Identifying Data 2020/21
Subject (*) Identity, alterity. and intersectionality Code 615525006
Study programme
Mestrado Universitario en Políticas Sociais e Intervención Sociocomunitaria
Descriptors Cycle Period Year Type Credits
Official Master's Degree 2nd four-month period
First Obligatory 6
Language
French
Galician
English
Portuguese
Teaching method Hybrid
Prerequisites
Department Pedagoxía e Didáctica
Socioloxía e Ciencias da Comunicación
Coordinador
Teasley Severino, Cathryn
E-mail
cathryn.teasley1@udc.es
Lecturers
Teasley Severino, Cathryn
E-mail
cathryn.teasley1@udc.es
Web http://Plataforma Moodle UDC
General description Nun mundo cada vez máis interconectado, a identidade convértese, como explica Zygmunt Bauman (2004), nunha especie de moeda de troco contestada: por unha banda, a identidade pode potenicar, capacitar, reforzar e empoderar, pero por outro, pode dividir, excluír e oprimir; iso si, depende de como se conciba, interprete, represente e utilice. E esta realidade só se complica ao considerarmos a situación das persoas e grupos que sofren diversas formas de inxustiza a raíz dun ou máis aspectos da súa identidade persoal ou colectiva. A miúdo son varias as formas de discriminación (ou, ao contrario, de privilexio) que converxen nunha soa persoa debido á súa procedencia nacional ou étnica, o seu xénero, a súa "raza", ou os seus medios económicos (entre outros factores). Aquí é onde entra en xogo a análise interseccional da alteridade: Cales son as implicacións deste cruzamento de formas de discriminación? Pode que a persoa ou colectivo en cuestión nin sequera se identifique a si mesma/o do mesmo xeito que lle identifican outras moitas persoas alleas á súa realidade? Que factores pesan máis nestas dinámicas inxustas? Cal é o legado actual de toda unha historia de inxustizas? Como responder a estas cuestións desde as políticas sociais? Estas preguntas conforman a esencia desta materia.
Contingency plan En caso dunha suspensión temporal da presencialidade na Universidade da Coruña, tomaranse as medidas a seguir:

1. Modificacións nos contidos:
Ningunha.

2. Metodoloxías docentes que se manteñen:
Todas manteranse menos a asistencia á aula física. No seu lugar, o alumnado presencial participará ou ben directamente nas sesións gravadas da plataforma virtual de Teams, ou ben indirectamente mediante o Foro virtual da plataforma de Moodle (tal e como fará normalmente o alumnado non-presencial).

3. Mecanismos de atención personalizada ao alumnado:
Esta atención canalizarase por correo electrónico, por Teams, por Moodle ou por teléfono, podéndose concertar citas por estes medios.

4. Modificacións na avaliación:
A "participación oral" do alumnado canalizarase a través das sesións telemáticas de Teams ou do Foro virtual de Moodle (mediante comentarios escritos, como alternativa ao Teams). Contará a calidade máis que a frecuencia desa participación. De xeito excepcional, o alumnado que nunca participou nas sesións (nin de aula, nin de Teams, nin no Foro de Moodle) realizará o traballo tutelado, que lle valerá o 75% da cualificación final, así como unha pequena proba oral que lle valerá o 25% da cualificación final. A proba realizarase telematicamente ou por teléfono, en formato de entrevista que durará uns 30 minutos, aproximadamente. Como alternativa á proba oral, a/o estudante en cuestión pode optar por realizar unha proba escrita de desenvolvemento, con material, cun límite de dúas horas para a súa realización por Teams.

5. Modificacións da bibliografía ou webgrafía:
Ningunha.

Study programme competencies
Code Study programme competences
A1 CE1 - Determinar as dimensións e categorías axeitadas para o diagnóstico e a análise científica das situacións de exclusión social.
A2 CE2 - Interpretar os feitos e as políticas sociais desde os distintos paradigmas teóricos vixentes na análise da exclusión.
A3 CE3 - Deseñar e desenvolver procesos de observación e documentación para o estudo das políticas e os sistemas de benestar social.
A5 CE5 - Interpretar as situacións e os procesos de marxinación social e económica de colectivos desde unha perspectiva histórica e macroestrutural.
A7 CE7 - Identificar e valorar a posibilidade de intervención e prevención en procesos de conflitividade social.
A8 CE8 - Identificar procesos e factores de cohesión social, e deseñar medidas para a súa potenciación.
B1 CB1 - Demostrar coñecementos avanzados, de carácter multidisciplinar, para a investigación e o exercicio profesional no ámbito da exclusión social.
B2 CB2 - Aplicar e integrar os coñecementos a contornos e problemas emerxentes e indefinidos, na práctica investigadora e profesional.
B3 CB3 - Seleccionar o marco científico adecuado para avaliar as evidencias dispoñibles e postular hipóteses razoadas sobre a avaliación previsible dos feitos sociais estudados.
B4 CB4 - Identificar os dilemas éticos e a responsabilidade social tras os retos formulados na práctica profesional e investigadora.
B5 CB5 - Comunicar con claridade os coñecementos e problemas científicos sobre os que se traballa tanto a un público non experto como de especialistas.
B7 CB7 - Que os estudantes saiban aplicar os coñecementos adquiridos e a súa capacidade de resolución de problemas en contornos novos ou pouco coñecidos dentro de contextos máis amplos (ou multidisciplinares) relacionados coa súa área de estudo.
B8 CB8 - Que os estudantes sexan capaces de integrar coñecementos e enfrontarse á complexidade de formular xuízos a partir dunha información que, sendo incompleta ou limitada, inclúa reflexións sobre as responsabilidades sociais e éticas vinculadas á aplicación dos seus coñecementos e xuízos.
B9 CB9 - Que os estudantes saiban comunicar as súas conclusións e os coñecementos e razóns últimas que as sustentan a públicos especializados e non especializados dun modo claro e sen ambigüidades.
B11 CB11 - Participar en proxectos de investigación e colaboracións científicas no ámbito da exclusión social, en contextos interdisciplinares e de transferencia de coñecementos.
B13 CX1 - Comprender e integrar coñecementos complexos para traducilos en propostas de investigación e programas de intervención en contextos sociais problemáticos.
B14 CX2 - Realizar unha análise crítica da realidade social e do desenvolvemento profesional vinculada aos feitos sociais sobre os que se traballa.
B15 CX3 - Deseñar, aplicar e avaliar proxectos de investigación en ciencias sociais relacionados cos procesos e as situacións de exclusión social.
B17 CX5 - Elaborar e defender informes, proxectos e memorias no campo das ciencias sociais.
B18 CX6 - Valorar a adecuación das distintas ferramentas teóricas, metodolóxicas e técnicas ás preguntas e os obxectivos específicos formulados sobre a realidade social e as políticas sociais.
B19 CX7 - Dar respostas innovadoras e orixinais ante situacións problemáticas emerxentes relacionadas coa exclusión social.
B20 CX8 - Aplicar a perspectiva comparada na comprensión das problemáticas sociais e das respostas e solucións políticas.
B21 CX9 - Aplicar unha perspectiva interdisciplinar na análise e a valoración de problemáticas de exclusión e políticas sociais de inclusión e cohesión.
B22 CX10 - Recoñecer e valorar os xuízos de valor e as evidencias nos argumentos que sosteñen as descricións e políticas sobre a realidade social.
C1 CT1 - Adequate oral and written expression in the official languages.
C2 CT2 – Mastering oral and written expression in a foreign language.
C3 CT3 - Using ICT in working contexts and lifelong learning.
C4 CT4 - Acting as a respectful citizen according to democratic cultures and human rights and with a gender perspective.
C5 CT5 - Understanding the importance of entrepreneurial culture and the useful means for enterprising people.
C6 CT6 -Acquiring skills for healthy lifestyles, and healthy habits and routines.
C7 CT7 - Developing the ability to work in interdisciplinary and transdisciplinary teams in order to offer proposals that can contribute to a sustainable environmental, economic, political and social development.

Learning aims
Learning outcomes Study programme competences
Ao finalizar a asignatura, o alumnado será capaz de: Demonstrar a súa compresión de perspectivas espistemolóxicas, culturais, políticas e económicas sobre a construción social da identidade. AC2
AC8
BC1
BC3
BC14
BC18
BC20
BC21
CC3
CC5
Pescudar a influencia das dimensións espazo-temporais e simbólicas na formación das identidades, e dos usos sociais da súa clasificación. AC3
BC2
BC19
CC1
Identificar e explicar os impactos asincrónicos que xurdan da intersección das formas dominantes de discriminación e opresión en función da alteridade identitaria (análise de casos: realidades, experiencias, prácitcas e percepcións). AC1
AC5
BC4
BC5
BC7
BC8
BC22
CC2
CC6
CC7
Fundamentar e propoñer liñas metodolóxicas de intervención social anti-discriminación e de auto-empoderamento colectivo como resposta á subordinación e exclusión de determinados grupos identitarios (dentro dos tres ámbitos xerais do máster: migracións, xénero, e envellecemento e transformacións familiares). AC7
BC7
BC9
BC11
BC13
BC15
BC17
CC4

