Datos Identificativos 2020/21
Asignatura (*) Estudos do Libro e Edición Código 613584105
Titulación
Mestrado Universitario en Literatura, Cultura e Diversidade (plan 2016)
Descriptores Ciclo Período Curso Tipo Créditos
Mestrado Oficial 1º cuadrimestre
 Primeiro Obrigatoria 3
Idioma
Castelán
Modalidade docente Presencial
Prerrequisitos
Departamento Filoloxía Española e Latina
Letras
Coordinación
Pena Sueiro, Nieves
 Correo electrónico
nieves.pena.sueiro@udc.es
Profesorado
Pena Sueiro, Nieves
Tato Garcia, Cleofe
 Correo electrónico
nieves.pena.sueiro@udc.es
cleofe.tato@udc.es
Web
Descrición xeral Estudo avanzado orientado o coñecemento da historia do libro e da edición. Análise da orixe e a materialidade do libro e da transmisión textual manuscrita e impresa desde a sua orixe ata a actualidade.
Plan de continxencia 1. Modificacións nos contidos: Non hai.

2. Metodoloxías
*Metodoloxías docentes que se manteñen: Todas. De non poderse producir a desexable presencialidade, e dacordo coa experiencia do curso 2019-2020, é posible recurrir con relativa facilidade á docencia non presencial mediante Teams, Zoom ou outras plataformas similares, en especial para as horas expositivas. Máis complicado pode chegar ser conectar co alumnado no caso da docencia consagrada a aspectos prácticos, pois nese caso debería ser sempre en directo, non mediante grabación: doutro modo non sería posible interactuar co alumnado de forma similar á "vella normalidade" (naturalmente, non se pode descartar que se combine a docencia presencial con grupos reducidos e a docencia non presencial para as clases expositivas máis numerosas). 3. Mecanismos de atención personalizada ao alumnado Noutras materias, xa se dispuxo da posibilidade de atención individualizada por medio de videoconferencia, polo que non cambia a situación.

*Metodoloxías docentes que se modifican: ningunha.

3. Mecanismos de atención personalizada ao alumnado
Mediante a aplicación Teams, previa cita coas profesoras.
Mediante correo electrónico.
4. Modificacións na avaliación

En caso de que a asistencia ao evento divulgativo non poida ter lugar, buscarase unha tarefa ou unha actividade que o sustitúa.
En caso de que a proba mixta non puidera ser feita de modo presencial síncrono, Deberá manterse no posible a valoración do traballo ind¡vidual do alumno dentro e fóra da aula e, desde logo, concederlle a porcentaxe da puntuación que se lle asigna na guía. Deberá procurarse que o exame, para acadar un mínimo rigor, teña lugar de xeito presencial (a través de Teams).
*Observacións de avaliación:
As mesmas que se incorporan na guía docente.
5. Modificacións da bibliografía ou webgrafía. Modificacións da bibliografía ou webgrafía Non hai modificacións, aínda que, de ser o caso, cómpre proporcionar ao estudante os elementos básicos de consulta a través de Moodle, se non puidese acceder á Biblioteca.

