Datos Identificativos 2019/20
Asignatura (*) España na configuración histórico-xurídica de Europa Código 612G01002
Titulación
Grao en Dereito
Descriptores Ciclo Período Curso Tipo Créditos
Grao 1º cuadrimestre
Primeiro Formación básica 6
Idioma
Castelán
Modalidade docente Presencial
Prerrequisitos
Departamento Dereito Privado
Coordinación
Montanos Ferrin, Maria Emma
Correo electrónico
emma.montanos@udc.es
Profesorado
Cebreiros alvarez, Eduardo
Montanos Ferrin, Maria Emma
Correo electrónico
eduardo.cebreiros@udc.es
emma.montanos@udc.es
Web
Descrición xeral A través do contido e desenvolvemento da materia de "España na configuración histórico-xurídica de Europa", dirixida aos estudantes de primeiro curso do grao en Dereito trátase de que estes se poñan en contacto cos principais elementos que configuraron o noso ordenamento xurídico. No desenvolvemento e exposición da materia histórico-xurídica dentro desta planificación académica tivéronse en conta as novas tendencias historiográficas que en parte se consolidaron fóra de España e produciron estudos significativos que os nosos estudantes deben coñecer e valorar. A estrutura de aprendizaxe que expomos, desenvolvemos e desenvolveremos é pioneira nos encuadramientos metodolóxicos españois. En consecuencia, o estudante deberá de ter en conta que o noso pasado xurídico está determinado por Europa porque España non foi nin é unha illa e dentro desta comprensión que é o noso principal obxectivo desenvolveranse todos os demais. Posto que a realidade española foi parte da realidade europea, os estudantes han de comprender e coñecer ben a grandiosa realidade dese dereito común europeo unitario, capaz de dominar a escena xurídica de toda Europa. Pero ademais, teñen que perfilar a súa formación histórico-xurídica entendendo que tamén hai de forma paralela uns dereitos particulares e particularísimos indubidablemente vixentes que constitúen os dereitos propios, nos que tamén España ofrece as súas singularidades. Os obxectivos por tanto pódense sintetizar en: coñecemento do ordenamento xurídico común de Europa nas súas principais manifestacións e coñecemento das singularidades xurídicas de España. Naturalmente, dentro de cada unha das metas quedarán especificados os niveis de coñecemento que han de adquirir os estudantes tendo en conta os principais acontecementos culturais que as determinaron e especificándose as principais institucións que os articularon no noso vinte séculos de ordenación xurídica. Estes puntos aparecen detallados no Programa ou temario a cuxo contido remitímonos.

Competencias do título
Código Competencias do título
A2 Coñecer a función do Dereito como sistema regulador das relacións sociais.
A3 Percepción do carácter sistemático do ordenamento xurídico.
A4 Percepción do carácter interdisciplinar dos problemas xurídicos.
A6 Comprensión das distintas manifestacións do dereito na súa evolución histórica e na súa realidade actual.
A8 Coñecementos básicos de argumentación xurídica.
A10 Capacidade de interpretar e analizar críticamente o ordenamento xurídico.
A12 Manexo da oratoria xurídica. (Capacidade de expresarse apropiadamente en público).
A13 Dominio das novas tecnoloxías aplicadas ao dereito.
B1 Que os estudantes demostrasen posuír e comprender coñecementos nunha área de estudo que parte da base da educación secundaria xeral, e adóitase atopar a un nivel que, aínda que se apoia en libros de texto avanzados, inclúe tamén algúns aspectos que implican coñecementos procedentes da vangarda do seu campo de estudo
B3 Que os estudantes teñan a capacidade de reunir e interpretar datos relevantes (normalmente dentro da súa área de estudo) para emitir xuízos que inclúan unha reflexión sobre temas relevantes de índole social, científica ou ética
B6 Aprender a aprender.
B8 Aplicar un pensamento crítico, lóxico e creativo, entendendo, tamén, a importancia da cultura emprendedora.
B9 Traballar de forma autónoma con iniciativa tendo en conta a importancia da aprendizaxe ao longo de toda a vida.
B10 Traballar de forma colaborativa.
B11 Comportarse con ética e responsabilidade social como cidadán e como profesional.
B12 Comunicarse de maneira efectiva nun entorno de traballo, amosando capacidade de expresión tanto oral como escrita en calquera das linguas oficiais da comunidade autónoma, así como nun idioma estranxeiro.
B13 Capacidade para utilizar a rede informática (internet) na obtención de información e na comunicación de datos e, en xeral, capacidade para empregar as ferramentas básicas das TIC necesarias para o exercicio da súa profesión.
C1 Expresarse correctamente, tanto de forma oral coma escrita, nas linguas oficiais da comunidade autónoma.
C2 Dominar a expresión e a comprensión de forma oral e escrita dun idioma estranxeiro.
C3 Utilizar as ferramentas básicas das tecnoloxías da información e as comunicacións (TIC) necesarias para o exercicio da súa profesión e para a aprendizaxe ao longo da súa vida.
C4 Desenvolverse para o exercicio dunha cidadanía aberta, culta, crítica, comprometida, democrática e solidaria, capaz de analizar a realidade, diagnosticar problemas, formular e implantar solucións baseadas no coñecemento e orientadas ao ben común.
C6 Valorar criticamente o coñecemento, a tecnoloxía e a información dispoñible para resolver os problemas cos que deben enfrontarse.

