Identifying Data 2024/25
Subject (*) Curriculum Design, Development and Assessment Code 652G01002
Study programme
Grao en Educación Infantil
Descriptors Cycle Period Year Type Credits
Graduate 1st four-month period
First Basic training 6
Language
Spanish
Galician
Teaching method Face-to-face
Prerequisites
Department Pedagoxía e Didáctica
Coordinador
Mendez Garcia, Rosa Maria
E-mail
rosa.mendez@udc.es
Lecturers
Mendez Garcia, Rosa Maria
E-mail
rosa.mendez@udc.es
Web http://campusvirtual.udc.es/moodle/
General description Esta materia pretende o desenvolvemento de capacidades que permitan ao alumnado configurar un marco integrador e interrelacional da súa práctica no ámbito do sistema educativo, a través da adquisición do coñecemento epistemolóxico da pedagoxía e a didáctica que sustenta a intervención educativa, así como do desenvolvemento de prácticas baseadas na utilización dos recursos didácticos para construír unha intervención informada e comprometida coa optimización do acceso á aprendizaxe en favor da inclusión da diversidade que caracteriza o contexto educativo.

Os principais temas e núcleos de coñecemento que se abordarán están orientados ao estudo e análise da escola, da cultura e da sociedade; do deseño e concreción do proceso de ensino e aprendizaxe; da análise da acción no ensino como unha estrutura de traballo para profesorado e estudantes e da avaliación no proceso de ensino e aprendizaxe.

Competencies / Study results
Code Study programme competences / results
A1 Comprender os procesos educativos e de aprendizaxe no período de 0-6, no contexto familiar, social e escolar.
A4 Recoñecer a identidade da etapa e as súas características cognitivas, psicomotoras, comunicativas, sociais, afectivas.
A13 Analizar e incorporar de forma crítica as cuestións máis relevantes da sociedade actual que afectan á educación familiar e escolar: impacto social e educativo das linguaxes audiovisuais e das pantallas; cambios nas relacións de xénero e interxeracionais; multiculturalidade e interculturalista; discriminación e inclusión social e desenvolvemento sustentable.
A20 Valorar a importancia da estabilidade e a regularidade no contorno escolar, os horarios e os estados de ánimo do profesorado como factores que contribúen ao progreso harmónico e integral dos estudantes.
A21 Saber traballar en equipo con outros profesionais de dentro e fóra do centro na atención a cada estudante, así como na planificación das secuencias de aprendizaxe e na organización das situacións de traballo na aula e no espazo de xogo, identificando as peculiaridades do período 0-3 e do período 3-6.
A26 Saber analizar os datos obtidos, comprender criticamente a realidade e elaborar un informe de conclusións.
A28 Coñecer experiencias internacionais e exemplos de prácticas de innovadoras en educación infantil.
A30 Participar na elaboración e seguimento de proxectos educativos de educación infantil no marco de proxectos de centro e na colaboración co territorio e con outros profesionais e axentes sociais.
B1 Aprender a aprender.
B3 Aplicar un pensamento crítico, autocrítico, lóxico e creativo.
B5 Traballar de forma colaborativa.
B6 Comportarse con ética e responsabilidade social como cidadán e como profesional.
B10 Capacidade de análise e síntese.
B11 Capacidade de busca e manexo de información.
B14 Capacidade para detectar as súas propias necesidades de aprendizaxe ao longo da vida.
B15 Capacidade para asumir a necesidade dun desenvolvemento profesional continuo, a través da reflexión sobre a propia práctica.
B22 Creatividade ou capacidade para pensar as cousas desde diferentes perspectivas, ofrecendo novas solucións aos problemas.
B24 Recoñecemento e respecto á diversidade e á multiculturalidade.
C4 Desenvolverse para o exercicio dunha cidadanía aberta, culta, crítica, comprometida, democrática e solidaria, capaz de analizar a realidade, diagnosticar problemas, formular e implantar solucións baseadas no coñecemento e orientadas ao ben común.
C6 Valorar criticamente o coñecemento, a tecnoloxía e a información dispoñible para resolver os problemas cos que deben enfrontarse.
C7 Asumir como profesional e cidadán a importancia da aprendizaxe ao longo da vida.
C8 Valorar a importancia que ten a investigación, a innovación e o desenvolvemento tecnolóxico no avance socioeconómico e cultural da sociedade.

