Datos Identificativos 2022/23
Asignatura (*) Literatura Galega Contemporánea 2 Código 613G02036
Titulación
Grao en Galego e Portugués: Estudos Lingüísticos e Literarios
Descriptores Ciclo Período Curso Tipo Créditos
Grao 1º cuadrimestre
Cuarto Obrigatoria 6
Idioma
Galego
Modalidade docente Presencial
Prerrequisitos
Departamento Letras
Coordinación
Fernandez Perez-Sanjulian, Carme
Correo electrónico
carme.fernandez.perez-sanjulian@udc.es
Profesorado
Axeitos Valiño, Ricardo
Fernandez Perez-Sanjulian, Carme
Correo electrónico
ricardo.axeitos@udc.es
carme.fernandez.perez-sanjulian@udc.es
Web http://www.udc.es/filo
Descrición xeral Estudo das principais etapas, movementos literarios, así como das autoras e autores máis representativos da Literatura Galega do século XX.

Competencias do título
Código Competencias do título
A1 Coñecer e aplicar os métodos e as técnicas de análise lingüística e literaria.
A2 Saber analizar e comentar textos e discursos literarios e non literarios utilizando apropiadamente as técnicas de análise textual.
A3 Coñecer as correntes teóricas da lingüística e da ciencia literaria.
A4 Ter un dominio instrumental avanzado oral e escrito da lingua galega.
A7 Coñecer as literaturas en lingua galega, española e inglesa.
A10 Ter capacidade para avaliar criticamente o estilo dun texto e para formular propostas alternativas e correccións.
A11 Ter capacidade para avaliar, analizar e sintetizar criticamente información especializada.
A14 Ser capaz para identificar problemas e temas de investigación no ámbito dos estudos lingüísticos e literarios e interrelacionar os distintos aspectos destes estudos.
A15 Ser capaz de aplicar os coñecementos lingüísticos e literarios á práctica.
A17 Ter un coñecemento avanzado da literatura galega.
A19 Coñecer a historia e a cultura das comunidades galegofalantes.
A23 Coñecer a situación sociolingüística da lingua galega.
A27 Coñecer a evolución histórica externa e interna da lingua galega.
B1 Utilizar os recursos bibliográficos, as bases de datos e as ferramentas de busca de información.
B2 Manexar ferramentas, programas e aplicacións informáticas específicas.
B3 Adquirir capacidade de autoformación.
B4 Ser capaz de comunicarse de maneira efectiva en calquera contorno.
B5 Relacionar os coñecementos cos doutras áreas e disciplinas.
B6 Ter capacidade de organizar o traballo, planificar e xestionar o tempo e resolver problemas de forma efectiva.
B7 Ter capacidade de análise e síntese, de valorar criticamente o coñecemento e de exercer o pensamento crítico.
B8 Apreciar a diversidade.
B9 Valorar a importancia que ten a investigación, a innovación e o desenvolvemento tecnolóxico no avance socioeconómico e cultural da sociedade.
B10 Comportarse con ética e responsabilidade social como cidadán/á e profesional.
C1 Expresarse correctamente, tanto de forma oral coma escrita, nas linguas oficiais da comunidade autónoma.
C2 Dominar a expresión e a comprensión de forma oral e escrita dun idioma estranxeiro.
C4 Desenvolverse para o exercicio dunha cidadanía aberta, culta, crítica, comprometida, democrática e solidaria, capaz de analizar a realidade, diagnosticar problemas, formular e implantar solucións baseadas no coñecemento e orientadas ao ben común.
C6 Valorar criticamente o coñecemento, a tecnoloxía e a información dispoñible para resolver os problemas cos que deben enfrontarse.
C7 Asumir como profesional e cidadán a importancia da aprendizaxe ao longo da vida.
C8 Valorar a importancia que ten a investigación, a innovación e o desenvolvemento tecnolóxico no avance socioeconómico e cultural da sociedade.

