Datos Identificativos 2021/22
Asignatura (*) Investigación de Mercados Código 611G02024
Titulación
Grao en Administración e Dirección de Empresas
Descriptores Ciclo Período Curso Tipo Créditos
Grao 1º cuadrimestre
Terceiro Obrigatoria 6
Idioma
Castelán
Modalidade docente Presencial
Prerrequisitos
Departamento Empresa
Coordinación
Orosa Gonzalez, Jose Javier
Correo electrónico
javier.orosa@udc.es
Profesorado
Orosa Gonzalez, Jose Javier
Ramos Pedreira, Antonio
Correo electrónico
javier.orosa@udc.es
antonio.ramos@udc.es
Web
Descrición xeral Os continuos cambios no comportamiento dos mercados e dos consumidores, así como as transformacions da contorna, forzan as empresas a manter á información actualizada. A crise económica introduce dificultades adicionais nos procesos de toma de decisions das empresas.
A investigación de mercados é unha das tarefas máis importantes da función de marketing. As empresas necesitan coñecer os métodos de obtención da información, as técnicas para tratalas e obter información actualizada. O proceso de investigación de mercados é útil para apoiar a toma de decisions comerciais e, en xeral, diminuir o risco na toma de decisións empresariais.

Durante o curso se traballarán os procesos de investigación baseados nas técnicas cuantitativas e cualitativas e se dará un breve repaso as diferentes ferramentas de análese estadístico. As sesións teñen unha parte teórica - completada cunha parte práctica con lecturas, casos prácticos e orientada ao desenrolo dun traballo de Investigación de Mercados en grupo e presentado ao final do curso.

Plan de continxencia Si el desarrollo da docencia presencial conllevara situacións de riesgo sa saúde pasaríase ao escenario de docencia semipresencial ou virtualidad total
1. Modificacións nos contidos
Se simplificará na medida do posible a impartición dos contidos da materia, facendo unha selección dos que se consideran fundamentais cara a garantizar a adquisición de competencias e resultados da aprendizaxe.

2. Metodoloxías
*Metodoloxías docentes que se manteñen
Actividades iniciais que se llevan a cabo ao inicio do curso co fin de coñecer as competencias, intereses e motivacións que posúe o alumnado para o logro dos obxectivos que se queren alcanzar no programa.

Análisis de fontes documentais. Revisión fontes documentales aplicadas a cada un dos módulos da asignatura, análise de documentos, artigos, textos lexislativos, etc.) relevantes para a materia materia.
Se emplearán como introducción xeral a cada tema o como instrumento de aplicación do estudo de casos

Resolución, tareas, casos e exercicios prácticos individualis o en grupo. Estas prácticas deben ser expostas oralmente.

Proxecto de investigación en grupos de trabajo (estudo de mercado).
Los alumnos establecerán un proceso de investigación sobre un acontecimiento que considere relevante a nivel empresarial. Identificarán y describirá as fontes e técnicas necesarias para obter a información... realizará unha análise estadístico... e, por último, expondrá súas conclusiones. O tema del trabajo versará sobre calquera materia relacionada co ámbito social, económico, político, medioambiental…

Probas resposta múltiple y/o de ensaio-desarrollo

*Metodoloxías docentes que se modifican
Se sustituirán las clases magistrales presenciales por sesiones no presenciales en grupos reducidos a través de vídeo llamadas en plataforma Microsoft TEAMS. Estas reuniones se destinan principalmente a la resolución de dudas de documentos teóricos, análisis de casos previamente puestos a disposición del alumnado a través de la plataforma virtual Moodle, así como a la evaluación de contenidos


3. Mecanismos de atención personalizada ao alumnado
MOODLE
TEAMS
CORREO ELÉCTRÓNICO
Se realiza un seguimiento de los diferentes trabajos.
Existe la posibilidad de llevar a cabo reuniones de trabajo con grupos reducidos para resolver las dudas sobre la materia.
Las sesiones de atención personalizada se podrán realizar por medios telemáticos concertando fecha y hora de la reunión previamente con alumnos

4. Modificacións na avaliación
Las prácticas, proyectos y otras pruebas de evaluación práctica podrán ser realizadas a través de TEAMS u otras plataformas tecnológicas que la UDC ponga a disposición de la comunidad universitaria
La prueba/s de evaluación teórica (5 puntos) podrán ser sustituídas por una prueba global que incluya preguntas de respuesta múltiple /test) y/o preguntas de breve desarrollo.