Learning aims
Learning outcomes Study programme competences / results
Comprender a terminoloxía básica, específica e propia da Didáctica, así como os conceptos referentes aos compoñentes didácticos do proceso de ensino e aprendizaxe, de modo que sexa capaz de reflexionar con rigor sobre os mesmos e orientar racionalmente a súa futura práctica docente. A1
B3
B10
Valorar críticamente as diferentes formas de interpretar a realidade educativa de acordo coas diferentes visións sobre a función social da escola e o ensino como sistema, en conexión cos obxectivos socio-educativos propostos. Comprender e reflexionar sobre a importancia da inclusión da diversidade que circunda as aulas educativas. A13
A26
B3
B15
B22
B24
C4
C6
Comprender as diferenzas entre a planificación curricular e a programación do proceso de ensino e aprendizaxe. Distinguir os diferentes niveis de concreción curricular e as súas implicacións. Coñecer os diferentes elementos e modalidades de deseño curricular. A30
B3
C6
Coñecer e diferenciar os principios básicos e as características que fundamentan a articulación curricular na actualidade. A4
B3
Diferenciar os distintos elementos curriculares. Utilizar diferentes criterios para a análise de grupos, a formulación de obxectivos e a selección e secuenciación de contidos considerándoos como un corpo de coñecementos no marco dun proceso de construción e reconstrución progresiva. A28
A30
Iniciarse no deseño de propostas educativas globalizadoras, lúdicas e interdisciplinares, que atendan ao desenvolvemento integral da nena e do neno de 0 a 6 anos, e que á súa vez introduzan a perspectiva da educación para o desenvolvemento no marco dunha cidadanía global e do desenvolvemento de actitudes comprometidas coa realidade que nos rodea. A13
A21
A28
B3
B6
B15
B22
B24
C4
Comprender o valor científico e pedagóxico da avaliación no campo do ensino, entendida como unha avaliación eminentemente formativa, así como afondar nas relacións entre avaliación e investigación. A20
B11
Analizar as figuras implicadas no proceso de ensino e aprendizaxe. Reflexionar sobre a necesaria profesionalización docente e as funcións do profesorado. Comprender o carácter interrelacional da función do profesorado no sistema educativo. A20
A21
B5
B6
B15
C4
C7
Desenvolver actitudes de investigación e innovación para facilitar a reflexión sobre a súa práctica educativa, entendida como un proceso de indagación e construción no marco da sociedade do coñecemento e o cambio cultural. A21
B1
B11
B14
C6
C7
C8

Contents
Topic Sub-topic
MÓDULO I. A Didáctica no marco das ciencias da educación. ­- Ámbito conceptual da Didáctica.
- Natureza, obxecto de estudo e finalidade da Didáctica.
- A Didáctica, os procesos de ensino e aprendizaxe e o currículum.
MÓDULO II. As funcións sociais do ensino: (re)produción e (re)construción dos saberes, das condutas e dos valores. ­- As relacións escola-ensino-sociedade.
­- Ensino e socialización: os principios do ensino nunha sociedade democrática.
­- Reprodución e reconstrución do saber e da sociedade na escola.
­- Harmonía e conflito nas relacións ensino-sociedade: contradicións no proceso de socialización.
- A escola como camiño para a igualdade e a inclusión social, cara unha escola multicultural.
- A escola no marco da educación para o desenvolvemento e a cidadanía global.
MÓDULO III. A cultura da institución escolar ­- As dimensións da escola.
­- A cultura no ensino obrigatorio: o currículum como categoría para a análise da cultura escolar.
­- O oculto e o manifesto na aprendizaxe escolar.
­- As determinacións dos contidos.
­- O ensino na sociedade da información.
­- Os fins básicos dos niveis do sistema educativo.
MÓDULO IV. O deseño e concreción do proceso de ensino e aprendizaxe ­- As concepcións sobre o currículum.
­- As fontes e enfoques do currículum.
­- Elementos e funcións do currículum.
­- Niveis de concreción/obxetivación do currículum.
­- O ensino como deseño e desenvolvemento do currículum, desde a perspectiva do pensamento do alumnnado e desde principios que promovan a sostibilidade.
MÓDULO V. O ensino como unha estrutura de traballo para profesorado e estudantes: a análise da acción ­- A interacción de profesorado, estudantes, cultura, contexto e recursos nas actividades de ensino.
­- As tarefas como marco de socialización educativa e do proceso de ensino e aprendizaxe.
­- A estrutura de tarefas académicas no traballo de ensinantes e na actividade do alumnado.
­- Pautas para o estudo de tarefas e das súas secuencias.
­- Os métodos pedagóxicos: secuencia de tarefas.
­- Os recursos didácticos, organizativos e materiais no proceso de ensino e aprendizaxe.
­- Modelos e tradicións metodolóxicas na selección de actividades de ensino: a súa valoración crítica.
MÓDULO VI. O ensino como estrutura de comunicación ­- As relacións interpersoais no proceso de ensino.
­- A aula e os centros como espazos de comunicación pedagóxica.
­- A xeración de expectativas e a aprendizaxe escolar.
­- A importancia do clima da aula na aprendizaxe.
­- O ensino máis alá do coñecemento: dimensións persoais.
MÓDULO VII. A avaliación no proceso de ensino e aprendizaxe ­- A avaliación no pensamento educativo e na práctica escolar.
­- Funcións da avaliación no contexto escolar e social.
­- Modelos de avaliación e posibilidades pedagóxicas.
­- Modalidades de avaliación. Avaliación cuantitativa e cualitativa. Avaliación diagnóstica, formativa e sumativa. A autoavaliación.
- Técnicas e instrumentos de avaliación: as súas características e limitacións.

Planning
Methodologies / tests Competencies / Results Teaching hours (in-person & virtual) Student’s personal work hours Total hours
Guest lecture / keynote speech A1 A4 A13 A20 A28 B3 C6 C7 C8 21 21 42
Workbook A1 A4 A13 A20 A28 B1 B3 B10 B11 C7 C8 0 25 25
Supervised projects A21 A26 A30 B1 B5 B6 B14 B15 B24 C4 6 12 18
Aprendizaxe servizo A1 A13 A21 B1 B3 B5 B6 B11 B22 B24 C4 C6 15 30 45
Objective test A1 A4 A13 A20 A26 A28 B3 B6 B10 B11 B14 B15 B22 C8 C7 1 15 16
 
Personalized attention 4 0 4
 
(*)The information in the planning table is for guidance only and does not take into account the heterogeneity of the students.