Competencias do título
Código Competencias do título
A1 Integrar os estudos literarios nun contexto cultural mais extenso que trascenda os límites dunha soa lingua e/ou nación, atendendo á diversidade cultural
A5 Adquirir as habilidades necesarias para analizar e investigar os mecanismos dos procesos de comunicación
A6 Coñecer e valorar a diversidade cultural, con especial atención aos ámbitos hispánico e galego-portugués
A7 Coñecer as principais correntes teóricas que integraron e integran a reflexión sobre a literatura e a cultura, así como os seus antecedentes
A9 Aplicar as técnicas de análise cultural respetando os fundamentos ideolóxicos presentes en contextos diversos
A14 Adquirir a capacidade de xestionar ferramentas e recursos de investigación aplicados no ámbito dos estudos literarios e culturais
B1 Que os estudantes saiban comunicar as súas conclusións e os coñecementos e razóns últimas que as sustentan a públicos especializados e non especializados dun modo claro e sen ambigüidades
B4 Utilizar as ferramentas básicas das tecnoloxías da información e as comunicacións(TIC) necesarias para o exercicio da súa profesión e para a aprendizaxe ao longo da vida
B5 Desenvolverse para o exercicio dunha cidadanía aberta, culta, crítica, comprometida, democrática e solidaria, capaz de analizar a realidade, diagnosticar problemas, formular e implantar solucións baseadas no coñecemento e orientadas ao ben común
B6 Valorar críticamente o coñecemento, a tecnoloxía e a información dispoñibles para resolver problemas cos que deben enfrontarse
B7 Asumir como profesional e cidadán a importancia da aprendizaxe
B10 Expresarse correctamente, tanto de forma oral coma escrita, nas linguas oficiais da comunidade autónoma
C1 Adquirir capacidade de organizar o traballo, planificar e xestionar o tempo e resolver problemas de forma efectiva
C2 Traballar de maneira interdisciplinar en entornos diversos
C3 Demostrar un compromiso ético coas desigualdades
C4 Promover o entendemento intercultural desde a comprensión da diversidade
C5 Integrar coñecementos de campos de estudos diversos
C6 Aplicar coñecementos e habilidades na resolución de problemas en entornos novos o non familiares en contextos interdisciplinares
C7 Desenvolver habilidades cognitivas avanzadas (capacidade de síntesise, análise e pensamento crítico) relacionadas co desenvolvemento e a creación dun perfil investigador
C8 Adquirir a capacidade de concebir e deseñar proxectos de investigación con rigor académico
C9 Desenvolver habilidades de xestión da información para propósitos académicos e de investigación

Resultados de aprendizaxe
Resultados de aprendizaxe Competencias do título
Saber relacionar o libro, a lectura e a edición no contexto histórico AM1
AM5
AM7
AM9
 BP1
BP2
BP3
BP7
 CM1
CM2
CM3
Ser capaz de desenvolver unha na investigación avanzada no ámbito dos estudos literarios e culturales AM5
AM7
AM9
AI3
 BP1
BP2
BP3
BP7
 CM1
CM2
CM3
CM4
CM5
CM6
CI1
CI2
CI3
Realizar ensaios teóricos que poidan explicar os modelos sociales e culturais dentro do ámbito de estudio. AM5
AM6
AM7
AI3
 BP1
BP2
 CM3
Poder opinar críticamente sobre a sociedade actual e relacionala ca producción artística. AM5
AM6
AM7
AM9
AI3
 BM1
BP1
BP2
BP3
BP7
 CM1
CM2
CM3
Poder establecer nexos entre periodos temporales e culturas diversas BP1
BP2
BP3
BP4

Contidos
Temas Subtemas
O libro desde a Antigüidade á Idade Media 1. A orixe da escritura.
2. Dos rolos ao códice.
3. Características, soportes, técnicas.
4. O scriptorium medieval
5. As bibliotecas.
A edición
 1.Tipos de edición.
2. Introducción á critica textual.
O libro na época da imprenta 1. A Imprenta.
2. Convivencia do manuscrito e o impreso.
3. A imprenta en Europa.
4. imprenta en España.
5. Tipoloxía editorial.
O libro e a lectura no século XXI 1. O cambio de paradigma.
2.O libro electrónico.
3. A edición dixital / a edición dixital académica.

Planificación
Metodoloxías / probas Competencias Horas presenciais Horas non presenciais / traballo autónomo Horas totais
Actividades iniciais A1 A5 A6 A14 A7 B4 B5 B6 B1 B10 C1 C2 C3 1 2 3
Sesión maxistral A5 A6 A14 A7 B4 B5 B6 B1 B10 C1 C2 C3 6 10 16
Lecturas A1 A5 A14 B4 B6 B1 C5 C6 C9 2 10 12
Proba mixta A1 A5 A6 A14 A7 B4 B5 B6 B1 C1 C2 C3 C5 C8 2 10 12
Eventos científicos e/ou divulgativos A1 A5 A6 A14 A7 B4 B5 B6 B1 C1 C2 C3 C5 C8 4 2 6
Obradoiro A1 A5 A14 A9 B4 B5 B6 B7 B1 B10 C1 C2 C3 C4 C7 C8 12 10 22
 
Atención personalizada 4 0 4
 
*Os datos que aparecen na táboa de planificación son de carácter orientativo, considerando a heteroxeneidade do alumnado