5. Modificacións da bibliografía ou webgrafía
Non se realizarán cambios. Los alumnos disponen de todos los materiais de trabajo de manera digitalizada en Moodle.

Competencias do título
Código Competencias do título
A1 Xestionar e administrar unha empresa ou organización de pequeño tamaño, entendendo a súa ubicación competitiva e institucional e identificando as súas fortalezas e debilidades.
A2 Integrarse en calquera área funcional dunha empresa ou organización mediana ou grande e desempeñar con soltura calquera traballo de xestión nela encomendada.
A3 Valorar a partir dos rexistros relevantes de información a situación e previsible evolución dunha empresa.
A4 Emitir informes de asesoramento sobre situación concretas de empresas e mercados.
A5 Redactar proxectos de xestión ou de áreas funcionais da empresa.
A6 Identificar as fontes de información económica relevante e o seu contido.
A7 Entender as institucións económicas como resultado e aplicación de representacións teóricas ou formais acerca de cómo funciona a economía.
A8 Derivar dos datos información relevante imposible de recoñecer por non profesionais.
A9 Usar habitualmente a tecnoloxía da información e as comunicación en todo a seu desempeño profesional.
A11 Aplicar á análise dos problemas criterios profesionais baseados no manexo de instrumentos técnicos.
A12 Comunicarse con fluidez no seu contorno e traballar en equipo.
B1 CB1-Comprender coñecementos na área de estudo que parte da base da educación secundaria general, que apóiandose en libros de texto avanzados, inclúe tamén algúns aspectos que implican coñecementos procedentes da vangarda do seu campo de estudo
B2 CB2-Saber aplicar os coñecementos ao seu traballo dunha forma profesional e posuír as competencias que adoitan desmostrarse por medio da elaboración e defensa de argumentos e a resolución de problemas dentro da súa área de traballo
B3 CB3-Saber reunir e interpretar datos relevantes da área de estudo para emitir xuízos que inclúan unha reflexión sobre temas relevantes de índole social, científica ou ética.
B4 CB4-Transmitir información, ideas, problemas e solucións a un público tanto especializado como non especializado
B5 CB5-Desenvolver habilidades de aprendizaxe necesarias para emprender estudos posteriores cun alto grao de autonomía
B6 CG1-Saber desempeñar labores de xestión, asesoramento e avaliación nas organizacións empresariais
B7 CG2-Saber manexar os conceptos e técnicas empregados nas diferentes áreas funcionais da empresa, así como entender as relacións que existen entre elas e cos obxectivos xerais da organización
B8 CG3-Saber tomar decisións, e, en xeral, asumir tarefas directivas.
B9 CG4-Saber identificar e anticipar oportunidades, asignar recursos, organizar a información, seleccionar e motivar as persoas, tomar decisións en condicións de - incerteza, alcanzar os obxectivos propostos e avaliar resultados
B10 CG5-Respectar os dereitos fundamentais e de igualdade entre homes e mulleres, respectar a promoción dos Dereitos Humanos e os principios de igualdade de oportunidades, non discriminación e accesibilidade universal das persoas con minusvalidez.
C1 Expresarse correctamente, tanto de forma oral coma escrita, nas linguas oficiais da comunidade autónoma.
C2 Dominar a expresión e a comprensión de forma oral e escrita dun idioma estranxeiro.
C3 Utilizar as ferramentas básicas das tecnoloxías da información e as comunicacións (TIC) necesarias para o exercicio da súa profesión e para a aprendizaxe ao longo da súa vida.
C4 Desenvolverse para o exercicio dunha cidadanía aberta, culta, crítica, comprometida, democrática e solidaria, capaz de analizar a realidade, diagnosticar problemas, formular e implantar solucións baseadas no coñecemento e orientadas ao ben común.
C5 Entender a importancia da cultura emprendedora e coñecer os medios ao alcance das persoas emprendedoras.
C6 Valorar criticamente o coñecemento, a tecnoloxía e a información dispoñible para resolver os problemas cos que deben enfrontarse.
C7 Asumir como profesional e cidadán a importancia da aprendizaxe ao longo da vida.
C8 Valorar a importancia que ten a investigación, a innovación e o desenvolvemento tecnolóxico no avance socioeconómico e cultural da sociedade.

