Datos Identificativos 2020/21
Asignatura (*) Comunidades migrantes galegas en América e Europa Código 615472106
Titulación
Mestrado Universitario en Migracións Internacionais: Investigación, Políticas Migratorias e Mediación Intercultural
Descriptores Ciclo Período Curso Tipo Créditos
Mestrado Oficial 1º cuadrimestre
Primeiro Obrigatoria 2
Idioma
Castelán
Modalidade docente Presencial
Prerrequisitos
Departamento Socioloxía e Ciencias da Comunicación
Coordinación
Correo electrónico
Profesorado
Correo electrónico
Web http://http://esomi.es/index.php/es/
Descrición xeral Os obxectivos do curso consisten en:

1. Estudar o desenvolvemento dos movementos migratorios galegos no contexto dos grandes movementos migratorios cara a América e Europa
2. Coñecer a evolución e composición dos fluxos migratorios cara a América e Europa (orixe e destino, variables sociodemográficas, etc.)
3. Coñecer as características económicas, sociais e demográficas da sociedade galega, na era da emigración masiva e na década dos 60, como principal lugar de emisión de emigrantes
4. Analizar a integración e inserción das comunidades galegas no exterior, incluíndo a perspectiva de xénero
5. Analizar a construción e evolución da identidade galega no exterior desde un enfoque interxeracional, a nivel familiar e institucional (asociacións e centros rexionais)
6. Estudar o retorno dos galegos e a inmigración dos seus descendentes en Galicia
7. Analizar o impacto da crise económica na reactivación das cadeas migratorias de galegos
Plan de continxencia 1. Modificacións nos contidos

2. Metodoloxías
*Metodoloxías docentes que se manteñen

*Metodoloxías docentes que se modifican

3. Mecanismos de atención personalizada ao alumnado

4. Modificacións na avaliación

*Observacións de avaliación:

5. Modificacións da bibliografía ou webgrafía

Competencias do título
Código Competencias do título
A1 Comprender os límites epistemolóxicos do estudo das migracións internacionais e a natureza esencialmente política que sostén a definición e identificación do fenómeno migratorio.
A2 Relativizar e valorar as intensidades observadas dos movementos migratorios, desde unha perspectiva comparativa e contextualizada histórica e culturalmente
A3 Relativizar e valorar o impacto das migracións internacionais nas sociedades de orixe e destino en función do cambio social que xeran, dos intereses en xogo, e da construcción social das identidades culturais
A4 Profundidade na análise dos movementos migratorios asociados á historia e á situación actual de Galicia, como orixe e como destino
A5 Comprender os argumentos filosóficos e xurídicos tras as distintas perspectivas sobre as migracións internacionais e as problemáticas sociais que xeran.
A6 Dominar as principais fontes de documentación estatística e bibliográfica que lle permita manterse informado e iniciar e programar estudos exploratorios sobre temáticas relacionadas coas migracións internacionais
A7 Coñecer as virtudes e as limitacións das principais fontes e indicadores estatísticos para a descrición dos movementos migratorios en distintos contextos territoriais e na súa evolución temporal
A8 Comprender o potencial das distintas técnicas de investigación social para o estudo das migracións internacionais así como os condicionamentos deontolóxicos profesionais.
A9 Manexar os conceptos fundamentais no estudo das migracións internacionais
A10 Coñecer suficientemente os autores e traballos de maior relevancia académica e profesional
A11 Ter suficiente capacidade de abstracción para presentar o fenómeno migratorio dende unha perspectiva macro-sociolóxica e na súa relación máis ampla coa estrutura social e o mercado de traballo
B1 Posuír e comprender coñecementos que acheguen unha base ou oportunidade de ser orixinais no desenvolvemento e/ou aplicación de ideas, a miúdo nun contexto de investigación
B2 Que os estudantes saiban aplicar os coñecementos adquiridos e a súa capacidade de resolución de problemas en ámbitos novos ou pouco coñecidos dentro de contextos máis amplos (ou multidisciplinares) relacionados coa súa área de estudo
B3 Que os estudantes sexan capaces de integrar coñecementos e enfrontarse á complexidade de formular xuízos a partir dunha información que, sendo incompleta ou limitada, inclúa reflexións sobre as responsabilidades sociais e éticas vinculadas á aplicación dos seus coñecementos e xuízos
B6 Valorar criticamente o coñecemento, a tecnoloxía e a información dispoñible para resolver os problemas cos que deben enfrontarse
B7 Resolver problemas de forma efectiva
B8 Comunicarse de xeito efectivo nun ámbito de traballo
B9 Traballar de forma autónoma con iniciativa
B10 Traballar de forma colaboradora
B11 Comportarse con ética e responsabilidade social como cidadán e como profesional
B12 Capacidade para interpretar, seleccionar e valorar conceptos adquiridos noutras disciplinas do ámbito social
B13 Capacidade para a aprendizaxe de novos métodos e teorías, que doten dunha gran versatilidade para adaptarse a novas situacións
C1 Desenvolverse para o exercicio dunha cidadanía aberta, culta, crítica, comprometida, democrática e solidaria, capaz de analizar a realidade, diagnosticar problemas, formular e implantar solucións baseadas no coñecemento e orientadas ao ben común.
C5 Valorar a importancia que ten a investigación, a innovación e o desenvolvemento tecnolóxico no avance socioeconómico e cultural da sociedade.