Methodologies
Methodologies Description
Guest lecture / keynote speech Na actividade de sesión maxistral traballaranse os contidos que conforman o marco teórico mediante a exposición oral, guiada co uso de presentacións, de medios audiovisuais e coa introdución de cuestións dirixidas ao alumnado coa finalidade de favorecer a aprendizaxe e a construción do coñecemento.

Realizarase unha exposición xeral introdutoria de cada un dos distintos temas de que consta o programa, indicando os aspectos que o alumnado debe ampliar co seu traballo persoal, coas oportunas orientacións bibliográficas.
Workbook O alumnado dispoñerá dun dosier de lecturas que será a base de referencia sobre o tratamento dos contidos que se abordarán en torno aos diferentes núcleos temáticos da materia. A lectura do mesmo será de carácter obrigatorio, e recoméndase que os documentos se lean previamente ao tratamento de cada un dos temas na aula.

Supervised projects Metodoloxía deseñada para promover a aprendizaxe autónoma do estudantado, baixo a tutela da profesora.Está referida prioritariamente ao aprendizaxe do “cómo facer as cousas”. Constitúe unha opción baseada na asunción polo estudantado da responsabilidade pola súa propia aprendizaxe.
Este sistema de ensino baséase en dous elementos básicos: a aprendizaxe independente do estudantado e o seguimento desa aprendizaxe pola profesora. En torno aos diferentes temas proporase a realizaciónde traballos de grupo que se iniciarán na aula e que logo deberán ser completados mediante o traballo autónomo do alumnado, atendendo as indicacións que se proporcionarán a través da atención personalizada da profesora aos diferentes grupos. Así mesmo, poderá requerirse da realización dalgún traballo tutelado de carácter individual. Para a realización destes traballos tomaranse como referencia tanto os materiais básicos da materia, como outros complementarios. A través da exposición na aula, cada grupo compartirá os traballos realizados cos demais grupos.
Aprendizaxe servizo Metodoloxía que combina o servizo á comunidade coa aprendizaxe nun só proxecto, no que o alumnnado se forma traballando en necesidades reais do seu entorno coa fin de melloralo.
Objective test A proba obxectiva constituirá unha actividade final da materia con carácter avaliativo a través da que o alumnado deberá dar resposta a corenta cuestións sobre o contido da materia, identificando a alternativa de resposta máis acertada entre tres opcións propostas. Para superar a proba será importante ser capaz de relacionar os contidos da materia facendo un tratamento global e integrado dos coñecementos adquiridos, en torno ás diferentes dinámicas de traballo ao longo da materia.

Personalized attention
Methodologies
Supervised projects
Objective test
Description
1. As dúbidas e demandas de orientación que xurdan das sesións expositivas, análise de fontes documentais, actividades, lecturas, realización do portafolios e preparación da proba de examen, serán atendidas pola profesora da materia durante o horario de titorias fixado de forma oficial.

2. De maneira máis específica, e no marco das sesións interactivas, a profesora ofrecerá atención personalizada mediante a que levará o seguimento e orientación dos traballos tutelados que se realicen ao longo do cuadrimestre. Como estes traballos se realizarán en grupo, é recomendable que cada grupo realice unha titoría fóra do horario de docencia presencial da materia, que permita traballar sobre o funcionamento do propio grupo.

3. Esta proposta de atención personalizada é extensible ao alumnado con recoñecemento de dedicación a tempo parcial e dispensa académica de exención de asistencia, que faga uso de dita dispensa.

4. As titorías individuais poderán ser tanto virtuais como presenciais, mantendo, neste caso, as debidas medidas de seguridade. As titorías grupais serán virtuais a través de M. TEAMS.

Assessment
Methodologies Competencies / Results Description Qualification
Objective test A1 A4 A13 A20 A26 A28 B3 B6 B10 B11 B14 B15 B22 C8 C7 A proba obxectiva de carácter individual, estará composta por corenta preguntas sobre os sete temas que constitúen a materia. Cada pregunta presentará tres alternativas de resposta das cales haberá que elixir a correcta.
As preguntas que se formulen aludirán tanto aos contidos teóricos da materia, como aos contidos prácticos, esixindo un elevado nivel de relación entre eles.
Superar a proba implica abordar a materia desde un punto de vista global, sabendo establecer as múltiples relacións que se poden establecer entre os contidos abordados nos sete núcleos temáticos que a conforman, e que contribúen a entender a complexidade da función do/a docente en Educación Infantil en termos de deseño, desenvolvemento e avaliación do currículo.
50
Aprendizaxe servizo A1 A13 A21 B1 B3 B5 B6 B11 B22 B24 C4 C6 O traballo de aprendizaxe servizo forma parte dunha acción educativa interdisciplinar na que participan outras materias do primeiro e do segundo cuadrimestre, así coma a ONG Entreculturas. No que respecta a esta materia, o alumnado deseñará unha proposta didáctica e un recurso didáctico transformador baixo o enfoque da Educación para a Cidadanía Global. Ambos deben estár contextualizados nunha aula de educación infantil que o propio alumnado deberá contactar, e na que durante o segundo cuadrimestre se realizará o servizo.
50
 
Assessment comments

1.
Para superar a materia é necesario obter unha puntuación mínima de 5 sobre 10
en cada unha das partes obxecto de avaliación (“traballos tutelados” e
"proba obxectiva"). A docente, podería rebaixar este criterio en
favor da aplicación dunha avaliación normativa e de forma independiente para
cada unha das partes da avaliación.

