Datos Identificativos 2020/21
Asignatura (*) Taller/Laboratorio de análisis cualitativo Código 615474009
Titulación
Mestrado Universitario en Metodoloxía da Investigación en Ciencias Sociais: Innovacións e Aplicacións
Descriptores Ciclo Periodo Curso Tipo Créditos
Máster Oficial 1º cuatrimestre
Primero Obligatoria 6
Idioma
Castellano
Gallego
Modalidad docente Presencial
Prerrequisitos
Departamento Socioloxía e Ciencias da Comunicación
Coordinador/a
Correo electrónico
Profesorado
Correo electrónico
Web http://www.sociologia.udc.es/
Descripción general Este obradoiro trata da investigación nas ciencias sociais e ten un obxetivo práctico: diseñar investigacións que xeneren inferencias válidas sobre a realidade social. De tal xeito enséñase como plantexar preguntas e modelos de estudios para extraer descripcións válidas da realidade social, mediante a lóxica inferencial. Máis concretamente, este obradoiro centrarase sobre todo na técnica de análise cualitativo perante os denominados grupos de discusión. Asemesmo, haberá unha introducción ao emprego do programa informático ATLAS, especializado en ditos análises.
Plan de contingencia 1. Modificacións nos contidos

2. Metodoloxías
*Metodoloxías docentes que se manteñen

*Metodoloxías docentes que se modifican

3. Mecanismos de atención personalizada ao alumnado

4. Modificacións na avaliación

*Observacións de avaliación:

5. Modificacións da bibliografía ou webgrafía

Competencias del título
Código Competencias del título
A4 Capacidad de aplicar las principales técnicas de la investigación cualitativa, con especial atención a la producción de materiales cualitativos (entrevista, grupo de discusión, observación), así como a la interpretación y análisis de dichos materiales.
A5 Conocer las metodologías que están en la base de las formas de análisis cualitativo (análisis del discurso, grounded theory).
A6 Capacidad de análisis de las distintas manifestaciones de la cultura material y especialmente digital.
A8 Conocer la metodología de la Investigación Acción Participación (IAP) y diseñar y realizar proyectos de Investigación Participativa.
A9 Conocer la metodología aplicada al uso y al análisis de lo audio-visual en la investigación social.
A12 Capacidad de evaluar la calidad de la investigación cuantitativa y cualitativa.
B1 Ser capaz de aplicar los conocimientos adquiridos y resolver problemas en entornos nuevos o poco conocidos dentro de contextos más amplios (o multidisciplinares).
B2 Ser capaz de integrar conocimientos y enfrentarse a la complejidad de formular juicios críticos a partir de una información que, siendo incompleta o limitada, incluya reflexiones sobre las responsabilidades y éticas vinculadas a la aplicación de sus conocimientos y juicios.
B5 Ser capaz de realizar un análisis crítico, evaluación y síntesis de ideas nuevas y complejas.
B7 Diseñar y realizar investigaciones en entornos nuevos o poco conocidos, con aplicación de técnicas de investigación (tanto con metodologías cuantitativas como cualitativas) en distintos contextos (ámbito público o privado, con equipos homogéneos o multidisciplinares, etc.) para identificar problemas y necesidades.
B8 Adquirir una formación metodológica que garantice el desarrollo de proyectos de investigación (de carácter cuantitativo y/o cualitativo) con una finalidad estratégica y contribuyan a situarnos en la vanguardia del conocimiento.

Resultados de aprendizaje
Resultados de aprendizaje Competencias del título
Adquirir os coñecementos e habilidades no deseño, elaboración e aplicación das técnicas cualitativas para o estudio da realidade social AM4
AM5
AM6
AM8
AM9
AM12
BM1
BM2
BM5
BM7
BM8