Resultados de aprendizaxe
Resultados de aprendizaxe Competencias do título
Analisar e interpretar textos, aplicando diferentes modelos teóricos e xenéricos. A1
A2
A3
A4
A10
A11
B1
B2
B5
B7
C1
C2
C4
Coñecer e aplicar diferentes métodos e técnicas de análise á produción literaria e cultural galega do século XX. A1
A2
A3
A4
A7
A11
A14
A15
A17
A23
B1
B3
B7
C1
C4
C6
Comprender os procesos históricos dos estudos literarios e culturais e as súas mudanzas de paradigma A1
A4
A7
A10
A11
A14
A17
A19
A23
A27
B3
B5
B8
B10
C1
C4
C7
Aplicar as técnicas de análise cultural, considerando os fundamentos ideolóxicos presentes en contextos diversos A1
A2
A3
A4
A10
A11
A15
A17
B4
B5
B7
B9
C1
C7
Adquirir as habilidades necesarias para analizar e interpretar os mecanismos da creación literaria. A1
A2
A4
A10
A11
A15
A17
B2
B3
B4
B5
B6
B7
B8
C1
C6
C8
Coñecer e valorizar a diversidade cultural, con especial atención ao ámbito galego-portugués. A7
A10
A11
A14
A15
A17
A19
A23
A27
B1
B3
B4
B5
B8
B10
C1
C4
Saber realizar unha análise crítica da literatura e os discursos como un medio de construción da feminidade e da masculinidade, así como dos roles e estereotipos de xénero asociados a estas identidades nas diferentes épocas. A2
A4
A10
A11
A14
A15
B3
B5
B7
B8
B9
B10
C1
C4
C6
Saber empregar o xénero e a sexualidade como categorías de análise das representacións da subxectividade inscritas nos textos literarios. A2
A4
A10
A11
A14
A15
B3
B5
B7
B8
B9
B10
C1
C4
C6

Contidos
Temas Subtemas
1.- Introdución xeral á literatura galega do séc. XX


1.1.- Caracterización xeral. Periodización
2.- O segundo renacemento
2.1.- As liñas de actuación cultural das Irmandades: ampliación e consolidación do sistema literario
2.2.- Da "Xeración do 16" ao grupo Nós: caracterización e problemas.
2.2.1.- Principais autores. Análise de textos representativos
2.3.- Á procura da renovación temática e formal. As vangardas e a súa influencia.
2.3.1.- Principais autores. Análise de textos representativos
3.- A literatura de posguerra e o exilio ás dúas beiras do Atlántico: continuidade e ruptura 3.1 Guerra civil e posguerra na Galiza.
3.2. A literatura e cultura galegas na emigración e no exilio.
3.2.1. Principais autores e autoras. Análise de textos representativos
4.- A recuperación literaria no interior a partir de 1950 4.1. A reconstrución do sistema literario: axentes editoriais e actividade cultural. Grupos, movementos e autoras e autores
4.2.- Continuidade e innovación na literatura da década de 60
4.2.1.-Principais autores e autoras. Análise de textos representativos
4.3.- Renovación da linguaxe poética, narrativa e teatral na década de 70
4.3.1.- Principais autoras/es. Análise de textos representativos

5.- Da década de oitenta á actualidade 5.1 Diversificación xenérica. Grupos, movementos, autoras e autores.
5.2 A irrupción das autoras e a apertura a novos discursos.
5.3. Análise de textos representativos

Planificación
Metodoloxías / probas Competencias Horas presenciais Horas non presenciais / traballo autónomo Horas totais
Análise de fontes documentais A1 A2 A3 A4 A10 A11 A14 A15 A17 A23 A27 B1 B2 B3 B7 B8 B9 B10 C1 C2 C4 2 20 22
Lecturas A3 A4 A7 A10 A11 A14 A15 A17 A19 A23 A27 B1 B3 B5 B7 B8 C4 C6 C8 0 15 15
Proba mixta A1 A2 A3 A4 A7 A10 A11 A15 A17 A19 A23 A27 B1 B3 B4 B5 B6 B7 B8 C1 2 20 22
Traballos tutelados A1 A2 A3 A4 A10 A11 A15 A11 B9 C1 C6 1 14 15
Actividades iniciais A1 A23 B6 1 1 2
Discusión dirixida A3 A7 A14 A2 A4 A10 A14 A15 B3 B5 B7 B8 B10 C4 8 0 8
Seminario A4 A11 B3 C2 C6 10 12 22
Presentación oral A1 A3 A4 A15 A17 B1 C2 1 5 6
Sesión maxistral A1 A3 A7 A10 A11 A14 A15 A17 A19 A23 A27 B1 B2 B5 B7 B9 B10 C4 C6 C7 C8 15 15 30
 
