Datos Identificativos 2023/24
Asignatura (*) Nanociencia e Nanotecnoloxía Computacional Código 610G04034
Titulación
Grao en Nanociencia e Nanotecnoloxía
Descriptores Ciclo Período Curso Tipo Créditos
Grao 1º cuadrimestre
Cuarto Obrigatoria 6
Idioma
Castelán
Galego
Inglés
Modalidade docente Presencial
Prerrequisitos
Departamento Matemáticas
Química
Coordinación
Santaballa Lopez, Juan Arturo
Correo electrónico
arturo.santaballa@udc.es
Profesorado
Ferreiro Ferreiro, Ana María
García Rodríguez, José Antonio
Santaballa Lopez, Juan Arturo
Correo electrónico
ana.fferreiro@udc.es
jose.garcia.rodriguez@udc.es
arturo.santaballa@udc.es
Web http://Campus Virtual / TEAMS da asignatura
Descrición xeral Esta asignatura proveerá @ estudante coas ferramentas necesarias para entender os fundamentos matemáticos e químico-físicos da simulación computacional de nanomateriais, así como o manexo práctico das técnicas e aplicacións informáticas de cara a súa modelización e simulación.
Trátase de coñecemento, na escala nanométrica, de utilidade en diversos campos: ciencia de materiais, química, física, medicina, bioloxía, enxeñaría, así como na tecnoloxía.

Competencias do título
Código Competencias do título
A1 CE1 - Comprender los conceptos, principios, teorías y hechos fundamentales relacionados con la Nanociencia y Nanotecnología.
A2 CE2 - Aplicar los conceptos, principios, teorías y hechos fundamentales relacionados con la Nanociencia y Nanotecnología a la resolución de problemas de naturaleza cuantitativa o cualitativa.
A3 CE3 - Reconocer y analizar problemas físicos, químicos, matemáticos, biológicos en el ámbito de la Nanociencia y Nanotecnología, así como plantear respuestas o trabajos adecuados para su resolución, incluyendo el uso de fuentes bibliográficas.
A5 CE5 - Conocer los rasgos estructurales de los nanomateriales, incluyendo las principales técnicas para su identificación y caracterización
A7 CE7 - Interpretar los datos obtenidos mediante medidas experimentales y simulaciones, incluyendo el uso de herramientas informáticas, identificar su significado y relacionarlos con las teorías químicas, físicas o biológicas apropiadas.
B2 CB2 - Que los estudiantes sepan aplicar sus conocimientos a su trabajo o vocación de una forma profesional y posean las competencias que suelen demostrarse por medio de la elaboración y defensa de argumentos y la resolución de problemas dentro de su área de estudio
B3 CB3 - Que los estudiantes tengan la capacidad de reunir e interpretar datos relevantes (normalmente dentro de su área de estudio) para emitir juicios que incluyan una reflexión sobre temas relevantes de índole social, científica o ética
B4 CB4 - Que los estudiantes puedan transmitir información, ideas, problemas y soluciones a un público tanto especializado como no especializado
B5 CB5 - Que los estudiantes hayan desarrollado aquellas habilidades de aprendizaje necesarias para emprender estudios posteriores con un alto grado de autonomía
B6 CG1 - Aprender a aprender
B7 CG2 - Resolver problemas de forma efectiva.
B8 CG3 - Aplicar un pensamiento crítico, lógico y creativo.
B9 CG4 - Trabajar de forma autónoma con iniciativa.
B10 CG5 - Trabajar de forma colaborativa.
B11 CG6 - Comportarse con ética y responsabilidad social como ciudadano/a y como profesional.
B12 CG7 - Comunicarse de manera efectiva en un entorno de trabajo.
C1 CT1 - Expresarse correctamente, tanto de forma oral coma escrita, en las lenguas oficiales de la comunidad autónoma
C3 CT3 - Utilizar las herramientas básicas de las tecnologías de la información y las comunicaciones (TIC) necesarias para el ejercicio de su profesión y para el aprendizaje a lo largo de su vida
C7 CT7 - Desarrollar la capacidad de trabajar en equipos interdisciplinares o transdisciplinares, para ofrecer propuestas que contribuyan a un desarrollo sostenible ambiental, económico, político y social.
C8 CT8 - Valorar la importancia que tiene la investigación, la innovación y el desarrollo tecnológico en el avance socioeconómico y cultural de la sociedad