Contenidos
Tema Subtema
1. INTRODUCCIÓN Á METODOLOXÍA E AS TÉCNICAS CUALITATIVAS





1.1 Definición
1.2 Paradigma cualitativo
1.3 Tipoloxía da investigación cualitativa
1.4 Tipos de técnicas cualitativas









2. TÉCNICAS GRUPAIS: INTRODUCIÓN E DESEÑO DA TÉCNICA 2.1 Definición
2.2 Finalidade
2.3 Tipos
2.4 Principios básicos dos grupos de discusión
2.5. Deseño dos Grupos de Discusión
3. TÉCNICAS DE ENTREVISTA EN PROFUNDIDADE: INTRODUCCIÓN E DESEÑO 3.1 Definición
3.2 Aspectos principais
3.3 Finalidade
3.4 Proceso
3.5 Estratexias
3.6. Deseño
4. A OBSERVACIÓN CUALITATIVA 4.1 Definición e principios
4.2 Tipos de observación
4.3. Deseño da técnica
BLOQUE II
METODOLOXÍA DE ANÁLISE DO DISCURSO
1. Métodos de análise do discurso:
1.1. Análise de contenido
1.2. Teoría Fundamentada
1.3. Análise estructural
1.4. Análise critico do discurso
PROGRAMAS INFORMÁTICOS DE ANÁLISE DO DISCURSO 2.1. Os CADQAS
2.2. Introducción o Atlas.ti aplicado a investigación social.

Planificación
Metodologías / pruebas Competéncias Horas presenciales Horas no presenciales / trabajo autónomo Horas totales
Aprendizaje colaborativo 80 0 80
Discusión dirigida 10 0 10
Taller 23 0 23
Lecturas 0 5 5
Salida de campo 5 0 5
Trabajos tutelados 25 0 25
 
Atención personalizada 2 0 2
 
(*)Los datos que aparecen en la tabla de planificación són de carácter orientativo, considerando la heterogeneidad de los alumnos

Metodologías
Metodologías Descripción
Aprendizaje colaborativo Trátase dun Obradoiro emintemente colectivo, onde a aprendizaxe en común terá máis relevancia que o individualizado
Discusión dirigida Como grupo tamén de discusión, empregaremos as clases como laboratorio de ensaio, sendo nós mesmos os participantes
Taller Aínda que se fala de traballos tutelados, o ideal sería que o conxunto da clase constituírase nun obradoiro de traballo, cun fin común.
Lecturas Ao longo do curso recomendaranse lecturas, sobre todo relacionadas cos contidos teóricos do mesmo
Salida de campo Procurarase a asistencia a algún grupo de discusión en directo
Trabajos tutelados Ao longo do Obradoiro, procurarase que xurdan liñas de traballo interesantes para o desenvolvemento profesional do alumnado

Atención personalizada
Metodologías
Lecturas
Aprendizaje colaborativo
Trabajos tutelados
Descripción
Nas clases abordarase a atención personalizada en canto a marcha en conxunto das mesmas, as lecturas, os traballos e demais aspectos relacionados coa docencia e a realización entre o profesor e o alumnado.

Evaluación
Metodologías Competéncias Descripción Calificación
Taller O traballo en grupo considérase como o mellor medio e método para acadar os obxetivos deste Obradoiro, polo que terase en conta a aportación do alumnado neste sentido. O primeiro bloque do curso avaliarase mediante un traballo tutelado que alumnado deberá desenvolver, ben individual ou colectivamente, seguindo as indicacións propostas polo profesor na aula
25
Aprendizaje colaborativo A aprendizaxe colaborativa e transversal aos bloques I e II.
Estímase fundamental a participación nas clases, tanto como aportación como para avaliar os contidos e o desenvolvemento por parte do alumnado.
A participación nas clases pode incluir a presentación e discusión colectiva das lecturas obligatorias por parte do alumnado e outras actividades que o profesor considere oportunas.
50
Trabajos tutelados O segundo bloque do curso avaliarase mediante un traballo tutelado que alumnado deberá desenvolver, ben individual ou colectivamente, seguindo as indicacións propostas polo profesor na aula e consistente na aplicación da metodoloxía de análise do discurso aplicando o programa informático Atlas. ti.
25
 
Observaciones evaluación

Non se descarta a posibilidade de facer algunha proba de carácter obxetivo ou examen, sobre todo da parte teórica. Dependerá da marcha e implicación do alumnado.