Atención personalizada 8 0 8
 
*Os datos que aparecen na táboa de planificación son de carácter orientativo, considerando a heteroxeneidade do alumnado

Metodoloxías
Metodoloxías Descrición
Análise de fontes documentais
A profesora iniciará a análise e comentario de obras literarias incluídas na programación ou doutro tipo de materiais (textos teóricos, filmes etc) e solicitará do alumnado a realización de comentarios individualizados (orais e/ou escritos) segundo as pautas estabelecidas.
Lecturas O alumnado deberá realizar a lectura das obras literarias obrigatorias. As lecturas representan, xunto ás prácticas de comentario, unha das actividades principais do curso e, como tal, serán avaliadas.
Proba mixta Proba escrita en que se demostrarán os coñecementos e competencias adquiridos e que combinará actividades de carácter ensaístico, de análise de fontes e de control de lecturas.
Traballos tutelados Traballo individual sobre algunha das obras de lectura obrigatoria, seleccionada entre a profesora e cada estudante no inicio do curso. O tema, características e dimensións serán acordados coa profesora na aula, nas horas de atendemento ou a través do correo carme@udc.gal.
Actividades iniciais Toma de contacto para coñecer o nivel inicial de lecturas e coñecemento xeral da literatura galega contemporánea (século XX) por parte do alumnado da materia.
Discusión dirixida Ao longo de varias das sesións do curso, desenvolveranse na aula comentarios colectivos a partir de textos literarios ou discutiranse algúns aspectos do temario a partir de textos críticos seleccionados pola profesora. Para poder participar axeitadamente, será imprescindíbel ter realizado as lecturas previas definidas para cada sesión.
Seminario Traballo en grupo reducido en torno ás obras de lectura e/ou textos seleccionados pola profesora.
Presentación oral Presentación oral individual da mesma obra escollida para a realización do traballo tutelado.
Previa á exposición na aula, o/a estudante terá que ter entregado unha breve ficha de lectura e un esquema da exposición. Esta poderá ser completada coa utilización de material audiovisual de apoio.
Sesión maxistral Sesións teóricas presenciais en que se presentarán os puntos principais dos contidos da materia, como punto de partida para o traballo posterior do alumnado. O coñecemento dos contidos desenvolvidos nestas sesións será esixido para a superación do curso.

Atención personalizada
Metodoloxías
Lecturas
Seminario
Sesión maxistral
Análise de fontes documentais
Proba mixta
Traballos tutelados
Descrición
Através destas metodoloxías avaliarase a evolución individual de cada alumno ou alumna, de maneira que en calquera momento se podan activar mecanismos compensatorios ou de consolidación de coñecementos ou destrezas.
A profesora encargarase de recibir e asesorar o alumnado en todas as cuestións que lle formular; ao tempo tratará en todo momento lle facer as observacións, indicacións puntuais bibliográficas, etc que puideren ser do seu interese.
Esta atención personalizada tamén está contemplada para o alumnado a tempo parcial e con dispensa académica recoñecida, así como para o estudantado matriculado para se examinar na oportunidade adiantada de decembro.

