Datos Identificativos 2021/22
Asignatura (*) Bioquímica Estrutural Código 610G04019
Titulación
Grao en Nanociencia e Nanotecnoloxía
Descriptores Ciclo Período Curso Tipo Créditos
Grao 2º cuadrimestre
Segundo Obrigatoria 6
Idioma
Castelán
Modalidade docente Presencial
Prerrequisitos
Departamento Bioloxía
Coordinación
Vizoso Vázquez, Ángel José
Correo electrónico
a.vizoso@udc.es
Profesorado
Barreiro Alonso, Aida Inés
De Castro De Antonio, María Eugenia
Vizoso Vázquez, Ángel José
Correo electrónico
aida.barreiro@udc.es
m.decastro@udc.es
a.vizoso@udc.es
Web http://www.udc.es/gl/centros_departamentos_servizos/departamentos/departamento/?codigo=D158
Descrición xeral A asignatura Bioquímica Estructural resulta imprescindible, dende un punto de vista básico, para entender as principais propiedades químicas, biofísicas e estruturais das macromoléculas biolóxicas, e a relación que existe entre estas propiedades e as diversas funcións que desempeñan. Os coñecementos adquiridos resultarán imprescindibles para outras asignaturas do Grao en Nanociencia en Nanotecnoloxía.
Plan de continxencia 1. Modificacións nos contidos
Non se realizarán cambios
2. Metodoloxías
*Metodoloxías docentes que se manteñen
- Sesión maxistral
- Traballos tutelados (con Atención personalizada) (computa na avaliación) ?
*Metodoloxías docentes que se modifican

(I) No caso de non presencialidade sobrevida causada por gromos da Covid-19:
- A docencia expositiva será presencial pero vía Teams.
- As prácticas de laboratorio, consistirán na visualización de vídeos relacionados cos temas prácticos, a resolución de casos prácticos, e traballo con bases de datos.

(II) No casos nos que se supere o aforo da aula asignada para a materia:
- Disponibilidade de dúas ou máis aulas e a impartición da clase a través de TEAMS para o alumnado que non estea na aula co profesor.
- O número de de sesións por grupo reduciráse e completaráse as horas coa resolución de casos prácticos e traballo con bases de datos.

3. Mecanismos de atención personalizada ao alumnado
–  Correo electrónico: Diariamente. De uso pra facer consultas, solicitar encontros virtuais para resolver dúbidas e facer o seguimento dos traballos tutelados. –  Moodle: Diariamente. Segundo a necesidade do alumando. Dispoñen de “foros temáticos asociados aos módulos” da materia, para formular as consultas necesarias. Tamén hai “foros de actividade específica” para desenvolver as “Discusións dirixidas”, a través das que se se pon en práctica o desenvolvemento de contidos teóricos da materia. ?–  Teams: sesión semanal en pequeno grupo (ate 6 persoas), para o seguimento e apoio na realización dos “traballos tutelados”. Esta dinámica permite facer un seguimento normalizado e axustado as necesidades da aprendizaxe do alumando para desenvolver o traballo da materia. ?

4. Modificacións na avaliación
- Sen modificación nos porcentaxes específicos.
- Os exames serán on-line por Moodle y/o Teams

5. Modificacións da bibliografía ou webgrafía
- Sen modificacións.

Competencias do título
Código Competencias do título
A3 CE3 - Reconocer y analizar problemas físicos, químicos, matemáticos, biológicos en el ámbito de la Nanociencia y Nanotecnología, así como plantear respuestas o trabajos adecuados para su resolución, incluyendo el uso de fuentes bibliográficas.
A6 CE6 - Manipular instrumentación y material propios de laboratorios para ensayos físicos, químicos y biológicos en el estudio y análisis de fenómenos en la nanoescala.
A7 CE7 - Interpretar los datos obtenidos mediante medidas experimentales y simulaciones, incluyendo el uso de herramientas informáticas, identificar su significado y relacionarlos con las teorías químicas, físicas o biológicas apropiadas.
A8 CE8 - Aplicar las normas generales de seguridad y funcionamiento de un laboratorio y las normativas específicas para la manipulación de la instrumentación y de los productos y nanomateriales.
B3 CB3 - Que los estudiantes tengan la capacidad de reunir e interpretar datos relevantes (normalmente dentro de su área de estudio) para emitir juicios que incluyan una reflexión sobre temas relevantes de índole social, científica o ética
B4 CB4 - Que los estudiantes puedan transmitir información, ideas, problemas y soluciones a un público tanto especializado como no especializado
B6 CG1 - Aprender a aprender
B7 CG2 - Resolver problemas de forma efectiva.
B8 CG3 - Aplicar un pensamiento crítico, lógico y creativo.
C3 CT3 - Utilizar las herramientas básicas de las tecnologías de la información y las comunicaciones (TIC) necesarias para el ejercicio de su profesión y para el aprendizaje a lo largo de su vida
C6 CT6 - Adquirir habilidades para la vida y hábitos, rutinas y estilos de vida saludables
C7 CT7 - Desarrollar la capacidad de trabajar en equipos interdisciplinares o transdisciplinares, para ofrecer propuestas que contribuyan a un desarrollo sostenible ambiental, económico, político y social.
C8 CT8 - Valorar la importancia que tiene la investigación, la innovación y el desarrollo tecnológico en el avance socioeconómico y cultural de la sociedad

