Datos Identificativos 2020/21
Asignatura (*) Ecotoxicoloxía Código 610G02042
Titulación
Grao en Bioloxía
Descriptores Ciclo Período Curso Tipo Créditos
Grao 1º cuadrimestre
Cuarto Optativa 6
Idioma
Castelán
Modalidade docente Híbrida
Prerrequisitos
Departamento Bioloxía
Coordinación
Barreiro Lozano, Rodolfo
Correo electrónico
rodolfo.barreiro@udc.es
Profesorado
Barreiro Lozano, Rodolfo
Correo electrónico
rodolfo.barreiro@udc.es
Web
Descrición xeral Esta materia estuda os efectos dos contaminantes sobre os organismos. Devandito estudo inclúe tanto a análise e detección destes efectos como a predición dos posibles danos que os contaminantes poden chegar a provocar. Unha parte substancial da materia dedícase ás distintas técnicas de biomonitorización (a detección da contaminación usando os propios seres vivos), unha ferramenta que cada día ten máis importancia para a protección e xestión do medio ambiente.
Plan de continxencia 1. Modificacións nos contidos
-Ningunha

2. Metodoloxías
*Metodoloxías docentes que se manteñen
-Todas salvo as prácticas de laboratorio. A materia xa está previsto impartila en modo mixto (parte dos alumnos en aula e parte en Teams). O único cambio será que todos os alumnos estarán en Teams.

*Metodoloxías docentes que se modifican
-Prácticas de laboratorio. Substituiranse por prácticas equivalentes con TICs mediante Teams.

3. Mecanismos de atención personalizada ao alumnado
-Moodle. Atención a demanda dos estudantes cando expoñen cuestións no foro.
- Email. Atención a demanda dos estudantes cando expoñen algunha cuestión por email.
- Teams. Atención a demanda dos estudantes cando expoñen cuestións na canle da materia.

4. Modificacións na avaliación.
- Non hai. O único cambio será que a proba de resposta multiple será cunha ferramenta de avaliación on- line no canto de en a aula e a exposición de traballos bibliográficos dos alumnos será mediante Teams no canto de en a aula.

Observacións de avaliación:

5. Modificacións da bibliografía ou webgrafía.
- Non procede.

Competencias do título
Código Competencias do título
A9 Identificar e utilizar bioindicadores.
A17 Realizar bioensaios e diagnósticos biolóxicos.
A21 Deseñar modelos de procesos biolóxicos.
A23 Avaliar o impacto ambiental. Diagnosticar e solucionar problemas ambientais.
B1 Aprender a aprender.
B4 Traballar de forma autónoma con iniciativa.
B6 Organizar e planificar o traballo.
B7 Comunicarse de maneira efectiva nunha contorna de traballo.
B8 Sintetizar a información.
B9 Formarse unha opinión propia.
B10 Exercer a crítica científica.
B11 Debater en público.

Resultados de aprendizaxe
Resultados de aprendizaxe Competencias do título
Distinguir e identificar as técnicas de ecotoxicología retrospectiva e prospectiva B9
Describir os efectos habituais da contaminación en individuos, poboacións e comunidades A9
A17
A23
Valorar as vantaxes e limitacións de cada nivel de organización para detectar o impacto contaminante B9
B10
Comprender os resultados de técnicas básicas de ensaio de toxicidade, estudos de acumulación-depuración, biomarcadores A9
A17
A21
Describir os mecanismos polos que un organismo fai fronte aos contaminantes. A21
B1
B4
Valorar críticamente a relevancia da información derivada de ensaios de toxicidade A17
B9
B10
Valorar críticamente as predicións de modelos de distribución e efectos de contaminantes A23
B9
B10
Realizar unha procura bibliográfica dun tópico ecotoxicológico e resumir a información obtida B1
B4
B6
B7
B8
B9
B10
B11
Enfrontarse á literatura especializada podendo encadrala nun tópico concreto da ecotoxicología B1
B4
B8
B9
B10