Avaliación
Metodoloxías Competencias Descrición Cualificación
Lecturas A3 A4 A7 A10 A11 A14 A15 A17 A19 A23 A27 B1 B3 B5 B7 B8 C4 C6 C8 Avaliarase a participación activa nas sesións prácticas dedicadas á posta en común de temas previamente plantexados pola profesora. Para poder participar axeitadamente, será imprescindíbel ter realizado as lecturas previas definidas para cada sesión.
O control das lecturas poderá realizarse mediante a entrega dos resumos ou fichas, mediante exposición oral ou cunha parte específica dentro da proba mixta.
20
Presentación oral A1 A3 A4 A15 A17 B1 C2 A/o estudante exporá na clase, durante 15-20 minutos un comentario persoal sobre a obra obxecto do seu traballo individual.
A exposición poderá ser completada coa utilización de material audiovisual de apoio. Previamente terá que ter entregado unha breve ficha de lectura e un esquema da exposición.
10
Análise de fontes documentais A1 A2 A3 A4 A10 A11 A14 A15 A17 A23 A27 B1 B2 B3 B7 B8 B9 B10 C1 C2 C4 O alumnado terá que analizar en clase textos teóricos o literarios. Isto implicará un traballo previo que requerirá un esforzo na actividade non presencial.
Os comentarios de textos que o alumnado realice na aula ou na casa poderán ser recollidos e avaliados ao longo do curso ou ben serán incluídos como unha parte específica dentro da proba mixta.
20
Proba mixta A1 A2 A3 A4 A7 A10 A11 A15 A17 A19 A23 A27 B1 B3 B4 B5 B6 B7 B8 C1 Proba escrita en que se demostrarán os coñecementos e competencias adquiridos e que combinará actividades de carácter ensaístico, de análise de fontes e de control de lecturas.

40
Traballos tutelados A1 A2 A3 A4 A10 A11 A15 A11 B9 C1 C6 Traballo individual sobre unha das lecturas obrigatoria (acordada no inicio de curso coa docente). Na aula serán dadas as explicacións pertinentes sobre as súas dimensións, características e sistema de citación que debe ser empregado.
10
 
Observacións avaliación

1.
OBSERVACIÓNS XERAIS DE AVALIACIÓN

1.1.
Para superar a materia, o alumnado deberá conseguir unha cualificación igual ou
superior a 5 puntos no conxunto de actividades que compoñen a avaliación.

1.2.
O alumnado terá que entregar os traballos e actividades no prazo fixado.

1.3. Todas as actividades ou probas deberán cumprir unhas exixencias mínimas de corrección lingüística (ortografía, puntuación, concordancia sintáctica, ausencia de reiteracións, precisión léxica, rexistro formal…). No caso de deficiencias lingüístico-expresivas, estas poderán ser penalizadas na cualificación segundo o documento "Exixencias mínimas de corrección lingüística" (aprobado pola Sección de Galego-Portugués o 6/7/2018 e pendurado en Moodle).

2.
AVALIACIÓN DA SEGUNDA OPORTUNIDADE (XULLO)

2.1.
Aquel alumnado que non superase a materia con anterioridade, terá que presentar
os exercicios escritos ou orais que non fosen avaliados positivamente. A data
limite de entrega/realización será a marcada para o exame do mes de xullo.

2.2.
Na 2.ª oportunidade o alumnado será avaliado cos mesmos criterios que na
oportunidade anterior, aínda que con certa variación sobre as porcentaxes xa
que non se poderán ter en conta as actividades de carácter presencial. Así, a
parte de “Lecturas” integrarase na “Proba mixta” que pasará a equivaler ao 60% da
cualificación final.

3.
AVALIACIÓN DA OPORTUNIDADE ADIANTADA DE DECEMBRO

Nesta
oportunidade adiantada cada estudante será avaliado/a de modo similar á segunda
oportunidade (xullo). A valoración estará composta pola “Proba mixta”(60%) e un
conxunto de actividades: “Análise de fontes documentais” (20%) e “Traballo tutelado” (10%), que deberá ir acompañado dunha "Presentación oral" (10%). A entrega dos traballos e a presentación terán
lugar na data oficial marcada pola Facultade de Filoloxía.

4.
ALUMNADO A TEMPO PARCIAL OU CON DISPENSA ACADÉMICA

O alumnado matriculado a tempo parcial e con dispensa académica de
exención de asistencia concedida deberá pórse en contacto coa profesora no
inicio do curso académico para planificar, en cada situación concreta, os
axustes necesarios na avaliación no tocante ás actividades presenciais (que
serán substituídas por outras non presenciais equivalentes). Así mesmo, aquel
alumnado que xustifique a imposibilidade de asistir ás aulas debe tamén
contactar coa docente. Para fixar as datas das presentacións orais o
alumnado deberá poñerse en contacto coa profesora (carme@udc.gal) nas dúas
primeiras semanas do curso.