Resultados de aprendizaxe
Resultados de aprendizaxe Competencias do título
Emitir informes de asesoramento sobre situación concretas de empresas e mercados. Identificar as fontes de información económica relevante e o seu contido. A3
A4
A5
A6
A7
B1
B2
B3
B4
B5
B8
C1
C2
C3
Valorar criticamente o coñecemento, a tecnoloxía e a información dispoñible para resolver os problemas cos que deben enfrontarse. A3
A9
C6
Comunicarse con fluidez no seu contorno e traballar en equipo. Entender a importancia da cultura emprendedora e coñecer os medios ao alcance das persoas emprendedoras. A12
Xestionar e administrar una empresa ou organización de pequeño tamaño, entendendo a súa ubicación competitiva e institucional e identificando as súas fortalezas e debilidades. A1
A2
B6
B7
C4
C7
Saber reunir e interpretar datos relevantes da área de estudo para emitir xuízos que inclúan unha reflexión sobre temas relevantes de índole social, científica ou ética. Saber identificar e anticipar oportunidades, asignar recursos, organizar a información, tomar decisións en condicións de - incerteza, alcanzar os obxectivos propostos e avaliar resultados A4
A6
A8
A9
A11
B9
B10
C5
C8

Contidos
Temas Subtemas
TEMA 1. CONCEPTO E PLANIFICACIÓN DA INVESTIGACIÓN DE MERCADOS CONCEPTO E CARACTERÍSTICAS
SISTEMA DE APOIO AS DECISIONS DE MARKETING
PLANIFICACIÓN DA INVESTIGACIÓN DE MERCADOS
Caso / Proba avaliación
TEMA 2. FONTES E TÉCNICAS DE INFORMACIÓN FONTES DE INFORMACIÓN: CONCEPTO E CARÁCTERISTICAS
CRITERIOS PARA CLASIFICAR FONTES DE INFORMACIÓN
Caso / Proba avaliación
TEMA 3. TÉCNICAS CUALITATIVAS DE INVESTIGACIÓN COMERCIAL DINÁMICA DE GRUPOS
ENTREVISTA EN PROFUNDIDADE
DELPHI
PSEUDOCOMPRA
OBSERVACIÓN
TÉCNICAS PROXECTIVAS Y DE CREATIVIDADE
Caso / Proba avaliación
TEMA 4. ANÁLISIS VARIABLES DEL MERCADO NA CONTORNA EMPRESARIAL CONCEPTOS BÁSICOS.
NOVAS OPORTUNIDADES COMERCIAIS E IDEAS DE NEGOCIO
TENDENCIAS - VARIABLES E NOVAS FONTES INFORMACIÓN
MERCADOS Y COMPETENCIA
ASPECTOS LEGAIS
Casos/ Proba avaliación
TEMA 5. TÉCNICAS CUANTITATIVAS DE INVESTIGACIÓN COMERCIAL CONCEPTO. CARACTERÍSTICAS E CLASES
PANEIS: CONSUMIDORES-DETALLISTAS-AUDIENCIAS
A ENQUISA
- VENTAXAS DERIVADAS DO USO DA ENQUISA
- CLASES
- DISEÑO DE CUESTIONARIOS
- MEDICION E ESCALAS
- MUESTREO: CONCEPTOS BÁSICOS-DISEÑO MUESTRAL-PROCEDIMIENTOS DE MUESTREO-TAMAÑO MUESTRAL
- ANÁLISE DA INFORMACIÓN:TÉCNICAS DE ANALISE UNIVARIANTE-BIVARIANTE-MULTIVARIANTE
- PROTECCIÓN DE DATOS: CONCEPTOS BÁSICOS
Casos / Proba avaliación
TEMA 7. O INFORME FINAL ESTRUTURA DO INFORME E PRESENTACIÓN ORAL

Planificación
Metodoloxías / probas Competencias Horas presenciais Horas non presenciais / traballo autónomo Horas totais
Actividades iniciais A10 B10 C3 C4 C7 C8 2 2 4
Sesión maxistral A1 A2 A3 B1 B5 B6 B7 C5 C6 15 30 45
Análise de fontes documentais A3 A6 A7 A9 6 6 12
Estudo de casos A4 B2 B4 14 28 42
Investigación (Proxecto de investigación) A5 A8 A11 A12 B8 C1 C2 6 18 24
Proba de resposta múltiple A6 B3 C5 C6 3 3 6
Proba de ensaio A4 A6 A11 B3 B9 C5 C6 3 10 13
 