Contidos
Temas Subtemas
Introdución O crecemento da poboación humana.
Principais problemas ambientais en Europa.
A ecotoxicoloxía.
Tipos de contaminante Principais tipos de contaminantes e as súas características
Contaminantes inorgánicos iónicos: metais e aniones
Contaminantes orgánicos
Organometales
Gases
Toxicocinética Mecanismos implicados na acumulación de contaminantes.
Captación.
Biotransformación e detoxificación de metais e metaloides.
Biotransformación de contaminantes orgánicos.
Eliminación.
Conceptos de Factor de Bioconcentración (BCF), Factor de Bioacumulación (BAF), e Factor de Acumulación.
Cinética.
Acumulación ao largo da cadena trófica Concepto de bioamplificación.
Estimas da transferencia trófica e Factor de bioamplificación.
Exemplos de bioamplificación e dilución trófica en metais e contaminantes orgánicos.
A bioacumulación e a detección da contaminación (Ecotoxicoloxía retrospectiva I) Concepto de biodisponibilidad
Factores da biodisponibilidad de contaminantes.
Uso de organismos bioacumuladores.
Requisitos dun bo bioacumulador.
Toxicodinámica: efectos bioquímicos e histolóxicos Cambios bioquímicos protectores e non protectores inducidos.
Mecanismos moleculares de toxicidade.
Modos de acción tóxica en contaminantes orgánicos.
Exemplos de mecanismos moleculares de toxicidade.
Citotoxicidad e necrosis.
Danos en xenes e cromosomas.
Efectos fisiolóxicos Concepto de efecto subletal.
Efectos sobre crecemento, desenvolvemento, reprodución, fisioloxía, e comportamento.
O intercambio entre detoxificación e produción custo enerxético da detoxificación.
Biomarcadores (Ecotoxicoloxía retrospectiva II). Clasificación, especificidade e relación con efectos adversos.
Requisitos dun biomarcador.
Descrición de biomarcadores concretos.
Utilidade dos biomarcadores.
Ensaios de toxicidade (Ecotoxicoloxía prospectiva I). A relación concentración-resposta.
Tipos de ensaio de toxicidade.
Análise dos resultados.
Curvas de toxicidade, tempo letal medio e LC50 limiar ou incipiente.
Análise de datos de ensaios crónicos: NOEC, LOEC e MATC.
Factor de Aplicación.
Predición en ecotoxicoloxía (Ecotoxicoloxía prospectiva II) Predición a nivel de individuo: os QSAR.
Predición de efectos no ecosistema: distribucións de sensibilidades das especies.
Prediccion de efectos no ecosistema: modelos matemáticos e físicos.
Predición de efectos no ecosistema: relacións empíricas entre factores ambientais e efectos.
Cambios na composición da comunidade (Ecotoxicoloxía retrospectiva IV). Especies indicadoras.
Abundancia relativa de especies.
Sistema saprobio e índices bióticos.
Índices de Diversidade.
Comparación con comunidades de referencia.

Planificación
Metodoloxías / probas Competencias Horas presenciais Horas non presenciais / traballo autónomo Horas totais
Sesión maxistral A9 A23 B8 B9 24 84 108
Seminario B1 B4 B6 B7 B8 B9 B10 B11 7 17.5 24.5
Prácticas de laboratorio A17 5 0 5
Prácticas a través de TIC A21 A23 10 0 10
Proba de resposta múltiple A9 A17 A21 A23 1 0 1
 
Atención personalizada 1.5 0 1.5
 
*Os datos que aparecen na táboa de planificación son de carácter orientativo, considerando a heteroxeneidade do alumnado

Metodoloxías
Metodoloxías Descrición
Sesión maxistral Clases maxistrais con apoio de información gráfica a disposición dos alumnos a través de Moodle.
Seminario Seminarios con resolución de problemas e análises de bibliografía.
Prácticas de laboratorio Sesiones de prácticas bajo la dirección del profesor y con apoyo de guion que detalla de manera exhaustiva los ejercicios a realizar (también disponibles en Moodle).
Prácticas a través de TIC Sesiones de prácticas bajo la dirección del profesor y con apoyo de guión que detalla de manera exhaustiva los ejercicios a realizar (también disponibles en Moodle).
Proba de resposta múltiple Exame de contidos de teoría e prácticas.