Os profesores resérvanse a competencia para facer as modificacións necesarias no sistema de avaliación sempre que o consideren oportuno e previo aviso os alumnos.
Considérase o aprobado a partir do 5 en cada un dos bloques. A nota final será a suma ponderada de cada unha das partes do sistema de avaliación. Asemade no caso de suspender un dos bloques mencionados gardarase a nota do bloque aprobado  a efectos do cálculo da nota final na segunda oportunidade.

Fuentes de información
Básica Vallles, Miguel S. (2003). Técnicas cualitativas de investigación social reflexión metodológica y práctica profesional.. Madrid: Síntesis

BIBLIOGRAFÍA PARTE I

BÁEZ y PÉREZ DE TUDELA, Juan. 2009: Investigación cualitativa. Pozuelo de Alarcón (Madrid): ESIC

BERICAT ALASTUEY, Eduardo. 1998: La integración de los métodos cuantitativo y cualitativo en la investigación social. Barcelona: Ariel

MELLA, Orlando. 1998. Naturaleza y orientaciones teórico – metodológicas de la investigación cualitativa. Disponible en Internet desde: http://www.reduc.cl/reduc/mella.pdf [con acceso el 28, 4, 2003]

TAYLOR, S.J. y R. BOGDAN. 1994. Introducción a los métodos cualitativos de investigación, Barcelona: Paidos

RUIZ DE OLABUÉNAGA, “Metodología de la investigación cualitativa”. Universidad Deusto, 1999, pág. 33 a 42.

BLUMER Y MUGNY, “Psicología social. Modelos de interacción” (selección de textos de María Galtieri). Centro Editor de América Latina, 1992, págs 25 a 90.

REICHARDT, CH. y COOK, T.D. Métodos cualitativos y cuantitativos en investigación evaluativa. Ed. Morata. Madrid 1986, pág 9 a 78.

IBAÑEZ, J. Nuevos avances de la investigación social. La investigación social de segundo orden. Anthropos Nº 22, Barcelona 1990. Págs. 178 a 197.

ORTÍ, Alfonso “La confrontación de modelos y niveles epistemológicos en la génesis e historia de la investigación social”. En Delgado, J.M. y Gutiérrez, J.(coord) Métodos y Técnicas cualitativas de investigación Social” Editorial Síntesis. Madrid, 1999. Págs. 87 a 99.

ALONSO, E. “Cuantitativo/ Cualitativo una vez más” en La mirada cualitativa de la sociología. Ed. Fundamentos. Madrid 1998. Págs. 38 a 46.

BERICAT, Eduardo “La integración de los métodos cuantitativo y cualitativo en la investigación social”. Ariel, Madrid 1998. Págs. 103 a 146.

TAYLOR, y BOGDAN, . “Introducción. Ir hacia la gente”, en Introducción a los métodos cualitativos de investigación. Paidós Buenos Aires 1986. Págs. 15 a 27.

CASASEMPERE, Antoni. “Las teoría fundamentada de Glasser y Strauss”, Curso Avanzado de Atlas-ti. Azande 2002, Alcoy. Págs. VI a IX.

GOETZ y LE COMPTE. “Etnografía y diseño cualitativo en investigación educativa”. Morata, Madrid .1988. Págs. 27 a 56.

RODRIGUEZ VILLASANTE, T. “De los movimientos sociales a las metodologías participativas” en DELGADO, Juan Manuel y GUTIERREZ, Juan (coord.) “Métodos y técnicas cualitativas de investigación en ciencias sociales”. Ed. Síntesis, 1995. Madrid. Págs. 399 a 426.

DENZIN,N.K & LINCOLN “Handbook of qualitative research.” Averbury. Great Britain. 1992.

VALLES, Miguel Capítulo 3. “Diseños y estrategias metodológicas en los estudios cualitativos”. En “Técnicas Cualitativas de Investigación Social. Reflexión metodológica y práctica profesional”. Síntesis Sociología. 1997. Págs. 69 a 105 y 177 a 234.

RUIZ DE OLABUÉNAGA, “Metodología de la investigación cualitativa”. Universidad Deusto, 1999. Págs. 51 a 81.

HERNÁNDEZ, R. FERNANDEZ, C. y BAPTISTA, P. “Metodología de la investigación”. Mc Graw Hill, 2006. Págs. 523 a 558 y 685 a 719.