Contents
Topic Sub-topic
1. Perspectivas epistemolóxicas sobre a identidade e a interseccionalidade nun mundo globalizado. 1a) Alén dos tres grandes "intereses" modernos –intereses técnicos, prácticos e críticos– que, segundo Habermas (1982), moldean a construción do saber (sobre a identidade, por exemplo).
1b) Perspectivas que matizan ou superan as categorías de Habermas: posturas feministas; queer; decoloniais, postcoloniais e antirracistas; inclusivas e interculturalistas; neomarxistas; comunitario-particularistas; ou postmodernas.
1c) En que consiste entón a identidade? Dimensións.
1d) En que consiste a interseccionalidade?
1e) A relación entre identidade e interseccionalidade.
2. Alteridade e normatividade: construción social das identidades hexemónicas, subalternas e periféricas. 2a) O papel da clasificación social das mesmas.
2b) Os diferentes efectos das clasificacións e categorías.
2c) Representación e recoñecemento: filtros.
2d) Imaxinarios potenciadores, imaxinarios destrutivos.
2e) Maniqueísmos e polarizacións artificiais.
3. Impacto interseccional das diversas formas de discriminación e opresión produto da construción prexuiciosa do "outro” ou dos "outros" fronte ao “eu” ou ao "nós". 3a) Racismo, etnocentrismo, clasismo, sexismo patriarcal, heterosexismo/homofobia, capacismo, idadismo, etc.
3b) Efectos asincrónicos da intersección das diferentes formas de opresión.
4. Identidades entre fronteiras espazo-temporais e cultural-simbólicas. 4a) Migracións e diásporas; xéneros; xeracións e familias.
4b) Adaptabilidade e mutación das identidades.
4c) O lugar e a interpretación / representación da identidade propia.
4d) Marxinación, segregación, asimilación, inclusión, integración, cohesión.
4e) Identidades estábeis, identidades "líquidas".
4f) A distinción cultural, social, económica e territorial.
5. Políticas sociais e respostas socioculturais de base ante as inxustizas ligadas á alteridade identitaria. 5a) En perspectiva diacrónica, sincróncia e transnacional.
5b) Desde os tres grandes sectores de organización social: o público, o privado e o terceiro sector.
5c) Respostas informadas desde a intersección das diferentes posturas espistemolóxicas abordadas no primeiro tema.

Planning
Methodologies / tests Competencies Ordinary class hours Student’s personal work hours Total hours
Workbook A1 B13 0 35 35
Guest lecture / keynote speech A1 B1 B13 10 0 10
Directed discussion B1 B5 B14 10 0 10
Document analysis A5 B3 B4 B18 10 10 20
Collaborative learning B11 C1 C4 3 10 13
Case study A2 A5 A7 B8 C3 2 9 11
Oral presentation B9 B19 C2 C6 6 15 21
Online forum B1 B5 C2 C7 0 1 1
Simulation A3 A8 B21 B22 2 0 2
Supervised projects B1 B2 B5 B7 B15 B17 B20 B21 C5 1 25 26
 
Personalized attention 1 0 1
 
(*)The information in the planning table is for guidance only and does not take into account the heterogeneity of the students.

Methodologies
Methodologies Description
Workbook O conxunto de textos e documentación escrita que se presenta como fonte de profundización obrigatoria e/ou opcional dos contidos traballados.
Guest lecture / keynote speech Modalidade presencial: Exposición oral complementada co uso de medios audiovisuales e a introdución dalgunhas preguntas dirixidas ao estudantado, coa finalidade de transmitir coñecementos e facilitar a aprendizaxe. A clase magistral é tamén coñecida como "conferencia", "método expositivo" ou "lección magistral". Esta última modalidade adóitase reservar a un tipo especial de lección impartida por un/ha profesor/a en ocasións especiais, cun contido que supón unha elaboración orixinal e baseada no uso case exclusivo da palabra como vía de transmisión da información á audiencia.

Modalidade virtual: No caso do alumnado matriculado on-line, esta metodoloxía canalizarase a través do Foro virtual, o cal permitirá que este alumnado participe aproveitando dos soportes digitales dispoñíbeis.
Directed discussion Modalidade presencial: Presentación e comentario en clase dos textos asignados a cada estudante ou a cada grupo de estudantes. Á discusión –coordinada polas profesoras– sumaranse voluntariamente as/os estudantes.

Modalidade virtual: No caso das persoas que cursan a modalidade on-line, a participación a distancia queda habilitada a través de comentarios introducidos na plataforma Moodle (ver Foro virtual). A participación a distancia en directo nos debates que se xerarán na aula dependerá da dispoñibilidade de recursos técnicos de gravación e retransmisión en directo.
Document analysis Técnica metodolóxica que supón a utilización de documentos audiovisuais e/ou bibliográficos (fragmentos de reportaxes documentais ou filmes, noticias de actualidade, paneis gráficos, fotografías, biografías, artigos, textos lexislativos, etc.) relevantes para a temática da materia, con actividades específicamente deseñadas para a análise dos mesmos. Pódese empregar como introdución xeral a un tema, como instrumento de aplicación do estudo de casos, para a explicación de procesos que non se poden observar directamente, para a presentación de situacións complexas ou como sínteses de contidos de carácter teórico ou práctico.
Collaborative learning Conxunto de procedementos de ensino-aprendizaxe guiados de forma presencial e/ou apoiados con tecnoloxías da información e da comunicación, que se basean na organización da clase en pequenos grupos nos que o alumnado traballa conxuntamente na resolución de tarefas asignadas polo profesorado para optimizar a súa propia aprendizaxe e a dos/das outros/as integrantes do grupo.
Case study Metodoloxía no que o suxeito enfróntase ante a descrición dunha situación específica que suscita un problema que ha de ser comprendido, valorado e resolto por un grupo de persoas, a través dun proceso de discusión. O alumnado sitúase ante un problema concreto (caso), que lle describe unha situación real da vida profesional, e debe ser capaz de analizar unha serie de feitos, referentes a un campo particular do coñecemento ou da acción, para chegar a unha decisión razoada a través dun proceso de discusión en pequenos grupos de traballo.
Oral presentation Modalidade presencial: Intervención inherente aos procesos de ensino-aprendizaxe baseada na exposición verbal a través da que o alumnado e profesorado interactúan dun modo ordenado, expoñendo temas, conceptos, principios, traballos, experiencias e feitos; propoñendo cuestións varias; comentando textos; e realizando aclaraciones de forma dinámica.

Modalidade virtual: No caso do alumnado matriculado on-line, esta metodoloxía canalizarase a través do Foro virtual, o cal permitirá que este alumnado participe aproveitando dos soportes dixitais dispoñíbeis.
Online forum [Só para o alumnado matriculado na modalidade on-line]

Espazo de discusión formal e informal destinado ás/aos estudantes en cuestión para o tratamento dun ou máis temas ou problemas. Desenvólvese a través dunha contorna virtual de aprendizaxe (Moodle e/ou email) mediante ferramentas de comunicación asíncrona.
Simulation Consiste na representación dun fenómeno de natureza física, técnica ou psicolóxica, que permite unha análise máis sinxela, económica ou innocua que si se levase a cabo sobre o fenómeno orixinal ou na realidade. O suxeito asume unhas condicións hipotéticas nas cales próbase o seu comportamento ante situacións concretas, os seus coñecementos, a súa capacidade de analizar alternativas e as súas consecuencias. Baséase, xa que logo, na configuración de situacións similares ás que se producen nun contexto real, coa finalidade de utilizalas como experiencias de aprendizaxe ou como procedemento para a avaliación.
Supervised projects Metodoloxía deseñada para promover a aprendizaxe autónoma do estudantado, baixo a tutela do/da profesor/a e en escenarios variados (académicos e profesionais). Está referida prioritariamente á aprendizaxe do "como facer as cousas". Constitúe unha opción baseada na asunción polo estudantado da responsabilidade pola súa propia aprendizaxe. Este sistema de ensino baséase en dous elementos básicos: a aprendizaxe independente do alumnado e o seguimento desa aprendizaxe polo profesorado.

Para o traballo final, cada estudante elixirá un dos dous tipos de traballo seguintes:

1) Unha análise textual de documentos (lecturas e/ou gravacións) na que se ofrece unha radiografía explicativa e sintética dun tema, problema ou caso real relacionado coa identidade, a alteridade e a interseccionalidade. Nesta análise propoñeranse posíbeis vías de abordaxe, mediación ou intervención. Así mesmo, o traballo debe incluír referencias a outros estudos pertinentes, e a algúns dos conceptos chave e orientacións epistemolóxicas, ideolóxicas, metodolóxicas e/ou prácticas presentadas en clase. O traballo debe estar debidamente fundamentado, e polo menos un 50% das fontes referenciadas nel deben proceder do conxunto de documentos presentados en clase, en Moodle, nas "Fontes de información" desta Guía docente, ou, ademais, no Foro virtual para o alumnado on-line. Os requisitos para a estrutura do traballo encóntranse en Moodle.

2) A produción dun documento audiovisual que, hipotéticamente, se fará público. Nesta gravación, presentarase de forma creativa e dinámica un tema, problema ou caso relacionado coa identidade, a alteridade e a interseccionalidade, así como posíbeis vías de abordaxe, mediación ou intervención, a propia gravación sendo unha destas vías. A gravación irá acompañada dun traballo descritivo e analítico, no que se afondará de xeito explicativo e sintético noutros estudos pertinentes, e nalgúns dos conceptos chave e das orientacións epistemolóxicas, ideolóxicas, metodolóxicas e/ou prácticas presentadas en clase e reflectidas na gravación. O traballo debe estar debidamente fundamentado, e polo menos un 50% das fontes referenciadas nel deben proceder do conxunto de documentos presentados en clase, en Moodle, nas "Fontes de información" desta Guía docente, ou, ademais, no Foro virtual para o alumnado on-line. Os requisitos para a estrutura do traballo encóntranse en Moodle.

*Débese consultar a información completa sobre a avaliación do traballo na plataforma Moodle da materia.

Modalidade virtual: No caso das persoas que cursen o máster on-line, realizaranse titorías virtuais nas que se consultarán e se revisarán distintos aspectos do traballo. Este proceso servirá, así mesmo, para coñecer á/ao estudante en cuestión e para garantir a súa identidade.

Personalized attention
Methodologies
Supervised projects
Description
A atención personalizada que se describe en relación a esta metodoloxía concíbese como momentos de traballo presencial ou virtual co profesorado que implican unha participación obrigatoria por parte do alumnado, tanto presencial como a distancia.