Metodoloxías
Metodoloxías Descrición
Actividades iniciais Presentación do contido e avaliación dos coñecementos previos do alumnado, así como avaliación da sua disposición fronte a materia. Valoración das necesidades específicas do alumnado.
Sesión maxistral Nestas sesións daránse as claves teóricas e describiránse conceptos básicos para fixar as nocións fundamentais que se precisan para o desenvolvimento do resto das metodoloxías de aprendizaxe.
Lecturas A través das lecturas os alumnos descubrirán perspectivas diferentes do obxeto de estudo, e ampliarán os coñecementos obtidos na aula.
Proba mixta
Ao final do curso, na data fixada pola Facultade, o alumno realizará unha proba dedicada a verificar a adquisición das competencias da materia, para o cal se lle plantexarán preguntas e exercicios de diverso tipo (proba teórico-práctica). Requerirase, ademáis, que alcance un nivel de expresión acorde co dun posgrao universitario.
Eventos científicos e/ou divulgativos Aproveitaranse os recursos e actividades dispoñibles. Así, os alumnos visitarán o Arquivo do Reino de Galicia co obxectivo de achegalos de modo directo e práctico á materialidade do libro e ao sistema de catalogación e arquivo.
Obradoiro O obradoiro consta dunha serie de exercicios prácticos diversos nos que se persigue o dominio da disciplina mediante a práctica e a metodoloxía. Os alumnos farán comentarios, manipularán textos, farán exposicións e articulacións de ideas conrecreación intelectual dos contextos históricos e situacións comunicativas,agás da reflexión estética e a contextualización socio-histórica.

Atención personalizada
Metodoloxías
Obradoiro
Descrición
O estudante poderá, sempre que sexa preciso, requerir a atención personalizada das profesoras, tanto para resolver dúbidas xurdidas na preparación da proba mixta, como nas sesións dedicadas ao obradoiro ou nas lecturas, mais nunca pode suplir as explicacións que non ten seguido por se ausentar da aula inxustificadamente. As profesoras estarán dispoñibles no su horario semanal de tutorías, e, ademais, por correo electrónico o previa cita por Teams.

Avaliación
Metodoloxías Competencias Descrición Cualificación
Proba mixta A1 A5 A6 A14 A7 B4 B5 B6 B1 C1 C2 C3 C5 C8 En cada unha das oportunidades (final de cuadrimestre e xullo), realizarase unha proba mixta na que, a través de preguntas e exercicios varios, o alumno demostrará que acadou os coñecementos e competencias previstas.
Será moi importante tamén que neste exercicio ofrezca unha expresión correcta. 		50
Sesión maxistral A5 A6 A14 A7 B4 B5 B6 B1 B10 C1 C2 C3 Valorarase a participación activa nas sesións. 10
Obradoiro A1 A5 A14 A9 B4 B5 B6 B7 B1 B10 C1 C2 C3 C4 C7 C8 Se valorará la participación y el desarrollo satisfactorio de las actividades propuestas en el aula y las asignadas para realizar fuera del aula. 25
Eventos científicos e/ou divulgativos A1 A5 A6 A14 A7 B4 B5 B6 B1 C1 C2 C3 C5 C8 Está previsto que os estudantes asistan a un evento divulgativo ou científico. Programarase unha visita guiada ao Arquivo do Reino de Galicia, onde deberán seguir as explicacións que se lles faciliten co obxectivo de presentar por escrito un texto no que dean conta dos aspectos principais sobre os que se lle ten informado e, especialmente, daqueles que garden relación co tratado nas sesiós maxistrais e nos obradoiros. Deberán presentar un resumo completo e cabal da exposición no que demostren non só que asistiron ao seminario senon que foron quen de seguilo de maneira comprensiva. 15
 
Observacións avaliación

Na sesión maxistral esíxese unha resposta activa, participando nos coloquios e debates que se propoñan  nas mesmas.

Considerarase como “non presentado” o alumno que non entregue as probas de ensaio ou non realice a proba mixta.

Terase en conta a situación particular dos alumnos con dispensa académica nas dúas convocatorias, dando un tratamento particularizado a cada caso.

Na 2.ª oportunidade o alumnado será avaliado cos mesmos criterios que na oportunidade anterior, aínda que con certa variación sobre as porcentaxes xa que non se poderán ter en conta as actividades de carácter presencial (Obradoiro). Así a valoración estará composta polo 60% da "Proba mixta" e 40 % de outras actividades que reemplazarán o resto de instrumentos de avaliación presencias.