5.
CUALIFICACIÓN DE NON PRESENTADO/A

Considerarase
como NON PRESENTADO/A o/a alumno/a que non se presente á  "Proba mixta” e, alén diso, cuxo número
de actividades avaliadas for inferior ao 50 %.

6.
OUTRAS PRECISIÓNS

Os
traballos presentados polo alumnado poderán ser incorporados ao Turnitin,
ferramenta para a detección do plaxio así como de traballos previamente
presentados nesta ou noutras universidades, incluso polo mesmo/a alumno/a. En
caso de que se produza algunha destas circunstancias, poderán ser aplicadas as
medidas contempladas nas "Normas de avaliación, revisión e reclamación das
cualificacións dos estudos de grao e mestrado universitario da Universidade da
Coruña" (artigo 14.4). No xeral, a falta de honradez académica nunha proba
conlevará a cualificación de 0 nesa convocatoria e, noutros traballos, a
reprobación da actividade concreta. 

A materia
poderá ser adaptada ao estudantado que precise da adopción de medidas
encamiñadas ao apoio á diversidade (física, visual, auditiva, cognitiva, de
aprendizaxe ou relacionada coa saúde mental). De ser o caso, deberán contactar
cos servizos disponíbeis na UDC/no Centro: nos prazos oficiais estipulados
de maneira previa a cada cuatrimestre académico, coa Unidade de Atención á
Diversidade (https://www.udc.es/cufie/ADI/apoioalumnado/);
no seu defecto, coa Titora ADI da Facultade de Filoloxía (no seguinte enderezo
electrónico: pat.filoloxia@udc.gal). 


Fontes de información
Bibliografía básica Vilavedra, Dolores (coord.) (1995-2000). Diccionario da Literatura Galega. Vigo: Galaxia
Tarrío, Anxo (coord.) (). Galicia. Literatura (vols. XXXII-XXXIV) . A Coruña:Hércules de edicións
Vilavedra, Dolores (1999). Historia da Literatura Galega. Vigo: Galaxia
Asociación Socio-Pedagóxica Galega (ed.) (1996). Historia da Literatura Galega 5 vols.. Vigo: A Nosa Terra
Carballo Calero, Ricardo (1981). Historia da Literatura Galega Contemporánea. Vigo Xerais
Pena, Xosé Ramón (2013). Historia da Literatura III. De 1916 a 1936. Vigo: Xerais
Pena, Xosé Ramón (2019). Historia da literatura IV. De 1936 a 1975. A "longa noite". Vigo Xerais
Tato Fontaíña, Laura (1999). Historia do Teatro Galego. das orixes a 1936. Vigo: A Nosa Terra
Rodríguez Sánchez, Francisco (1990 ). Literatura galega contemporánea. Problemas de método e interpretación . Vilaboa: Ed. do Cumio
Bernárdez, Carlos L. et alii (2001). Literatura galega S. XX. Vigo: A Nosa Terra

OBRAS DE LECTURA OBRIGADA: 


 - Ramón Cabanillas: Da terra asoballada 

 - Ramón Otero Pedrayo: Arredor de si 

 - Alfonso R. Castelao: Retrincos 

 - Manuel Antonio: De catro a catro 

 - Celso Emilio Ferreiro: Longa noite de pedra

 - Antoloxía poética elaborada na aula a partir de poemarios publicados na década de 60

- Álvaro Cunqueiro: As crónicas do sochantre ou O incerto señor Don Hamlet 

- Xohana Torres: Un hotel de primeira sobre o río

- Eduardo Blanco-Amor: Xente ao lonxe

- Xosé Luis Méndez Ferrín: Con pólvora e magnolias

- Antoloxía poética elaborada na aula a partir a partir de poemarios publicados na década de 80