Resultados de aprendizaxe
Resultados de aprendizaxe Competencias do título
CE1 - Comprender los conceptos, principios, teorías y hechos fundamentales relacionados con la Nanociencia y Nanotecnología. A1
CE2 - Aplicar los conceptos, principios, teorías y hechos fundamentales relacionados con la Nanociencia y Nanotecnología a la resolución de problemas de naturaleza cuantitativa o cualitativa. A2
CE3 - Reconocer y analizar problemas físicos, químicos, matemáticos, biológicos en el ámbito de la Nanociencia y Nanotecnología, así como plantear respuestas o trabajos adecuados para su resolución, incluyendo el uso de fuentes bibliográficas. A3
CE5 - Conocer los rasgos estructurales de los nanomateriales, incluyendo las principales técnicas para su identificación y caracterización A5
CE7 - Interpretar los datos obtenidos mediante medidas experimentales y simulaciones, incluyendo el uso de herramientas informáticas, identificar su significado y relacionarlos con las teorías químicas, físicas o biológicas apropiadas. A7
CB2 - Que los estudiantes sepan aplicar sus conocimientos a su trabajo o vocación de una forma profesional y posean las competencias que suelen demostrarse por medio de la elaboración y defensa de argumentos y la resolución de problemas dentro de su área de estudio B2
CB3 - Que los estudiantes tengan la capacidad de reunir e interpretar datos relevantes (normalmente dentro de su área de estudio) para emitir juicios que incluyan una reflexión sobre temas relevantes de índole social, científica o ética B3
CB4 - Que los estudiantes puedan transmitir información, ideas, problemas y soluciones a un público tanto especializado como no especializado B4
CB5 - Que los estudiantes hayan desarrollado aquellas habilidades de aprendizaje necesarias para emprender estudios posteriores con un alto grado de autonomía B5
CG1 - Aprender a aprender B6
CG2 - Resolver problemas de forma efectiva. B7
CG3 - Aplicar un pensamiento crítico, lógico y creativo. B8
CG4 - Trabajar de forma autónoma con iniciativa. B9
CG5 - Trabajar de forma colaborativa. B10
CG7 - Comunicarse de manera efectiva en un entorno de trabajo. B12
CT1 - Expresarse correctamente, tanto de forma oral coma escrita, en las lenguas oficiales de la comunidad autónoma C1
CT3 - Utilizar las herramientas básicas de las tecnologías de la información y las comunicaciones (TIC) necesarias para el ejercicio de su profesión y para el aprendizaje a lo largo de su vida C3
CT7 - Desarrollar la capacidad de trabajar en equipos interdisciplinares o transdisciplinares, para ofrecer propuestas que contribuyan a un desarrollo sostenible ambiental, económico, político y social. C7
CT8 - Valorar la importancia que tiene la investigación, la innovación y el desarrollo tecnológico en el avance socioeconómico y cultural de la sociedad C8
CG6 - Comportarse con ética y responsabilidad social como ciudadano/a y como profesional. B11

Contidos
Temas Subtemas
Metodoloxía ab initio (Hartree-Fock e post-HF) Xeneralidades sobre simulación molecular. Fundamento e aproximacións iniciais. Método Hartree-Fock. Ecuacións de Roothan. Funcións de base. Error de superposición de bases (BSSE). A enerxía de correlación. Interacción de configuracións. Métodos Møller-Plesset (MPx). Métodos clústeres acoplados. Métodos multiconfiguracionais autoconsistentes. Estados excitados. Métodos QM/MM. Uso de programas para cálculos ab initio. Análise crítico dos resultados.
Teoría do funcional da densidade (DFT): aproximación de Kohn-Sham Teoremas e ecuacións fundamentais (Hohenberg-Kohn e Kohn-Sham). Funcional de intercambio-correlación. A escaleira de Jacob (aproximacións: densidade local, gradiente xeneralizado e metagradiente xeneralizado; funcionais dependentes dos orbitais e intercambio exacto; funcionais híbridos). TD-DFT. Uso de programas para cálculos DFT. Análise crítico dos resultados.
Simulacións de dinámica molecular Ecuacións do movemento (algoritmo de Verlet). Colectivos. Potenciais de interacción. Funcións de correlación. Traxectorias. Cálculo de propiedades. Acoplamento molecular. Dinámica molecular ab initio. Uso de programas de dinámica e acoplamento molecular. Análise crítico dos resultados.
Métodos de simulación do medio: sistemas periódicos Modelización do disolvente. Hartree-Fock, post-HF, DFT e dinámica molecular en sistemas periódicos. Aplicación a materiais nanoestruturados: grafeno, carburos e carbón, interfases metal/óxido e moléculas sobre superficies. Análise crítico dos resultados.
Métodos numéricos para nanotecnoloxía computacional -Introducción ao método dos elementos finitos. Método de Ritz-Galerkin. Formulación variacional. Elementos finitos dimensión 1. Formulación variacional do problema de valores propios e funcións propias. Aplicación ao cálculo de enerxía mediante o método dos elementos finitos. Elementos finitos de maior dimensión.

