Datos Identificativos 2019/20
Asignatura (*) Cromosomas: Estructura. Función e Evolución Código 610441015
Titulación
Mestrado Universitario en Bioloxía Molecular , Celular e Xenética
Descriptores Ciclo Período Curso Tipo Créditos
Mestrado Oficial 2º cuadrimestre
Primeiro Optativa 3
Idioma
Castelán
Modalidade docente Presencial
Prerrequisitos
Departamento Bioloxía
Coordinación
Mendez Felpeto, Josefina
Correo electrónico
josefina.mendez@udc.es
Profesorado
Mendez Felpeto, Josefina
Correo electrónico
josefina.mendez@udc.es
Web http://http://xenomar.es
Descrición xeral
PENDIENTE DE INCLUIR POR LOS SERVICIOS DEL GADU LA SIGUIENTE PROFESORA DE LA UDC:
Dra. Vanessa Valdiglesias García (vvaldiglesias@udc.es)
La presente materia constituye una aproximación avanzada al estudio del cromosoma eucariota coma un sistema estructural y dinámico responsable del empaquetamiento, transmisión, mantenimiento y regulación de la función del ADN en diferentes contextos celulares. Los contidos pretenden completar los conocimientos previos adquiridos por los alumnos en materias relacionadas con la Genética y la Biología Molecular.

Competencias do título
Código Competencias do título
A1 Capacidade de utilizar técnicas e instrumentos habituais na investigación biolóxica celular e molecular: que sexan capaces de manexar as técnicas e protocolos así como comprender as potenciais das mesmas, os seus usos e aplicacións
A3 Capacidade de utilizar ferramentas Bioinformáticas a nivel de usuario
A6 Capacidade de comprender o funcionamento celular a través da súa organización estrutural, sinalización bioquímica, expresión génica e variabilidade xenética
A11 Capacidade de comprender a estrutura, función e evolución dos xenomas e aplicar as ferramentas necesarias para o seu estudio
B1 Capacidade de análise e síntese de problemas biolóxicos en relación coa Bioloxía Molecular, Celular e Xenética
B2 Capacidade de toma de decisións para a resolución de problemas: que sexan capaces de aplicar os coñecementos teóricos e prácticos adquiridos na formulación de problemas biolóxicos e a busca de solucións
B3 Capacidade de xestión da información: reunir e interpretar datos, información e resultados relevantes, obter conclusións e emitir informes razoados sobre cuestións científicas e biotecnolóxicas
B4 Capacidade de organización e planificación do traballo: que sexan capaces de xestionar a utilización do tempo así como os recursos dispoñibles e organizar o traballo no laboratorio
B5 Correcta comunicación oral e escrita sobre temas científicos na lingua nativa e polo menos noutra lingua de difusión Internacional a través da lectura de artigos científicos e exposición de traballos
B6 Capacidade de traballo en equipo: que sexan capaces de manter relacións interpersoais eficaces nun contexto de traballo interdisciplinar e internacional con respecto á diversidade cultural
B7 Capacidade de progreso persoal: aprender de forma autónoma, adaptarse a novas situacións, desenvolvendo calidades como creatividade, capacidade de liderado, motivación pola excelencia e a calidade
B9 Capacidade de preparación, exposición e defensa dun traballo
C1 Expresarse correctamente, tanto de forma oral coma escrita, nas linguas oficiais da comunidade autónoma.
C2 Dominar a expresión e a comprensión de forma oral e escrita dun idioma estranxeiro.
C3 Utilizar as ferramentas básicas das tecnoloxías da información e as comunicacións (TIC) necesarias para o exercicio da súa profesión e para a aprendizaxe ao longo da súa vida.
C4 Desenvolverse para o exercicio dunha cidadanía respectuosa coa cultura democrática, os dereitos humanos e a perspectiva de xénero.
C5 Entender a importancia da cultura emprendedora e coñecer os medios ao alcance das persoas emprendedoras.
C6 Adquirir habilidades para a vida e hábitos, rutinas e estilos de vida saudables.
C7 Desenvolver a capacidade de traballar en equipos interdisciplinares ou transdisciplinares, para ofrecer propostas que contribúan a un desenvolvemento sostible ambiental, económico, político e social.
C8 Valorar a importancia que ten a investigación, a innovación e o desenvolvemento tecnolóxico no avance socioeconómico e cultural da sociedade.