Resultados de aprendizaxe
Resultados de aprendizaxe Competencias do título
Identificar as principais biomoléculas, a súa estructura e función. A3
B3
B4
B7
Recoñecer os principios de encimoloxía. A3
A7
B3
B4
B7
C3
Resolver problemas básicos de bioquímica estrutural. A3
A6
A7
B3
B4
B6
B7
B8
C3
C7
C8
Aplicar as principais técnicas bioquímicas para o illamento, purificación e caracterización de biomoléculas. A6
A8
B3
B4
B8
C6
C7
C8

Contidos
Temas Subtemas
MÓDULO 1. Introducción á bioquímica. Concepto, oríxenes e evolución de Biomoléculas. Grupos funcionais, enlaces químicos e estereoquímica. Ás biomoléculas en solventes polares: ionización do auga, equilibrio iónico e sistemas amortiguadores. Procesos termodinámicos en bioquímica.
MÓDULO 2. Técnicas bioquímicas de illamento e caracterización de biomoléculas. Aspectos xerais da metodoloxía bioquímica. O material biolóxico usado en bioquímica. Precipitación fraccionada e centrifugación. Técnicas cromatográficas, electroforéticas e espectroscópicas. Diálise e ultrafiltración. Radiactividade e técnicas isotópicas en bioquímica.
Módulo 3. Estructura e función de biomoléculas: glícidos, lípidos, ácidos nucleicos, aminoácidos e proteínas. 3.1. Estructura e función de glícidos: Clasificación. Monosacáridos: descripción, estructura e propiedades físicas e químicas. Enlace O-glicosídico. Oligosacáridos: nomenclatura, descripción, estructura e propiedades. Polisacáridos. Glicoconxugados: proteoglicanos, glicoproteínas y glicolípidos.

3.2. Estructura e función de lípidos: Tipo de lípidos e funcións. Clasificación, propiedades físico-químicas, estructura e importancia biológica de ácidos graxos, céridos, glicéridos, fosfoglicéridos. esfingolípidos, terpenos e esteroides. Lípidos pirrólicos. Colesterol e derivados. Lipoproteínas. Vitaminas liposolubles.

3.3. Estructura e función de ácidos nucléicos: Natureza e función. Nucleótidos, estructura e propiedades. Enlace fosfodiéster e estructura primaria dos ácidos nucleicos. Modelo de Watson y Crick e estructuras alternativas de ácidos desoxirribonucleicos. Tipos e estructura de ácidos ribonucleicos. Formación de complexos e funcionalización. Bases de datos.

3.4. Estructura e función de aminoácidos e proteínas: Tipo de proteínas e funcións. Estructura y propiedades dos aminoácidos. Clasificación. Niveis de estruturación das proteínas. Enlace peptídico. Estrutura primaria e secuencia aminoacídica das proteínas. Estrutura secundaria das proteínas: descripción e predicción. Concepto de dominio e plegamiento de proteínas. Estructura terciaria e cuaternaria das proteínas: características e clasificación. Relación entre estructura e función nas proteínas. Bases de datos e análise in silico. Técnicas de extracción, purificación e caracterización de proteínas. Análise estrutural das proteínas.
Módulo 4. Encimoloxía: Encimas, cinética enzimática e regulación enzimática.
Propiedades xerais. Clasificación e nomenclatura das encimas. Efectos dos catalizadores nas reaccións químicas. Enerxía de activación e estado de transición. Cofactores encimáticos, coencimas e papel das vitaminas. O sitio activo: estrutura tridimensional e acoplamento encima-sustrato. Mecanismos encimáticos. Catálisis ácido-base, covalente, electrostática e por ións metálicos. Efectos de proximidad y orientación. Velocidade das reaccións e enerxía de activación: conceptos, cálculos e unidades. Unidades de actividad enzimática. Efecto de la concentración de encima. Encimas utilizados en análise clínica, no diagnóstico de enfermidades, ou como axentes terapéuticos.