- Mª Xosé Queizán: A semellanza

-Pilar Pallarés: Tempo fósil

- Unha obra narrativa publicada despois de 1990 de AUTORÍA FEMENINA, elixida por cada estudante a partir dunha listaxe proporcionada pola profesora ao inicio do curso. Sobre esta obra versará o traballo tutelado e a presentación oral.
Bibliografía complementaria Blanco, Carmen (1995). Nais, damas, prostitutas e feirantas . Vigo: Xerais
Vilavedra, Dolores (2007). “Unha achega ao discurso narrativo de autoría feminina”,. Madrygal,10.
Domínguez Alberte, Xoán Carlos (). "A diversificación do xénero narrativo dende 1975", en Actas das I Xornadas das Letras Galegas en Lisboa. Santiago de Compostela: Xunta de Galicia
Forcadela, Manuel (1998). "A narrativa galega contemporánea: 1800-1975. Unha perspectiva", en Actas das I Xornadas das Letras Galegas en Lisboa. Santiago de Compostela: Xunta de Galicia
Fernández Pérez-Sanjulián, Carme (2003). A Construción nacional no discurso literario de Ramón Otero Pedrayo. Vigo: A Nosa Terra
García Negro, Mª Pilar (2001). Arredor de Castelao. Vigo: A Nosa Terra
Núñez Sabarís, Xaquín (2020). Cartografías da narrativa galega contemporánea . Vigo: Galaxia
Marco, Aurora (2007). Dicionario de Mulleres Galegas. Das orixes a 1975 (Vigo: A Nosa Terra).. Vigo: A Nosa Terra
Rodríguez, Francisco (1993). Eduardo Blanco Amor. O desacougo da nación negada. Vilaboa: Edicións do Cumio
González Fernández, Helena (2005). Elas e o paraugas totalizador: escritoras, xénero e nación. Vigo Xerais
Carvalho Calero, Ricardo (1989). Estudos e ensaios sobre literatura galega. A Coruña: Ediciós do Castro
Pena Presas, Montse (2018). Feminismos e literatura infantil e xuvenil en Galicia. Santiago de Compostela: Laiovento
Marco, Aurora (2020). Irmandiñas. Santiago de Compostela: Laiovento
Blanco, Carmen (1995). Literatura galega da muller. Vigo: Xerais
Regueira, Mario (2020). Narrativa e imaxinario nacional na reconstrución do campo literario de posguerra (1936-1966). Vigo: Xerais
Castelao, Manuel (2009). Novoneyra. Celso Emilio. Os Eidos. Longa noite de pedra. Santiago de Compostela: Laiovento
Biscaínho, Carlos e Lourenço, Cillha (2002). O ideario teatral das Irmandades da Fala. Estudio e antoloxía. A Coruña: Deputación Provincial da Coruña
López, Teresa (1997). O neotravodorismo. Vigo: A Nosa Terra
Rodríguez Fer, Claudio (1989). Poesía galega. Crítica e metodoloxía. Vigo: Xerais
González Millán, Xoán (2000). Resistencia cultural e diferencia histórica. Barcelona: Sotelo Blanco
Forcadela, Manuel (2009). Sete leccións de poesía. A Coruña: Espiral Maior

A profesora facilitará, a través da plataforma Moodle, a bibliografía e os recursos bibliográficos complementarios pertinentes para cada un dos temas e cada unha das obras obxecto de estudo nesta materia.


Recomendacións
Materias que se recomenda ter cursado previamente
Literatura Galega/613G02012
Literatura Galega Contemporánea 1/613G02024

Materias que se recomenda cursar simultaneamente

Materias que continúan o temario
Poesía en Lingua Galega e Portuguesa/613G02043
Narrativa e Ensaio en Lingua Galega e Portuguesa/613G02046
Teatro en Lingua Galega e Portuguesa/613G02047

Observacións

Para calquera dúbida, poden pórse en contacto coa profesora, persoalmente en horario de atención ao alumnado, ou concertando cita previa no enderezo electrónico: carme@udc.gal



(*)A Guía docente é o documento onde se visualiza a proposta académica da UDC. Este documento é público e non se pode modificar, salvo casos excepcionais baixo a revisión do órgano competente dacordo coa normativa vixente que establece o proceso de elaboración de guías