A forma e o momento en que se desenvolverán indicaranse en relación a cada actividade ao longo do curso, segundo o plan de traballo da asignatura.

Assessment
Methodologies Competencies Description Qualification
Supervised projects B1 B2 B5 B7 B15 B17 B20 B21 C5 Descrición recollida en "Metodoloxías". *Débese consultar a información completa sobre a avaliación do traballo no espazo da materia na plataforma Moodle. 75
Oral presentation B9 B19 C2 C6 Participación presencial ou non-presecial* nas sesións de aula e nas actividades comunicativas propostas ao longo da materia, a maioría con compoñentes orais (debates, comentarios de textos, etc.). Para máis información, véxase a sección de "Metodoloxías" desta Guía docente, así como o espazo da materia na plataforma Moodle.

*Modalidade non-presencial: Nesta modalidade, a presentación oral canalizarase a través do Foro virtual. Para máis información, véxase o espazo da materia na plataforma Moodle.
25
 
Assessment comments

Para poder superar a materia, cada estudante debe obter polo menos o 50% do total dos puntos correspondentes ás actividades de avaliación.

Os requisitos e os criterios de avaliación das dúas modalidades para o seguimiento da asignatura (presencial ou non-presencial) serán iguais.

Tal e como se indica no apartado de "Metodoloxías", os/as estudantes que cursen a modalidade non-presencial deste Mestrado terán titorías coa(s) profesora(s) ben vía correo electrónico, ben mediante o Foro virtual, ou –de ser posíbel– a través dun medio como "Teams" que permita conversar cara a cara durante unha das titorías. Así mesmo, garantiranse mecanismos que permitan que este alumnado se identifíque ante o profesorado e que realice a súa "presentación oral" (participación nas actividades de aprendizaxe) aproveitando os soportes dixitais dispoñíbeis.

Para o alumnado con recoñecemento de dedicación a tempo parcial e dispensa académica de exención de asistencia, acordarase ao inicio do curso un calendario específico de titorías compatible coa súa dedicación.

De xeito excepcional, o alumnado que nunca participou nas sesións (nin de aula, nin de Teams, nin no Foro de Moodle) realizará o traballo tutelado, que lle valerá o 75% da cualificación final, así como unha pequena proba oral que lle valerá o 25% da cualificación final. A proba realizarase telematicamente ou por teléfono, en formato de entrevista que durará uns 30 minutos, aproximadamente. Como alternativa á proba oral, a/o estudante en cuestión pode optar por realizar unha proba escrita de desenvolvemento, con material, cun límite de dúas horas para a súa realización por Teams.


Sources of information
Basic
NOTA IMPORTANTE: Só algúns dos seguintes títulos serán seleccionados para a súa lectura obrigatoria

Acosta, Alberto (2013). El Buen Vivir, Sumak Kawsay: una oportunidad para imaginar otros mundos. Barcelona: Icaria.

Adichie, Chimamanda Ngozi (2017). Querida Ijeawele: cómo educar en el feminismo. Barcelona: Penguin Random House.

Adichie, Chimamanda Ngozi (2017). Todos teríamos que ser feministas. Cangas do Morrazo (Pontevedra): Sushi Books.

Adlbi Sibai, Sirin (2017). La cárcel del feminismo: hacia un pensamiento islámico decolonial. México, D. F.: Akal. [Presentación grabada de La cárcel del feminismo, con Sirin Adlbi, Enrique Dussel e Karina Ochoa: https://www.youtube.com/watch?v=d3k4Yot0ykU&feature=youtu.be&app=desktop].

Aixerlà, Yolanda (2008). La construcción de la imagen de las mujeres marroquíes en Europa. En M. D. López Enamorado (Ed.), España y Marruecos: Mujeres en el espacio público (pp. 45-54). Sevilla: Alfar-Ixbilia.

Alba Rico, Santiago (2015). Islamofobia: nosotros, los otros, el miedo. Barcelona: Icaria.

Amarelo, Daniel (Ed.) (2020). Nós, Xs Inadaptadxs: representações, desejos e histórias LGBTIQ na Galiza. Santiago de Compostela: Através Editora.

Amin, Samir (2009). Introducción: Frantz Fanon en África y Asia. En F. Fanon, Piel negra, máscaras blancas. Madrid: Akal.

Anderson, Benedict (2006). Imagined Communities: Reflections on the Origin and Spread of Nationalism (2ª ed.). Londres: Verso.

Andreotti, Vanessa de Oliveira; Stein, Sharon; Ahenakew, Cash e Hunt, Dallas (2015). Mapping interpretations of decolonization in the context of higher education. Decolonization: Indigeneity, Education and Society, Vol. 4, No. 1, pp. 21-40.

Anzaldúa, Gloria (2016). Borderlands/La frontera: La nueva mestiza (trad. Carmen Valle). Madrid: Capitán Swing.

Appadurai, Arjun (2009). ¿Podemos viver sem o outro? As possibilidades e os límites da interculturalidade. Lisboa: Tinta da China.

Appiah, K. Anthony (2005). The ethics of identity. Princeton: Princeton University Press. [ESPAÑOL: (2007). La ética de la identidad. Buenos Aires: Katz.

Atienza Cerezo, E. e van Dijk, T. (2010). Identidad social e ideología en libros de texto. Revista de Educación, No. 353, 67-106.

Balibar, Étienne (2005). Violencias, identidades y civilidad para una cultura política global. Barcelona: Gedisa.

Balibar, Étienne (2013b). Ciudadanía. Buenos Aires: Adriana Hidalgo.

Balibar, Étienne (2017). La igualibertad. Barcelona: Herder.

Balibar, Étienne e Wallerstein, Immanuel  (1991). Raza, nación y clase. Madrid: Lapala

Barquín, A. (2009). ¿De dónde son los hijos de los inmigrantes? La construcción de la identidad y la escuela. Revista Educar, Nº 44, 81-96.

Barreiro Barreiro, Xosé Lois (Ed.) (1992). O Pensamento galego na historia (aproximación crítica). Universidade de Santiago de Compostela.

Bastida Rodríguez, Patricia; Rodríguez González, Carla e Carrera Suárez, Isabel (Eds.) (2010). Nación, diversidad y género: perspecticas críticas. Rubí: Anthropos.

Bauman, Zygmunt (2004). Identity. Conversaciones con Benedetto Vecchi. New York: The Polity Press. [ESPAÑOL: (2005). Identidad. Conversaciones con Benedetto Vecchi. Madrid: Losada.]

Beiras, Xosé Manuel (2010). A ollada exterior do nacionalismo galego. Santiago de Compostela: Fundación Galiza Sempre.

Bela-Lobedde, Desirée (2018). Ser mujer negra en España. Barcelona: Ediciones B.

Bello Reguera, Gabriel (2007). Postcolonialismo, emigración y alteridad. Granada: Comares.

Benhabib, Seyla (2006a). Las reivindicaciones de la cultura: Igualdad y diversidad en la era global. Buenos Aires: Katz Editores.

Benhabib, Seyla (2005). Los derechos de los otros: Extranjeros, residentes y ciudadanos. Barcelona: Gedisa.

Benhabib, Seyla (2006b). El ser y el otro en la ética contemporánea: Feminismo, comunitarismo y posmodernismo. Barcelona: Gedisa.

Bereményi, Bálint-Ábel e Mirga, Anna (2012). ¿Perdido en la acción? Evaluación de los seis años del Plan Integral del Pueblo Gitano en Cataluña. Barcelona: Federación de Asociaciones Gitanas de Cataluña (FAGIC) y Grupo EMIGRA (Universidad Autónoma de Barcelona). Recuperado o 27 de setembro de 2014 de: https://www.academia.edu/2388762/_Perdido_en_la_accion_Evaluacion_de_los_seis_anos_del_Plan_Integral_del_Pueblo_Gitano_en_Cataluna._Informe_elaborado_por_FAGiC_y_EMIGRA_2012

Bermejo, Diego (Ed.) (2011). La identidad en sociedades plurales. Barcelona: Anthropos.

Bessis, Sophie (2002). Occidente y los otros: Historia de una supremacía. Madrid: Alianza.

Bessis, Sophie (2005). Las emergencias del mundo: Economía, poder, alteridad. Oviedo: Nobel.

Bhabha, Homi (2002). El lugar del la cultura. Buenos Aires: El Manantial.

Bonilla-Silva, Eduardo (2006). Racism without racists: Color-blind racism and the persistence of racial inequality in the United States. Lanham, Maryland: Rowman & Littlefield.

Bourdieu, Pierre (1991). La distinción: Criterio y bases sociales del gusto. Madrid: Taurus.

Bourdieu, Pierre (1985). ¿Qué significa hablar? Madrid: Akal. (Cap. II: Lenguaje y poder simbólico).

Bourdieu, Pierre (2000). Poder, derecho y clases sociales. Bilbao: Desclée.

Bourdieu, Pierre e Boltanski, Luc (2009). La producción de la ideología dominante. Buenos Aires: Claves.

Bouteldja, Houria (2013, 16 de agosto). Raza, clase y género: La interseccionalidad, entre la realidad social y los límites políticos. Parti des Indigènes de la République. Consultado 20/08/2014 en: http://indigenes-republique.fr/raza-clase-y-genero-la-interseccionalidad-entre-la-realidad-social-y-los-limites-politicos/

Bouteldja, Houria (2017). Los blancos, los judíos y nosotros: hacia una política del amor revolucionario. Madrid: Akal.

Brill, Stephanie e Pepper, Rachel (2008). The transgender child: A Handbook for families and professionals. Berkeley: Cleis Press.

Butler, Judith (2001). El género en disputa: el feminismo y la subversión de la identidad. México, D. F.: Paidós.

Butler, Judith (2008). Lenguaje, poder e identidad. Madrid: Síntesis.