Atención personalizada 4 0 4
 
*Os datos que aparecen na táboa de planificación son de carácter orientativo, considerando a heteroxeneidade do alumnado

Metodoloxías
Metodoloxías Descrición
Actividades iniciais Actividades que se levan a cabo antes de iniciar o proceso de ensino-aprendizaxe a fin de coñecer as competencias, intereses e/ou motivacións que posúe o alumnado para o logro dos obxectivos que se queren alcanzar, vinculados ao programa. Con ela preténdese obter información relevante que permita articular a docencia para favorecer o aprendizaxe eficaz e significativos, que parta dos saberes previos do alumnado.
Sesión maxistral Exposición oral dos profesores complementada co uso de medios audiovisuais e a introdución dalgunhas preguntas dirixidas aos estudantes, coa finalidade de transmitir coñecementos e facilitar a aprendizaxe.
Análise de fontes documentais Utilización de documentos audiovisuais e/ou bibliográficos (reportaxes, documentais, películas, webinar, artigos, textos lexislativos, etc.) relevantes para a temática da materia con actividades especificamente deseñadas para a análise dos mesmos.
Estudo de casos Metodoloxía onde o alumno se enfronta ante a descrición dunha situación específica que suscita un problema que ten que ser comprendido, valorado e resolto, a través dun proceso de discusión. O alumno sitúase ante un problema concreto (caso), que lle describe unha situación real da vida profesional, e debe ser capaz de analizar unha serie de feitos, referentes a un campo particular do coñecemento ou da acción, para chegar a unha decisión razoada a través dun proceso de discusión en pequenos grupos de traballo
Realizaranse varios casos prácticos individuales o en grupo.
Os casos prácticos deben ser entregados en el plazo fijado por profesores y expuesto oralmente si los profesores lo estiman necesario.
Investigación (Proxecto de investigación) Estudio de mercado. El punto de partida, para cada uno de los grupos, lo constituye la elección de un tema de investigación. El alumno/s establecerá un proceso de investigación sobre un acontecimiento que considere importante a nivel empresarial, estableciendo las fuentes y el tipo de información necesarias, los análisis estadísticos que se deben aplicar y, por último, expondrá sus conclusiones. En este sentido, (salvo propuesta del propio grupo aceptada por profesores) el tema del trabajo será asignado por el profesor y versará sobre cualquier materia relacionada con el ámbito social, económico, político, medioambiental…
O proxecto deberá ser entregado no plazo fijado polos profesores y expuesto oralmente.

Proba de resposta múltiple Probas obxectivas que consiste en formular unha cuestión en forma de pregunta directa ou de afirmación incompleta, e varias opcións ou alternativas de resposta que proporcionan posibles solucións, das que só unha delas é válida.
Proba de ensaio Probas na que se busca responder por escrito a preguntas de certa amplitude valorando que se proporcione a resposta esperada, combinada coa capacidade de razoamento (argumentar, relacionar, etc.), creatividade e espírito crítico. Permite medir as habilidades que non poden avaliarse con probas obxectivas como a capacidade de crítica, de síntese, de comparación, de redacción e de orixinalidade do estudante; polo que implica un estudo amplo e profundo dos contidos.
Estas pruebas podrán ser desarrolladas de forma escrita u oral.

Atención personalizada
Metodoloxías
Estudo de casos
Investigación (Proxecto de investigación)
Descrición
Existe a posibilidade de levar a cabo reuniós de traballo con grupos reducidos para resolver as dúbidas sobre a materia, sobre os casos prácticos e o proxecto final. Se comunicará con antelación lugar, fecha e hora.
As tutorías de grupo reducido así como as tutorías individuais ou grupais realizaranse de forma presencial o virtual a través de plataforma TEAMS.