O alumnado que teña dificultades para asistir ás sesións presenciais (incompatibilidade horaria ou outras causas xustificadas) deberá comunicalo ás profesoras antes de que comecen as aulas ou durante a primeira sesión. Unha vez comprobada a súa situación, poderá optar ás mesmas condicións de evaluación que o alumnado con dispensa académica.
Convocatoria
adelantada de decembro: O sistema de avaliación será o mesmo que para as persoas con dispensa académica. O/A estudante deberá pórse en contacto coa profesora no mes de outubro.

A orixinalidade da investigación considérase sustancial e poderá ser contrastada mediante o programa de detección de plaxios que suscribiu a UDC. Calquera indicio de plaxio suporá a cualificación de 0.

A expresión do estudante nas distintas probas, exercicios e actividades levadas a cabo ha ser a que corresponde a unha titulación de posgrao (non só se tomará en conta, xa que logo, a correción ortográfica e gramatical). No caso de que a expresión dos exercicios e traballos realizados fóra da aula non garden relación coa das probas e exercicios que o estudiante realiza na aula baixo o control da profesora, para avaliar a expresión tomaranse como referencia os escritos que aquel ten elaborado sen axuda externa.

Fontes de información
Bibliografía básica CAVALLO, Guglielmo y Roger CHARTIER(dirs.) ( 2011). Historia de la lectura en el mundo occidental. Buenos Aires: Taurus
LYONS, Martyn (2012). Historia de la lectura y de la escritura en el mundo occidental. Buenos Aires, Ed. del Calderón
ESCOLAR, Hipólito (1987). Historia de las bibliotecas. Madrid: Fundación Germán Sanchez Ruipérez
LERNER, Fred (1999). Historia de las bibliotecas del mundo: desde la invención de la escritura hasta la era de la computación. Buenos Aires: Troquel
BURKE, Peter ( 2002). Historia social del conocimiento: de Gutenberg a Diderot. Buenos Aires: Paidós
BÁEZ, Fernando (2005). Historia universal de la destrucción de los libros: de las tablillas sumerias a la guerra de Irak. Buenos Aires: Sudamericana
PÉREZ PRIEGO, Miguel Ángel (2011). La edición de textos. Madrid: Síntesis
MARTINEZ DE SOUSA, José (1992). Pequeña historia del libro. Barcelona: Labor
MOLL, Jaime (2011). Problemas bibliográficos del libro del Siglo de Oro. Madrid: Arco/Libros

Bibliografía complementaria

BURKE, Peter (2002). Historia social delconocimiento: de Gutenberg a Diderot. Buenos Aires: Paidós.

CAVALLO, Guglielmo y Roger CHARTIER (dirs.)  (2012), Historia de la lectura en el mundo occidental. Buenos Aires: Taurus.

MANGUEL, Alberto (1996). Una historia de la lectura, Madrid: Fundación Sánchez Ruipérez-Alianza Editoria.

MARTINEZ DE SOUSA, José (2004). Diccionario debibliología y ciencias afines. Gijón: Trea.

MOLL, Jaime (1994). De la imprenta al lector. Estudios sobre el libro español de los siglos XVI al XVIII. Madrid: Arco Libros.

POLASTRON, Lucien X. (2007). Libros en llamas:historia de la interminable destrucción de las bibliotecas. México: Fondo deCultura Económica.

PEDRAZA, Manuel J. CLEMENTE, Yolanda y REYES, Fermín de los (2003). El libro antiguo. Madrid: Síntesis.

TAGLE, Matilde (2007). Historia del libro. Textoe imágenes. Buenos Aires, Alfagrama.

Recomendacións
Materias que se recomenda ter cursado previamente
Métodos e Técnicas para a Elaboración e Presentación de Traballos de Investigación/613584104

Materias que se recomenda cursar simultaneamente
Recursos para a Investigación da Literatura/613584106

Materias que continúan o temario

Observacións

Entendese que o alumno dispón dunha competencia lingüística acorde ao nivel universitario dunha titulación de posgrao; de calqueira maneira, recoméndase a aqueles estudantes que teñan problemas na expresión (sexan ortográficas, sintácticas ou doutro tipo) que as subsanen.


(*)A Guía docente é o documento onde se visualiza a proposta académica da UDC. Este documento é público e non se pode modificar, salvo casos excepcionais baixo a revisión do órgano competente dacordo coa normativa vixente que establece o proceso de elaboración de guías