Atención personalizada
Metodoloxías
Seminario
Descrición
Resolución de dúbidas nos horarios de tutorías correspondentes.

Avaliación
Metodoloxías Competencias Descrición Cualificación
Sesión maxistral A9 A23 B8 B9 Nalgunhas sesións maxistrais formularanse preguntas (de forma oral e / ou por escrito) aos estudantes sobre aspectos tratados na sesión que deben responder no momento para avaliar o logro individual da sesión. 5
Prácticas de laboratorio A17 A asistencia ás prácticas é obrigatoria. Cada día de ausencia non xustificada ás prácticas supón 0.5 puntos menos na cualificación final. 0
Proba de resposta múltiple A9 A17 A21 A23 Os coñecementos adquiridos nas clases de teoría e prácticas avalíase cun exame tipo test multiopción. 65
Seminario B1 B4 B6 B7 B8 B9 B10 B11 Primeira oportunidade: Exposición dun traballo de revisión bibliográfica na última sesión de seminarios.

Segunda oportunidade: os alumnos que non expuxesen o traballo de revisión bibliográfica na primeira oportunidade poderán presentar o traballO por ESCRITO na data do exame da segunda oportunidade (as normas detalladas para presentar o traballo están dispoñibles en Moodle). Os TRABALLOS PRESENTADOS NA SEGUNDA OPORTUNIDADE PODEN ACADAR UNHA CUALIFICACIÓN MÁXIMA DE 5 (aprobado).
30
Prácticas a través de TIC A21 A23 A asistencia ás prácticas é obrigatoria. Cada día de ausencia non xustificada ás prácticas supón 0.5 puntos menos na cualificación final. 0
 
Observacións avaliación

Para aprobar a materia é REQUISITO IMPRESCINDIBLE superar o exame de teoría cunha cualificación de polo menos 4. NO CASO CONTRARIO SUSPÉNDESE A MATERIA CON INDEPENDENCIA DAS RESTANTES CUALIFICACIÓNS e porase a nota numérica máis baixa de (i) a nota media coas porcentaxes anteriores ou (ii) a nota do exame de teoría). 

Non asistir ao exame de teoría implica a cualificación final de NON PRESENTADO. 


Fontes de información
Bibliografía básica Newman, M. C.; Clements, W.H. (2008). Ecotoxicology: A Comprehensive Treatment. CRC Press
Newman, M. C. (2010). Fundamentals of Ecotoxicology, 3 edition. CRC Press
Walker, C. H., S. P. Hopkin, R. M. Sibly, and D. B. Peakall. (2006). Principles of Ecotoxicology, 3rd edition. Taylor & Francis, London

Bibliografía complementaria

La bibliografía básica es suficiente para una asignatura de licenciatura. Además, el alumno debe buscar trabajos científicos para realizar el trabajo tutelado; los trabajos concretos varían para cada alumno.


Recomendacións
Materias que se recomenda ter cursado previamente

Materias que se recomenda cursar simultaneamente

Materias que continúan o temario

Observacións

Recoméndase aos alumnos facer uso das titorías para resolver dúbidas co profesor.



(*)A Guía docente é o documento onde se visualiza a proposta académica da UDC. Este documento é público e non se pode modificar, salvo casos excepcionais baixo a revisión do órgano competente dacordo coa normativa vixente que establece o proceso de elaboración de guías