Resultados de aprendizaxe
Resultados de aprendizaxe Competencias do título
1. Coñecer o contexto galego no marco dos movementos migratorios en España, o perfil dos emigrantes e o contexto das principais sociedades receptoras. Identificar a importancia das cadeas migratorias, como ferramenta facilitadora da migración e a súa posterior inserción nos países de acollida, así como xeradora dela identidade española no exterior. Identificar e valorar o impacto que la emigración tivo en Galicia. AM1
AM2
AM3
AM4
AM5
AM7
AM9
AM11
BM1
BM3
CM5
2. Identificar a complexidade migratoria de Galicia actual consecuencia da emigración histórica en Galicia (tipoloxía da inmigración). Analizar o impacto que a crise ten nos movementos migratorios galegos. AM1
AM2
AM4
AM6
AM7
AM9
AM11
BM1
BM3
BM6
CM5
3. Coñecer as investigacións que abordan os movementos migratorios galegos desde diferentes disciplinas, desde unha perspectiva de xénero e xeracional. Coñecer e dominar as diferentes metodoloxías, utilizadas para o estudo das migracións. AM1
AM2
AM4
AM5
AM6
AM7
AM8
AM9
AM10
AM11
BM1
BM2
BM3
BM12
BM13
CM1
CM5
4. Interpretar os coñecementos teóricos e prácticos, relacionar as migracións a América e Europa co contexto migratorio galego actual. Ser capaz de comunicalos de forma oral e por escrito. AM1
AM2
AM3
AM4
AM5
AM6
AM8
AM9
AM10
AM11
BM1
BM2
BM3
BM7
BM8
BM9
BM10
BM11
BM12
BM13
CM1
CM5

Contidos
Temas Subtemas
1. Os movementos migratorios cara a América - Contexto galego
- Principais países de acollida e o seu contexto social, económico e político
- Perfil dos emigrantes: económicos e políticos, orixe social, sexo e idade
2. Os movementos migratorios cara a Europa - Contexto galego
- Principais países de acollida e o seu contexto social, económico e político
- Perfil dos emigrantes: económicos e políticos, orixe social, sexo e idade
3. A integración das comunidades migrantes en América e Europa - As cadeas migratorias e o seu papel en:
A elección do destino migratorio
A inserción laboral
A integración laboral
-A integración e inserción no mercado de traballo segundo xénero da poboación galega
-A integración dos descendentes de emigrantes nados no exterior
-A identidade española no exterior

4. As investigacións sobre comunidades migrantes galegas en América e Europa En América: os casos de Cuba e Arxentina
En Europa: Francia e Suíza
5. Galicia “un lugar migratorio” - A tipoloxía da inmigración en Galicia: retornados, descendentes e inmigrantes estranxeiros
- Evolución, composición e tendencia da inmigración en Galicia
- O impacto da crise económica e a reactivación das cadeas migratorias.

Planificación
Metodoloxías / probas Competencias Horas presenciais Horas non presenciais / traballo autónomo Horas totais
Análise de fontes documentais A1 A2 A3 A4 A5 A8 A9 A10 A11 B2 B3 B6 B8 B10 B11 B12 C1 C5 0 9 9
Traballos tutelados A1 A2 A3 A4 A5 A6 A7 A8 A9 A10 A11 B1 B2 B3 B7 B9 B12 B13 C1 0 15 15
 
Atención personalizada 26 0 26
 
*Os datos que aparecen na táboa de planificación son de carácter orientativo, considerando a heteroxeneidade do alumnado

Metodoloxías
Metodoloxías Descrición
Análise de fontes documentais Facilitarase material polas profesoras: lecturas, datos estatísticos, documentais ou películas. Para a súa consulta e análise crítico.