Planificación
Metodoloxías / probas Competencias Horas presenciais Horas non presenciais / traballo autónomo Horas totais
Sesión maxistral B3 B6 B8 C8 28 70 98
Prácticas de laboratorio A3 A6 A7 A8 B3 B4 B6 B7 C3 C6 15 5 20
Solución de problemas A3 A7 B3 B4 B6 B7 C7 C3 6 8 14
Proba mixta A3 A7 B3 B4 2 10 12
 
Atención personalizada 6 0 6
 
*Os datos que aparecen na táboa de planificación son de carácter orientativo, considerando a heteroxeneidade do alumnado

Metodoloxías
Metodoloxías Descrición
Sesión maxistral Os temas da materia serán impartidos polos profesores e todas as presentacións ou outra documentación poñerase a disposición dos alumnos na plataforma Moodle.
Prácticas de laboratorio Realizaranse unha serie de actividades no laboratorio de prácticas, co fin de que os alumnos aprendan a manexar instrumental científico básico en Bioquímica e Bioloxía Molecular.
Solución de problemas Na plataforma Moodle, os alumnos terán á súa disposición unha serie de cuestionarios, tests e problemas que terán que solucionar de forma individualizada e que será parte da avaliación continua do alumno. Previamente resolveranse algúns deles nas clases de problemas que servirán como guía o alumno.
Proba mixta Proba escrita utilizada para a avaliación da aprendizaxe, e que pode combinar distintos tipos de preguntas: preguntas de resposta múltiple, de asociación, explicativa, ou de cálculo e resolución de problemas.

Atención personalizada
Metodoloxías
Solución de problemas
Prácticas de laboratorio
Descrición
Para todos os alumnos (Presenciais ou telemáticas), realizaránse Tutorías personalizadas centradas na orientación para a realización de problemas e o estudio dos casos prácticos, resolución de dudas e aclaracións.
O horario das tutorías especificarase ao inicio do curso. Os alumnos tamén podrán solicitar tutorías e resolver dudas concretas por correo electrónico.

Avaliación
Metodoloxías Competencias Descrición Cualificación
Proba mixta A3 A7 B3 B4 Avaliación dos coñecementos teóricos (test, definicións, cuestións de relacionar). 50
Solución de problemas A3 A7 B3 B4 B6 B7 C7 C3 Avaliación da resolución de casos prácticos.
25
Prácticas de laboratorio A3 A6 A7 A8 B3 B4 B6 B7 C3 C6 As prácticas de laboratorio considéranse como unha actividade de asistencia OBRIGATORIA para superar a materia.
A avaliación consistirá na elaboración dunha memoria de prácticas onde teráse en conta a calidade do traballo, a adecuidade na representación gráfica de datos, interpretación de resultados, así como a de capacidade de discusión destes, para o cal será condición necesaria o emprego dunha linguaxe científica correcta e información bibliográfica contrastada.
25
 
Observacións avaliación

-As PRÁCTICAS DE LABORATORIO son obrigatorias. Os alumnos que non realicen a TOTALIDADE das prácticas sin una razón xustificada adecuadamente impide a superación da materia.

OPORTUNIDADE OFICIAL DE XUÑO
A.-Para superar a materia será necesario alcanzar o 45% dos puntos, en cada unha das Partes avaliables: Proba Obxectiva, Solución de Problemas e Prácticas de laboratorio.

B.-MATRÍCULA DE HONRA: Tendrán prioridade para optar a MH aqueles alumnos que se presenten na primeira oportunidade (exame oficial de Xuño).

OPORTUNIDADE OFICIAL DE XULLO
A.-Para superar a materia será necesario alcanzar o 45% dos puntos, en cada unha das Partes avaliables: Proba Obxectiva, Solución de Problemas e Prácticas de laboratorio.

Cualificación Final, nas Actas:
En calquera das 2 Opcións: Xuño ou Xullo, SÓ se sumarán as notas de todas as Partes (PROBA OBXECTIVA/PROBLEMAS/PRÁCTICAS) si todas alcanzan ó 45% do seu valor. Se non se alcanza dito porcentaxe en alguna de ellas, nas Actas só aparecerá a nota de 4.

