Datos Identificativos 2020/21
Asignatura (*) Ingeniería Celular y Tisular Código 610475102
Titulación
Mestrado Universitario en Biotecnoloxía Avanzada
Descriptores Ciclo Periodo Curso Tipo Créditos
Máster Oficial 1º cuatrimestre
Primero Obligatoria 3
Idioma
Castellano
Gallego
Inglés
Modalidad docente Presencial
Prerrequisitos
Departamento Bioloxía
Departamento profesorado máster
Fisioterapia, Medicina e Ciencias Biomédicas
Coordinador/a
Arufe Gonda, María del Carmen
Correo electrónico
maria.arufe@udc.es
Profesorado
Arufe Gonda, María del Carmen
Bernal Pita da Veiga, María de los Ángeles
Correo electrónico
maria.arufe@udc.es
angeles.bernal@udc.es
Web http://masterbiotecnologiaavanzada.com/
Descripción general EN LA DOCENCIA DE LA MATERIA PARTICIPAN TAMBIÉN LA SIGUIENTE PROFESORA DEL INIBIC (INSTITUTO DE INVESTIGACIÓN BIOMÉDICA DE A CORUÑA):
Mª Nieves Doménech García
Esther Rendal Vázquez

La ingeniería celular y tisular constituye un área emergente en la citología e histología humana de nuestros días. Surge como resultado de la progresiva aplicación biotecnológica de las células vegetales y animales, así como de los nuevos tejidos construidos a partir de conocimiento derivado del desarrollo embrionario, de los novedosos modelos desarrollados in vitro, y de la unión de ambos tipos de aproximaciones. Se trata de un área en expansión que asentada en los conocimientos básicos de la citología e histología tiene por objetivo cultivar, conservar, caracterizar y modificar células vegetales y/o animales y construir tejidos nuevos, funcionalmente activos, a partir de células procedentes de cultivos desarrollados previamente y de biomateriales de distinta naturaleza que sirven como soporte o andamiaje.
Plan de contingencia === MEDIDAS EXCEPCIONAIS PLANIFICADAS ===
Ante a incerta e imprevisible evolución da alerta sanitaria provocada pola COVID- 19, a Universidade establece una
planificación extraordinaria que se activará no momento en que as administracións e a propia institución o determinen
atendendo a criterios de seguridade, saúde e responsabilidade, e garantindo a docencia nun escenario non presencial ou
non totalmente presencial. Estas medidas xa planificadas garanten, no momento que sexa preceptivo, o desenvolvemento
da docencia dun xeito mais áxil e eficaz ao ser coñecido de antemán (ou cunha ampla antelación) polo alumnado e o
profesorado a través da ferramenta normalizada e institucionalizada das guías docentes DOCNET.

