Datos Identificativos 2020/21
Asignatura (*) Teoría e práctica da argumentación xurídica Código 612G01041
Titulación
Grao en Dereito
Descriptores Ciclo Período Curso Tipo Créditos
Grao 2º cuadrimestre
 Cuarto Optativa 4.5
Idioma
Castelán
Modalidade docente Presencial
Prerrequisitos
Departamento Dereito Privado
Coordinación
Vergara Lacalle, Oscar
 Correo electrónico
oscar.vergara@udc.es
Profesorado
Vergara Lacalle, Oscar
 Correo electrónico
oscar.vergara@udc.es
Web
Descrición xeral Nesta materia estúdase a interpretación xurídica, a aplicación do Dereito e a argumentación ou xustificación das decisións xurídicas, con especial atención á argumentación en sé xudicial. O estudo baséase nas imprescindibles bases, tanto teóricas como procedentes do Dereito positivo vixente, pero céntrase nas principais técnicas de interpretación e argumentación, coa pretensión de que o estudante sexa capaz de construír argumentacións que satisfagan un elevado nivel de corrección, así como detectar, no uso das diferentes técnicas interpretativas e argumentativas, as deficiencias e erros máis comúns que diminúen ou suprimen a corrección das mesmas.

A actividade argumentativa en sé xurídica pode estudarse polo menos desde dous puntos de vista: descriptivo e normativo. O primeiro atende a cómo funciona o razonamiento xurídico de feito, mentres que o segundo proponse máis ben establecer cómo deben levarse a cabo o conxunto de operacións, actividades e tarefas que cabe englobar baixo os términos “argumentación” ou “razoamento xurídico”. Á súa vez, estes últimos términos poden referirse ás actividades de quen crean o Dereito (legisladores, poder executivo, xuíces), ás de quen toman parte activa nos procesos xudiciais (avogados, fiscais) e na actividade xurídica (notarios, rexistradores, funcionarios públicos, etc.) pero tamén á de quen constrúen e desenvolven a ciencia xurídica (os estudiosos que elaboran a denominada doutrina ou dogmática xurídica).
O presente curso centrarase case de forma exclusiva na actividade de razoamento xurídico dos xuíces e dos avogados. En realidade, o punto de vista que se tratará de analizar é o dos xuíces, pois os avogados elaboran os seus argumentos e interpretacións coa finalidade de persuadir ou convencer ao xuíz de que a decisión proposta por eles é a que o xuíz debe adoptar. Nese sentido, aínda que a interpretación do Dereito e as argumentaciones dos avogados poden considerarse estratéxicas e non son, de ningún xeito, imparciais, darase por suposto que o seu modo de razoar imita e asimílase por completo ao razonamiento do xuíz. Por outra banda, non se fará apenas referencia á actividade de quen crean as normas xerais.

En canto ao ponto de vista (descriptivo ou normativo, é dicir, o que atende ao que sucede de feito e o que mira o que debería ser) tratarase de atender de forma equilibrada a ambos. Esta opción resulta arriscada, por canto disponse de pouco tempo, pero os resultados serán moito máis satisfactorios si lógrase transmitir aos estudantes un modelo non só do que sucede na práctica, que terá a utilidade de detectar os defectos e fallas dos modos de razoar propios e alleos, senón tamén un modelo de como encauzar a tarefa de razonamiento, interpretación e argumentación, en orde a facela menos atacable.
Plan de continxencia 1. Modificacións nos contidos
Non se realizarán cambios.

2. Metodoloxías
*Metodoloxías docentes que se manteñen
Todas, coas adaptacións necesarias (mencionadas no apartado de atención personalizada), no caso de que se precise pasar á docencia non presencial.

*Metodoloxías docentes que se modifican
Ningunha.

3. Mecanismos de atención personalizada ao alumnado
- Correo electrónico: para consultas puntuais e para solicitar titorías virtuais.
- Moodle: para informar de novas, facilitar materiais, entregar tarefas, desenvolver debates a través de foros e realizar probas.
- Teams: para as sesións maxistrais, en grande grupo, e para as sesións interactivas, en pequenos grupos, nas franxas horarias asignadas á materia, para o seguimento do traballo. Tamén se utilizará esta ferramenta para a realización das titorías individuais e grupais (previamente concertadas a través do correo electrónico).

4. Modificacións na avaliación
As probas realizaranse a través de Moodle. Empregarase Teams como ferramenta de apoio ao exame.