Os documentos e material compartiranse a través da plataforma Moodle.
Traballos tutelados A materia avaliarase a través da realización dun traballo escrito individual, no que se relacionarán os diferentes contidos da materia (teóricos e prácticos)
As instrucións para a realización do traballo compartiranse a través da plataforma Moodle.

Guiarase ao alumnado na realización do traballo tutelado, mediante a atención personalizada.

Atención personalizada
Metodoloxías
Traballos tutelados
Descrición
Para o desenvolvemento do traballo tutelado, recoméndase a consulta cos profesores, co fin de acordar os criterios de calidade que procede empregar, e os obxectivos que debe alcanzar o alumnado para superar a avaliación.
Estas consultas faranse por medio de titorías, persoais ou grupais no horario de titorías, ou mediante o uso das novas tecnoloxías de comunicación (skype), con concertación previa.
Para facilitar o seguimento dos traballos, admítense e promoven as consultas por correo electrónico.


Avaliación
Metodoloxías Competencias Descrición Cualificación
Traballos tutelados A1 A2 A3 A4 A5 A6 A7 A8 A9 A10 A11 B1 B2 B3 B7 B9 B12 B13 C1 A materia avaliarase a través da realización dun traballo escrito individual, no que se relacionarán os diferentes contidos da materia (teóricos e prácticos)
100
 
Observacións avaliación

En caso de non poder acceder ou de non superar a avaliación a través do traballo tutelado, tense dereito a exame da convocatoria oficial, de carácter presencial.
Os alumnos non asistentes realizarán o exame de modo oral mediante unha do TIC dispoñibles para ese efecto.


Fontes de información
Bibliografía básica (). .
Alted, A. y Asenjo, A. (Coords.) (2006). De la España que emigra a la España que acoge. Madrid: Fundación Francisco Largo Caballero
Oso, L. (2004). Españolas en París: estrategias de ahorro y consumo en las migraciones internacionales. Barcelona: Bellaterra
Liñares, X.A. (Coord.) (2009). Hijos y nietos de la emigración española : las generaciones del retorno. Vigo: Grupo España Exterior
Oso, L.; Golías, M. y Villares, M. (2008). Inmigrantes extranjeros y retornados en Galicia: la construcción del puente transnacional. Política y sociedad, 45(1), 103-117.
Castillo, J.C. (1980). La emigración española en la encrucijada: estudio empírico de la emigración de retorno. . Madrid: Centro de Investigaciones Sociológicas (CIS)
Yañez, C. (1999). Los mercados de trabajo americanos para la emigración ultramarina. A. Fernández y J. Moya (ed.), La inmigración española en Argentina, Biblos, Buenos Aires
Cagiao, P. (2007). Os galegos de Ultramar. Arrecife Edicións-La Voz de Galicia
Oso, L. (Dir.) (2008). Transciudadanos: hijos de la emigración española en Francia. Madrid: Fundación Francisco Largo Caballero
Oso, L. y Villares, M. (2008). “Galegas en Europa: una perspectiva comparada entre Francia y Países Bajos (1950-1990)”. Cid Fernández, X. M.; Domínguez Alberte, X. C. y Raúl Soutelo Vázquez: Migracións na Galicia contemp
Vázquez, A. (2008). “Unha visión xeral da emigración galega contemporánea a América e a Europa”. in Cid Fernández, X. M.; Domínguez Alberte, X. C. y Raúl Soutelo Vázquez: Migracións na Galicia cont

El tren de la memoria (Documental) (2005) Arribas, M. y Pérez, A. (Directoras) España: LaIguana / Oasis P.C. 

Gallego (Película)(1988) Gómez, M. O. (Director) Coproducción Cuba-España; ICAIC / S.G.Producciones Cinematográficas S.L. 

Les femmes du 6ème étage / Las chicas de lasexta planta (Película) (2010) Le Guay, P. (Director) Francia: Les Films de la Suane / France 2Cinéma

Triscornia(Documental) (2010). Ángulo, Y. (Director) Cuba: Red Iberoamericana deMasculinidades. 