2.
A non superación dunha das partes da avaliación implicará ser cualificado/a coa
cualificación obtida na parte non superada, mantendo a cualificación obtida na
parte superada para a segunda oportunidade de avaliación.

3.
O alumnado que asista, cando menos ao 85% da docencia presencial, será avaliado
seguindo o procedemento arriba exposto.

4.
O alumnado que por motivos comunicados á profesora aoinicio do curso non poda
acudir ás sesións presenciais ou ao finalizar as mesmas teña unha asistencia
inferior ao 85%. ademais dos traballos que en cada caso particular se
especifiquen, realizará un examen con carácter obrigatorio ao final do
cuadrimestre na data sinalada oficialmente. Este examen terá un valor do 80% do
total da nota final.

5.
O criterio anterior é aplicable ao alumnado repetidor que non cumpla co 85% de
asistencia.

6.
Calquera circunstancia persoal que poida alterar o seguimento da materia por
parte do alumnado deberá ser comunicada de inmediato para a súa oportuna e
axeitada consideración e mesmo para tomar as medidas a que houbera lugar en
cada caso.

7.
Na 2ª oportunidade, os criterios de avaliación serán os mesmos que os propostos
para a 1ª oportunidade.

8.
O alumnado repetidor que teña esgotadas un mínimo de dúas convocatorias de
avaliación poderá solicitar á docente unha modalidade de exame diferente á do
grupo ordinario. A docente valorará persoalmente cada situación e, de acordar
realizar un exame diferente ao do resto do grupo, este acordo deberá ser
asinado tanto pola docente como polo alumno ou alumna afectado/a, para que a
proba poida ser realizada e avaliada.

9.
Nas presentacións orais ou escritas deberase atender a criterios de integridade
académica (xestión adecuada de referencias bibliográficas e información de
terceiras persoas); ademais procurarase o uso dunha linguaxe non
discriminatoria.

10.
Todos os aspectos relacionados con “dispensa académica”, “dedicación ao
estudo”, “permanencia” e “fraude académica” rexeranse de acordo coa normativa
académica vixente da UDC


Sources of information
Basic

Nota: Esta bibliografía é susceptíbel a modificacións a medida que avanza o curso académico. Realizarase unha selección de títulos da listaxe final, selección que estará dispoñible na Moodle e que será de lectura obrigatoria. 

Abelleira Bardanca, A. e Abelleira Bardanca, I.(2017): Os fíos de infantil. Innovarte educación infantil. Vigo: Galaxia.

Abelleira Bardanca, A. e Abelleira Bardanca, I.(2020): El latido de un aula infantil. Barcelona: Octaedro/Rosa Sensat.

Ainscow, M. (2001): Desarrollo de escuelas inclusivas. Madrid, Narcea.

ÁLVAREZ MÉNDEZ, J.M. (1999): “La evaluación como actividad crítica de conocimiento”. En Álvarez Méndez, J.M.: Evaluar para conocer, examinar para excluir. Madrid: Morata, pp.75-83.

Antúnez, S., del Carmen, L. M., Imbernón, F., Parcerisa, A. e Zabala, A. (2005): Del proyecto educativo a la programación de aula. Barcelona, Graó.

Apple, M.W. (1996): Política cultural y educación. Madrid, Morata.

Apple, M.W. e Beane, J.A. (Comps.). (1997): Escuelas democráticas. Madrid: Morata.

APPLE, M.W. Y BEANE, J.A. (Coomps.) (2000): Escuelas Democráticas. Madrid. Morata. [Fragmento introductorio del concepto]

Arias Correa, A. et al. (2009). O traballo por proxectos en infantil, primaria e secundaria. Xunta de Galicia.

ARIAS CORREA, A; ARIAS CORREA, D.; NAVAZA BLANCO, M.V. E RIAL FERNÁNDEZ, D. (2009): O Traballo por proxectos en infantil, primaria e secundaria. Santiago de Compostela: Consellería de Educación e Ordenación Universitaria da Xunta de Galicia / Tórculo.

Asegurado Garrido, A. e Marrodán Gironés, J. (Coords.) (2021. La LOMLOE y su análisis. Una mirada técnica. Asociación Nacional de Editores de Libros y material de Enseñanza (ANELE)

AYER, W. y ALEXANDER-TANNER, R. (2013): Enseñar, un viaje en cómic: Madrid. Morata. Pp. 33-46.

Ayuste, A., Flecha, R., López Palma, F. e Lleras, J. (1994). Planteamientos de la pedagogía crítica: comunicar y transformar. Barcelona, Graó.

BAELO ÁLVAREZ, R.; ARIAS GAGO, A.R. e MADRID RUBIO, V. (2011): Del currículum prescriptivo al currículum del aula. En Cantón Mayo, I. e Pino-Just, M. (oords.): Diseño y desarrollo del currículum. Madrid. Alianza, pp. 99-120.