Butler, Judith e Spivak, Goyatri Chakravorty (2009). ¿Quién le canta al estado-nación? Lenguaje, política, pertenencia. Buenos Aires: Paidós.

Carrasco Pons, Silvia (2005, julio). La condición de minoría en la escuela multicultural: supuestos, retóricas y aportanciones de la literatura de investigación, con especial referencia al alumnado gitano. Boletín del Centro de Documentación de la Asociación de Enseñantes con Gitanos, Nº 25, 12-21. Recuperado el 25 de noviembre de 2005 del URL: http://aecgit.pangea.org/

Castells, Manuel (1994). Flujos, redes e identidades: Una teoría crítica de la sociedad informacional. En M. Castells, R. Flecha, P. Freire, H. Giroux, D. Macedo e P. Willis (Eds.), Nuevas perspectivas críticas en educación (pp. 13-54). Barcelona: Paidós Educador.

Castells, Manuel (2009). The Power of Identity (2ª ed.). Hoboken, New Jersey: Wiley-Blackwell.

Castells, Manuel e Serra, Narcís (Eds.) (2004). Europa en construcción: Integración, identidades y seguridad. Barcelona: Fundació CIDOB.

Castro-Gómez, Santiago e Grosfoguel, Ramón (Ed.) (2007). El giro decolonial: Reflexiones para una diversidad epistémica más allá del capitalismo. Bogotá: Siglo del Hombre Editores; Universidad Central, Instituto de Estudios Sociales Contemporáneos y Pontificia Universidad Javeriana, Instituto Pensar.

Césaire, Aimé (2006). Discurso sobre el colonialismo. Madrid: Akal.

Coll-Planas, Gerard e Cruells, Marta (2013). La puesta en práctica de la interseccionalidad política: El caso de las políticas LGTB en Cataluña. Revista Española de Ciencia Política, Nº. 31, (Marzo), 153-172.

Collins, Patricia Hill e Bilge, Sirma (2019). Interseccionalidad. Madrid: Morata.

Colombato, Lucía Carolina (2013). Hegemonías y subordinaciones en el campo de los derechos culturales. Patrimonio cultural, etnicidad y género. Revista Perspectivas de las Ciencias Económicas y Jurídicas (Facultad de Ciencias Económicas y Jurídicas, Universidad Nacional de La Pampa), Vol. 3, Nº 1, pp. 89-104. Recuperado de: http://www.eco.unlpam.edu.ar/sitio/objetos/_area.cienciaytecnica/1_revista_-2013.pdf

Comaroff, John L. e Comaroff, Jean (2011). Etnicidad S.A. Madrid: Katz.

Combahee River Collective (Smith, Barbara: redactora) (1977). The Combahee River Collective Statement. Boston, Massachusetts. Recuperado 09/07/2017 de: http://circuitous.org/scraps/combahee.html

Connell, Raewyn (2014). Global tides: Market and gender dynamics on a world scale. Social Currents, 1(1), 5-12.

Consejo de Europa (2013). La ciudad intercultural paso a paso. Guía práctica para aplicar el modelo urbano de integración intercultural. Strasbourg: Council of Europe Publishing. https://rm.coe.int/CoERMPublicCommonSearchServices/DisplayDCTMContent?documentId=0900001680301b76.

Cortina, Adela (2018). Aporofobia, el rechazo al pobre: un desafío para la democracia. Barcelona: Paidós.

Crenshaw, Kimberlé (1989). Demarginalizing the intersection of race and sex: Black feminist critique of antidiscrimination doctrine, feminist theory and antiracist politics. University of Chicago Legal Forum, Vol. 1989, No. 1, 139-167.

Cruells López, María (2015). La interseccionalidad política: tipos y factores de entrada en la agenda política, jurídica y de los movimientos sociales (tese de doutoramento). Universitat Autònoma de Barcelona.

Curiel, Ochy (2006). Identidades esencialistas o construcción de identidades políticas: El dilema de las feministas negras. En Ciudad de Mujeres (sitio web). Recuperado 15/04/2017 de: http://www.ciudaddemujeres.com/articulos/Identidades-esencialistas-o

Davis, Angela Y. (2004). Mujeres, raza y clase. Madrid: Akal.

de Botton, Lena, Puigbert, Lidia e Taleb, Fátima (2004). El velo elegido. Barcelona: El Roure.

de Sánchez, M. G.; de Beuter, M. R. L. e Farías, R. (2008). Los “gallegos” en el imaginario argentino: literatura, sainete, prensa. A Coruña: Fundación Pedro Barrié de la Maza.

Del Pino, J. (Dir.) (2017). Mujeres e Islam (Tertulia radiofónica). Programa: Vivir. España: Cadena Ser. Recuperado 19/07/2018 de: http://cadenaser.com/programa/2017/02/03/a_vivir_que_son_dos_dias/1486128375_237427.html

Delphy, Christine (2008). Classer, dominer: qui sont les autres? París: La Fabrique. [ENGLISH: (2015). Separate and dominate: feminism and racism after the war on terror. London: Verso.]

Dussel, Enrique (2005). Transmodernidad e interculturalidad (Interpretación desde la Filosofía de la Liberación). Ciudad de México: Universidad Autónoma de México.

Dussel, Enrique (2015). Filosofías del Sur. Descolonización y Transmodernidad. México, D.F.: Akal.

Escobar, Arturo (2007).  La invención del tercer mundo. Construcción y deconstrucción del desarrollo. Caracas: Fundación Editorial el Perro y la Rana. Recuperado 12/04/2017 de: http://www.ceapedi.com.ar/imagenes/biblioteca/libros/218.pdf

Escobar, Arturo (2016). Autonomía y diseño: la realización de lo comunal. Popayán, Colombia: Universidad del Cauca / Sello Editorial. Consultado 12/04/2017 en: https://es.scribd.com/document/334292828/Autonomi-a-y-disen-o-Arturo-Escobar-Ok

Esteve, J. M., Ruiz, C. e Rascón, M. T. (2008). La construcción de la identidad en los hijos de inmigrantes marroquíes. Revista Española de Pedagogía, Nº 241, 489-508.

Fabardo, Mercedes (Ed.) (2012). Feminismos negros: una antología. Madrid: Traficantes de Sueños. Recuperado 15/04/2017 de: https://www.traficantes.net/sites/default/files/pdfs/Feminismos%20negros-TdS.pdf

Fanon, Frantz (1963). Los condenados de la Tierra. México: Fondo de Cultura Económica.

Fanon, Frantz (2009). Piel negra, máscaras blancas. Tres Cantos (Madrid): Akal.

Federici, Silvia (2018). El patriarcado del salario: críticas feministas al marxismo. Madrid: Traficantes de Sueños.

Felber, Christian (2012). La economía del Bien Común: un modelo económico que supera la dicotomía entre capitalismo y comunismo para maximizar el bienestar de nuestra sociedad. Barcelona: Deusto.

Fernández Garcés, Helios; Jiménez González, Nicolás (Coord.) e Motos Pérez, I. (2015). Guía de recursos contra el
antigitanismo
. Valencia: Federación Autonómica de Asociaciones Gitanas de la Comunidad Valenciana (FAGA). Recuperado o 5 de xuño de 2015 de:?http://gitanizate.com/panel/data/adjuntos/27042015204308.pdf

Fernández Suárez, Belén (2018). La alteridad domesticada: la política de integración de inmigrantes en España. Barcelona: Ediciones Bellaterra.

Filigrana García, Pastora (2020). El pueblo gitano contra el sistema-mundo: reflexiones desde una militancia feminista y anticapitalista. Ciudad de México: Akal.

Flecha, Ramon; Freire, Paulo; Giroux, Henry; Macedo, Donaldo e Willis, Paul (Eds.). Nuevas perspectivas críticas en educación. Barcelona: Paidós Educador.

Foley, Douglas E. (1990). Learning capitalist culture: Deep in the heart of Tejas. Philadelphia: University of Pennsylvania Press.

Foucault, Michel (1978). Microfísica del poder. Madrid: La Piqueta.

Foucault, Michel (1992). Genealogía del racismo. Barcelona: La Piqueta.

Foucault, Michel (2013 / 1926-1984). La inquietud por la verdad: escritos sobre la sexualidad y el sujeto. Buenos Aires: Siglo XXI.

Fraser, Nancy (2011). ¿De la redistribución al reconocimiento? Dilemas de la justicia en la era «postsocialista». En Nancy Fraser, María Antonia Carbonero Gamundí  e Joaquín M. Valdivielso Navarro (Eds.), Dilemas de la justicia en el siglo XXI: género y globalización (pp. 217-254). Palma: Universitat de les Illes Balears.

Gagnon, Alain-G. e Sauca, José María (Eds.). Negotiating Diversity: Identity, Pluralism and Democracy. New York: Peter Lang.

Galceran Huguet, Montserrat (2016). La bárbara Europa: una mirada desde el postcolonialismo y la descolonialidad. Madrid: Traficantes de Sueños.

Garcés, Helios F. (2016). El racismo antirom/antigitano y la opción decolonial. Tábula Rasa. Revista de Humanidades, No.25, julio-diciembre, 225-251.

García, I. (2003). Los hijos de inmigrantes como tema sociológico: la cuestión de la “segunda generación”. Anduli: Revista Andaluza de Ciencias Sociales, Nº 3, 27-46.

García Canclini, Néstor (2001). Diferentes, desiguales y desconectados: mapas de la interculturalidad. Barcelona: Gedisa.

García Castaño, F. Javier e Olmos Alcaraz, Antonia (Coords.) (2012). Segregaciones y construcción de la diferencia en la escuela. Madrid: Trotta.

García Pastor, B. (2011). "Ser gitano" fuera y dentro de la escuela. Una etnografía sobre la educación de la infancia gitana en la ciudad de Valencia. Madrid: Consejo Superior de Investigaciones Científicas (CSIC).