=== ADAPTACIÓN DAS METODOLOXÍAS ===
* Metodoloxías docentes que se manteñen
* Metodoloxías docentes que se manteñen:
Non hai cambios nas metodoloxías docentes mencionadas na guía para o módulo de Enxeñería Celular e Tisular. En cada
grupo de prácticas que levará a cabo de forma presencial no laboratorio o profesor presentará os fundamentos conceptuais
de cada unha das sesións prácticas, así como as directrices dos protocolos para desenvolver nas prácticas.
* Metodoloxías docentes que se modifican:
Aínda que non hai cambios na metodoloxía docente a aplicar axustarase a duración e o contido da práctica para asegurar a
limpeza e desinfección de cada posto de traballo e do material utilizado durante a práctica, así como para garantir a
adecuada hixiene de mans antes de entrar e saír do laboratorio.
* Mecanismo non presencial de atención ao alumnado (titorías):
As sesións de tutorización desenvolveranse mediante diversos métodos de comunicación cos estudantes baixo a modalidade
de concertación de cita previa por:
- Correo electrónico.
- A través de campus remoto.
* Modificacións (se procede) dos contidos para impartir:
Os contidos desenvolveranse de forma íntegra de acordo á planificación docente.
* Bibliografía adicional para facilitar o auto-aprendizaxe:
=== ADAPTACIÓN DA AVALIACIÓN ===
* Probas xa realizadas
Exame de preguntas obxectivas. [Peso anterior 50%] [Peso Proposto 50%]
Informe de prácticas. [Peso anterior 50%] [Peso Proposto 50%]
* Probas pendentes que se manteñen. Non hai cambios.
Exame de preguntas obxectivas. [Peso anterior 50%] [Peso Proposto 50%]
Informe de prácticas. [Peso anterior 50%] [Peso Proposto 50%]
* Probas que se modifican
Non está prevista a modificación de ningunha proba.
* Novas probas
Ningunha
* Información adicional
As actividades avaliables de prácticas serán entregadas mediante a plataforma de teledocencia habilitada pola UVIGO/UDC.
=== ADAPTACIÓN DAS METODOLOXÍAS ===
DOCENCIA NON PRESENCIAL:
* Metodoloxías docentes que se manteñen:
Para cada grupo de prácticas o profesor presentará os fundamentos conceptuais de cada unha das sesións prácticas, así
como as directrices dos protocolos para desenvolver nas prácticas baixo a modalidade non presencial e mediante a
utilización do Campus remoto.
* Metodoloxías docentes que se modifican:
As sesións de prácticas levarán a cabo de forma non presencial a través de Campus remoto, ou ben mediante unha
simulación das mesmas axudado de vídeos previamente realizados polo profesor con soporte de audio e diferente material
fotográfico; ou ben se proporcionará unha presentación en Power Point documentada polo profesor para o adecuado
seguimento da práctica. Durante cada sesión facilitaranse datos reais da práctica para que o estudante poida levar a cabo a
análise dos mesmos e a interpretación dos resultados necesarios para a elaboración do informe final de prácticas.
Facilitaranse con detalle as instrucións para a elaboración deste informe e dispoñerase na plataforma de teledocencia
habilitada pola UVIGO/UDC toda a documentación necesaria para a súa realización.
* Mecanismo non presencial de atención ao alumnado (titorías):
As sesións de tutorización desenvolveranse mediante diversos métodos de comunicación cos alumnos baixo a modalidade
de concertación de cita previa:
- Correo electrónico cos profesores implicados.
- Titoría grupal, por grupos de traballo ou individual, se é o caso, a través de campus remoto.
* Modificacións (se procede) dos contidos para impartir:
Os contidos desenvólvense de forma íntegra de acordo á planificación docente.
* Bibliografía adicional para facilitar o auto-aprendizaxe:
=== ADAPTACIÓN DA AVALIACIÓN ===
* Probas xa realizadas.
Exame de preguntas obxectivas. [Peso anterior 500%] [Peso Proposto 50%]
Informe de prácticas. [Peso anterior 50%] [Peso Proposto 50%]
* Probas pendentes que se manteñen. Sen cambios.
Exame de preguntas obxectivas. [Peso anterior 50%] [Peso Proposto 50%]
Informe de prácticas. [Peso anterior 50%] [Peso Proposto 50%]
* Probas que se modifican
Non está prevista a modificación de ningunha proba.
* Novas probas
Ningunha
* Información adicional
As actividades avaliables de prácticas serán entregadas mediante a plataforma de teledocencia habilitada pola UVIGO/UDC.
Achegarase información con suficiente tempo de antelación sobre a plataforma para utilizar para a realización da proba de
preguntas obxectivas ( Faitic, Moodle, campus Remoto, etc.) e sobre as normas ás que se terá que atender para a súa
realización.