Bernstein, B. (1989): Clase y pedagogías visibles e invisibles. En J. Gimeno Sacristán e Á. Pérez Gómez (Comps.), La enseñanza: su teoría y su práctica. Madrid, Akal Universitaria, pp. 54-72.

Bolívar, A. (2000): Los centros educativos como organizaciones que aprenden. Promesas y realidades. Madrid, La Muralla.

BRAVO GARRIDO, A (2007). El currículo como campo de estudio y aplicación de la didáctica. En Navarro Hinojosa, R. (Coord.). Didáctica y curriculum para el desarrollo de competencias. Madrid: Dykinson, pp. 155 – 184).

Bruner, J. (1987): La importancia de la educación. Barcelona, Paidós.

Cabero, J. (Ed.) et al (1999). Criterios generales para la utilización e integración curricular de los medios. En J. Cabero. (Ed.) et al. Tecnología Educativa (pp. 107-127). Síntesis.

Carbonell Sebarroja, J. (2008). Una educación para mañana. Barcelona: Octaedro.

Carr, W. (1991): Entrevista. Investigación en la escuela, nº 14, pp. 99-106.

Cazden, C.B. (1991): El discurso en el aula: el lenguaje de la enseñanza y del aprendizaje. Barcelona/Madrid, Paidós/MEC. (2ª ed.)

Claver, E. (2021). ¿Necesitamos el libro de texto en las aulas? Revista digital de educación del FEAE-Aragón, 34 (11), 12-19

Coll, C. e outros/as (1993): El constructivismo en el aula. Barcelona, Graó.

Cortina, A. (1993): Ética aplicada y democracia radical. Madrid, Tecnos.

Del Carmen, L. e outros/as (2004): La planificación didáctica. Barcelona, Graó.

Delamont, S. (1985): La interacción didáctica. Madrid, Cincel.

DELORS, J. (1996): Los cuatro pilares de la Educación. En Dellors, J.: La educación encierra un tesoro. Madrid: Santillana, pp. 95-106.

Díez Navarro, M. Carmen (2010): El piso de abajo de la escuela. Barcelona Graó.

Edwards, D. e Mercer, N. (1988): El conocimiento compartido: el desarrollo de la compresión en el aula. Barcelona/Madrid, Paidós/MEC.

Fernández Enguita, M. (1999): La profesión docente y la comunidad escolar: crónica de un desencuentro (3ª ed.). Madrid/Coruña, Morata/Fundación Paideia.

Fernández Enguita, M. (2001): Educar en tiempos inciertos. Madrid, Morata.

Fernández Pérez, M. (1994): Las tareas de la profesión de enseñar. Madrid, SXXI.

Fortea Bagán, M. A. (2019). Metodologías didácticas para la enseñanza-aprendizaje de competencias. Universitat Jaume I.

Freire, P. (1985): La naturaleza política de la educación. Barcelona/Madrid: Paidós/MEC.

Freire, P. (1985): Pedagogía del oprimido. Madrid, Siglo XXI.

GARCÍA MORENO, M. (2007). Niveles de concreción curricular. En Navarro Hinojosa, R. (Coord.). Didáctica y curriculum para el desarrollo de competencias. Madrid: Dykinson, pp. 185-210).

Garcia Pascual, E. (2021). Las reformas pasan, los Libros de Texto permanecen. Revista digital de educación del FEAE-Aragón, 34 (11), 5-8

Gardner, H., Feldman, D.H., Krechevsky, M. e Viens, J. (2001): El Proyecto Spectrum (Tomo I): construir sobre las capacidades infantiles. Madrid, Morata.

Gimeno Sacristán, J. (1997): El curriculum: una reflexión sobre la práctica. Madrid, Morata (7ª ed.).

Gimeno Sacristán, J. e Pérez Gómez, Á.I. (Comps.) (1997): Comprender y transformar la enseñanza (6ª ed.). Madrid, Morata.

Giroux, H.A. (1988): Los profesores como intelectuales: hacia una pedagogía crítica del aprendizaje. Barcelona/Madrid, Paidós/MEC.

GLESIAS FORNEIRO, M.L. (2008): Observación y evaluación del ambiente de aprendizaje en educación infantil: dimensiones y variables a considerar. En Revista Iberoamericana de Educación, n1 47, pp. 49-70.

González Sánchez, M. (1987): Lenguaje escolar y clase social. Slamanca, Amarú. (2ª Ed.)

Grundy, S. (1998): Producto o praxis del curriculum. Madrid, Morata (3ª ed.).

Gutiérrez, E. (2020). La educación en venta. Barcelona: Octaedro

Guttman (Gutmann), A. (2001): La educación democrática: una teoría política de la educación. Barcelona, Paidós.

Hargreaves, A. (1996): Profesorado, cultura y postmodernidad (cambian los tiempos, cambia el profesorado). Madrid, Morata.

Hargreaves, A. (2003): Enseñar en la sociedad del conocimiento. Barcelona, Octaedro.

Hernández, S. y Ventura, M. (1992): La organización del currículo por proyectos de trabajo. Barcelona, Graó.

IDEASPROPIAS EDITORIAL (2004): Organización del aula en educación infantil. Técnicas y estrategias para los docentes. Vigo. PP. 13-45.  

INTERED: La educación para el desaroollo y la ciudadanía global (EpDCG). Guía para su integración en centros educativos. AECID, Madrid, pp.7-14, 22-29.