Resultados de aprendizaxe
Resultados de aprendizaxe Competencias do título
A2
A3
A4
A6
A8
A10
A12
B9
B1
B3
C1
A13
B6
B8
B10
B11
B12
B13
C2
C3
C4
C6

Contidos
Temas Subtemas
“ESPAÑA NA CONFIGURACIÓN HISTÓRICO-XURÍDICA DE EUROPA”


ESPAÑA DURANTE A ÚLTIMA FASE DO IMPERIO ROMANO





Lección 1ª.- 1. O imperio de Diocleciano.- 2. O imperio de Constantino.- 3. Significación política do Dominado.- 4. A división do Imperio.- 5. Justiniano.- 6. O poder do Imperio e a Igrexa.- 7. Perfil do ordenamento imperial.- 8. Características xerais do Dereito romano postclásico.- 9. A cultura xurídica de Occidente.- 10. A cultura xurídica de Oriente.

Lección 2ª.- 1. A extensión do ius civitatis Romanorum a todos os cives do Imperio.- 2. A península ibérica dentro do Imperio de Occidente. Breve descrición das magistraturas romanas existentes en España antes da chegada dos visigodos. 3. Costumes locais e aplicación do dereito romano en España. 4. A primeira gran codificación do dereito romano: o Codex de Teodosio.
A PRIMEIRA IDADE MEDIEVAL





Lección 3ª.- 1. A irrupción dos visigodos dentro dos confíns do Imperio: os foedera.- 2. O primeiro Regnum visigodo (418-572).- 3. O Regnum Gothorum, Regnum Hispaniae.- 4. Os concilios de Toledo.

Lección 4ª.- 1. Cultura fundamentalmente militar nas novas institucións.- 2. Algunhas excepcións: a formación de antoloxías xurídicas que recollen principalmente canto penetrou e sobrevive en España dos escritos dos xuristas romanos e das leis romanas. O caso máis importante: o Breviarium de Alarico (506): Descricións do seu contido.- 3. A vontade dun rei transforma a natureza xurídica da obra: a antoloxía imponse como lei do regnum.- 4. Significado dos textos iguais ou similares ao Breviarium de Alarico existentes e que circulan por varias rexións de Europa.

Lección 5ª.- 1. O bispo de Roma convértese en pontifex maximus do orbe cristián.- 2. Principais trazos configuradores da estrutura da Igrexa e o desenvolvemento da actividade conciliar.- 3. Os novos materiais lexislativos para regular a vida dos católicos de España. 4. A Collectio pseudosidoriana ou Collectio Hispana.- 5. Breve perfil do priscilianismo.
ESPAÑA DURANTE OS SÉCULOS VII-XI


Lección 6ª.- 1. O Islam en España.- 2. As orixes do reino astur-leonés.- 3. A despoboación do val do Douro.- 4. A repoboación.- 5. O imperio castelán-leonés.- 6. A Marca hispánica e a repoboación de Cataluña.- 7. Dos núcleos de resistencia pirenaicos á formación e repoboación dos reinos de Navarra e Aragón.

Lección 7ª. O sistema señorial: 1. O campo: consideracións xerais sobre o estado da sociedade civil. Predominio do campo sobre a cidade. - 2. As institucións dominantes na campiña: a) O réxime señorial. - 3. Administración de xustiza. - 4. Prestacións impostas, en especie e en diñeiro. - 5. A condición dos viláns.

Lección 8ª. O feudalismo: 1. Orixes do feudalismo. - 2. Elementos do feudo. - 3. Prestacións feudais. - 4. O desenvolvemento do instituto xurídico feudal nos reinos hispánicos.