Competencias del título
Código Competencias del título
A1 Saber buscar y analizar la biodiversidad de microorganismos, plantas y animales así como seleccionar los de mayor interés biotecnológico (aplicado).
A2 Tener una visión integrada del metabolismo y del control de la expresión génica para poder abordar su manipulación.
A3 Conocer las aplicaciones biotecnológicas de los microorganismos, plantas y animales y saber manipularlos de cara a su aplicación biotecnológica.
A4 Conocer y saber usar las técnicas de cultivo y la ingeniería celular.
A5 Conocer los principios de la genómica y la proteómica.
B1 Capacidad de análisis y síntesis (localización de problemas e identificación de las causas y su tipología).
B2 Capacidad de organización y planificación de todos los recursos (humanos, materiales, información e infraestructuras).
B3 Capacidad de gestión de la información (con apoyo de tecnologías de la información y las comunicaciones).
B4 Capacidad de planificación y elaboración de estudios técnicos en biotecnología microbiana, vegetal y animal.
B5 Capacidad de identificar problemas, buscar soluciones y aplicarlas en un contexto biotecnológico profesional o de investigación.
B10 Capacidad de Trabajo en un contexto de sostenibilidad, caracterizado por: sensibilidad por el medio ambiente y por los diferentes organismos que lo integran así como concienciación por el desarrollo sostenible.
B11 Racionamiento crítico y respeto profundo por la ética y la integridad intelectual.
B13 Aprendizaje autónomo.
B15 Sensibilización hacia la calidad, el respeto medioambiental y el consumo responsable de recursos y la recuperación de residuos.
C3 Utilizar las herramientas básicas de las tecnologías de la información y las comunicaciones (TIC) necesarias para el ejercicio de su profesión y para el aprendizaje a lo largo de su vida.
C5 Entender la importancia de la cultura emprendedora y conocer los medios al alcance de las personas emprendedoras.
C6 Valorar críticamente el conocimiento, la tecnología y la información disponible para resolver los problemas con los que deben enfrentarse.
C7 Asumir como profesional y ciudadano la importancia del aprendizaje a lo largo de la vida.
C8 Valorar la importancia que tiene la investigación, la innovación y el desarrollo tecnológico en el avance socioeconómico y cultural de la sociedad.

Resultados de aprendizaje
Resultados de aprendizaje Competencias del título
Manejar las principales técnicas que permiten obtener y mantener diferentes cultivos celulares AM1
AM3
BM1
BM3
BM15
CM3
CM6
CM7
CM8
Manejar los aparatos necesarios para las técnicas celulares y moleculares AM1
AM2
AM3
AM4
AM5
BM1
BM3
BM5
CM3
CM6
CM7
CM8
Conocer os protocolos de uso de las diferentes técnicas AM3
AM4
BM1
BM2
BM3
BM4
BM5
BM10
BM13
CM3
CM8
Conocer as aplicaciones de las distintas técnicas AM3
AM4
AM5
BM10
BM11
BM13
CM3
CM5
CM7
CM8

Contenidos
Tema Subtema
Introducción al cultivo celular animal. Generalidades sobre las técnicas de cultivo celular. Introducción al cultivo celular animal. Métodos de aislamiento de células a partir de sangre o tejidos. Trabajar en esterilidad. Generalidades sobre las técnicas de cultivo celular.
Métodos de conservación y caracterización de cultivos celulares. Métodos de cultivo, de crecimiento, de diferenciación y de congelación. Métodos de caracterización de cultivos celulares
Análisis y fenotipado de las células. Análisis histomorfológico de las células. Fenotipado por inmunohistoquímica. Fenotipado por Citometría de flujo
Introducción en la ingeniería tisular: concepto y perspectivas. Introducción en la ingeniería tisular. Soportes y biomateriales. Aplicaciones clínicas.
Perspectivas terapéuticas
Cultivos celulares vegetales Cultivos in vitro de material vegetal. Metodología básica. Cultivos célulares . Regeneración de plantas

Planificación
Metodologías / pruebas Competéncias Horas presenciales Horas no presenciales / trabajo autónomo Horas totales
Prácticas de laboratorio A1 A3 A4 B1 B2 B3 B4 B5 B10 C3 C5 C6 C7 C8 8 8 16
Prueba de respuesta múltiple A1 A2 A3 A4 A5 B10 B11 B13 B15 2 10 12
Lecturas B1 B3 B7 C6 C7 C8 1 2 3
Sesión magistral B1 B3 B5 14 28 42
 