- Introdución ao método Montecarlo. Procesos estocásticos: procesos markovianos. Método Metropolis (MCM, Markov Chained Monte Carlo).

Planificación
Metodoloxías / probas Competencias Horas presenciais Horas non presenciais / traballo autónomo Horas totais
Seminario A1 A2 A3 A5 A7 B2 B3 B6 B7 B8 B9 B10 B12 8 12 20
Proba de resposta múltiple A1 A2 A3 A5 A7 B2 B8 C3 1 2 3
Estudo de casos A1 A2 A3 A5 A7 B2 B3 B4 B5 B6 B7 B8 B9 B10 C3 C7 C8 2 7 9
Glosario A1 A5 B3 B4 B5 B6 B8 B9 B10 B12 C1 C3 0 3 3
Portafolios do alumno A1 A2 A3 A5 A7 B2 B3 B4 B5 B6 B7 B8 B9 B10 B12 C1 C3 C7 6 0 6
Prácticas de laboratorio A2 A3 A7 B5 B6 B7 B8 B9 B10 B11 C3 C8 15 0 15
Proba práctica A1 A2 A3 A5 A7 B3 B4 B7 B8 B11 2 4 6
Presentación oral A7 B2 B3 B4 B12 C1 1 3 4
Sesión maxistral A1 A5 28 56 84
 
Atención personalizada 2 0 2
 
*Os datos que aparecen na táboa de planificación son de carácter orientativo, considerando a heteroxeneidade do alumnado

Metodoloxías
Metodoloxías Descrición
Seminario • Permiten o/a profesor/a coñecer o grao e os erros de aprendizaxe, as carencias e limitacións no uso das ferramentas de traballo.
• Plantearanse casos prácticos e/ou resolveranse dúbidas.
• Realizaranse prácticas TIC
• Poderán realizarse probas tipo test.
• As actividades que se realicen poderán ser en grupo e/ou individuais.
• Implica a participación activa d@s estudantes.
Proba de resposta múltiple O longo do curso realizaranse unha serie de probas para avaliar a aprendizaxe dos conceptos, destrezas, competencias e habilidades asociados á asignatura. Esta actividade pode implicar o emprego de plataformas como o Campus Virtual, ferramentas a dispor no paquete Office365 e/ou aplicacións dispoñibles en Internet.
Estudo de casos • Trátase dunha estratexia de aprendizaxe activo.
• A partires da presentación dun caso, @s estudantes deberán elaborar unha ou varias hipóteses, aplicar a(s) correspondente(s) teoría(s), describir e rexistar os feitos do caso, realizar cálculos, comprobar e/ou comparar, no seu caso, con casos similares.
Glosario • Emprégase como estratexia de aprendizaxe activo.
• @ estudante deberá seleccionar, estruturar e secuenciar o contido da asignatura.
Portafolios do alumno • Permite recoller evidencias do aprendido resultado de diferentes actividades realizadas polo/a estudante.
• Búscase que @ estudante participe de xeito activo implicándose no seu propio proceso de aprendizaxe.
Prácticas de laboratorio • Implican tanto o uso do superordenador do Centro de Computación de Galicia (CESGA) como de aplicacións a dispor no aula de informática e/ou en Internet.
• Realizaranse no aula de informática nos días e horas que establece o correspondente calendario, en grupos preferentemente de non mais de 10 estudantes.
• O remate das mesmas, e nas datas establecidas, deberá entregarse o correspondente informe co contido, formato e medio que se indique.
Proba práctica Proba final implicando a resolución de problemas e/ou análise crítico de material obtido en cálculos relacionados cos contidos da asignatura. Trátase de que @s estudantes evidencien o seu aproveitamento, de forma práctica, da asignatura.
Presentación oral Exposición oral dun traballo preparado en grupo sobre as prácticas de laboratorio, proposto pol@ profesor/a. Na actividade se inclúe un debate posterior sobre o tema obxecto da presentación.
Sesión maxistral • Duración de aproximadamente cincuenta minutos e impartiranse no horario aprobado pola Xunta de Facultade.
• As sesións serán do tipo lección maxistral nas que o/a profesor/a presentará os temas da asignatura co apoio, de selo caso, dos medios audiovisuales necesarios, indicando @s alumn@s o máis importante a ter en conta á hora do estudio e recomendándolles capítulos de libros, e/ou outros materiais, adecuados para a súa maior comprensión.
• Incentivarase a participación d@ estudante nas clases, o que pode incluir a realización de tests.
• O/a profesor/a facilitará o acceso d@s estudantes o material audiovisual utilizado nas sesións, así como outro tipo de material complementario, para que lles sirva na súa aprendizaxe. O acceso os devanditos materiais será ben a través do Campus Virtual da Universidade ou de aplicacións similares.