Un franco, 14pesetas (Película) (2005) Iglesias, C. (Director) España: Drive Cine / AdivinaProducciones 

Vientos de agua(serie de TV) (2005) Campanella, J.J. (Director) Coproducción Argentina-España:100 bares producciones / Tele 5 

Bibliografía complementaria Farías, R. (Coomp.) (2007). Buenos Aires Gallega. Inmigración, pasado y presente. Temas de patrimonio cultural nº 20. Comisión para la Preservación del Patrimonio Cultural de la Ciud
Vidal, J.A. (2006). Cadenas migratorias locales, nichos laborales y empresariales e el colectivo gallego de Cuba: 1899-1959. Revista Complutense de Historia de América. Vol. 32, pp197-2, Madrid.
Soutelo, R. (2001). De América para a casa: correspondencia familiar de emigrantes galegos no Brasil, Venezuela e Uruguai, 1916-1969. Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega
González, E. (2011). Desde Argentina la reincorporación a España de emigrantes españoles y sus descendientes con doble nacionalidad.. Amérique Latine Histoire et Mémoire. Les Cahiers ALHIM, (22).
González, J.C. (2003). Emigración de mujeres gallegas a Cuba: Las Hijas de Galicia. Vigo: Editorial EcoVigo
Núñez Seixas, X.M (2001). Emigración transoceánica de retorno e cambio social na Península Ibérica: Algunhas observacións teóricas en perspectiva comparada. Santiago de Compsotela: Estudos Migratorios, 11-12
Cagiao, P. (2007). Experiencia de Galicia y América Latina. En VII Jornadas de Codesarrollo: Remesas y Desarrollo Local, Lleida.
Barnet, M. (1983). Gallego . Instituto Cubano del Libro. Editorial Letras Cubanas. La Habana, Cuba.
De Cristóforis, N.A. (2006). Ideas y políticas migratorias españolas a fines del Antiguo Régimen: el caso astur-galaico. Anuario de Estudios Americanos, 63, 2, julio-diciembre, pp.117-150. scuela de Estudios Hispano-Ameri
Da Orden, M.L. (2004). Inmigración española, familia y movilidad social en la Argentina moderna Una mirada desde Mar del Plata (1890-1930). ). Ed. Biblos. Colección La Argentina Plural, Buenos Aires.
García, M. (2005). La eficacia de las redes y los resultados de los vínculos: las elites de los emigrantes españoles en la Argentina (1862-1923) . Revista Complutense de Historia de América, vol. 31, pp.147-176. Universidad Complutense de Madrid.
Aguilera, M J. (2000). La emigración española a América a lo largo del siglo XX. . A Distancia. 18. 1. pp. 201 – 208 Monográfico, Cambios en la población española a lo largo del sigl
Vilar, J.B. (2006). La España del exilio. Las emigraciones políticas españolas en los siglos XIX y XX. Madrid: Síntesis
Izquierdo, A. (Ed.) (2011). La migración de la memoria histórica. Barcelona: Bellaterra
Sánchez, B. (1995). Las causas de la emigración española 1880-1930. Madrid: Alianza
Golías, M. (2015). Los herederos de la ciudadanía. Los nuevos españoles a través de la Ley de la Memoria Histórica en Cuba y Argentina. Barcelona: Icaria
Hoerder, D. (1995). Mercados de trabajo, comunidad y familia: Um análisis de género del proceso de inserción y aculturación. Estudios Migratorios Latinoamericanos, nº30 pp.249-276. Centro de Estudios Migratorios Latinoamerica
González, E. (2009). Redes sociales y emigración: el caso de los marplatenses. . Revista de Indias, 2009, vol. LXIX, n.º 245, pp.199- 224. Instituto de Historia (CSIC), Madrid.
González, J.C. y Angulo, Y. (). Un origen, dos sexos y vários estereotipos discriminatorios. Red Iberoamericana y Africana de Masculinidades, Universidad de La Habana, Cuba
Da Orden, M.L. (2010). Una familia y un océano de por medio : la emigración gallega a la Argentina, una historia a través de la memoria epistolar. Anthropos, Barcelona

FONTES ESTATÍSTICAS:

Padrón de Españois Residentes no Estranxeiro (PERE), Instituto Nacional de Estatística

Censo Electoral de Residentes Ausentes (CERA), Instuto Nacional de Estatística

Enquisa de Variacións Residenciais (EVR), Instituto Nacional de Estatística

Movementos migratorios, Instituto Galego de Estatísitica


Recomendacións
Materias que se recomenda ter cursado previamente

Materias que se recomenda cursar simultaneamente

Materias que continúan o temario

Observacións


(*)A Guía docente é o documento onde se visualiza a proposta académica da UDC. Este documento é público e non se pode modificar, salvo casos excepcionais baixo a revisión do órgano competente dacordo coa normativa vixente que establece o proceso de elaboración de guías