Lección 9ª. A península ibérica dentro da historia europea: as grandes reformas monásticas e os lugares da sapientia: 1. A campiña e a cidade: a) o mosteiro. - 2. A campaña e a cidade: b) o bispado, a igrexa colexiata. - 3. A península ibérica dentro da historia europea. - 4. Os lugares da sapientia. - 5. As características da sapientia: as artes liberais (gramática, dialéctica e retórica), o dereito, a teoloxía.

Lección 10ª. Dereito musulmán e dereito cristián: 1. Dereito musulmán e Dereito cristián. - 2. A Lex Visigothorum entre o mito e a realidade. - 3. Resposta xurídica á nova situación social determinada pola autotutela e a repoboación. - 4. A lexislación como evento excepcional.
II- LA ÉPOCA NUEVA: SIGLOS XII AL XV

Lección 11ª. El poder real y el poder señorial: 1. El poder real y el poder señorial: caracterización general y especificación de su posicionamiento. - 2. Facultades de los señores en el marco de su señorío. - 3. Específica concreción de sus facultades jurisdiccionales. - 4. La administración del señorío. - 5. Encomiendas y behetrías. - 6. Los grandes señoríos.

Lección 12ª. La comunidad: 1. La comunidad: caracteres y composición. - 2. Los estamentos configuradores de la sociedad: a) el estado nobiliario; b) o estado eclesiástico; c) o estado das cidades. Específica referencia aos mercadores e á dimensión xurisdicional dos Consulados. - 3. Os campesiños: a) os campesiños libres; b) os vasallos de señorío; c) os homes de behetría. - 4. Outros grupos de poboación: a) xudeus; b) mudéjares; c) escravos. - 5. Principais manifestacións da conflitividade social.

Lección 13ª. Do cambio do século XI ao renacemento medieval do século XII: 1. Do cambio do século XI ao renacemento medieval do século XII. Cambios da realidade na cidade: as súas novas funcións e dimensións. As características dominantes da civilitas convértense agora nas cidadás. - 2. A especialización do traballo e a regulación de actividades artesanais: formación dos Gremios.- 3. O Ius Commune: O Corpus Iuris Civilis e o Corpus Iuris Canonici. 4. O sistema do Ius Commune.

Lección 14ª. A formación politica das Coroas. A dimensión institucional do rei: 1. A formación política das Coroas: o territorio; incorporación de territorios; formas políticas dos territorios; significación política da Coroa. - 2. O rei: dimensión institucional, capacidade para reinar e orde de sucesión. A configuración teórica do poder imperial e rexio: a) Princeps legibus solutus est; b) Quod principe placuit legis habet vigorem; c) Quod omnes tangit ab omnibus conprobari debet; d)Rex superiorem non recognoscens in regno suo est imperator. Contido do poder real.

Lección 15ª. A casa e corte, a Chancillería real, os Consellos reais: 1. O oficio. - 2. O oficial. a) Control do oficio. - 3. A Casa e Corte. - 4. A Chancillería real: a) O Chanciller Maior. b) O Chanceler da Poridad. c) Notarios Maiores. d) Os escribanos. e) Secretarios. f) Rexistradores.- 5. O Consello Real. a) O Consello Real de Castela.

Lección 16ª. As Cortes: 1. Formas de participación dalgúns sectores da comunidade no goberno do Reino. As Cortes: a) composición, b) competencias, c) actuación, d) a Deputación de Cortes. - 2. Xuntas, Unións e Irmandades.

Lección 17ª. A xustiza. 1. A xustiza: consideracións xerais. - 2. Contido da xustiza real. Principais manifestacións da xustiza rexia. - 3. As Audiencias: órganos superiores de xustiza: a) orixe; b) sede; c) competencias. - 4. A Xustiza Real Suprema: os Consellos do Rei.