Avaliación
Metodoloxías Competencias Descrición Cualificación
Estudo de casos A4 B2 B4 Se contempla la realización de casos prácticos relacionados con los contenidos teóricos de la asignatura, en base a lecturas de documentos de trabajo, asistencia a charlas (webinars) u otras posibles actuaciones. Serán evaluados teniendo en cuenta su exposición oral (presencial o a través de plataforma TEAMS), presentación escrita, claridad, creatividad, aplicación de fundamentos teóricos así como en base a los criterios específicos fijados en cada prueba.
En la presentación oral se valorará la respuesta a preguntas, la capacidad de razonamiento (argumentar, relacionar, etc.), la creatividad y el espíritu crítico.
30
Proba de ensaio A4 A6 A11 B3 B9 C5 C6 En función del la planificación docente, a lo largo del cuatrimestre se podrá/n desarrollar de forma oral/escrita varias pruebas de ensayo-desarrollo y/o de respuesta múltiple. En estas pruebas, los alumnos deben demostrar sus conocimientos así como su capacidad de razonamiento. Estas actividades también podrán formar parte de una prueba global de evaluación de los resultados de aprendizaje. Es necesario alcanzar una puntuación mínima en la/s pruebas. En el caso de no alcanzar dicha nota de corte, la puntuación de la prueba es 0 puntos 30
Investigación (Proxecto de investigación) A5 A8 A11 A12 B8 C1 C2 Durante el cuatrimestre los alumnos elaborarán un proyecto de investigación. Se valorará atendiendo a los siguientes CRITERIOS:
A) Presentación escrita
Bibliografía y recursos utilizados – Estructura y razonamiento – Desarrollo contenidos – Conclusiones y recomendaciones
B) Presentación oral
Creatividad y originalidad de la propuesta – Grado de cohesión y complementariedad del equipo – Capacidad de síntesis - Respuesta a preguntas planteadas a cada componente del grupo por profesor/es.
*Las pruebas podrán ser gravadas para su posterior visualización y evidencia.
La calificación de cada componente de un mismo grupo de trabajo podrá ser diferente (en base a criterio B)
La entrega fuera de plazo o la ausencia injustificada y sin previo aviso conlleva la valoración del proyecto con 0 puntos.
25
Proba de resposta múltiple A6 B3 C5 C6 Prueba objetiva consistente en plantear una serie de cuestiones en forma de preguntas directas o de afirmación incompleta, y varias opciones o alternativas de respuesta que proporcionan posibles soluciones, de las que sólo una de ellas es válida. Las respuestas incorrectas pensalizan la calificación de la prueba.
Es necesario alcanzar una puntuación mínima en la prueba. En el caso de no alcanzar dicha nota de corte, la puntuación de la prueba es 0 puntos.
Esta actividad también podrá formar parte de una prueba global de evaluación.
15
 
Observacións avaliación
CONDICIONES DE EVALUACIÓN 

Está prohibido el acceso a las pruebas de evaluación con instrumentos electrónicos o dispositivos móviles no autorizados.

Estudiantes han de acreditar su personalidad mediante la exhibición de la tarjeta de estudiante UDC o mediante el documento nacional de identidad o documento identificativo equivalente.

TIPOS DE CALIFICACIÓN
Estudiantes con reconocimiento de dedicación a tiempo parcial: aunque estén exentos de asistencia, serán evaluados con los mismos criterios que los alumnos a tiempo completo. En este sentido, en la presente guía se contemplan varias horas de atención personalizada.

Calificación de no presentado: alumnos que solo participen en actividades de evaluación que tengan una ponderación inferior al 20% sobre la calificación final, con independencia de la calificación alcanzada.


OPORTUNIDADES DE EVALUACIÓN
PRIMERA OPORTUNIDAD. se aplicarán los siguientes criterios
Criterio 1: PRÁCTICAS
Casos prácticos y proyecto de investigación  (50% de la calificación final)
Los casos prácticos y el proyecto de investigación deben ser presentados por escrito y/o expuestos oralmente en las fechas fijadas por los profesores. En la exposición oral se tiene en cuenta el dominio de la materia a partir de las preguntas formuladas. En este sentido, la calificación de cada uno de los miembros de un mismo grupo de trabajo podrá ser diferente.  
La entrega fuera de plazo o no presentar oralmente prácticas/proyecto en fechas fijadas conlleva la valoración de la práctica con 0 puntos.

Criterio 2  TEORÍA. Prueba/s de ensayo-desarrollo y Prueba de respuesta múltiple (50% de la calificación final)
Es necesario alcanzar una puntuación mínima. En el caso de no alcanzar dicha nota de corte, la puntuación de la/s pruebas es  0 puntos.


