidade
son: Aqueles
apartados que se superaron na primeira oportunidade MANTERANSE ÍNTEGROS para a oportunidade inmediatamente posterior.

 

5. Os criterios de mantemento de partes superadas en
futuras convocatorias de avaliación son: Para aquel alumnado que teña que volver matricularse e
teña superado algún dos bloques, respectaráselle a nota que secase no devandito
bloque durante un MÁXIMO DE DOUS CURSOS
CONSECUTIVOS
. De non ser así, terá que cumprir cos requisitos da materia na
súa totalidade.

 

6. Alumnado con MATRÍCULA PARCIAL:

1ª Oportunidade:

    1. Proba discriminatoria:
      • Cuestionarios parciais. Optativos. Puntuación mínima=3.5 (máximo 7). Realizaranse a través do Campus Virtual e en horario lectivo. Se se alcanza a puntuación mínima, non se terá que realizar o exame final.
      • Exame final. Obrigatorio. Puntuación mínima=4 (máximo 8). Farase presencial segundo o calendario académico.
    2. Traballo tutelado: Obrigatorio. Puntuación mínima 1 (máximo 2). Realizará un traballo sobre tres tipos de discapacidades diferentes en tres ámbitos distintos de actividade física e deporte adaptado. Todos os detalles estarán subidos no Campus Virtual.

    2ª Oportunidade:

  1. Proba discriminatoria. Obrigatoria. Puntuación mínima=5 (máximo 8).
  2. Traballo tutelado. Optativo (máximo 2).  Realizará un traballo sobre tres tipos de discapacidades diferentes en tres ámbitos distintos de actividade física e deporte adaptado. Todos os detalles estarán subidos no Campus Virtual.

7. Dispoñibilidade
dos idiomas en relación ás probas escritas de avaliación: O idioma de redacción
da proba mixta (tanto os cuestionarios parciais como o exame final)  será o CASTELÁN.
Pero se algún/a alumno/a desexase facelo noutro idioma (galego ou inglés), non
habería ningún inconveniente a condición de que o comunicase por escrito con
trinta días de antelación á data oficial da proba correspondente.

8. Oupciones alternativas de avaliación para
CASOS ESPECIAIS:
Para o alumnado que presente de maneira xustificada necesidades educativas especiais,
levarán a cabo as adaptacións curriculares que correspondan seguindo o
principio de individualización, o diseño universal de aprendizaxe e en colaboración co coordinador do PAT da
facultade.

9. Faise fincapé en que, tao e como xa se mencionou no apartado
3., al realizar os CUESTIONARIOS PARCIAIS (probas
on-line), empregarase a plataforma da
UDC,  a través DO CAMPUS VIRTUAL.

10.   Moi importante!: Acerca das CONSECUENCIAS DO PLAXIO na realización das probas ou actividades de avaliación: 

A realización fraudulenta de proba ou actividades de avaliación implicará a cualificación de suspenso na convocatoria en que se cometa a falta e respecto da materia en que se cometese: o/a estudante será cualificado con “suspenso” (nota numérica 0) na convocatoria correspondente do curso académico, tanto se a comisión da falta se produce na primeira oportunidade como na segunda. Para isto, procederase a modificar a súa cualificación na acta de primeira oportunidade, se fose necesario (Regulamento disciplinar do estudantado da UDC, art. 11, apdo 4 b). Entenderase por fraude académica calquera comportamento premeditado tendente a falsear os resultados dun exame ou traballo, propio ou alleo, realizado como requisito para superar unha materia ou acreditar o rendemento académico (Lei 3/2022, do 24 de febreiro, de convivencia universitaria; art. 11, apdo g)


Fontes de información
Bibliografía básica ASÚN, S. (2016). Actividad física y deporte adaptado a personas con discapacidad. Zaragoza: Prensas de la Universidad de Zaragoza
GALLEGO, J., CANGAS, A. y AGUILAR-PARRA, J.M. (Eds.) (2019). Aplicaciones de intervención en actividad física adaptada. Madrid: Dykison
ARRIBAS, H. y FERNÁNDEZ, D. (2015). Deporte adaptado y escuela inclusiva. Barcelona: Graó
VANEGAS-CASTILLO, J.E. (2019). Educación física para la inclusión. Colombia: Kinesis
HERNÁNDEZ, F.J. (2015). El deporte para las personas con discapacidad. Barcelona: Edditec
BERNAL, J.A. (2019). Experimentar la discapacidad des la educación física. Sevilla: Waceulen
RIOS, M., RUIZ, P., y CAROL, N. (Coords.) (2014). La inclusión en la actividad física y deportiva. Comité Paralímpico Español
LEARDY, L.A. et al. (2018). Libro blanco del deporte de porsonas con discapacidad en España. Madrid: Cinca