*Observacións de avaliación:
No suposto de eventuáis restriccións sanitarias que afecten á presencialidade, as aulas terán lugar a través da plataforma Teams, tanto as teóricas, como as de seminario. O exame realizarase a través da plataforma Moodle, cun valor do 40% da cualificación total.

5. Modificacións da bibliografía ou webgrafía
Non se realizarán cambios.

Competencias do título
Código Competencias do título
A3 Percepción do carácter sistemático do ordenamento xurídico.
A4 Percepción do carácter interdisciplinar dos problemas xurídicos.
A6 Comprensión das distintas manifestacións do dereito na súa evolución histórica e na súa realidade actual.
A8 Coñecementos básicos de argumentación xurídica.
A9 Capacidade para o manexo de fontes xurídicas (legais, xurisprudenciais e doutrinais).
A10 Capacidade de interpretar e analizar críticamente o ordenamento xurídico.
A11 Capacidade de comprender e de redactar documentos xurídicos.
A12 Manexo da oratoria xurídica. (Capacidade de expresarse apropiadamente en público).
A15 Capacidade de negociación e mediación.
B2 Que os estudantes saiban aplicar os seus coñecementos ao seu traballo ou vocación dunha forma profesional e posúan as competencias que adoitan demostrarse por medio da elaboración e defensa de argumentos e a resolución de problemas dentro da súa área de estudo
B3 Que os estudantes teñan a capacidade de reunir e interpretar datos relevantes (normalmente dentro da súa área de estudo) para emitir xuízos que inclúan unha reflexión sobre temas relevantes de índole social, científica ou ética
B4 Que os estudantes poidan transmitir información, ideas, problemas e solucións a un público tanto especializado como non especializado
B5 Que os estudantes desenvolvesen aquelas habilidades de aprendizaxe necesarias para emprender estudos posteriores cun alto grao de autonomía
B7 Resolver problemas de forma efectiva, valorando a importancia que ten a investigación, a innovación e o desenvolvemento tecnolóxico no avance socioeconómico e cultural da sociedade.
B8 Aplicar un pensamento crítico, lóxico e creativo, entendendo, tamén, a importancia da cultura emprendedora.
B9 Traballar de forma autónoma con iniciativa tendo en conta a importancia da aprendizaxe ao longo de toda a vida.
C1 Expresarse correctamente, tanto de forma oral coma escrita, nas linguas oficiais da comunidade autónoma.
C4 Desenvolverse para o exercicio dunha cidadanía aberta, culta, crítica, comprometida, democrática e solidaria, capaz de analizar a realidade, diagnosticar problemas, formular e implantar solucións baseadas no coñecemento e orientadas ao ben común.
C6 Valorar criticamente o coñecemento, a tecnoloxía e a información dispoñible para resolver os problemas cos que deben enfrontarse.
C8 Valorar a importancia que ten a investigación, a innovación e o desenvolvemento tecnolóxico no avance socioeconómico e cultural da sociedade.

Resultados de aprendizaxe
Resultados de aprendizaxe Competencias do título
Detectar erros, falacias e paraloxismos nunha cadea de argumentación. A6
A8
A10
 B3
B4
 C4
C8
Coñecer e aplicar modelos de corrección argumentativa para o desenvolvemento dos propios puntos de vista e para a análise crítica de argumentacións alleas e de sentenzas xudiciais. A11
A12
A15
 B2
 C4
C6
Comprender a natureza e os elementos do proceso de interpretación das normas xurídicas e do enxuízamento dos feitos. A3
A4
A9
A10
A11
 B7
B8
B9
Coñecer os elementos estruturais da argumentación e os factores xurídicos e extra-xurídicos que inflúen nela. A8
A9
 B9
B5
 C1
C8

Contidos
Temas Subtemas

TEMA 1. POSITIVISMO XURÍDICO E ARGUMENTACIÓN XURÍDICA


 1. A visión positivista da práctica do Dereito
2. A tese da subsunción. Críticas
3. A tese da discrecionalidad. Críticas
4. Modelos argumentativos. Críticas
4.1. O modelo retórico de Ch. Perelman
4.2. O modelo dialéctico de R. Alexy
TEMA 2. DECISIÓN E XUSTIFICACIÓN NO DEREITO