Resultados de aprendizaxe
Resultados de aprendizaxe Competencias do título
Comprender os coñecementos da Xenética dende a perspectiva do cromosoma eucariota como un sistema estructural e dinámico AI1
AI3
AI6
AI11
BI1
BI2
BI3
BI4
BI5
BI6
BI7
BI9
CM1
CM2
CM3
CM4
CM5
CM6
CM7
CM8
Capacidade de comprensión da organización de xenes, xenomas e cromosomas dende unha perspectiva comparada e centrada na relación entre aspectos estructuráis, funcionáis e evolutivos AI1
AI3
BI1
BI2
BI3
BI4
BI5
BI6
BI7
BI9
CM1
CM2
CM3
CM4
CM5
CM6
CM7
CM8
Implementación dos coñecemetos teóricos no análise da estructura, función e evolución dos cromosomas en organismos eucariotas AI1
AI3
BI1
BI2
BI3
BI4
BI5
BI6
BI7
BI9
CM1
CM2
CM3
CM4
CM5
CM6
CM7
CM8

Contidos
Temas Subtemas
Bloque 1. Organización estructural do material hereditario O material hereditario ADN/ ARN
Niveis de organización. O cromosoma eucariota
Cromosomas e proteínas cromosómicas
Mantemento da organización cromosómica de protozoos ao cromosoma human.
Bloque 2. Función dos cromosomas Dinámica cromosómica. Control do ciclo celular e da mitosis. Eucromatina e heterocromatina. As Histonas variantes eol código das histonas. oss cromosomas politécnicos e plumosos
Bloque 3. Os cromosomas e a evolución Os cariotipos nos diferentes taxones. Análise comparativo. Citotaxonomía e aspectos evolutivos.

Planificación
Metodoloxías / probas Competencias Horas presenciais Horas non presenciais / traballo autónomo Horas totais
Sesión maxistral A6 A11 B1 C5 C6 C7 4 4 8
Seminario A3 B3 B4 B5 B6 B9 C1 C2 C3 2 20 22
Proba obxectiva B2 B7 C4 C8 1 15 16
Prácticas de laboratorio A1 A3 C8 7 7 14
Presentación oral B1 B4 B5 B6 B7 B9 C3 1 11 12
 
Atención personalizada 3 0 3
 
*Os datos que aparecen na táboa de planificación son de carácter orientativo, considerando a heteroxeneidade do alumnado

Metodoloxías
Metodoloxías Descrición
Sesión maxistral O profesor transmitirá coñecementos teóricos nas sesións maxistrais presenciais, vencellados ó desenvolvemento dos bloques temáticos da materia. O contido destas sesións axustarase ós coñecementos previos adquiridos polo alumnado nos seus estudos de Grao.
Seminario De maneira simlutánea ó desenvolvemento das sesións maxistrais, o profesor incentivará a elaboración progresiva dun único seminario-dossier por parte do alumnado, co obxectivo de completar os coñecementos básicos adquiridos nas sesións maxistrais con coñecementos máis específicos. Esta dinámica docente resultará na elaboración dun dossier final de referencia sobre a materia para os alumnos.
Proba obxectiva Proba final que contemplará cuestións básicas sobre a materia, referida tanto a sesións maxistrais, seminario e prácticas.A detección de plagio suporá unha calificación de Cero.
Prácticas de laboratorio Incluirán a aprendizaxe de metodoloxías principalmente baseadas en tecnicas cromosómicas. Realizarase una visita a un laboratorio especializado
Presentación oral Referida ó seminario-dossier elaborado de forma conxunta polo alumnado. Cada alumno presentará unha parte do seminario intentando encadrar a mesma no contexto global do traballo elaborado en colaboracións cos seus compañeiros/as.