Atención personalizada
Metodoloxías
Estudo de casos
Portafolios do alumno
Presentación oral
Descrición


Avaliación
Metodoloxías Competencias Descrición Cualificación
Seminario A1 A2 A3 A5 A7 B2 B3 B6 B7 B8 B9 B10 B12 Valórase a participación resolvendo problemas, prantexando dúbidas, e respostando cuestións que indique o/a profesor/a. así como a entrega dos exercicios e a realización das actividades propostas, tanto on-line como off-line.
É obrigatorio ter realizado alomenos o 50% das actividades propostas.
35
Proba de resposta múltiple A1 A2 A3 A5 A7 B2 B8 C3 O longo do curso plantearanse este tipo de probas, ON LINE, co gallo de coñecer o grao de adquisición de coñecementos relativos o contido da asignatura. 5
Estudo de casos A1 A2 A3 A5 A7 B2 B3 B4 B5 B6 B7 B8 B9 B10 C3 C7 C8 Plantearanse casos reais que haberán de ser analizados críticamente en relación cos contidos da asignatura. 10
Glosario A1 A5 B3 B4 B5 B6 B8 B9 B10 B12 C1 C3 Valorarase a confección do glosario como instrumento de ràpido acceso a termos relevantes na asignatura. 10
Portafolios do alumno A1 A2 A3 A5 A7 B2 B3 B4 B5 B6 B7 B8 B9 B10 B12 C1 C3 C7 Á hora de valora-lo considerarase tanto o número como a calidade das actividades, relacionadas coa asignatura propostas polo profesorado, que conteña. 10
Prácticas de laboratorio A2 A3 A7 B5 B6 B7 B8 B9 B10 B11 C3 C8 • Asistencia obrigatoria. A non asistencia ás prácticas de laboratorio supón o suspenso na asignatura. En casos moi xustificados pódese suplir a asistencia mediante a realización dun exame práctico relacionado coas prácticas non realizadas.
• Valorarase a aprendizaxe do manexo de superordenador do CESGA e a realización de cálculos, directamente relacionados co contido da asignatura, en diversos programas e aplicacións informáticas.
• Forma parte da avaliación un informe coa análise crítico dos resultados obtidos nas prácticas.
10
Proba práctica A1 A2 A3 A5 A7 B3 B4 B7 B8 B11 Proporase unha ou máis situacións onde haberá que aplicar, de xeito práctico, contidos da asignatura, ademáis de chegar a un resultado concreto valorarase tamén a súa análise crítica.
A realización da proba práctica é obrigatoria.
10
Presentación oral A7 B2 B3 B4 B12 C1 A presentación oral, actividade grupal e obrigatoria, versará sobre unha das prácticas de laboratorio e/ou sobre o estudo dun caso, terase en conta:
• Calidade da información contida na presentación.
• Habilidades amosadas na presentación.
• Capacidade para defende-lo traballo presentado.
10
 
Observacións avaliación

A non participación en calquera das actividades sinaladas como obrigatorias, incluido o establecido relativo os seminarios, implica o suspenso na asignatura. A cualificación que figurará no acta será como máximo 4.9 (sobre 10) sempre que a media ponderada considerando tódalas actividades avaliables produza un valor superior a cinco sobre dez.