Bibliografía complementaria Consejo Superior de Deportes (Ed.) (2011). Deportistas sin adjetivos. El deporte adaptado a las personas con discapacidad física. Madrid:CSD
VERDUGO, M.A. (2011). Discapacidad intelectual. Definición, clasificación y sistemas de apoyo. Madrid:Alianza
SERRANO, A. (2015). Educación física para alumnos con discapacidad motora. Madrid:CCS
MENA, B., NICOLAU, R., SALAT,L. TORT, P., y ROMERO, B. (2011). El alumno con TDAH. Guía práctica para educadores. Barcelona:Mayo
GÓMEZ, J. (2019). El deporte adaptado en el derecho español. Madrid:Reus
CORNAGO, A. (2013). Manual de juego para niños con autismo. Valencia:Psylicom
RUBÍN, H.A. (2005). Murderball.

RECURSOS WEB:

http://efdeportes.com/efd0/b-afe

É un apartado desta revista dixital no que aparece unha relación de artigos sobre o mundo da actividade física para persoas con discapacidade. http://sportsciencies.com. Nesta revista podemos atopar articulos científicos interesantes sobre a actividade física adaptada.

http://www.eujapa.upol.cz

Esta é a referencia da revista europea de actividade física adaptada. Actualmente, é unha das de maior prestixio e recoñecemento internacional. As súas publicacións son semestrais.

http://journals.humankinetics.com/apaq

Neste caso estamos a tratar da revista oficial da Federación Internacional de Actividade Física Adaptada. Ten facilidade de acceso aos seus artigos por atoparse dentro dos recursos electrónicos de revistas dixitais da UDC.

http://www.dafaweb.es

A Asociación Española de Deporte e Actividade Física Adaptada (AEDAFA) nace coa vocación de axuntar a actividade e intereses de profesionais en relación á actividade física e o deporte adaptado, cun marcado carácter multi- e inter-disciplinar. Os asociados poden acceder a unha información actualizada, caracterizada polo seu rigor académico e científico.

http://www.deporteinclusivo.es

É a páxina do Centro de Estudos sobre Deporte Inclusivo (CEDI). Trátase dun organismo cuxo obxectivo é fomentar a iniciación e a promoción deportiva en persoas con discapacidade. Pódese considerar punteiro a nivel nacional e é o que achega a información máis actualizada sobre calquera tipo de evento (cursos, xornadas, congresos, etc.) dentro deste ámbito

Therapeutic Recreation Journal (TRJ)

é a renombrada publicación trimestral publicada por Sagamore Publishing LLC. A revista, que se publica desde hai máis de 50 anos, ofrece un foro nacional para a investigación e o debate sobre as necesidades das persoas con discapacidade, os problemas que enfronta a profesión, as novas perspectivas de servizo e a recepción de servizos de recreación terapéutica.


Recomendacións
Materias que se recomenda ter cursado previamente
Psicoloxía da actividade física e do deporte/620G01011
Socioloxía da actividade física e do deporte/620G01015

Materias que se recomenda cursar simultaneamente
Proceso de ensino/aprendizaxe da actividade física e do deporte/620G01022
Actividade física saudable e calidade de vida I/620G01023

Materias que continúan o temario
Planificación do proceso de ensino/aprendizaxe da actividade física e do deporte/620G01035
Actividade física saudable e calidade de vida II/620G01036
Actividades acuáticas saudables e socorrismo (optativa)/620G01042

Observacións
Coa finalidade de mellorar o sistema de garantía interna de calidade do noso centro, sería convinte que o alumnado atendese á solicitude realizada pola UDC, con periodicidade cuadrimestral, respecto a participar no proceso de avaliación das materias cursadas” e cuxa chamada realiza baixo o nome de “AVALÍA” consistindo en responder as enquisas que avalían a docencia do profesorado en cada materia.


(*)A Guía docente é o documento onde se visualiza a proposta académica da UDC. Este documento é público e non se pode modificar, salvo casos excepcionais baixo a revisión do órgano competente dacordo coa normativa vixente que establece o proceso de elaboración de guías