Atención personalizada 2 0 2
 
(*)Los datos que aparecen en la tabla de planificación són de carácter orientativo, considerando la heterogeneidad de los alumnos

Metodologías
Metodologías Descripción
Prácticas de laboratorio Se desarrollan técnicas de uso actual en investigación biomédica, que complementan los conocimientos impartidos en la sesión magistral.
Prueba de respuesta múltiple Examen tipo test, en el que cada pregunta consiste en 4 afirmaciones de las que solamente una es correcta.
Lecturas Lectura de un artículo científico relevante y relacionado con la materia impartida
Sesión magistral Clase teórica participativa, favoreciendo el intercambio de opiniones, el debate y la respuesta de las preguntas formuladas por el alumnado

Atención personalizada
Metodologías
Prácticas de laboratorio
Descripción
Al tratarse de un grupo reducido de alumnos, es posible la resolución de dudas y el seguimiento individualizado durante el mismo proceso de aprendizaje.
En particular, la sesión magistral es participativa, favoreciendo el intercambio de opiniones, el debate y la respuesta de las preguntas formuladas.
Las prácticas de laboratorio son tuteladas en todo momento por el profesorado y, si es necesario, por el grupo de investigación en el que se integra el alumno.
Para el alumnado con reconocimiento de dedicación a tiempo parcial y dispensa académica de exención de asistencia, el profesor adoptará las medidas que considere oportunas para no perjudicar su calificación.

Evaluación
Metodologías Competéncias Descripción Calificación
Prácticas de laboratorio A1 A3 A4 B1 B2 B3 B4 B5 B10 C3 C5 C6 C7 C8 Se desarrollan técnicas de uso actual en investigación biomédica, que complementan los conocimientos impartidos en la sesión magistral.
50
Prueba de respuesta múltiple A1 A2 A3 A4 A5 B10 B11 B13 B15 Examen tipo test, en el que cada pregunta consiste en 3 afirmaciones de las que solamente una es correcta.
50
 
Observaciones evaluación

Para
aprobar la materia, hay que obtener globalmente un mínimo de 5 sobre 10 y, en cada
metodología evaluada, un mínimo de 2,5 sobre 5.


Fuentes de información
Básica
R. Ian Freshney. Culture of animal cells. A manual of Basic Research. Ed. Wiley-Liss and sons. Inc. Publications. New York Irving L., Weissman and Judith A. Shizuru. The origins of the identification and isolation of hematopoietic stem cells, and their capability to induce donor-specific transplantation tolerance and treat autoimmune diseases. Blood, Vol112, Number 9 Tizianao Barberi and Lorenz Studer. Methods in enzymology. Vol. 418. Differentiation of embryonic stem cells. Cap. 12:Mesenchymal Cells. Ferraris. Histologia, Embriologia E Ingenieria Tisular (Spanish Edition), 2009. Ed. Medica Panamericana. Benítez Burraco, A. 2005. Avances recientes en Biotecnología vegetal e ingeniería genética de plantas. Editorial Reverté. Loyola-Vargas, VM e Vázquez-Flota, F. 2006. Plant cell culture protocols- Humana Press 2 Edition. Trigiano, R.N. e Gray, DJ. 2004. Plant development and biotechnology. CRC http://campus.usal.es/~histologia/
Complementária


Recomendaciones
Asignaturas que se recomienda haber cursado previamente
Ingeniería Genética y Transgénesis/610475101

Asignaturas que se recomienda cursar simultáneamente

Asignaturas que continúan el temario
Biotecnología vegetal/610475303
Biotecnología animal/610475304

Otros comentarios

Dado que parte de la bibliografía recomendada para esta materia se encuentra en inglés, es aconsejable tener conocimientos de esta lengua, por lo menos, a nivel de comprensión de textos escritos.



(*) La Guía Docente es el documento donde se visualiza la propuesta académica de la UDC. Este documento es público y no se puede modificar, salvo cosas excepcionales bajo la revisión del órgano competente de acuerdo a la normativa vigente que establece el proceso de elaboración de guías