 1. O punto de partida
2. A toma de decisións
3. Decidir e xustificar
4. Xustificar e explicar
5. Xustificar e motivar
6. Xustificación xudicial
7. Xustificación interna e externa
8. Procedemento de argumentación en casos difíciles
8.1. Argumentacións analóxicas
8.2. Argumentación apagóxica
TEMA 3. CONTEXTOS DA ARGUMENTACIÓN XURÍDICA

 1. Argumentación xudicial e argumentación xurídica
2. A argumentación dos avogados
3. Argumentación e resolución alternativa de conflitos
4. Argumentación lexislativa
5. Argumentación e dogmática xurídica
TEMA 4. DIMENSIÓNS DA ARGUMENTACIÓN XURÍDICA

 1. Argumentar e decidir
2. Concepto de argumentación
3. Concepcións de argumentación
4. Concepcións da argumentación e argumentación xurídica
5. Argumentación e falacias
TEMA 5. ASPECTOS FORMAIS DA ARGUMENTACIÓN
1. A forma dos argumentos
2. Tipos xerais de inferencias
3. Clases de argumentos xurídicos
3.1. En relación coa premisa normativa
3.2. En relación coa premisa fáctica
4. Subsunción, adecuación e ponderación
5. Os límites da lóxica
TEMA 6. ASPECTOS MATERIAIS DA ARGUMENTACIÓN
1. O enfoque material da argumentación
2. Razoamento teórico e práctico
3. Razóns e tipos de razóns
4. Razóns xurídicas: sistemáticas e extrasistemáticas
5. Relevancia e peso das razóns
6. Razóns xurídicas e razóns morais. A unidade do razoamento práctico
TEMA 7. ASPECTOS PRAGMÁTICOS DA ARGUMENTACIÓN

 1. O xiro pragmático
2. Retórica e dialéctica
3. A dialéctica como procedemento
4. A actividade retórica
5. Papel da retórica e a dialéctica na argumentación xurídica
6. Recursos retóricos e dialécticos
TEMA 8. A REFUTACIÓN EN ESPECIAL

 1. Modos de refutar
2. Procedementos para refutar
3. As falacias en particular
3.1. Falacias formais
3.2. Falacias materiais
3.3. Falacias pragmáticas
4. Algunhas precisións sobre as falacias na argumentación xurídica
TEMA 9. A ARGUMENTACIÓN EMPÍRICA 0. Introdución.
1. Motivación da proba.
2. Concepcións da proba xudicial.
3. A inducción como racionalidad do procedemento probatorio.
4. Valoración da proba e estándares de proba.
5. Institucionalización e límites á averiguación da verdade.
6. En particular, a regra de exclusión da proba ilícita
TEMA 10. AVALIACIÓN DAS ARGUMENTACIÓNS 1. Avaliación e contextos argumentativos
2. A avaliación do razoamento xudicial
3. Tese da única resposta correcta
4. Criterios de avaliación
5. O razoable no Dereito
6. Modelos de análises de argumentacións

Planificación
Metodoloxías / probas Competencias Horas presenciais Horas non presenciais / traballo autónomo Horas totais
Sesión maxistral A6 C4 C6 C8 13 19.5 32.5
Análise de fontes documentais A3 A4 A10 A11 B8 B2 B3 0 23 23
Proba obxectiva B7 B4 B5 C1 2 20.5 22.5
Seminario A8 A9 A12 A15 B9 13 19.5 32.5
 
Atención personalizada 2 0 2
 
*Os datos que aparecen na táboa de planificación son de carácter orientativo, considerando a heteroxeneidade do alumnado

Metodoloxías
Metodoloxías Descrición
Sesión maxistral Terán un carácter introductorio e de recapitulación aos grandes bloques temáticos da materia. Ocasionalmente, o profesor indicará pequenos exercicios teórico-argumentativos, os cales deberán ser resoltos para a próxima clase teórica seguinte.
Análise de fontes documentais A comprobación das aproximaciones teóricas e a identificación e estudo dos principais problemas relacionados coa interpretación, aplicación e argumentación xurídica esixirán que as/os estudantes analicen textos normativos, jurisprudenciales e, en menor medida, documentos que conteñan actos xurídico-privados e actos administrativos. Cando estas análises formen parte dos exercicios mencionados no apartado precedente computarán para a nota.
Proba obxectiva A través dela se evaluará a aprendizaxe dos temas explicados e desenvolvidos nas clases magistrais.
Seminario Como medio para o desenvolvemento de habilidades relacionadas co sentido crítico, a capacidade de expresión oral e a exposición lóxica e ordenada dos argumentos. Os seminarios virarán ao redor dos temas propostos polo profesor ao principio do curso e terán carácter interactivo. Dous estudantes actuarán como relatores e tratarán de poñer de manifesto a súa capacidade argumentativa. O resto da clase poderá participar.