Para que as actividades avaliables, agás a proba práctica, participen na cualificación final é preciso obter unha cualificación mínima de catro sobre dez na proba práctica. Cumplido ese requisito o aprobado da asignatura, en calquera de ambas oportunidades, sitúase nunha cualificación mínima de cinco sobre dez tendo en conta as cualificacións de tódalas actividades avaliables coa ponderación indicada nesta guía docente. Caso de non alcanzar a cualificación mínima de catro sobre dez, na proba práctica, a cualificación que figurará no acta será como máximo 4.9 (sobre 10) sempre que a media ponderada considerando tódalas actividades avaliables produza un valor superior a cinco sobre dez.

@s estudantes que non aprobaren na primeira oportunidade conservan, para a segunda oportunidade, as cualificacións obtidas nas actividades avaliables agás a da proba práctica.

@s estudantes que acaden na proba práctica unha cualificación mínima de 4 sobre 10 e que a súa media ponderada sexa inferior a 5.0 sobre 10, excepcionalmente e segundo o criterio do profesorado da asignatura, poderán someter a valoración unha nova versión de outra(s) actividade(s) avaliable(s) -decididas polo profesorado-. Neste caso @ estudante se lle solicitará a realización e entrega do devandito material fora do período de exames da correspondente oportunidade, isto sempre que os prazos razoablemente o permitan.

Cualquier estudante considerase como presentad@ sempre que teña realizado actividades avaliables que representen máis do corenta por cento da nota global.

En relación o alumnado con
recoñecemento de dedicación a tempo parcial e dispensa académica de exención de
asistencia
[segundo establece a "NORMA QUE REGULA O RÉXIME DE
DEDICACIÓN AO ESTUDO DOS ESTUDANTES DE GRAO NA UDC (Arts. 2.3; 3.b; 4.3 e
7.5) (04/05/2017)] son de aplicación os criterios anteriores agás a
asistencia ás sesións maxistrais e a asistencia e
participación nos seminarios, elo sempre e cando o profesorado sexa
debidamente informado o principio do curso. Neste caso disporán das
actividades a realizar
nos seminarios, que deberán entregar/enviar segundo se indique no Campus
Virtual e/ou
polo medio telemático que oportunamente se estableza. Sen menoscabo do
anterior, o profesorado poderá encargarlle a este alumnado diferentes
traballos/actividades/problemas ó longo do curso para ser expostos en
horario de titorias.

Por lo que atinxe a sucesivos
cursos académicos, o proceso de ensinanza-aprendizaxe, incluída a
avaliación, refírese a un curso académico, e, polo tanto, tódaslas
actividades deben de volver a realizarse co novo curso.

Durante
a realización da proba práctica, en calquera de ambas oportunidades,
agás que se indique o contrario, está prohibido o uso de cualquera
dispositivo con acceso a Internet. Pese a que non se aconsella traer
ditos dispositivos á devandita actividade, poderá habilitarse un espazo
para o seu almacenamento, sen que elo implique ningún tipo de
responsabilidade de custodia por parte da UDC, da Escola ou dos
profesores presentes durante a proba obxectiva. Se durante a realización
da proba práctica, hai indicios do uso non autorizado deses
dispositivos, automaticamente @ estudante será expulsado do aula, e
procederase segundo a Ley 3/2022, de 24 de febrero, de convivencia
universitaria e o regulamento disciplinar do estudantado da UDC.

A
realización fraudulenta, non premeditada, das probas e/ou actividades
implicará directamente a cualificación de suspenso ("0") na materia na
oportunidade correspondente, invalidando tamén calquera cualificación
obtida en tódalas actividades de cara á seguinte oportunidade, de
existir, dentro do mesmo curso académico. Considérase fraudulenta, con
premeditación, a realización das actividades, propostas a ser
completadas presencialmente no aula que se fagan dende fora do aula;
neste caso procederase segundo a Ley 3/2022, de 24 de febrero, de
convivencia universitaria e o regulamento disciplinar do estudantado da
UDC.