Jackson, P.W. (1996): La vida en las aulas. Madrid/A Coruña, Morata/Fundación Paideia.

Kemmis, S. e McTaggart, R. (1992): Cómo planificar la investigación-acción (2ª ed.). Barcelona, Laertes.

Kincheloe, J.L., Steinberg, S.R. e Villaverde, L. (Comps.) (2004): Repensar la inteligencia. Madrid, Morata.

Kushner, S. (2002): Personalizar la evaluación. Madrid, Morata.

Luri, G. (2020). La escuela no es un parque de atracciones. Barcelona: Ariel.

MARTÍNEZ RODRÍGUEZ, J.B. (2010): “El curriculum como espacio de participación. La democracia escolar ¿es posible?” En SACRISTÁN, J.G. (Coomp.): Saberes e incertidumbres sobre el curriculum. Madrid. Morata, pp. 162-165 e 174-179.

Martínez, I. e Vázquez-Bronfman, A. (Comps.) (1995): La socialización en la escuela y la integración de las minorías: perspectivas etnográficas en el análisis de la educación de los años 90. Madrid, Fundación Infancia y Aprendizaje / Fundación "la Caixa".

Montanero, M. (2019): Didáctica General. Planificación y práctica de la enseñanza primaria. Cáceres. Universidad de Extremadura.

Moya Maya, A. (2002): El profesorado de apoyo: ¿dónde?, ¿cuándo?, ¿cómo?...realiza su trabajo. Archidona, Ediciones Aljibe.

Moya Maya, A., Martínez Ferrer, J. e Ruiz Salguer, J.M. (2005): Una alternativa de apoyo en los centros: el modelo de apoyo curricular. Archidona, Ediciones Aljibe.

Nussbaum, M. C. (2010). Sin fines de lucro. Madrid: Katz Editores.

Ovejero, A. (2019). Fracaso escolar y reproducción social. La cara oculta de la escuela. Creative Commons.

PARRA ORTIZ, J.M. (2010): “Estrategias metodológicas”. En Parra Ortíz, J.M.: Manual de Didáctica de la Educación Infantil. Gaceta. Pp. 96-115.

PARRA ORTIZ, J.M. (2010): “La organización del centro escolar”. En Parra Ortíz, J.M.: Manual de Didáctica de la Educación Infantil. Gaceta. Pp. 138-157.

Parra Ortiz, J.M. (2010): Manual de Didáctica de la Educación Infantil. Madrid. Gadeta Editorial.

PÉREZ GÓMEZ, A. (2009): Las funciones sociales de la escuela: de la reproducción a la reconstrucción crítica del conocimiento y la experiencia. En: Foro Latinoamericano de Políticas Educativas. Laboratorio de Políticas Públicas. Buenos Aires. (pp. 1-16)

Perrenoud, P. (1996): La construcción del éxito y el fracaso escolar. Madrid, Morata / Fundación Paideia (2ª ed. ampliada).

Perrenoud, P. (2012). Cuando la escuela pretende preparar para la vida. ¿Desarrollar competencias o enseñar otros saereres? Barcelona: Graó.

PUIG, J.M.; MARTÍN, X. y BATLLE, R.(2008): ¿Cómo iniciar un proyecto de Aprendizaje y Servicio Solidario? Zerbikas. Bilbao.

Ramonet, I. (1998): La tiranía de la comunicación. Barcelona, Temas de Debate.

RIERA JAUME, M.A. FERRER RIBOT, M. y RIBAS MAS, C. (2014): La organización del espacio por ambientes de aprendizaje en la educación infantil: significados, antecedentes y reflexiones. En RELAdEI. Revista Latinoamericana de Educación Infantil, 3 (2), pp. 19-39.

Rizvi, F. e  Lingard, B. (2013). Políticas educativas en un mundo globalizado. Madrid: Morata.

Sánchez Blanco, C. (1994): El desarrollo de actitudes en Educación Infantil. Zaragoza, Edelvives.

Sánchez Blanco, C. (1994): La cooperación en Educación Infantil. A Coruña, Universidade da Coruña.

SÁNCHEZ RUÍZ, M.L. (2011): El Curriculum en Educación Infantil, Educación Primaria y Educación Secundaria Obligatoria. En Cantón Mayo, I. e Pino-Just, M. (Coords.): Diseño y desarrollo del currículum. Madrid. Alianza, pp.121-131.

Santos Guerra, M.Á. (1990): Hacer visible lo cotidiano: teoría y práctica de la evaluacion cualitativa de los centros escolares. Madrid, Akal.

Santos Guerra, M.A. (2020). ¿Para qué sirven los pedagogos? El valor de la educación. Madrid: Catarata.

Schön, D. A. (1992). La formación de profesionales reflexivos: hacia un nuevo diseño de la enseñanza y el aprendizaje en las profesiones. Madrid / Barcelona, Centro de Publicaciones del Ministerio de Educación y Ciencia (MEC) / Paidós.

Stainback, S. e Stainback, W. (2001). Aulas inclusivas: un nuevo modo de enfocar y vivir el currículo. Madrid, Narcea.

Steinberg, S.R. e Kincheloe, J. L. (Comps.) (2000): Cultura infantil y multinacionales. Madrid, Morata.

Stenhouse, L. (2003): Investigación y desarrollo del curriculum (5ª ed.). Madrid, Morata.