Atención personalizada
Metodoloxías
Prácticas de laboratorio
Presentación oral
Seminario
Descrición
A atención persoalizada enténdese coma unha orientación enfocada a mellorar e incrementar os coñecementos básicos previos dos alumnos, aprendendo a discernir entre a bibliografía máis adecuada e actualizada, axudando a centrar o tema obxecto dos seminarios e traballos tutelados, contribuíndo á mellora e ó fomento do espírito crítico dentro da metodoloxía científica. Os alumnos poden realizar tutorías personalizadas para a orientación do traballo proposto.

Avaliación
Metodoloxías Competencias Descrición Cualificación
Prácticas de laboratorio A1 A3 C8 Incluirán o desenvolvemento de situacións prácticas propias da investigación básica e aplicada. Os alumnos responderán a cuestionarios sobre as prácticas que serán avaliados.
Competencias A y B
10
Presentación oral B1 B4 B5 B6 B7 B9 C3 Presentación do seminario-dossier elaborado durante a docencia da materia mediante diapositivas explicativas.
Competencias A, B
10
Sesión maxistral A6 A11 B1 C5 C6 C7 A asistencia ás sesións maxistrais será positivamente evaluada.
Competencias A( 1,3,6,9 y 11) y B (1,3,4,5,6,7,9)
5
Seminario A3 B3 B4 B5 B6 B9 C1 C2 C3 Elaboración de traballo escrito que o alumnado presentará ó profesor ó final da materia. Avaliarase a súa calidade, contexto no estado da arte e coherencia no marco da docencia impartida.
Competencias A , B
35
Proba obxectiva B2 B7 C4 C8 Esta proba será individual e non pode realizarse en grupo. A detección de plaxio ou redacción similar a outro texto, apuntes, páxina web, etc., suporá una calificación de Cero.

A proba obxectiva permitirá ó alumnado demostrar o dominio dos coñecementos adquiridos sobre cuestións básicas da materia.
Competencias A (1,3,6,9 y 11), B (1,2,3,4,5,6,7, 9)
40
 
Observacións avaliación
Os alumnos semipresenciais deberán asistir a Práctica/Visita. Ademais de traballar nun seminario específico para solventar a non asistencia as sesións maxistrais e as presentacions orais.
A proba obxectiva e obligatoria.
Os alumnos NO PRESENTADOS serán aqueles que non asistan a ninguha das 5 metodoloxías propostas.

Fontes de información
Bibliografía básica

ELGIN, S.C.R. and WORKMAN, J.L. 2000. Chromatin Structure and Gene Expression. Oxford University Press, New York.

LI, W.H. 1997. Molecular Evolution. Sinauer, MA.

LIMA-DE-FARIA, A. 2008. Praise of Chromosome "Folly". World Scientific/Imperial College Press.

LYNCH, M. 2007. The origins of Genome Architecture. Sinauer Associates, Sunderland, MA.

NEI, M. & KUMAR, S. 2000. Molecular Evolution and Phylogenetics. Oxford University Press, NY.

REECE, R.J. 2004. Analysis of Genes and Genomes. Ed. Wiley & Sons.

SUMNER, A.T. 2003. Chromosomes: Organization and Function. Blackwell Publishing.

VAN HOLDE, K.E. 1988. Chromatin. Springer-Verlag, NY.

VERMA, R.S. & BABU, A. 1995. Human Chromosomes: Principles and Techniques.2ª Ed. McGraw-Hill.

WEINGARTEN, C.N. 2009. Sex Chromosomes: Genetics, Abnormalities and Disorders. Springer.

WOLFFE, A.P. 1998. Chromatin: Structure & Function. Academic Press, San Diego, CA.

ZLATANOVA, J. & LEUBA, S.H. 2004. Chromatin Structure and Dynamics: State-of-the-Art. Elsevier, Amsterdam.