Fontes de información
Bibliografía básica David S., Steckel, Janice A. (2009). Density Functional Theory: A Practical Introduction. John Wiley & Sons, Inc.
Jensen, Frank (2007). Introduction to computational chemistry. John Wiley & Sons
Prof. Dr. Wolfram Koch, Dr. Max C. Holthausen (2001). A Chemist's Guide to Density Functional Theory. Wiley-VCH Verlag GmbH
Amarjitsing Rajput, Ganesh Shevalkar, Krutika Pardeshi, Prashant Pingale (2023). Computational nanoscience and technology . OpenNano
Kálmán Varga, Joseph A. Driscoll. (2011). Computational nanoscience: applications for molecules, clusters, and solids. Cambridge University Press
Charles M. Quinn (2002). Computational quantum chemistry an interactive guide to basis set theory. Academic Press
Jorge Kohanoff (2006). Electronic structure calculations for solids and molecules : theory and computational methods / Jorge Kohanoff. Cambridge University Press
Jean Demaison, James E. Boggs, Attila G. Csaszar (2010). Equilibrium molecular structures: from spectroscopy to quantum chemistry. CRC Press
Hans Petter Langtangen , Kent-Andre Mardal (2019). Introduction to Numerical Methods for Variational Problems (http://hplgit.github.io/INF5620/doc/pub/H14/fem/html/main_fem.html). Springer
Anosh Joseph (2020). Markov Chain Monte Carlo Methods in Quantum Field Theories A Modern Primer. Springer
Kurt Binder, Dieter W. Heermann (2019). Monte Carlo Simulation in Statistical Physics: An Introduction. 6th ed.. Springer (Graduate Texts in Physics)
EMMANUEL GOBET (2016). Monte-Carlo Methods and Stochastic Processes From Linear to Non-Linear. CRC Press
Cram101 Textbook Reviews (2013). Studyguide for introduction to computational chemistry by Jensen, Frank. Content Technologies, Inc.

Bibliografía complementaria Tao Pang (2012). An Introduction to Computational Physics. Cambridge University Press
JOS THIJSSEN (2007). COMPUTATIONAL PHYSICS. Cambridge University Press
Juan Andrés Bort (2001). Química teórica y computacional. Publicaciones de la Universitat Jaume I
G. Ciarlet (1978). The Finite Element Method for Elliptic Problems. North Holland
Mats G. Larson, Fredrik Bengzon (2010). The Finite Element Method: Theory, Implementation, and Practice. Springer


Recomendacións
Materias que se recomenda ter cursado previamente
Técnicas de Caracterización de Nanomateriais 2/610G04030
Técnicas de Caracterización de Nanomateriais 1/610G04025
Cinética e Catálise/610G04026
Química Supramolecular/610G04027
Termodinámica: Equilibrio e Fases/610G04018
Bioquímica Estrutural/610G04019
Ciencia de Superficies/610G04021
Estado Sólido/610G04022
Bioquímica Molecular e Metabólica/610G04023
Métodos Numéricos e Estatísticos/610G04013
Fundamentos de Cuántica/610G04015
Ecuacións Diferenciais /610G04016
Espectroscopía/610G04017
Electricidade e Magnetismo/610G04007
Fundamentos de Matemáticas/610G04001
Ampliación de Cálculo/610G04009
Cristalografía e Simetría/610G04006
Fundamentos de Informática/610G04010

Materias que se recomenda cursar simultaneamente
Máquinas Moleculares/610G04036
Física na Nanoescala/610G04041

Materias que continúan o temario
Traballo Fin de Grao/610G04047

Observacións
Perspectiva de xénero: tal e como se recolle nas competencias transversais do título, fomentarase o desenvolvemento dunha cidadanía crítica, aberta e respectuosa coa diversidade na nosa sociedade, salientando a igualdade de dereitos do alumnado sen discriminación por cuestión de xénero ou condición sexual. Empregarase unha linguaxe inclusiva no material e no desenvolvemento das sesións.Traballarase para identificar e modificar prexuizos e actitudes sexistas e influirase na contorna para modificalos e fomentar valores de respecto e igualdade.


(*)A Guía docente é o documento onde se visualiza a proposta académica da UDC. Este documento é público e non se pode modificar, salvo casos excepcionais baixo a revisión do órgano competente dacordo coa normativa vixente que establece o proceso de elaboración de guías