Generelo, Jesús (Ed.) (2012). Acoso escolar homofóbico y riesgo de suicidio en adolescentes y jóvenes LGB (informe). Madrid: Federación Estatal de Lesbianas, Gais, Transexuales y Bisexuales (FELGTB). Retrieved March 28, 2013 from: http://www.felgtb.org/rs/1741/d112d6ad-54ec-438b-9358-4483f9e98868/48e/fd/1/filename/informe-resultados-riesgosuicidio-lgb.pdf.

Gerpe Pazos, María; Gerpe Pazos, Juana; Carballo Regueira, Beatriz e Busto, Alejandra (2011). Yo, emigrante: testimonios. Buenos Aires: Impresiones Buenos Aires Editorial [ISBN: 978-987-1548-21-7]. [Emigrantes galegas]

Gilroy, Paul (2014). Atlántico negro: modernidad y doble conciencia. Madrid: Tres Cantos.

Giroux, Henry (2003). La inocencia robada: juventud, multinacionales y política cultural. Madrid: Morata.

Goenechea Permisán, Cristina (2005). La diversidad cultural en la escuela gallega: problemáticas y alternativas educativas en comunidades con población inmigrante. Santiago de Compostela: Xunta de Galicia.

Goicochea, E. (2007). Etnicidad, identidad y migraciones. Madrid: Universitaria Ramón Areces.

Golías Pérez, Montserrat (2017). Los herederos de la ciudadanía. Nuevos españoles a través de la ley de la memoria histórica en Cuba y Argentina. Barcelona: Icaria.

Gómez Hernández, Esperanza (2014). Decolonizar el desarrollo: desde la planeación participativa y la interculturalidad en América Latina. Buenos Aires: Espacio Editorial.

Gondar Portasany, Marcial (1993). Crítica da razón galega: entre nós-mesmos e nós-outros. Vigo: A Nosa Terra.

Gourarier, Mélanie; Rebucini, Gianfranco e Voros, Florian (2013, 20 de setembro). Entrevista con Raewyn Connell: Masculinidades, colonialidad y neoliberalismo. Viento Sur. Recuperado 03/04/2017 de: http://vientosur.info/spip.php?article8318

Grosfoguel, Ramón (2006). La descolonización de la economía política y los estudios postcoloniales: transmodernidad, pensamiento fronterizo y colonialidad global. Tábula Rasa. Revista de Humanidades, Nº 4, pp. 17-48.

Grosfoguel, Ramón (2008). Hacia un pluriversalismo transmoderno decolonial. Tábula Rasa. Revista de Humanidades, Nº 9, pp. 199-216.

Grosfoguel, Ramón (2009). Apéndice II: Apuntes hacia una metodología fanoniana para la decolonización de las ciencias sociales. En F. Fanon, Piel negra, máscaras blancas. Madrid: Akal.

Grosfoguel, Ramón (2012). Ismamofobia epistémica y Ciencias Sociales coloniales. En G. Martín Muñoz e R. Grosfoguel (Eds.), La islamofobia a debate. La genealogía del miedo al Islam y la construcción de los discursos anti-islámicos (pp. 47-60). Madrid: Biblioteca de Casa Árabe.

Grosfoguel, Ramón (2012). La descolonización del conocimiento: diálogo crítico entre la visión descolonial de Frantz Fanon y la sociología descolonial de Boaventura de Sousa Santos. Barcelona: CIDOB.

Grosfoguel, Ramón (2013). Racismo/sexismo epistémico, universidades occidentalizadas y los cuatro genocidios/epistemicidios del largo siglo XVI. Tábula Rasa. Revista de Humanidades, Nº 19, pp. 31-58.

Grosfoguel, Ramón (2017, maio). La descolonización del conocimiento: diálogo crítico entre la visión descolonial de Frantz Fanon y la sociología descolonial de Boaventura de Sousa Santos. Web de Boaventura de Sousa Santos. Recuperado 12-10-2017 de http://www.boaventuradesousasantos.pt/media/RAMON%20GROSFOGUEL%20SOBRE%20BOAVENTURA%20Y%20FANON.pdf

Grosfoguel, Ramón; Oso, Laura e Christou, Anastasia (2015). ‘Racism’, intersectionality and migration studies: framing some theoretical reflections.  Identities: Global Studies in Culture and Power, Vol. 22, Nº 6, pp. 635-652.

Grossberg, Lawrence (2013). Stuart Hall sobre raza y racismo: Estudios Culturales y la práctica del contextualismo. En R. Soto Sulca (Ed.), Discurso y poder en Stuart Hall (pp. 259-284). El Tambo, Perú: Huancayo.

Grzanka, Patrick (2014). Intersectionality: A foundations and frontiers reader. Jackson, Tennessee: The Perseus Books Group.

Guerra Palmero, María José e Hernández Piñero, Aránzazu (Eds.) (2015). Éticas y políticas de la alteridad: En torno al pensamiento de Gabriel Bello Reguera. Pozuelo de Alarcón: Plaza y Valdés.

Gutiérrez Aguilar, Raquel (2017). Horizontes comunitario-populares. Producción de lo común más allá de las políticas estado-céntricas. Madrid: Traficantes de Sueños. Recuperado 15/04/2017 de: https://www.traficantes.net/sites/default/files/pdfs/Horizontes%20comunitario-populares_Traficantes%20de%20Sue%C3%B1os.pdf

Gutmann, Amy (2008). La identidad en democracia. Buenos Aires: Katz.

Hall, Stuart (2013). Occidente y el resto: discurso y poder. En R. Soto Sulca (Ed.), Discurso y poder en Stuart Hall (pp. 49-112). El Tambo, Perú: Huancayo.

Hall, Stuart e Du Gay, Paul (2011). Cuestiones de identidad cultural. Buenos Aires: Amorrortu.

Hamzic, Vanja (2015). Sexual and gender diersity in the Muslim world: History, Law and Vernacular Knowledge. London: I. B. Taurus & Co., Ltd.

Hernando, Almudena (2012). La fantasía de la individualidad: sobre la construcción sociohistórica del sujeto moderno. Madrid: Katz.

Herranz, M. C. (2015). Género, inmigración y discriminación múltiple: un enfoque intersecciomal de las políticas públicas españolas. Revista Jurídica de la Universidad Autónoma de Madrid, Nº 32, 239-247.

Herrera Flores, Joaquín (2006). Colonialismo y violencia. Bases para una reflexión pos-colonial desde los derechos humanos. Revista Crítica de Ciências Sociais, Nº 75, Outubro, 21-40.

Hobsbawm, Eric J. (2012). Nations and Nationalism since 1780: Programme, Myth, Reality (2ª ed.). Cambridge: Cambridge University Press.

hooks, bell (1981). Ain’t I a woman? Black women and feminism. New York: Pluto Press.

hooks, bell (2017). El feminismo es para todo el mundo. Madrid: Traficantes de Sueños.

Ibarra, Esteban (2011). La España racista: la lucha en defensa de las víctimas del odio. Madrid: Temas de Hoy.

Irazutza Ignacio e Martínez María (Eds.) (2014). De la identidad a la vulnerabilidad: Alteridad e integración en el País Vasco contemporáneo. Barcelona: Bellaterra.

Iriarte, Maider (2005). El exilio en la pantalla: Internet, identidad y refugiados. Athenea Digital, Nº 7 (primavera). Recuperado 09/09/2016 de: http://www.raco.cat/index.php/Athenea/article/viewFile/34175/34014 .

Izquierdo Escribano, Antonio e Golías Pérez, Montserrat (Eds.) (2014). Mareas de Pluralismo. Minorías religiosas en Galicia. Barcelona: Icaria.

Jabardo, Mercedes (Ed.) (2015). Feminismos negros: una antología. Madrid: Traficantes de Sueños.

Jiménez-Lucena, Isabel (2008). Gender and coloniality: the “Moroccan woman” and the “Spanish woman” in Spain’s sanitary policies in Morocco. Worlds and Knowledges Otherwise (WKO), Vol. 2 (Dossier 2, spring). Recuperado 15/04/2017 de: https://globalstudies.trinity.duke.edu/wp-content/themes/cgsh/materials/WKO/v2d2_Jimenez.pdf

Ketiti, Awatef (2017). Feminismo, identidad y religión en el mundo árabe. Revista Clepsydra, No. 16, 65–82. URL: file:///Users/cathrynteasley/Downloads/Feminismo%20identidad%20e%20islam-1.pdf

Kothari, Ashish; Salleh, Ariel; Escobar, Arturo; Demaria, Federico e Acosta, Alberto (Eds.) (2019). Pluriverso un diccionario del posdesarrollo. Barcelona: Icaria.

Kymlicka, Will (1996). Ciudadanía multicultural: una teoría liberal de los derechos de las minorías. Barcelona: Paidós.

Kymlicka, Will (2004). Estados, naciones y culturas. Córdoba: Almuzara.

La Barbera, Maria Caterina (2016). Interseccionalidad, un “concepto viajero”: orígenes, desarrollo e implementación en la Unión Europea. Interdisciplina, 4 (8), 105-122.

Lakoff, George (2002). Moral politics: How liberals and conservatives think (2ª ed.). Chicago: University of Chicago Press.

Lakoff, George (2007). No pienses en un elefante: lenguaje y debate político. Madrid: Editorial Complutense.

Lamrabet, Asma (2011). El Corán y las mujeres: una lectura de liberación. Barcelona: Icaria.

Lara, M. P. (1990). La identidad social en Habermas: entre el consenso y la alteridad. Doxa: Cuadernos de Filosofía del Derecho, Nº 7, 257-272.

Laval, Christian e Dardot Pierre (2015). Común: ensayo sobre la revolución en el siglo XXI. Barcelona: Gedisa.