Tannen, D. (1998): Género y discurso. Barcelona, Paidós.

Torres Santomé, J. (2001): Educación en tiempos de neoliberalismo. Madrid, Morata.

Torres Santomé, J. (2005): El curriculum oculto (8ª ed.). Madrid, Morata.

Torres Santomé, J. (2006): Globalización e interdisciplinariedad: el curriculum integrado (5ª Ed.). Madrid, Morata.

Torres Santomé, J. (2006): La desmotivación del profesorado. Madrid, Morata.

TORRES SANTOMÉ, J. (2010): “Los centros escolares y las familias en las sociedades democráticas”. En Torres Santomé, J.: La justicia curricular. Madrid.Morata, pp.271-294.

TRILLO ALONSO, F. (1994): El profesorado y el desarrollo curricular: tres estilos de hacer escuela. En Cuandernos de Pedagogía, 228, pp.70-

Trillo Alonso, F. Y Sanjurjo, L (2008): Didáctica para profesores de a pie. Propuestas para comprender y mejorar la práctica. Rosario, Homo Sapiens.

Trillo Alonso, F. y Sanjurjo, L.(2006): Didáctica para profesores de a pie. Propuestas para comprender y mejorar la práctica. Rosario: Homo Sapiens, pp. 11-13.

Van Dijk, T.A. (1995): Texto y contexto: semántica y pragmática del discurso (5ª ed.). Madrid, Cátedra.

Varela, J. e Álvarez-Uría, F. (1991). Arqueología de la escuela. Madrid, La Piqueta.

Veilla Gil, J. e Guallart Moreno, C. (2021). A vueltas con los libros de texto. Revista digital de educación del FEAE-Aragón, 34 (11), 17-19

Zavalloni, G. (2011): La pedagogía del caracol. Por una escuela lenta y no violenta. Barcelona: Graó

Complementary
Recursos web

Asociación de Enseñantes con Gitanos: http://www.pangea.org/aecgit

A Página de Educaçao (revista electrónica internacional): http://www.a-pagina-da-educacao.pt

Aula Intercultural: portal de educación intercultural (con moita información didáctica): http://www.aulaintercultural.org/mot.php3?id_mot=72

CIDE (Centro de Investigación e Documentación Educativa) - MEC: http://www.mec.es/cide/index-ga.htm

CNICE (Centro Nacional de Información e Comunicación Educativa) - MEC: http://www.pntic.mec.es

Consellería de Educación e Ordenación Universitaria - Xunta de Galiza: http://www.edu.xunta.es/portal/index.jsp

Currículo Sem Fronteiras (revista electrónica crítica da actualidade educativa polo mundo): http://www.curriculosemfronteiras.org/artigos.htm

Edugaliza. O ensino galego na rede: http://www.edugaliza.org

ECIGAL Grupo deinvestigación de Educación para a Cidadanía Global: https://www.ecigal.gal/es

EURYDICE - Red europea de información sobre a educación en Europa: http://www.eurydice.org/index.shtml

Foro Social Ibérico pola Educación: http://www.fsipe.org/cas/principal.htm

Fórum Mundial de Educação: http://fmet.terra.com.br

IEA (International Association for Evaluation of Educational Achievement): http://www.iea.nl

Instituto de Avaliación - Ministerio de Educación y Ciencia: http://www.ince.mec.es

MEC (Ministerio de Educación y Ciencia): http://www.mec.es

OCDE - Education: http://www.oecd.org/topic/0,2686,en_2649_37455_1_1_1_1_37455,00.html

OEI (Org. de Estados Iberoamericanos para a Educación, Ciéncia e Cultura): http://www.oei.es

OLPED (Observatório Latino-Americano de Políticas Educacionais): http://www.lpp-uerj.net/olped

PISA (Programme for International Student Assessment): http://www.pisa.oecd.org

UE - Red Europea de Responsábeis de Avaliación de Sistemas Educativos: http://cisad.adc.education.fr/reva

UNESCO - Oficina Internacional de Educación: http://www.ibe.unesco.org

UNICEF: http://www.unicef.org/

Revistas de educación

­ ADAXE

­ AULA DE INNOVACIÓN EDUCATIVA

­ COMUNIDAD ESCOLAR

­ CUADERNOS DE PEDAGOGÍA

­ CURRICULUM

­ ENSEÑANZA

­ ESCUELA ESPAÑOLA

­ GUIX

­ INFANCIA Y APRENDIZAJE

­ INNOVACIÓN EDUCATIVA

­ INVESTIGACIÓN EN LA ESCUELA

­ KIKIRIKÍ

­ PADRES Y MAESTROS

­ PERSPECTIVA ESCOLAR

­ REVISTA DE EDUCACIÓN

­ REVISTA DE ESTUDIOS DEL CURRICULUM

­ REVISTA GALEGA DE EDUCACIÓN

­ REVISTA GALEGA DE EDUCACIÓN

REVISTA GALEGA DO ENSINO

SIGNOS

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

BRITISH JOURNAL OF EDUCATIONAL STUDIES.

BRITISH JOURNAL OF SOCIOLOGY OF EDUCATION.

CURRICULUM INQUIRY.

DISCOURSE.

E-LEARNING.

EDUCATIONAL ACTION RESEARCH.

EDUCATIONAL POLICY.

EDUCATIONAL RESEARCHER.

EDUCATIONAL STUDIES.