Bibliografía complementaria

Annunziato AT (2005) Split decision: what happens to nucleosomes during DNA replication? J. Biol. Chem. 280:12065-12068

Arents G, Moudrianakis E (1995) The histone fold: a ubiquitous architectural motif utilized in DNA compaction and protein dimerization. Proc. Natl. Acad. Sci. U S A 92:11170-11174

Brown DT (2001) Histone variants: are they functionally heterogeneous. Genome Biol. 2:1-6Luger K, Mäder AW, Richmond RK, Sargent DF, Richmond TJ (1997) Crystal structure of the nucleosome core particle at 2.8 A resolution. Nature 389:251-260

Cairns BR (2005) Chromatin remodeling complexes: strength in diversity, precision through specialization. Curr. Opin. Genet. Dev. 15:185-190

Downey M, Durocher D (2006) Chromatin and DNA repair: the benefits of relaxation. Nat. Cell Biol. 8:9-10

Eirín-López JM, Ausió J (2009) Origin and evolution of chromosomal sperm proteins. Bioessays in press

Eirín-López JM, Frehlick LJ, Ausió J (2006) Protamines, in the footsteps of linker histone evolution. J. Biol. Chem. 281:1-4

Eirín-López JM, González-Romero R, Dryhurst D, Méndez J, Ausió J (2009) Long-term evolution of histone families: old notions and new insights into their diversification mechanisms across eukaryotes. In: Pontarotti P (ed) Evolutionary Biology: Concept, Modeling, and Application. Springer-Verlag, Berlin Heidelberg, p in press

Grigoryev SA (2004) Keeping fingers crossed: heterochromatin spreading through interdigitation of nucleosome arrays. FEBS Lett. 564:4-8

Henikoff S (2005) Histone modifications: Combinatorial complexity or accumulative simplicity? Proc. Natl. Acad. Sci. U S A 102

Henikoff S, Ahmad K (2005) Assembly of variant histones into chromatin. Annu. Rev. Cell. Dev. Biol. 21:133-153

Kasinsky HE, Lewis JD, Dacks JB, Ausió J (2001) Origin of H1 histones. FASEB J. 15:34-42

Kimmins S, Sassone-Corsi P (2005) Chromatin remodelling and epigenetic features of germ cells. Nature 434:583-589

Lewis JD, Saperas N, Song Y, Zamora MJ, Chiva M, Ausió J (2004) Histone H1 and the origin of protamines. Proc. Natl. Acad. Sci. U S A 101:4148-4152

Malik HS, Henikoff S (2003) Phylogenomics of the nucleosome. Nat. Struct. Biol. 10:882-891

Ramakrishnan V, Finch JT, Graziano V, Lee PL, Sweet RM (1993) Crystal structure of globular domain of histone H5 and its implications for nucleosome binding. Nature 362:219-223

Strahl B, Allis CD (2000) The language of covalent histone modifications. Nature 403:41-45

van Holde KE, Zlatanova J (1995) Chromatin higher order structure: chasing a mirage? J. Biol. Chem. 270:8373-8376

Vignali M, Workman JL (1998) Location and function of linker histones Nat. Struct. Biol. 5:1025-1028

Woodcock CL, Dimitrov S (2001) Higher-order structure of chromatin and chromosomes. Curr. Opin. Genet. Dev. 11:130-135

Recursos Web

http://www.udc.es/grupos/xenomar/chromevol/Welcome.html

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/

http://www.timetree.org/

http://tolweb.org/tree/phylogeny.html

http://research.nhgri.nih.gov/histones/

http://www.ebi.ac.uk/msd-srv/oca/oca-docs/oca-home.html

http://www.chromdb.org/

http://www.ensembl.org/index.html

http://swissmodel.expasy.org/


Recomendacións
Materias que se recomenda ter cursado previamente
Mecanismos de xeración da variación xenética/610441005
Proteómica/610441013
Xenética Humana/610441016

Materias que se recomenda cursar simultaneamente
Dinámica e Estructura de Proteínas/610441011
Xenómica/610441014
Bioinformática e Modelado de Biomoléculas/610441020

Materias que continúan o temario
Células Nai e Terapia Celular/610441009
Toxicología Xenética/610441017
Traballo de Máster/610441022

Observacións


(*)A Guía docente é o documento onde se visualiza a proposta académica da UDC. Este documento é público e non se pode modificar, salvo casos excepcionais baixo a revisión do órgano competente dacordo coa normativa vixente que establece o proceso de elaboración de guías