Lección 18ª. As principais manifestacións da lexislación real en Castela: 1. As principais manifestacións da lexislación real como un intento de uniformar a situación xurídica da Coroa de Castela: Fernando III e o Fuero Xulgo; complexidade da política lexislativa de Alfonso X; a redacción de foros extensos como reacción dos concellos ante o Ius Commune. - 2. Foro vello e Dereito novo: os intereses políticos da nobreza, dos concellos e do rei en xogo. - 3. Consagración oficial do Ius Commune nas Cortes de Alcalá de 1348.
O ESTADO MODERNO: SÉCULOS XVI AO XVIII Lección 19ª. A Monarquía Universal Española: 1. Nova situación político-institucional: a) unión persoal da coroa de Castela e da coroa de Aragón cos Reis Católicos; b) consolidación da autoridade real en Castela. - 2. Incorporación territorial de Canarias e recuperación total de Andalucía: o reino de Granada. - 3. Incorporación do reino de Navarra á coroa de Castela: problemas constitucionais. - 4. Descubrimento das Indias e problemas de incorporación do Novo Mundo á coroa de Castela: a) doazón papal das illas e terra firme, bulas alejandrinas (manifestación da potestade do Papa); b) as Indias incorporadas a coroa castelá; c) xustificación de presencia castelá en Indias. - 5. Organización xurídica das Indias. O sistema ius commune-ius proprium nos territorios incorporados: a) dereito indiano, ius proprium para as Indias; b) función do dereito castelán na súa aplicación ao Novo Mundo. - 6. Monarquía Universal española. Levantamentos contra un poder absoluto: a) as Comunidades; b) as Germanías. - 7. Unificación xurídica: Decretos de Nova Planta.

Lección 20ª. O territorio e a sociedade: 1. O territorio. - 2. Os súbditos. - 3. A sociedade.

Lección 21ª. O rei: 1. O rei: a) títulos, atributos e dignidade; b) capacidade para ostentar a realeza; c) poder real; d) manifestacións do poder rexio. - 2. Orde sucesoria. - 3. Delegación do poder real. - 4. O valido. 5. O oficio público. - 6. A casa do rei: organización.

Lección 22ª. O Estado: 1. O Estado moderno. - 2. Elementos determinantes da organización político-administrativa estatal. - 3. Evolución institucional do Estado. - 4. Limitacións á configuración dunha fórmula político-estatal de dimensión absoluta: a) límites doctrinales; b) límites institucionais. - 5. O Estado absoluto.

A produción lexislativa. O sistema do ius commune:

Lección 23ª. As Cortes: 1. As Cortes: consideracións xerais. - 2. O rei e as Cortes. - 3. A súa intervención no ámbito lexislativo: a) elaboración lexislativa; b) reparo de agravios. - 4. A Deputación de Cortes.

Lección 24ª. O ius commune en Europa no século XVIII: 1. O sistema do ius commune: o xénero xurídico-recompilatorio como expresión do ius proprium nacido en cada reino e a función do ius commune. - 2. Predominio do Ius Commune en Europa - con maior ou menor intensidade - ata o século XVIII sobre a base dunha tradición xurídica común. - 3. O cambio dinástico do século XVIII: tensión entre o Dereito rexio e o Ius Commune. Repercusión na estrutura académica da Universidade de Santiago de Compostela. - 4. A realidade reflectida na literatura xurídico-doctrinal de Galicia. - 5. A aplicación do ius commune en Galicia no século XVIII: a) dereito práctico e estilos da Real Audiencia de Galicia.

A administración central.

Lección 25ª. Os Consellos: 1. Os Consellos. - 2. Evolución da estrutura polisinodial. - 3. Composición dos Consellos: a) o presidente; b) o secretario; c) os conselleiros. - 4. Atribucións: a) competencias comúns dos Consellos territoriales; b) Consellos con funcións de natureza específica. - 5. Actuación do os Consellos.

Lección 26ª. As Xuntas: As Xuntas: carácter e especificación das máis sobresalientes. - 2. Os Secretarios do Despacho. - 3. A Xunta Suprema de Estado.

Organización da administración de xustiza.

Lección 27ª. Os xuíces. A xustiza real suprema. As Audiencias: 1. Introdución. - 2. Estatuto xurídico dos xuíces: a) Designación e cualidades; b) Limitacións; c) Obrigacións. - 3. Xustiza real suprema: Consellos do rei. - 4. Audiencias: institucións superiores de xustiza: a) Instalación e evolución; b) Composición; c) Audiencias de Indias; d) Audiencias da coroa aragonesa; e) Atribucións.