León, Magdalena (2012). Redefiniciones económicas hacia el Buen Vivir: un acercamiento feminista. En: AWID Women’s Rights (blog), noviembre. Recuperado 03/06/2016 de: http://www.fedaeps.org/IMG/pdf/Magdalena_Leon_buenvivir_economia.pdf

Lestegás, F. (2008). La construcción de identidades, tarea atribuída a la escuela y profesorado. Revista Electrónica Interuniversitaria de Formación del Profesorado (REIFOP), 11(1), 11-18.

Leyva Solano, Xóchitl (Ed.), Escobar, Arturo et al. (2015). Prácticas otras de conocimiento(s): entre crisis, entre guerras. Chiapas, México: Cooperativa Editorial Retos.

Lombardo, E. e Verloo, M. (2010). La interseccionalidad del género con otras desigualdades en la política de la Unión Europea. Revista Española de Ciencia Política, 23: 11-30.

López Enamorado, María Dolores (Ed.) (2008). España y Marruecos: Mujeres en el espacio público. Sevilla: Alfar-Ixbilia.

Lorde, Audre (1995). La hermana la extranjera: artículos y conferencias. Barcelona: Ediciones 62 / Lesbianas Independientes, Feministas Socialistas (LIFS).]

Lucas, Marieme-Hélie (2016, 24 de agosto). La izquierda postlaica tiene miedo de que la tachen de islamófoba. Público: Contexto y Acción (79). Recuperado 20/07/2017 de: http://ctxt.es/es/20160824/Politica/20168002/velo-islamico-feminismo-religi%C20160823%B20160823n-islamismoburkini.htm.

Lugones, María (2013). Subjetividad esclava, colonialidad de género, marginalidad y opresiones múltiples. Conferencia pronunciada en las jornadas “Pensando los Feminismos en Bolivia-2012: Politizar la diferencia étnica y de clase: feminismo de color”. Recuperado 04/07/2017 de: http://rcci.net/globalizacion/2013/fg1576.htm.

Lugones, María (2014). Colonialidad y género: hacia un feminismo decolonial. En W. Mignolo (Ed.), Género y descolonialidad (pp. 13-42). Buenos Aires: Ediciones Del Signo.

Maalouf, Amin (2004). Identidades asesinas. Madrid: Alianza.

Maalouf, Amin (2019). El naufragio de las civilizaciones. Madrid: Alianza.

Mahfoudh, Amel e Delphy, Christine (Eds.) (2014, 1 de novembro). Feminismes au Maghreb (monográfico). Nouvelles Questions Feministes, 33(2).

Maldonado-Torres, Nelson (2019). De la colonialidad de los derechos humanos. En Santos, Boaventura de Sousa e Martíns, Bruno Sena (Eds.), El pluriverso de los derechos humanos: la diversidad de las luchas por la dignidad (pp. 83–107). Madrid: Akal.

Mama, Amina et al. (2013). Africana: aportaciones para la descolonización del feminismo. Barcelona: Oozebap.

Marañón Pimentel, Boris (Ed.) (2014). Buen vivir y descolonialidad: crítica al desarrollo y la racionalidad instrumentales. México: UNAM, Instituto de Investigaciones Económicas.

Márquez Reiter, Rosina e Martín Rojo, Luisa (Eds.) (2015). A sociolinguistics of diaspora: Latino practices, identities, and ideologies. New York: Routledge.

Martín Casares, Aurelia (2006). Antropología del género: culturas, mitos y estereotipos sexuales. Madrid: Ediciones Cátedra.

Martín Muñoz, Gema e Grosfoguel, Ramón (Eds.) (2012). La islamofobia a debate. La genealogía del miedo al Islam y la construcción de los discursos anti-islámicos. Madrid: Biblioteca de Casa Árabe.

Martín Muñoz, Gema e López Sala, Ana (2003). Mujeres musulmanas en España: el caso de la inmigración femenina marroquí. Madrid: Instituto de la Mujer.

Martín Rojo, L. (2010). Constructing inequality in multilingual classrooms. New York: De Gruyter Mouton.

Martín Rojo, Luisa, Alcalá Recuerda, E., Garí Pérez, A., Mijares Molina, L., Sierra Rodrigo, I. e Rodríguez, M. Á. (2003). ¿Asimilar o integrar? Dilemas ante el multilingüismo en las aulas. Madrid: Centro de Investigación Documentación Educativa (CIDE), Ministerio de Educación, Cultura y Deporte.

McCall, Leslie (2005). The complexity of intersectionality. Signs, 30(3), 1771-1800.

McCarthy, Cameron (1994). Racismo y curriculum: La desigualdad social y las teorías y políticas de las diferencias en la investigación contemporánea sobre la enseñanza. Madrid/Coruña: Morata/Fundación Paideia.

McCarthy, Cameron; Crichlow, Warren; Dimitriadis, Greg e Dolby, Nadine (Eds.) (2005). Race, identity and representation in education. New York: Routledge.

McRuer, Robert (2006). Crip Theory: Cultural signs of queerness and disability. New York: New York University Press.

Medina Martín, Rocío (2013). Feminismos periféricos, feminismos-otros: una genealogía feminista decolonial por reivindicar. Revista Internacional de Pensamiento Político, Vol. 8, 53-79.

Melamed, Jodi (2011). Represent and destroy: rationalizing violence in the new racial captialism. London: Palgrave.

Memmi, Albert (1974). Retrato del colonizado, precedido por el retrato del colonizador. Madrid: Cuadernos para el Diálogo. 

Mendoza, Breny (19 de agosto de 2016). Colonialidad del Género y Poder: De la Postcolonialidad a la Descolonialidad (conferencia). Universidad Nacional de Costa Rica. Recuperado 04/07/2017 de:  https://www.youtube.com/watch?v=K21mpgryeYQ.

Mérida Jiménez, Rafael (Ed.) (2002). Sexualidades transgresoras: Una antología de estudios queer. Barcelona: Icaria.

Mernissi, Fatima (2011). Beyond the Veil: Male-Female Dynamics in a Muslim Society. Londres: Saqi Books.

Mezzadra, Sandro; Spivak, Gayatri Chakravorty; Mohanty,Chandra Talpade; Shohat, Ella; Hall, Stuart; Chakrabarty, Dipesh; Mbembe, Achille; Young, Robert J. C.; Puwar, Nirmal; Rahola, Federico (2008). Estudios postcoloniales. Ensayos fundamentales. Madrid: Traficantes de Sueños. Recuperado 15/05/2017 de: https://www.traficantes.net/sites/default/files/pdfs/Estudios%20Postcoloniales-TdS.pdf

Mignolo, Walter (2013). Geopolítica de la sensibilidad y del conocimiento. Sobre (de)colonialidad, pensamiento fronterizo y desobediencia epistémica. Revista de Filosofía, Vol. 2, Nº 74, pp. 7-23. Recuperado 15/04/2017 de: http://produccioncientificaluz.org/index.php/filosofia/article/download/18261/18249.

Mignolo, Walter (Ed.) (2014). Género y descolonialidad. Buenos Aires: Ediciones del Signo.

Miguélez-Carballeira, Helena (2014). Galiza, um povo sentimental? Género, política e cultura no imaginário nacional galego. Santiago de Compostela: Através Editora.

Mijares, Laura e Ramírez, Ángeles (2008). Mujeres, pañuelo e islamofobia en España: un estado de la cuestión. Anales de Historia Contemporánea, Nº 24, 121-135.

Mohanty, Chandra Talpade (1984). Under Western eyes: Feminist scholarship and colonial discourses. Boundary 2, 12(3), 333-358.

Mohanty, Chandra Talpade (2008). De vuelta a «Bajo los ojos de Occidente»: la solidaridad feminista a través de las luchas anticapitalistas. En L. Suárez Navaz e R. A. Hernández Castillo (Eds.), Descolonizando el feminismo: teorías y prácticas desde los márgenes (pp. 407-464). Madrid: Cátedra.

Mora, David (Ed.) (2009). Interculturalidad crítica y descolonización: Fundamentos para el debate. La Paz, Bolivia: III-CAB.

Moraga, Cherrie e Anzaldúa, Gloria (1983). This Bridge Called My Back: Writings by Radical Women of Color (2ª ed.). Latham, NY: Kitchen Table / Women of Color Press.

Morley, David e Robin, Kevin (Eds.) (1995). Spaces of identity: Global media, electronic landscapes and cultural boundaries. London: Routledge.

Morton, Donald (Ed.) (1996). The material queer: A lesbigay cultural studies reader. Boulder, CO: Westview Press.

Moustaui Sghir, Adil (2015). Resistiendo el régimen sociolingüístico institucional: Nuevas prácticas lingüísticas como estrategias de comunicación en el seno del Movimiento 20 de Febrero en Marruecos. EDISO Working Papers, 1, pp. 1-18.

Morduchowicz, Roxana (2012). Los adolescentes y las redes sociales: La construcción de la identidad juvenil en Internet. Buenos Aires: Fondo de Cultural Económica.

Murray, D. W. (1993). What is the Western concept of the self? On forgetting David Hume. Ethos, 21(1), 3-23.

Namazie, Maryam e Hélie-Lucas, Marieme (2016, 24 agosto). La izquierda postlaica tiene miedo de que la tachen de islamófoba. Revista Contexto, 78. Recuperado de: http://ctxt.es/es/20160824/Politica/8002/velo-islamico-feminismo-religi%C3%B3n-islamismoburkini.htm

Nash, Mary (2001). Diversidad, multiculturalismos e identidades: perspectivas de género. En M. Nash e D. Marre (Eds.), Multiculturalismos y género: un estudio interdisciplinar. Bellaterra: Edicions Bellaterra.

Nash, Mary e Marre, Diana (Eds.) (2001). Multiculturalismos y género: un estudio interdisciplinar. Bellaterra: Edicions Bellaterra.