Atención personalizada
Metodoloxías
Análise de fontes documentais
Descrición
Os estudantes dispoñerán da posibilidade de manter unha sesión de atención personalizada co profesor, tanto para resolver dúbidas como para preparar a sesión de seminario.

Avaliación
Metodoloxías Competencias Descrición Cualificación
Análise de fontes documentais A3 A4 A10 A11 B8 B2 B3 Empregaranse para abordar distintas cuestións de teoría da argumentación e neles poderán obterse ata 1,5 puntos. 15
Proba obxectiva B7 B4 B5 C1 A proba obxectiva empregarase para evaluar a aprendizaxe dos contidos das clases maxistrais e das lecturas. O exame constará de diversas argumentacións que haberá que analizar á luz das preguntas propostas neste. 50
Seminario A8 A9 A12 A15 B9 A avaliación da participación nas sesións seminario terá en conta a eficacia pragmática, a fluidez expositiva, a habilidade argumentativa e a capacidade de análise e avaliación crítica. Tamén se tomará en consideración o dominio dos contidos temáticos e a capacidade de responder ás obxeccións ou preguntas suscitadas.
O principal criterio de avaliación será a calidade das intervencións, aínda que tamén se terá en conta a frecuencia das intervencións.
Na sesión ou sesións en que cada estudante actúe como ponente poderanse obter ata 2,5 puntos da cualificación final, en función da calidade da exposición. As intervencións efectuadas nas sesións onde non se actúe como ponente permitirán obter ata 1 puntos da cualificación final, en función dos criterios expostos 		35
 
Observacións avaliación
<div id="contenedor">Para
aprobar a materia será preciso obter unha cualificación aprobatoria
tanto no exame ou proba obxectiva como na avaliación das actividades
prácticas, que se realizará a través do seminario. Dito doutro xeito,
non se sumarán as cualificacións obtidas en ambas partes si non se
obteñen polo menos 2,5 puntos sobre 5 (5 sobre 10) en cada unha delas. </div><p>&nbsp;&nbsp;&nbsp; </p>

Fontes de información
Bibliografía básica

Atienza, M., Curso de argumentación jurídica, Madrid, Trotta, 2016

García Amado, J. A., Razonamiento jurídico y argumentación. Nociones introductorias, León, ed. Eolas, 2013.

Bonorino Ramírez, P., Argumentación en debates, Universidad de Vigo, Vigo, 2012.

Serna, P. (dir.), De la argumentación a la hermenéutica, Granada, Comares, 2ª ed. 2005, ult. reimpr.

VV.AA., Compendio de lógica, argumentación y retórica, Madrid, Trotta, 2011.
Bibliografía complementaria

Aarnio, Lo racional como razonable, Madrid, Centro de Estudios Constitucionales,

Alexy, Teoría de la argumentación jurídica, Madrid, Centro de Estudios Políticos y Constitucionales.

Larenz, K., Metodología de la Ciencia del Derecho, Barcelona, Ariel, (trad. de la 4ª edición alemana).

Perelman y Olbrechts-Tyteca, Tratado de la argumentación, Madrid, Gredos.

Perelman, La lógica jurídica y la nueva retórica, Madrid, Civitas.

Recomendacións
Materias que se recomenda ter cursado previamente
Dereito Constitucional: Fontes e Dereitos/612G01003
Comunicación oral e escrita/612G01004
Teoría do Dereito/612G01006
Dereito Penal. Parte xeral/612G01010
Constitución e poder xudicial/612G01014
Institucións e ordenamento xurídico-administrativo/612G01015
Dereito de obrigas e danos/612G01016
Filosofía do Dereito/612G01026
Dereitos Reais/612G01027
Dereito Procesual Penal/612G01028

Materias que se recomenda cursar simultaneamente
Traballo fin de Grao/612G01031
Dereito Procesual Civil/612G01033

Materias que continúan o temario

Observacións


(*)A Guía docente é o documento onde se visualiza a proposta académica da UDC. Este documento é público e non se pode modificar, salvo casos excepcionais baixo a revisión do órgano competente dacordo coa normativa vixente que establece o proceso de elaboración de guías