Planificación
Metodoloxías / probas Competencias Horas presenciais Horas non presenciais / traballo autónomo Horas totais
Sesión maxistral A2 A3 A4 A6 A10 B11 C4 21 0 21
Traballos tutelados A12 A13 B6 B8 B10 B12 B13 B1 B3 C1 C3 6 6 12
Proba obxectiva A3 A6 A10 B3 B1 C1 C2 5 68 73
Estudo de casos A2 A3 A4 A6 A8 A10 B9 B1 B3 C6 6 18 24
Análise de fontes documentais A2 A3 A6 A10 B8 B3 10 0 10
 
Atención personalizada 10 0 10
 
*Os datos que aparecen na táboa de planificación son de carácter orientativo, considerando a heteroxeneidade do alumnado

Metodoloxías
Metodoloxías Descrición
Sesión maxistral Desenvolvemento dos principais puntos do Programa
Traballos tutelados Desenvolvemento de tutorías que complementen a actividade didáctica das leccións maxistrais
Indicación de lecturas.
Selección e realización de traballos de selección bibbilográfica.
Desenvolvemento de determinadas tarefas de investigación histórico-xurídica básica
Proba obxectiva Comprobación dos coñecementos conceptuais obtidos polos alumnos
Estudo de casos Análise e estudos de comentarios de texto histórico-xurídicos que axudan a comprender as exposicións teóricas
Análise de fontes documentais Proxección de películas temáticas sobre aspectos concretos do programa e debate sobre aspectos histórico-xurídicos que se reflictan nas proxeccións.

Atención personalizada
Metodoloxías
Sesión maxistral
Traballos tutelados
Descrición
Aclaración de posibles dúbidas entre o alumnado

Concertaranse reunións de seguimento cos diferentes grupos para examinar o proceso de aprendizaxe

Avaliación
Metodoloxías Competencias Descrición Cualificación
Sesión maxistral A2 A3 A4 A6 A10 B11 C4 Valoraranse as acertadas intervencións dos alumnos nas sesións teóricas de exposición do profesor 5
Traballos tutelados A12 A13 B6 B8 B10 B12 B13 B1 B3 C1 C3 Avaliarase tanto o traballo realizado polo grupo no seu conxunto como individualmente por cada alumno así como a súa exposición oral ante o resto de compañeiros 10
Proba obxectiva A3 A6 A10 B3 B1 C1 C2 Avaliarase a correcta aprendizaxe dos contidos básicos da materia 70
Estudo de casos A2 A3 A4 A6 A8 A10 B9 B1 B3 C6 Avaliaranse os comentarios de texto realizados polos alumnos 10
Análise de fontes documentais A2 A3 A6 A10 B8 B3 Avaliaranse as intervencións e debates de e entre os alumnos e o profesor sobre a película proxectada 5
 
Observacións avaliación

Para a superación da materia será requisito imprescindible aprobar tanto o conxunto das actividades prácticas propostas como a proba obxectiva escrita.

Na proba correspondente á segunda oportunidade, que ten lugar durante o mes de xullo, os estudantes deberán demostrar a superación tanto da parte teórica coma da práctica, seguindo os mesmos parámetros de avaliación que na primeira oportunidade. Esta segunda oportunidade poderá ter carácter oral.

Os alumnos que teñan recoñecida oficialmente a súa matrícula a tempo parcial deberán superar a proba escrita como os demáis alumnos e no que se refire ás actividades prácticas o profesorado, analizando cada caso, facilitará a súa entrega por estes estudantes.


Fontes de información
Bibliografía básica

Recursos
Bibliografía básica:
MONTANOS FERRÍN, E., O dereito na Historia de España, Editorial Universitas, (Madrid, 2009).

Bibliografía complementaria:
BELLOMO, M. (1999)
A Europa do Dereito Común
Il Cigno Galileo Galilei, Roma
ESCUDERO, J.A. (2003)
Curso de Historia do Dereito. Fontes e institucións político-administrativas
Madrid. 3ª edición
GACTO FERNÁNDEZ, E., ALEJANDRE GARCÍA, J.A., GARCÍA MARÍN, J.M., (1997)
Manual básico de historia do Dereito (Temas e antoloxía de textos)
Madrid
GARCÍA-GALLO, A. (1984)
Manual de Historia do Dereito español, Madrid

 TOMÁS y VALIENTE, F. (1987)
Manual de Historia do Dereito español

Recursos web:
Campus Virtual: https://campusvirtual.udc.es/moodle/ . Con material complementario para o estudo da materia.

Bibliografía complementaria


Recomendacións
Materias que se recomenda ter cursado previamente
España na configuración histórico-xurídica de Europa/612G01002

Materias que se recomenda cursar simultaneamente
Fundamentos romanísticos da cultura xurídica occidental/612G01001
Teoría do Dereito/612G01006

Materias que continúan o temario

Observacións


(*)A Guía docente é o documento onde se visualiza a proposta académica da UDC. Este documento é público e non se pode modificar, salvo casos excepcionais baixo a revisión do órgano competente dacordo coa normativa vixente que establece o proceso de elaboración de guías