Datos Identificativos 2016/17
Asignatura (*) Xeoloxía Código 610G01006
Titulación
Grao en Química
Descriptores Ciclo Período Curso Tipo Créditos
Grao 2º cuadrimestre
Primeiro Formación básica 6
Idioma
Castelán
Galego
Inglés
Modalidade docente Presencial
Prerrequisitos
Departamento Ciencias da Navegación e da Terra
Coordinación
Lado Liñares, Marcos
Correo electrónico
marcos.lado@udc.es
Profesorado
Lado Liñares, Marcos
Paz Gonzalez, Antonio
Vidal Vázquez, Eva
Correo electrónico
marcos.lado@udc.es
antonio.paz.gonzalez@udc.es
eva.vidal.vazquez@udc.es
Web
Descrición xeral Galego
Esta materia inclúe coñecementos básicos sobre a materia cristalina en estado sólido, a súa estructura e simetría. Unha parte importante da asinatura céntrase nos procesos naturais que dan lugar ós minerais e nalgunhas das propiedades que permiten recoñecer ós mesmos.

Castellano
Esta materia incluye conocimientos básicos sobre la materia cristalina en estado sólido, su estructura y simetría. Una parte importante de la asignatura se centra en los procesos naturales que dan lugar a los minerales y en algunas de las propiedades que permiten reconocer a los mismos.

English
The aim of this course is to provide the students with basic knowledge on crystalline solid-state-matter, its structure and symmetry. Also, an important part of this course is focused on the natural processes that lead to the formation of minerals and on the recognition of common minerals based on some of their properties.

Competencias do título
Código Competencias do título
A1 Utilizar a terminoloxía química, nomenclatura, convenios e unidades.
A3 Coñecer as características dos diferentes estados da materia e as teorías empregadas para describilos.
A6 Coñecer os elementos químicos e os seus compostos, as súas formas de obtención, estrutura, propiedades e reactividade.
A9 Coñecer os rasgos estruturais dos compostos químicos, incluíndo a estereoquímica, así como as principais técnicas de investigación estrutural.
A12 Relacionar as propiedades macroscópicas coas de átomos e moléculas.
A15 Recoñecer e analizar novos problemas e planear estratexias para solucionalos.
A16 Adquirir, avaliar e utilizar os datos e información bibliográfica e técnica relacionada coa Química.
A20 Interpretar os datos procedentes de observacións e medidas no laboratorio.
A23 Desenvolver unha actitude crítica de perfeccionamento na labor experimental.
A24 Explicar, de xeito comprensible, fenómenos e procesos relacionados coa Química.
A25 Relacionar a Química con outras disciplinas e recoñecer e valorar os procesos químicos na vida diaria.
A27 Impartir docencia en química e materias afíns nos distintos niveis educativos.
B1 Aprender a aprender.
B3 Aplicar un pensamento crítico, lóxico e creativo.
B4 Traballar de forma autónoma con iniciativa.
B5 Traballar de forma colaborativa.
B6 Comportarse con ética e responsabilidade social como cidadán e como profesional.
B7 Comunicarse de maneira efectiva nun entorno de traballo.
C1 Expresarse correctamente, tanto de forma oral coma escrita, nas linguas oficiais da comunidade autónoma.
C2 Dominar a expresión e a comprensión de forma oral e escrita dun idioma estranxeiro.
C3 Utilizar as ferramentas básicas das tecnoloxías da información e as comunicacións (TIC) necesarias para o exercicio da súa profesión e para a aprendizaxe ao longo da súa vida.
C6 Valorar criticamente o coñecemento, a tecnoloxía e a información dispoñible para resolver os problemas cos que deben enfrontarse.
C7 Asumir como profesional e cidadán a importancia da aprendizaxe ao longo da vida.

Resultados de aprendizaxe
Resultados de aprendizaxe Competencias do título
Familiarizarse coa nomenclatura axustada ós convenios vixentes tanto en cristalografía como en mineraloxía. A1
A16
B1
C3
Recoñecer a materia en estado cristalino, analizar a súa estrutura e describir a súa simetría interna. A3
A9
A12
A20
B1
B3
C3
Adquirir coñecementos sobor da reactividade dos elementos químicos para formar compostos na Natureza mediante o estudo dos minerais, compostos químicos inorgánicos naturais, e a súa formación ou mineraloxénesis. A6
A20
A24
Coñecer a estrutura interna, sistema cristalográfico e as celdas unidade máis representativas das clases minerais. A1
A3
A9
B3
Relacionar as diversas propiedades físicas dos minerais (densidade, exfoliación, dureza, piezoelectricidade) e a súa composición química, tipo de enlace, estrutura interna e sistema cristalino. A6
A12
A16
A25
A27
B5
B6
B7
C1
Abordar aspectos teóricose prácticos dos minerais ou o estado da materia cristalina, e a relación entre orden interno e propiedades macroscópicas. A15
A16
B3
As prácticas de laboratorio inclúen o estudo de formas cristalográficas e o recoñecemento de minerais a través dun análisis crítico da súa simetría e das propiedades físicas, o desenrolo de visión espacial e a capacidade de abstración. A1
A12
A20
A23
B1
B3
B4
B5
C1
C2
C6
C7
Os traballos a realizar en grupos pequenos están encaminados a que o alumno analice un problema e o expoña de forma sintética, establecendo as interaccións dese problema con outras disciplinas. A15
A23
A24
A25
B3
B5
B7
C1
C2
C3
C6