GENDER AND EDUCATION.

HARVARD EDUCATIONAL REVIEW.

INTERCHANGE.

INTERNATIONAL JOURNAL OF INCLUSIVE EDUCATION.

JOURNAL OF CURRICULUM STUDIES.

JOURNAL OF EDUCATION POLICY.

JOURNAL OF TEACHER EDUCATION.

PEDAGOGY, CULTURE & SOCIETY (antes CURRICULUM STUDIES).

TEACHERS COLLEGE RECORD.

TEACHING & TEACHER EDUCATION.

THE CURRICULUM JOURNAL.

THEORY AND RESEARCH IN EDUCATION.

THEORY INTO PRACTICE.

Bibliografía de motivación
BANDA DESEÑADA:

CANTÓN MAYO, I. (Coord.) (2009): Narraciones de la Escuela. Barcelona. Editorial Davinci.

CANTÓN MAYO, I. (Coord.) (2010); Narraciones de maestros. Barcelona. Editorial Davinci.

DIEZ NAVARRO, C. (2003): El piso de abajo de la escuela. Barcelona. Graó.

GIMÉNEZ, Carlos (1977-2003): Paracuellos (6 vols.). Barcelona, Glenat.

GIMÉNEZ, Carlos (2001): Barrio. Barcelona, Glenat.

McCOURT, F. (2005): El profesor. Madrid, Maeva.

MARÍN, Xaquín (1978): Gaspariño. A Coruña, Rueiro.

MARÍN, Xaquín (1982): Gaspariño 2. Vigo, Edicións Xerais.

PENNAC C. (2008): Mal de escuela. Barcelona. Mondadori.

QUINO (2001): Todo Mafalda. Barcelona, Lumen (5ª ed.).

TONUCCI, Francesco (1994): Con ojos de niño. Barcelona, Barcanova (6ª ed.).

TONUCCI, Francesco (1988): Niño se nace. Barcelona, Barcanova (2ª ed.).

TONUCCI, Francesco (1989): Cómo ser niño. Barcelona, Barcanova.

TONUCCI, Francesco (1993): La soledad de los niños. Barcelona, Barcanova.

TONUCCI, Francesco (2003): Cuando los niños dicen ¡Basta!. Madrid, Fundación Germán Sánchez Ruipérez.

LITERATURA:

BOYNE, John (2007): El niño con el pijama de rayas. Barcelona, Salamandra.

GOSCINNY, René (2001): El pequeño Nicolás. Madrid, Alfaguara (24 ed.).

GOSCINNY, René (2001): Los recreos del pequeño Nicolás. Madrid, Alfaguara (16 ed.).

GOSCINNY, René (2001): Las vacaciones del pequeño Nicolás. Madrid, Alfaguara (20 ed.).

GOSCINNY, René (1988): Los amiguetes del pequeño Nicolás. Barcelona, Salvat.

HASKI, Pierre (2004): El diario de Ma Yan. Madrid, Maeva.

HENTIG, Hartmut Von (2003): ¿Por qué tengo que ir a la escuela? Cartas a Tobías. Barcelona, Gedisa.

MACHADO, Antonio (1991): Juan de Mairena: sentencias, donaires, apuntes y recuerdos de un profesor apócrifo (1936). Madrid, Castalia.


Recommendations
Subjects that it is recommended to have taken before

Subjects that are recommended to be taken simultaneously

Subjects that continue the syllabus
Learning Situations, Materials and Teaching Resources/652G01013
Education in Mathematics/652G01014
Galician Language Teaching /652G01015
Spanish Language Teaching/652G01018
Teaching Natural Sciences/652G01019
Teaching Physical Expression/652G01020
Curriculum Design in Education Projects (0 to 3 years)/652G01021
Teaching on the Social and Cultural Environment/652G01025
Music Education Teaching/652G01023
Foreign Language Teaching /652G01026
Teaching Plastic Arts/652G01027
Teaching Galician History and Geography/652G01029
Teaching on the Human Body and Healthy Living/652G01032
Psychomotor Education and Motor Skills/652G01039
Teaching Environmental and Sustainable Education/652G01041
Teaching Children's Drama and Theatre/652G01042

Other comments

· Recoméndase osenvíos dos traballos telemáticamente e de non ser posible, non útilizarplásticos, elixir a impresión a doble cara, empregar papel reciclado e evitarimprimir borradores. Débesefacer un uso sustentable dos recursos e a prevención de impactos negativossobre o medio natural. Débeseter en conta a importancia dos principios éticos relacionados cos valores dasustenta bilidade nos comportamentos persoais e profesionais.

· Segundo se recolle nas distintasnormativas de aplicación para a docencia universitaria deberase incorporar aperspectiva de xénero nesta materia (usarase linguaxe non sexista, utilizarasebibliografía de autores/as de ambos sexos, propiciarase a intervención en clasede alumnos e alumnas, etc.). Traballarase para identificar e modificarprexuízos e actitudes sexistas e influirase na contorna para modificalos efomentar valores de respecto e igualdade. Trataranse de detectar situacións dediscriminación por razón de xénero e proporanse accións e medidas paracorrixilas.



(*)The teaching guide is the document in which the URV publishes the information about all its courses. It is a public document and cannot be modified. Only in exceptional cases can it be revised by the competent agent or duly revised so that it is in line with current legislation.