SEGUNDA OPORTUNIDAD   
Prueba de respuesta múltiple y/o de ensayo-desarrollo (100% de la calificación final)
Preguntas de respuesta múltiple y/o preguntas de ensayo/desarrollo acerca de todos los contenidos incluidos en el programa de la asignatura así como de los casos prácticos y de los proyectos de investigación. 

CONVOCATORIA ADELANTADA
Criterio de evaluación similar al aplicado para la segunda oportunidad.

RESPONSABILIDADES DISCIPLINARIAS
La expulsión de una prueba, el plagio y/o la utilización de material no original, incluído el obtenido a través de internet, sin indicación expresa de su procedencia y/o permiso do su autor/a, podrá ser considerado causa de cualificación de suspenso de la materia. Todo ello sin prejuicio de las responsabilidades disciplinarias a las que pudiese haber lugar tras el correspondiente procedemento.


Fontes de información
Bibliografía básica Varios (). Apuntes y documentos de trabajo. Moodle UDC
ESTRELLA-RAMÓN ANTONIO Y OTROS (2019). ESTRUCTURA, ELABORACIÓN Y DESARROLLO DE PROYECTOS DE INVESTIGACIÓN DE MERCADOS. EDUAL
GRANDE ESTEBAN, I (2017). FUNDAMENTOS Y TÉCNICAS DE INVESTIGACIÓN COMERCIAL. ESIC. MADRID
TRESPALACIOS GUTIERREZ JUAN A. (2016). INVESTIGACIÓN DE MERCADOS. PARANINFO

Bibliografía complementaria Foro Internacional del Marketing: http://www.foromarketing.com (). .
Asociación Investigación de medios de Comunicación AIMC (EGM): (). .
Centro de Investigaciones Sociológicas, C.I.S.: (). .
COMISIÓN NACIONAL DE LOS MERCADOS Y LA COMPETENCIA (). .
KANTARMEDIA (). .
INSTITUTO COMERCIO ESPAÑOL (ICEX) (). .
Marketing News: http://www.marketingnews.es (). .
ASOCIACIÓN DE EMPRESAS DE ESTUDIOS DE MERCADO Y OPINION (ANEIMO) (). .
ASOCIACIÓN ESPAÑOLA DE ESTUDIOS DE MERCADO (AEDEMO) (). .
WWW.ESOMAR.ORG (). .
MARKETING RESEARCH ASSOCIATION (). .
ASOCIACIÓN ESPAÑOLA DE MARKETING ACADÉMICO Y PROFESIONAL (AEMARK) (). .
ALIMARKET ( newsletter) (). .
AGENCIA ESPAÑOLA DE PROTECCIÓN DE DATOS (). .
INSTITUTO NACIONAL ESTADÍSTICA (). .
ACNIELSEN (). .
INSIGHTS + ANALYTICS ESPAÑA (). .
Base de datos STATISTA (). . BIBLIOTECA FACULTAD ECONOMÍA
AUTOCONTROL (). .
Ecommerce News Magazine (). .
AECOC (). .
Cyberclick (). .
Xunta de Galicia (). .
Ministerio de Asuntos Económicos y Transformación Digital (). .
MINTEL (). .


Recomendacións
Materias que se recomenda ter cursado previamente
Estatística I/611G02006
Introdución ao Marketing/611G02015

Materias que se recomenda cursar simultaneamente

Materias que continúan o temario
Distribución Comercial/611G02030
Dirección Comercial/611G02035
Coportamento do Consumidor. Productos e Marcas/611G02037
Deseño de Sistemas de información/611G02041
Técnicas Estatísticas Aplicadas á Empresa/611G02045

Observacións

La docencia de la asignatura será eminentemente presencial. 

Si se observan situaciones de riesgo se pasaría a un escenario de semipresencialidad o virtualidad total  (consultar Plan de Contingencia)

- Las tutorías se realizarán preferentemente de forma virtual a través de plataforma TEAMS



(*)A Guía docente é o documento onde se visualiza a proposta académica da UDC. Este documento é público e non se pode modificar, salvo casos excepcionais baixo a revisión do órgano competente dacordo coa normativa vixente que establece o proceso de elaboración de guías