MERTON, KENDALL y FISKE “La entrevista focalizada” Revista Empiria Nº 1. 1998 Madrid. Págs. 215 a 227.

ALONSO, Luis Enrique “Sujeto y discurso: el lugar de la entrevista abierta en las prácticas de la sociología cualitativa” En Delgado, J.M. y Gutiérrez, J.(coord) Métodos y Técnicas cualitativas de investigación Social” Editorial Síntesis. Madrid, 1999. Pp. 225-240

IBÁÑEZ, Jesús “Cómo se realiza una investigación mediante grupos de discusión.” En García Ferrando, M, Ibáñez, J y Alvira, Francisco (compiladores) El análisis de la realidad social. Métodos y técnicas de Investigación Alianza Universidad. 1996.

CANALES, M y PEINADO, A “Grupos de discusión” en Delgado, JM y Gutierrez, J “Métodos y técnicas cualitativas de Investigación en Ciencias Sociales”. Sintesis Sociología. 1995. Págs. 288 a 316.

CALLEJO, Javier “El grupo de discusión: introducción a una práctica de investigación. Ariel, 2001. Madrid.

RODRÍGUEZ VILLASANTE, Tomàs “De los movimientos sociales a las metodologías participativas”. En Delgado y Gutierrez “Metodos y Técnicas cualitativas de Investigación en Ciencias Sociales”.Síntesis Sociología. 1995. Págs. 399 a 426.

ANDER – EGG, E. Repensando la investigación acciòn participativa. Ed. Lumen, 4ª edición 2003, Buenos Aires.

SHAW, I. La evaluacion cualitativa. Paidós 2003, Barcelona

BLOOR, Michael [et al.]: Focus groups in social research, London : Sage, 2001.

KRUEGER, Richard A.: Focus groups a practical guide for applied research, Thousand Oaks (California): Sage Publications, cop. 2000.

GREENBAUM, Thomas L.: Moderating Focus Groups: a Practical Guide for Group Facilitation. Thousand Oaks (California): Sage Publications, cop.2000

MORGAN, David L.: Focus groups as qualitative research. Thousand Oaks: SAGE, cop. 1997.

MORGAN, David L.: Planning focus groups, London: Sage, 1997.

KRUEGER, Richard A.: Developing questions for focus groups. London: Sage, 1997.

KRUEGER, Richard A.: Moderating focus groups. London: Sage, 1997.

KRUEGER, Richard A.: Involving commmunity members in focus groups. London: Sage, 1997.

LANGER, Judith: The mirrored window focus groups from a moderator's point of view. Ithaca, N.Y. : PMP, 2001.

 

BIBLIOGRAFÍA PARTE II

Glasser B& Strauss A. 1967. The discovery of Grounded Theory: strategies for qualitative research. New York: Aldine de Gruyter.

Iñiguez L. (Eds). 2003. Análisis del discurso: Manual para las ciencias sociales. Barcelona: UOC .

Strauss A. 2002. Bases de la investigación cualitativa: técnicas y procedimientos para desarrollar la teoría fundamentada.Medellín: Editorial Universidad de Antioquía

Trinidad A. Carrero V; Soriano R . 2006. Teoría fundamentada “Grounded Theory”. La construcción de la teoría a través del análisis interpretacional. Madrid: CIS.

Verd J M. 2001. Itinerario Biográfico. Recursos formativos y empleo. Una aproximación integrada de carácter teórico y metodológico. Tesis doctoral. Departamento de Sociología UAB.

Valles M. S. “La Grounded Theory y el análisis cualitativo asistido por ordenador” En García Ferrando M; Alvira F.El análisis de la realidad social. Madrid: Alianza.

Complementária


Recomendaciones
Asignaturas que se recomienda haber cursado previamente
Investigación social por encuestas/615474006
Análisis de fuentes y datos secundarios/615474007

Asignaturas que se recomienda cursar simultáneamente

Asignaturas que continúan el temario

Otros comentarios


(*) La Guía Docente es el documento donde se visualiza la propuesta académica de la UDC. Este documento es público y no se puede modificar, salvo cosas excepcionales bajo la revisión del órgano competente de acuerdo a la normativa vigente que establece el proceso de elaboración de guías