CONSIDERACIÓN DE NON PRESENTADO (NP):
1ª Oportunidade de Xuño: O alumno que non se presente á proba obxectiva na data oficial.
2ª Oportunidade de Xullo: un NON PRESENTADO será aplicable cando o alumno non se presente a ningún dos exames das Partes avaliables.

Casos excecionais:
Excepcionalmente, no caso de que o estudante, por razóns debidamente xustificadas, non puidera realizar todas as probas de avaliación continua, o Profesor/es adoptará/n as medidas que considere/n oportunas a tal efecto.

.-Para os alumnos con dedicación a tempo parcial ou exención de asistencia, na convocatoria de Xuño e Xullo haberá un exame específico de avaliación global.


Fontes de información
Bibliografía básica Mathews CK, Van Holde KE, Appling DR y Anthony-Cahill SJ (2013). Bioquímica, 4ª ed.. Ed. Pearson
Stryer, L., Berg, J.M. y Tymoczko, J.L. (2015). Bioquímica, 7ª ed.. Ed. Reverté
Feduchi, E., Romero, C.S., Yáñez, E., García-Hoz Jiménez, C (2021). Bioquímica. Conceptos esenciales. 3a ed... Editorial Médica Panamericana
David L. Nelson, Michael M. Cox. (2018). Lehninger Principios de Bioquímica. 7a ed.. Ed. Omega

Bibliografía complementaria Bernhard Rupp (2009). Biomolecular Crystallography: Principles, Practice, and Application to Structural Biology 1a ed.. Garland Science
Stephenson F.H. (2012). Cáculo en Biología molecular y Biotecnología. 2a ed. Ed. . Elsevier España.
- Voet, D., Voet, J.G, Pratt, C.W. (2016). Fundamentos de Bioquímica. 4a Ed.. Médica Panamericana
Smith, C. A. y Wood, E. J. (1997). Moléculas biológicas. . Ed. Addison-Wesley Iberoamericana.
TERESE M. BERGFORS (2009). PROTEIN CRYSTALLIZATION 2a ed.. International University Line

Recursos web:

Biomodel: Modelos moleculares en movimiento e interactivos que, junto con texto explicativo, ilustran la estructura tridimensional de las biomoléculas.

Autor: Ángel Herráez Sánchez

Estructura de macromoléculas: Modelo interactivo para profundizar en las estructuras macromoleculares: desde un enlace peptídico hasta una membrana biológica.

Autor: Jesús M. Sanz

Aula Virtual de Biomoléculas: Herramientas para conocer mejor las biomoléculas.

Autor: José Luis Urdiales Ruiz

Cibertexto de Biomoléculas: Un curso completo de la estructura de las biomoléculas (glúcidos, lípidos, proteínas y ácidos nucleicos) con la posibilidad de autoevaluarse.

Autor: Juan Manuel González Mañas

MATERIALES MULTIMEDIA Y BIOMOLÉCULAS:  Material docente para el primer, segundo y tercer ciclo

Autores: Pilar Roca, Jordi Oliver y Sergio Rodríguez


Enlaces: Colección de enlaces sobre Bioquímica y Biología Molecular en español y otros idiomas en el mundo.

Recopilador: Ángel Herráez Sánchez

Outros materiais de apoio:

Materiales disponibles en la página web de la asignatura.

CD-Rom: BioROM 2011 Ayudas al aprendizaje de la Bioquímica, Biotecnología y Biología Molecular


Recomendacións
Materias que se recomenda ter cursado previamente
Química: Equilibrio e Cambio/610G04008
Fundamentos de Matemáticas/610G04001
Bioloxía Celular/610G04003
Química: Enlace e Estrutura/610G04005
Laboratorio Básico Integrado/610G04004

Materias que se recomenda cursar simultaneamente
Termodinámica: Equilibrio e Fases/610G04018
Análise Instrumental/610G04014
Espectroscopía/610G04017

Materias que continúan o temario
Cinética e Catálise/610G04026
Fundamentos de Biotecnoloxía/610G04029
Bioquímica Molecular e Metabólica/610G04023

Observacións
Programa Green Campus Facultade de Ciencias
Para axudar a conseguir unha contorna inmediata sustentable e cumprir co punto 6 da "Declaración Ambiental da Facultade de Ciencias (2020)", os traballos documentais que se realicen nesta materia solicitaranse en formato virtual e soporte informático.



(*)A Guía docente é o documento onde se visualiza a proposta académica da UDC. Este documento é público e non se pode modificar, salvo casos excepcionais baixo a revisión do órgano competente dacordo coa normativa vixente que establece o proceso de elaboración de guías