Contidos
Temas Subtemas
Cristalografía e simetría das estruturas cristalinas 1. Introducción á cristalografía e mineraloxía. Definición de cristal e mineral. Principales propiedades da materia cristalina. Fundamentos de cristaloquímica: coordinación.
2. Sistemas cristalinos: triclínico, monoclínico, ortorrómbico, tetragonal, hexagonal e cúbico.
3. Simetría puntual: elementos de simetría, operacións de simetría e clases de simetría.
4. Morfoloxía e formas cristalinas: eixos cristalográficos, relacións axiales, caras fundamentales e índices de Miller.
4. Proxección de cristales: esférica e estereográfica.
5. Simetría planar: Ordeamento en dúas dimensións e redes planas. Simetría e grupos planares.
6. Simetría espacial: orden tridimensional, redes de Bravais; simetría con traslación, eixos helicoidales e planos de deslizamento. Grupos espaciales.
7. Simetría molecular e notación de Schoenflies.
Procesos xeológicos, formación dos minerales e tipos de rochas
8. Formación dos elementos químicos.
9. Formación dos minerales:
10. Tipos de rochas: ígneas, sedimentarias e metamórficas.
11. Minerais máis abundantes na codia terrestre: sillicatos.
Propiedades físicas e químicas da materia cristalina
12. Propiedades físicas dos minerales: hábito, exfoliación, partición e fractura, dureza, tenacidade, peso específico, flexibilidade e elasticidade. Piezoelectricidade, piroelectricidade e propiedades magnéticas.
13. Propiedades ópticas dos minerales: difracción de Raios X, luminiscencia, fluorescencia e fosforescencia. A cor, raia e brillo, índice de refracción, cristales isótropos e anisótropos. Luz polarizada e microscopio petrográfico; birrefringencia, cristales uniáxicos e biáxicos. Natureza dos rayos X e a súa interacción coa materia cristalina: ecuación de Bragg,

Planificación
Metodoloxías / probas Competencias Horas presenciais Horas non presenciais / traballo autónomo Horas totais
Sesión maxistral A1 A3 A12 A16 A20 B7 C7 26 60 86
Prácticas de laboratorio A1 A12 A20 A23 B1 B3 B4 B5 C1 C2 C6 C7 15 22.5 37.5
Aprendizaxe colaborativa A15 A23 A24 A25 A27 B3 B5 B6 B7 C1 C2 C3 C6 4 6 10
Solución de problemas A1 A3 A6 A9 B4 C1 C2 5 7.5 12.5
Proba mixta A1 A3 A6 A9 A12 A20 A24 A25 B3 B4 C1 C2 C6 2 0 2
Actividades iniciais A12 1 0 1
 
Atención personalizada 1 0 1
 
*Os datos que aparecen na táboa de planificación son de carácter orientativo, considerando a heteroxeneidade do alumnado

Metodoloxías
Metodoloxías Descrición
Sesión maxistral Clases maxistrales presenciales de 50 minutos de duración destinadas a impartir os contidos teóricos da asignatura coa axuda de material audiovisual.
Prácticas de laboratorio Clases prácticas ns que se identificarán sistemas cristalinos, elementos de simetría e grupos de simetría puntual empregando estruturas modelo. Estas actividades incluirán ademáis o recoñecemento dos minerales máis representativos das rochas da zona.
Aprendizaxe colaborativa Sesións a desenrolar en pequenos grupos, nas que os estudantes solucionarán problemas relacionados cos coñecementos adquiridos nas sesións maxistrales.
Solución de problemas Sesións centradas na resolución de problemas relacionados coas redes cristalinas, e identificación das combinacións de elementos de simetría posibles nos grupos de simetría puntual.
Proba mixta Esta actividade terá como obxectivo evaluar os coñecementos adquiridos polo alumno por medio dunha proba escrita.
Actividades iniciais Sesión introductoria a desenrolar o primeiro día de clase, na que se explicará o programa do curso, a metodoloxía, os criterios de avaliación, así coma o calendario de cada unha das actividades previstas.

Atención personalizada
Metodoloxías
Aprendizaxe colaborativa
Solución de problemas
Descrición
A atención persoalizada farase por medio de titorías e entrevistas persoales nas datas sinaladas. Ademáis, esta atención persoalizada poderá facerse tamén de forma non presencial, empregando o correo electróncio ou o campus virtual. Prestaráse especial atención a aqueles alumnos que polas súas características especiales poidan ter maiores problemas de aprendizaxe e a aqueles con dedicación a tempo parcial.