Nash, Mary e Torres, Gemma (Eds.) (2009). Los límites de la diferencia: Alteridad cultural, género y prácticas sociales. Barcelona: Icaria.

Ndlovu-Gatsheni, Sabelo J. (2016). The Decolonial Mandela: Peace, Justice and the Politics of Life. Nova York: Berghahn Books.

Nedich, Jorge Emilio (2010). El pueblo rebelde. Buenos Aires: Javier Vergara Editor.

Nussbaum, Martha C. (1999). Patriotismo y cosmopolitismo. En M. C. Nussbaum e J. Cohen (Eds.), Los límites del patriotismo: identidad, pertenencia y ciudadanía mundial (pp. 13-29). Barcelona: Paidós.

Nussbaum, Martha (2012): Las fronteras de la justicia: consideraciones sobre la exclusión. Barcelona: Paidós. 

Nussbaum, Martha (2013). La nueva intolerancia religiosa: cómo superar la política del miedo en una época de inseguridad. Barcelona: Paidós.

Ochoa Muñoz, Karina (2016). (Re)pensar el Derecho y la noción del sujeto indio(a) desde una mirada descolonial. Revista Internacional de Comunicación y Desarrollo, 1(4), pp. 47-60. Recuperado 14/04/2017 de: http://www.usc.es/revistas/index.php/ricd/article/download/3296/3621

Ochoa Muñoz, Karina (Ed.) (2019). Miradas en torno al problema colonialpensamiento anticolonial y feminismos descoloniales en los sures globales. Ciudad de México: Akal.

OIDDH (2012). Directrices para educadores sobre la manera de combatir la intolerancia y la discriminación contra los musulmanes: Afrontar la islamofobia mediante la educación. Varsovia, Polonia: Oficina de Instituciones Democráticas y Derechos Humanos (OIDDH) da Organization for Security and Co-operation in Europe (OSCE). Recuperado de: http://www.osce.org/es/odihr/91301?download=true.

Omar, Sidi M. (2008). Los estudios post-coloniales: una introduccion crítica. Castelló de la Plana: Universitat Jaume I. Servei de Comunicació i Publicacions.

Orelus, Pierre Wilbert (2011). Rethinking Race, Class, Language, and Gender: A Dialogue with Noam Chomsky and Other Leading Scholars. Lanham, Maryland: Rowman and Littlefield.

Orelus, Pierre Wilbert (2013). Whitecentricism and Linguoracism Exposed: Towards the De-Centering of Whiteness and Decolonization of Schools. New York: Peter Lang.

Ouled, Youssef (2017). Entrevista a Amzian_Salma (racismo e islamofobia no Estado espan?ol). Es Racismo.com. Recuperado de: http://esracismo.com/2017/09/28/en-el-estado-espanol-se-invisibiliza-cualquier-forma-de-racismo-no-solo-el-islamofobo/.

Oyéwùmí, Oyèrónké (1997). The Invention of Women: Making an African Sense of Western Gender Discourses. Minneapolis: University of Minnesota Press.

Oyéwùmí, Oyèrónké (2004). African Women and Feminism: Reflecting on the Politics of Sisterhood. Trenton, NJ: Africa World Press.

Parella, S. (2005). Intereses e identidad. Praxis Sociológica, 9, 9-22.

Parent, Mike C.; DeBlaere, Cirleen e Moradi, Bonnie (2013, junio). Approaches to research on intersectionality: Perspectives on gender, LGBT, and racial/ethnic identities. Sex Roles, 68(11), 639–645.

Pech Salvador, Cynthia & Rizo García, Marta (Eds.) (2014). Interculturalidad: miradas críticas. Bellaterra: Institut de la Comunicació, Universitat Autònoma de Barcelona.

Perceval, José María (2012). Narrativas historiográficas: las estrategias del discurso a la hora de construir un sujeto <<morisco>> expulsable. En G. Martín Muñoz e R. Grosfoguel (Eds.), La islamofobia a debate. La genealogía del miedo al Islam y la construcción de los discursos anti-islámicos (pp. 123-140). Madrid: Biblioteca de Casa Árabe.

Perceval, José María (2013). El racismo y la xenofobia: excluir al diferente. Madrid: Cátedra.

Pérez, Emma (1999). The Decolonial Imaginary: Writing Chicanas into History. Bloomington, Indiana: Indiana University Press.

Pérez Orozco, Amaia (2014). Subversión feminista de la economía. Aportes para un debate sobre el conflicto capital-vida. Madrid: Traficantes de Sueños.

Pichardo Galán, José Ignacio; de Stefano Barbero, Matías; Faure, Julia; Sáenz, Marina e Williams Ramos, Jennifer (2015). Abrazar la diversidad: propuestas para una educación libre de acoso homofóbico y transfóbico. Madrid: Instituto de la Mujer y para la Igualdad de Oportunidades. URL: file:///Users/cathrynteasley/Downloads/Abrazar_la_diversidad_homofobia%202015.pdf

Platero, Raquel (Lucas) (Ed.) (2012). Intersecciones: Cuerpos y sexualidades en la encrucijada: temas contemporáneos. Barcelona: Bellaterra.

Platero Méndez, Raquel (Lucas) (2014). Trans*exualidades: acompañamiento, factores de salud y recursos educativos. Barcelona: Ediciones Bellaterra.

Powell, Jason e Gilbert, Tony (2009). Aging identity: A dialogue with postmodernism. Hauppauge, New York: Nova Science Publishers.

Preciado, Beatriz (Paul) (2002). Manifiesto contra-sexual: prácticas subversivas de identidad sexual. Madrid: Ópera Prima.

Posada Kubissa, Luisa (2019). ¿Quién hay en el espejo? Lo femenino en la filosofía contemporánea. Madrid: Cátedra.

Quijano, Aníbal (2014). Colonialidad del poder y clasificación social. En B. de S. Santos e M. P. Meneses (Eds.), Epistemologías del Sur (Perspectivas) (pp. 67–108). Madrid: Akal.

Ramírez, Ángeles (2011). La trampa del velo: el debate sobre el uso del pañuelo musulmán. Madrid: Los Libros de la Catarata.

Ramírez, Ángeles (Ed.) (2014). La alteridad imaginada: El pánico moral y la construcción de lo musulmán en España y Francia. Barcelona: Bellaterra.

Ramírez Goicochea, E (2007). Etnicidad, identidad y migraciones: teorías, conceptos y experiencias. Madrid: Editorial Universitaria Ramón Areces.

Reimóndez, María e Piñeiro, Ania (2015). Manual de Grupos de Axuda Mutua. Santiago de Compostela: Implicadas no Desenvolvemento. Recuperado de: http://implicadas.net/wp-content/uploads/2014/09/Manual-GAM.pdf

Robinson, Cedric J. (1983/2000). Black Marxism: The Making of the Black Radical Tradition. Chapel Hill, N. C.: University of North Carolina Press.

Rolón-Dow, Rosalie e Irizarry, Jason G. (Eds.) (2014). Diaspora studies in education: Toward a framework for understanding the experiences of transnational communities. New York: Peter Lang.

Roscoe, William (2005). Changing Ones: Third and Fourth Genders in Native North America. London: Palgrave Macmillan.
 
Roy, Arundhati (2015). Espectros del capitalismo. Madrid: Capitán Swing.

Ryan, William (1976). Blaming the Victim. New York: Vintage.

Said, Edward (1990) Orientalismo. Madrid: Prodhufi.]

Said, Edward (1996). Cultura e imperialismo. Barcelona: Anagrama.]

Salime, Zakia (2011). Between Feminism and Islam: Human Rights and Sharia Law in Morocco. Minneapolis: University of Minnesota Press.

Sandoval, Chela (2000). Methodology of the Oppressed. Minneapolis: University of Minnesota Press.

Santos, Boaventura de Sousa (2017). Justicia entre saberes. Epistemologías del sur contra el espistemicidio. Madrid: Morata.

Santos, Boaventura de Sousa (2018). Una epistemología del Sur. Buenos Aires: CLACSO / Siglo XXI.

Santos, Boaventura de Sousa e Martíns, Bruno Sena (Eds.) (2019). El pluriverso de los derechos humanos: la diversidad de las luchas por la dignidad. Madrid: Akal.

Sassen, Saskia (2003). Contrageografías de la globalización. Género y ciudadanía en los  circuitos transfonterizos. Madrid: Traficantes de Sueños. Recuperado 15/04/2017 de: https://www.traficantes.net/sites/default/files/pdfs/Contrageografias%20de%20la%20globalizaci%C3%B3n-TdS.pdf

Sassen, Saskia (2013). Inmigrantes y ciudadanos: de las migraciones masivas a la Europa fortaleza. Tres Cantos: Siglo XXI.

Sassen, Saskia (2015). Expulsiones. Brutalidad y complejidad en la economía global. Madrid: Katz Editores.

Segal, Lynn (2008). After Judith Butler: Identities, Who Needs Them? Subjectivity, 25, 381-394.

Segato, Rita Laura (2002). Identidades políticas / alteridades históricas: una crítica a las certezas del pluralismo global. Runa: Archivo para las Ciencias del Hombre, Vol. 23, Nº. 1, 239-275. URL: https://dialnet.unirioja.es/descarga/articulo/5081032.pdf

Sen, Amartya (2007). Identidad y violencia: La ilusión del destino. Buenos Aires: Katz.

Sen, Amartya (2010). La idea de la justicia. Madrid: Taurus.

Smith, Bonnie G. e Hutchison, Beth (2004). Gendering disability. London: Rutgers University Press.

Smith, Linda Tuhiwei (2016). A descolonizar las metodologías. Madrid: Traficantes de Sueños.

Snyder, Sharon L. e Mitchell, David T. (2006). Cultural locations of disability. Chicago: University of Chicago Press.

Solá, Miriam e Urko, Elena (2013). Transfeminismos: Epistemes, fricciones y flujos. Navarra: Txalaparta.