Avaliación
Metodoloxías Competencias Descrición Cualificación
Aprendizaxe colaborativa A15 A23 A24 A25 A27 B3 B5 B6 B7 C1 C2 C3 C6 Incluirase actividades de análise de información, exposición de temas brevemente, discusión de conceptos e búsqueda de solucións. Valorarase o traballo, a exposición e a participación 7
Prácticas de laboratorio A1 A12 A20 A23 B1 B3 B4 B5 C1 C2 C6 C7 A avaliación incluirá cuestións a desenrolar durante as prácticas e unha proba sobre formas cristalográficas 20
Solución de problemas A1 A3 A6 A9 B4 C1 C2 A avaliación incluirá cuestionarios de problemas 3
Proba mixta A1 A3 A6 A9 A12 A20 A24 A25 B3 B4 C1 C2 C6 Consistirá nunha proba sobre contidos teóricos. A calificación mínima requerida para superar esta proba é de 5 puntos sobre 10 70
 
Observacións avaliación

Para superar a materia é
requisito imprescindible obter unha calificación mínima de 5 puntos sobre un
máximo de 10 en cada unha das actividades avaliables. En caso contrario, a
asignatura non será superada. No caso de que a calificación media entre todas as actividades sexa maior que 5, pero non se superara algunha das actividades evaluables, a calificación que aparecerá na acta será de 4.



Unha vez superadas todas as
actividades, a nota final calcularase da siguinte forma: a proba mixta suporá
un 70% da nota final, e as actividades de laboratorio e grupos pequenos
contribuirán co 30% restante. A asistencia a clases e prácticas de laboratorio,
e a entrega de problemas son obrigatorias para ser evaluados.



As Matrículas de Honra serán
outorgadas só aos estudantes que sexan evaluados ao longo do curso e
superen a correspondente avaliación en calquera das dúas oportunidades, ata
alcanzar o máximo de Matrículas de Honra posible segundo a normativa da
institución.



As calificacións de
prácticas de laboratorio e traballos en grupo reducido conservaranse na segunda
oportunidade, mentres que a calificación da proba mixta da segunda oportunidade
substituirá á obtida na primeira.



O alumno será declarado NON
PRESENTADO só se non participou en máis do 25% das actividades da asinatura.



Os alumnos que no obtiveran unha calificación
suficiente para aprobar a asignatura e volten a matricularse en posteriores
cursos académicos, deberán realizar tódalas actividades e procedementos de
avaliación novamente, xa que o proceso de ensino-aprendizaxe, que inclúe a
avaliación, refírese a un só curso académico.

Os alumnos con recoñecemento de dedicación a tempo parcial non terán a obriga de asistir ás clases teóricas nin ás actividades de grupos reducidos, aínda que a súa asistencia a prácticas sí será obrigatoria. A porcentaxe da calificación correspondente ás actividades de grupo reducido será asimilada á calificación da proba mixta tanto na primeira como na segunda oportunidad.


Fontes de información
Bibliografía básica Borchardt-Ott, W. (2012). Crystallography: An Introduction. Springer
Phillips, F.C. (1972). Introduccion a la Cristalografía. Paraninfo
Gay P. (1977). Introduccion al estado cristalino. EUNIBAR
KLEIN, C. y HURLBUT, C.S. Jr (1996). Manual de mineralogía basado en la obra de J. Dana. Reverté

Recursos en la web:

http://www.uned.es/cristamine/ (curso de Cristalografía y Mineralogía de la UNED)

http://www.ucm.es/info/crismine/TEXTOS_MONOGRÁFICOS.htm (Facultad de Ciencias Geológicas de la UCM)

http://161.116.85.21/crista/castella/index_es.htm (Cristalografía de Màrius Vendrell, UB)

http://webmineral.com/ (Sitio con abundantes recursos relacionados con la cristalografía y mineralogía)

Bibliografía complementaria Amorós, J.L. (1990 ). El cristal. Morfología, estructura y propiedades físicas. Atlas
Galán, E. y Mirete, S. (1979). Introducción a los minerales de España. IGME

Recursos en la web:

Jiménez, J. y Velilla, N. Óptica mineral. Universidad de Jaén (consultado enero de 2011). http://geologia.ujaen.es/opticamineral

Tindle, A. 2010.  Andy Tindle’s Pages. The Open University(consultado en diciembre de 2010). http://www.open.ac.uk/earth-research/tindle/

García del Amo et al., 2008. Microscopía óptica de polarización (consultado enero 2011). http://www.uned.es/cristamine/mineral/metodos/prop_micr.htm

http://www.nature.com/news/specials/crystallography-1.14540

 


Recomendacións
Materias que se recomenda ter cursado previamente

Materias que se recomenda cursar simultaneamente

Materias que continúan o temario

Observacións


(*)A Guía docente é o documento onde se visualiza a proposta académica da UDC. Este documento é público e non se pode modificar, salvo casos excepcionais baixo a revisión do órgano competente dacordo coa normativa vixente que establece o proceso de elaboración de guías