Soto Sulca, Ricardo (Ed.) (2013). Discurso y poder en Stuart Hall. El Tambo, Perú: Huancayo.

Spiro, M. E. (1993). Is the Western conception of the self “peculiar” within the contexts of the world cultures? Ethos, 21(2), 107-153.

Spivak, Gayatri Chakravorty (2013). En otras palabras, en otros mundos: ensayo sobre política cultural. Buenos Aires: Paidós.

Spivak, Gayarti Chakravorty (2010). Crítica de la razón poscolonial: Hacia una crítica del presente evanescente. Madrid: Akal.

Spivak, Gayarti Chakravorty (2011). ¿Puede hablar el subalterno? Bueno Aires: El Cuenco de Plata.

Suárez-Krabbe, Julia (2015). Race, rights and rebels: alternatives to human rights and development from the global south. Lanham, Maryland: Rowman & Littlefield International.

Suárez Navaz, Liliana e Aída Hernández, Rosalva (Eds.) (2008). Descolonizando el feminismo: teorías y prácticas desde los márgenes. Madrid: Cátedra.

Taguieff, Pierre-André (1994). Le force du préjugé: essai sur le racisme et ses doble. Paris: Ed. La Découverte.

Taha, Maisa C. (2010). The hijab north of Gibraltar: Moroccan women as objects of civic and social transformation. The Journal of North African Studies, 15(4), pp. 465-480.

Taibo, Carlos (2014). Sobre el nacionalismo español. Madrid: Los Libros de la Catarata.

Tamayo, Juan José (2019). Apología del diálogo ante los fundamentalismos. En B. de S. Santos e B. S. Martins (Eds.), El pluriverso de los derechos humanos: la diversidad de las luchas por la dignidad (pp. 109–130). Madrid: Akal.

Tamdgidi, Mohammad H.; Boidin, Capucine; Cohen, James e Grosfoguel, Ramón (Eds.) (2012). Decolonizing the University: Practicing Pluriversity [monográfico]. Human Architecture: Journal of the Sociology of Self-Knowledge, Vol. X, No. 1 (winter). Os artigos deste número monográfico son accesíbeis a través destas ligazóns: http://www.okcir.com/catalog/decolonizing-the-university-practicing-pluriversity-hardcover-edition.html / Tamén: http://www.okcir.com

Taylor, Charles (1989). Sources of the self. Cambrigde, Mass.: Harvard University Press.

Taylor, Charles (1996). Identidad y reconocimiento. Revista Internacional de Filosofía Política, 7, 10-19.

Taylor, Keeanga-Yamahtta (Ed.) (2017). How We Get Free: Black Feminism and the Combahee River Collective. Chicago: Haymarket Books.

Teasley, Cathryn (2007). Cyberculture and (trans)national Romani identity: Implications for a truly public education. En C. McCarthy, A. S. Durham, L. C. Engel, A. A. Filmer, M. D. Giardina e M. A. Malagreca (Eds.), Globalizing Cultural Studies: Ethnographic interventions in theory, method, and policy (pp. 359-384). New York: Peter Lang.

Teasley, Cathryn (2008). Perspectivas postcoloniales sobre la acogida del alumnado inmigrante en Galiza, España. Education Policy Analysis Archives / Archivos Analíticos de Políticas Educativas, 16(19), 1-36.

Teasley, Cathryn (2012). Aprendizagens pós-coloniais em tempos neocoloniais. Boletim da Academia Galega da Língua Portuguesa, No. 5, 171-184.

Teasley, Cathryn (2014). Cross-cultural reflections on gender diversity in the earliest stages of youth identity formation. En Awad Ibrahim e
Shirley R. Steinberg (Eds.), Critical Youth Studies reader (pp. 152-160). New York: Peter Lang Publishing.

Ticona Alejo, Esteban (Ed.). Bolivia en el inicio del Pachakuti: la larga lucha anticolonial de los pueblos aimara y quechua. Madrid: Akal.

Todorov, T. (2000). Los abusos de la memoria. Barcelona: Paidós.

Torres Santomé, Jurjo (2017). Políticas educativas y construcción de personalidades neoliberales y neocolonialistas. Madrid: Morata.

Tuck, Eve e Yang, K. Wayne (2012). Decolonization is not a metaphor. Decolonization: Indigeneity, Education & Society, 1(1), 1–40.

United Nations (2012). Born free and equal: Sexual Orientation and Gender Identity in International Human Rights Law. UN Human Rights Office of the High Commissioner.

Valcárcel, Mayra Soledad e Sánchez, Nazareth (2014). Católicas y Musulmanas: Negociando identidades y desafiando hegemonías desde los márgenes del feminismo. Periódico do Núcleo de Estudos e Pesquisas sobre Gênero e Direito, Nº 2 (2º semestre), 120-147.

Valdivia Ramírez, Olimpia Montserrat (2013). Espacio e identidad en campamentos de refugiados: Experiencia del grupo musical Sierra Leone's Refugee All Stars. Migraciones Internacionales, 7(2), julio-diciembre. Recuperado 18/09/2016 de: http://www.scielo.org.mx/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S1665-89062013000200005

van Dijk, Teun A. (2003). Racismo y discurso de las élites. Barcelona: Gedisa.

van Dijk, Teun A. (2009). Discurso y poder: contribuciones a los estudios críticos del discurso. Barcelona: Gedisa. 

Vasallo, Brigitte (2014, 4 de decembro). Burkas en el ojo ajeno: el feminismo como exclusión. Pikara Online Magazine. Recuperado 28/07/2016 de: http://www.pikaramagazine.com/2014/12/velo-integral-el-feminismo-como-exclusion/

Vila Merino, Eduardo Salvador (Ed.) (2007). Pedagogía de la alteridad: Interculturalidad, género y educación. Madrid: Editorial Popular.

Wallerstein, Immanuel (2009). Prefacio: Leer a Fanon en el siglo XXI. En F. Fanon (2009), Piel negra, máscaras blancas. Madrid: Akal.

Wallerstein, Immanuel (2010). El moderno sistema mundial. Madrid, Siglo XXI.

Walsh, Catherine (2009). Interculturalidad, estado, sociedad: luchas (de)coloniales de nuestra época. Quito: Abya Yala / Universidad Andina Simón Bolívar.

Walsh, Catherine (Ed.) (2013). Pedagogías decoloniales: Prácticas insurgentes de resistir, (re)existir y (re)vivir (Tomo I). Quito: Abla Yala.

Walsh, Catherine (Ed.) (2017). Pedagogías decoloniales: Prácticas insurgentes de resistir, (re)existir y (re)vivir (Tomo II). Quito: Abla Yala.

Ward, Eric (2018).  The Evolution of Identity Politics: An Interview with Eric Ward. Tikkun, 4 de abril. Recuperado de: https://www.tikkun.org/the-evolution-of-identity-politics-an-interview-with-eric-ward

Wilhelmi, M. (2010). Desde los márgenes. Diversidad cultural, democracia e inclusión social. En J.A. Brandariz y S. Palidda (Eds.), Criminalización racista de los migrantes en Europa (pp. 57-77). Granada: Editorial Comares.

Williams, Eric (2011). Capitalismo y esclavitud. Madrid: Traficantes de Sueños. Recuperado 15/04/2017 de: https://www.traficantes.net/sites/default/files/pdfs/Capitalismo%20y%20esclavitud-TdS.pdf

Wynter, Sylvia (2009). Apéndice VI: En torno al principio sociogénico: Fanon, la identidad y el rompecabezas de la experiencia consciente y cómo es ser "negro". En F. Fanon, Piel negra, máscaras blancas. Madrid: Akal.

Xunta de Galicia (2016, abril). Protocolo educativo para garantir a igualdade, a non discriminación e a liberdade de identidade de xénero. Santiago de Compostela: Dirección Xeral de Educación, Formación Profesional e Innovación Educativa, Xunta de Galicia. URL: https://moodle.udc.es/pluginfile.php/1393795/mod_page/content/9/Protocolo_identidade_de_xenero%20Xunta%20Galiza%202%20maio%202016%20copia%202.pdf

Yogyakarta, Principios de (2018). Sobre los Principios de Yogyakarta (artigo de páxina web): http://yogyakartaprinciples.org/principles-sp/about/.

Young, Iris Marion (1996). Communication and the other: Beyond deliberative democracy. En Benhabib, Seyla (Coord.), Democracy and difference: contesting the boundaries of the political. Princeton, New Jersery: Princeton University Press, pp. 120-135. ESPAÑOL: (2000). La democracia y "el otro": Más allá de la democracia deliberativa. Revista Jurídica de la Universidad de Palmero, 5(1), pp. 41-56.

Yuval-Davis, Nira (2011). The politics of belonging: Intersectional contestations. London: Sage. 

Zapata-Barrero, Ricard e Teun A. van Dijk (Eds.) (2007). Discursos sobre la inmigración en España: los medios de comunicación, los parlamentos y las administraciones. Barcelona: Fundació Didob.  ?
Zapata Farías, Hernán (2001). Adulto mayor: participación e identidad. Revista de Psicología, Vol. X, Nº 1, 189-197.

Zayd, Nasr Hamid Abu (2012). Religiones: de la fobia al entendimiento. En G. Martín Muñoz e R. Grosfoguel (Eds.), La islamofobia a debate. La genealogía del miedo al Islam y la construcción de los discursos anti-islámicos (pp. 11-34). Madrid: Biblioteca de Casa Árabe.

NOTA: Recomendaranse outras obras no curso.
Complementary


Recommendations
Subjects that it is recommended to have taken before

Subjects that are recommended to be taken simultaneously

Subjects that continue the syllabus

Other comments


(*)The teaching guide is the document in which the URV publishes the information about all its courses. It is a public document and cannot be modified. Only in exceptional cases can it be revised by the competent agent or duly revised so that it is in line with current legislation.